Тракторлар мен автомобильдердің жалпы құрылысы

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

І. Кіріспе
1.1. Тракторлардың даму кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2. Ауыл шаруашылығында пайдаланатын тракторлар мен автомобильдер ... ...6
1.3.Тракторлардың, автомобильдердің типажы, тартылыстық класы, негізгі моделі, жұмысына сай бөлінуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12

ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Тракторлар мен автомобильдердің жалпы құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.2. Шағын тракторлар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.3. Автомобильдердің жалпы құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.4. Іштен жанатын автотракторлар моторлары. Мотордың жалпы құрылысы..21
2.5. Двигательдердің негізгі түсініктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
2.6. Двигательдердің жалпы құрылысы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
2.7. Тракторлар мен автомобильдердің жүрістік бөлігі және басқару механизмі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.8. Трактордың электротехникалық жабдықтары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...28
2.9. Тракторлардың, автомобильдердің типажы, тартылыстық класы, негізгі моделі, жұмысына сай бөлінуі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31

ІІІ. Техника қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
IV. Тракторларды жөндеу және қызмет көрсету кезіндегі еңбек қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 36
V. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
VІ. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 38

Дипломдық жұмыс жоспары

І. Кіріспе
1.1. Тракторлардың даму кезеңдері
1.2. Ауыл шаруашылығында пайдаланатын тракторлар мен автомобильдер.
1.3. Тракторлардың, автомобильдердің типажы, тартылыстық класы, негізгі моделі, жұмысына сай бөлінуі.

ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Тракторлар мен автомобильдердің жалпы құрылысы.
2.2. Шағын тракторлар
2.3. Автомобильдердің жалпы құрылысы.
2.4. Іштен жанатын автотракторлар моторлары. Мотордың жалпы құрылысы.
2.5. Двигательдердің негізгі түсініктері.
2.6. Двигательдердің жалпы құрылысы.
2.7. Тракторлар мен автомобильдердің жүрістік бөлігі және басқару механизмі.
2.8. Трактордың электротехникалық жабдықтары.
2.9. Тракторлардың, автомобильдердің типажы, тартылыстық класы, негізгі моделі, жұмысына сай бөлінуі.
ІІІ. Техника қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
IV. Тракторларды жөндеу және қызмет көрсету кезіндегі еңбек қауіпсіздігі
V. Қорытынды
VІ. Қолданылған әдебиеттер

КІРІСПЕ
0.1. Тракторлардың даму кезеңдері
Жалпы, трактор мен автомобиль тарихы ежелден бастау алады. Оның жалпы мағынасы Өздігінен жүреді деген сөз тіркесінен туындаған. Яғни адам баласы өз жұмысын жеңілдетумен қатар, өнімділігін арттыру үшін көптеген ізденістердің нәтижесінде трактор мен автомобильді ойлап тапқан. Қазіргі танда автомобиль көлігінсіз бірде-бір тасымалдау жұмыстары аткарылмайды немесе тракторсыз бірде-бір ауыр жұмыс істелмейді. Соңдықтан да олардың халық шаруашылығында алатын орны ерекше.
Тракторлар халық шаруашылығында сан түрлі жұмыстарды атқарады. Осыған байланысты олардың да әр алуан түрлері болады. Солай бола тұрса да, олардың жұмысын, құрылысын ортақ бір жүйеге келтіруге болады. Біздің республикада кебінесе бүрынғы одақ кезінде шы-ғарылған тракторлар көп таралған. Сондықтан да солардың құрылысына көбірек тоқталуға тура келеді.
Бұл ретте оқулығының алдына қойған мақсаты -- қазіргі таңда елімізде қолданылып жүрген механикалық энергия көзі болып табылатын тракторларға егжей-тегжейлі түсінік беру болып табылады. Оның себебі қолданылып жүрген тракторлар түрлері әр алуан және оларды пайдаланудың да жолда - ры әр түрлі. Олай болса, тракторлардың барлық техникалық көрсеткіштерін арнаулы оқу кұралынсыз есте сақтау мүмкін емес.
Оның үстіне тракторларды пайдалану кезінде көптеген өзгерістер болып тұрады. Себебі жұмыс кезінде көптеген механизмдері мен тораптары экплуатациялық тозуға ұшырайды да, зауытта шығарылған кездегі техникалық көрсеткіштерінен алшақтап кетеді. Оларды дер кезінде бастапқы қалпына келтіріп реттеп отырмаса, ақаудың нәтижесінде механизмдердің істен шығуы мүмкін. Ал ондай ақауларды алғашкы қалпына келтіру үшін, олардың бастапқы мәндерін білу қажет. Оларды тек осындай анықтамалықтардан ғана білуге болады.
Ауылшаруашылық тракторларының сан түрлі механизмдері мен тораптары бар. Әр түрлі тракторлардың механизмдері барлығында бірдей қызмет атқарғанымен, құрылыстары өзгеше жасалғандықтан, техникалық көрсеткіштері де әр түрлі болады. Атап айтқанда, клапандардағы жылулық саңылаулар әрбір тракторда әр түрлі шамамен реттеледі. Осындай мысалдарды көптеп келтіруге болады. Сондықтан тракторшы анықтамалығының тигізер көмегі зор болуы тиіс.
Бұл кітапта, негізінен, бүгінгі таңда біздің республикамыздың ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылып жүрген негізгі тракторлар мен шағын тракторлар қамтылды. Себебі өз елімізде осы уақытқа дейін трактор шығаратын өндіріс орындары мүлде болған жоқ деуге де болады, тек ДТ-75 М Қазақстан тракторын шығаратын Павло - дар трактор зауыты ғана болды. Ал жалғыз осы шынжыр табанды трактормен бүкіл еліміздің ауыл шаруашылығын қамтамасыз ету мүмкін емес. Сондықтан біздің республикада бұрынғы КСРО кезіндегі, кейінгі ТМД елдерінде шығарылатын тракторлар көп таралған. Ал алыстағы шетел тракторлары толық тарала қойған жоқ. Сол себепті осы анықтамалыққа Минскіде, Харьковте, Волгаградта, Рубцовскіде, Санк-Петербургте, Владимировскіде шығарылып, біздің елде көп таралған, кластары 0,6-дан 5,0-ке дейінгі тракторлар келтірілді. Оларға қосымша, осы ТМД елдерінде шығарыла бастаған, біздің елде аз да болса қолданылып жүрген шағын тракторлар мен мотоблоктардың да көрсеткіштері енгізілді.
Сонымен, республикамызда қолданылып жүрген тракторлардың негізгі түрлерінің техникалық көрсеткіштері мен эксплуатациялық реттеулердің жолдары көрсетілген бұл анықтамалық барлық тракторшыларға, оларды күтіп баптайтын шеберлерге, механиктерге, өсіресе тракторларды оқып-үйреніп жүрген оқушылар мен студенттерге пайдалы болмақ.

1.2. Ауыл шаруашылығында пайдаланатын тракторлар мен автомобильдер.
Ауыл шаруашылығында пайдаланатьын тракторлар мен автомобильдер.
-розда жырту тиімдірек болады; байламалар қар суының борозда бойымен ағып кетуіне бөгет жасайды.
Қашаулауды қарды ұшырып әкететін жел, яғни эрозиялық қуаңшылыққа ұшырайтын учаскелердегі тік жел өтіндегі беткейлерде жүргізген жөн.
Кемерлеу(террасалау). Бұл әдіс гидрологиялық процестерді түбірінен өзгертіп, техникалық, жеміс, цитрус және басқа да дақылдарды егіп-өсіруді қамтамасыз етеді.
Кемерлеу беткеймен аққан қар мен жаңбыр суларын бөгеп, олардың жер бетімен ағуын тоқтатады, сөйтіп топырақтың шайыла-шайыла бұзылып кетуіне жол бермейді. Бұл әдіс беткейдегі топыраққа жиналған судың бәрін толық сіңіріп, өсімдіктердің тиімді қоректенуін қамтамасыз етеді.
Кемерлеу жүзім, цитрус және басқа екпе ағаштарды өсіруге кеңінен қолданылып келеді. Соңғы жылдары тау беткейлеріндегі бау-бақшалар мен жүзімдікке арналған жерлерді кемерлеу нәтижелі бола бастады. Мұның өзі су режимін жақсартуға, топырақ эрозиясымен, селді тасқындармен күрес жүргізуге көмектеседі, әрі экономикалық тұрғыдан тиімді.
Беткейлердегі жерді өңдеу әдісі олардың тіктігіне байланысты. Мәселен, беткей беті 0-ден 9-қа дейін тік болса, 3-12м аралықта су жинағыш бороздаларды горизонталь жыртып, жаппай өңдеген жөн; 9-дан 10-қа дейін болса, 4-тен 20 м-ге дейінгі ендікте тілкем жыртылады. Беткей бетінің тіктігі 13 және одан да тік болса, кемер жасау қажет.
Кемер жасауда мынандай негізгі талаптарды басшылыққа алу қажет;
-агротехникалық- кемер төсемінің бетіндегі қара шірік қабатының сақталуын көздейтін талаптарды, бұл қара шірік ылғалдың барынша толық пайдалануын қамтамасыз етеді;
-мелиоративтік- беткі қабаттағы қар, жаңбыр суларымен топырақ эрозиясын тоқтатуды қамтамасыз ету;
-пайдалану- құлама жардың жасалуын жеңілдететін, кемерлердің ұзақ пайдалануын және оларды жөндеуге қаражаттың шамалы жұмсалуын, ылғалдың аз булануын , сондай-ақ егін өсіруге ұсынылған дақылдарды одан әрі механикаландыруды қамтамасыз етеді;
-құрылыстық-кемерлерге келуді қамтамасыз ету;
-экономикалық- беткейлерде кемерлер жасау жұмысының құнын төмендетуді және кемер жасалатын алаңдардағы өнімсіз шығынды кемітуді көздейтін үнемдеу шараларын басшылыққа алу.
Су эрозиясымен күрес жүргізетін машиналар. Қар айдағыш-жал салғыш СВ У-2,6 машинасы егістікке жал салу арқылы қар тоқтатуға арналған. Ол гидрожүйесінің болу-болмауына қарамастан Т-4А және ДТ-75М тракторларына агрегатталады.
Қар айдағыштың негізгі бөлшектері - болат табақтан дайындалған цилиндр формалы қайырмалар(7). Қайырманың төмендегі жағына болат тілкемінен жасалған түрен болттармен бекітіледі. Әрбір қайырмаға екі-екіден тіреу пісірілген. Қайырмалар өзара қорапша білеуден пісіріліп, қорапша қималы алдыңғы(3)және артқы (5) арқалықтармен жалғасқан. Арқалықтарды қайырмалар тіреуіндегі үшкілдердің аралығына орнатып, арнайы болттармен бекітеді.
Арқалықтарға грядильдер (4 және 6) орнатылады. Олар артқы арқалыққа кронштейнмен, ал алдыңғысына қамыттармен бекітіледі. Арқалықтардың алдыңғы бөліктеріне тіркеменің (1) жалғау биіктігін реттейтін ойығы бар төмендеткіштер (2) жапсырыла пісірілген. Қапсырмалардың тұмсығы грядильдердің алдыңғы бөлігіне шпренгельдермен жалғастырылған. Қайырма тіреулеріне екі алдыңғы және екі артқы сырғыма болттармен бекітіледі.
Қар айдағыштың тіркемесі үшбұрыш формалы болады. Тіркеменің тартқыштары мен кергіштері төрт қырлы түтік тәрізді жасалып пісірілген бұрыштамалардан дайындалған. Тасымалдау және қар үйіндісінен босату үшін қар айдағыш қайырмалардың артқы бөліміне бекітілетін тартқыштарымен жабдықталған.
Сүйреу тартқыштары шығыршықты құралған. Түрендерді борозда түбіне орнату бұрышы 46. Қайырмаларды жүріс бағытына орнату бұрышы 30. Қар айдағышпен жұмыс істеу технологиясы мынадай. Қар айдағышты үлкен жолақ қалдыратындай етіп алға қарай сүйретеді, ал оның түрендері қарды астыңғы жағынан тіледі. Сонда қар қыртысы оң қайырмамен солға қарай, ал сол жақ қайырмамен оңға қарай құлатыладыда, биіктігі қар қабатынан 2,5-3,5 есе асып түсетін ортақ білеу пайда болады. Қайырмалардың қарға терең батуын сырғыманы ауыстырып қою арқылы реттейді. Құралдың алым ені 2,6м итерілетін қар жолағының астыңғы ені 0,8 м, үстіңгі ені 0,49м. Агрегат (осындай екі қар айдағышы бар) ДТ-75М тракторымен жұмыс істегенде өнімділігі сменасына 60 га-ға дейін жетеді. ПЛДГ-10 құралы беткейлерде сүдігер жыртқан кезде шұңғыл жасауға, сөйтіп еріген суды іркіп, су эрозиясынан қорғауға арналған. ПЛДГ-10 құралының конструкциясы ЛДТ-10 сыдыра жыртқышының негізінде жасалған, оның құрылысы $4 жазылған.
Құралдың негізгі бөлшектері- бес сфералық дискіден (диаметрі 450мм) тұратын секция. Дискілер эксцентриситет 110мм келетін оське қондырылып, бір-бірімен 180 , ал шабуыл бұрышы 30 болатындай етіп орналасқан.
Шұңқыр жасағыш алға қарай қозғалғанда диск секциялары топыраққа алма-кезек еніп, оны тіледі де, тереңдеген сайын біртіндеп тарыла беретін сопақша шұңқырлар жасай отырып, топырақты аударып тастайды. Шұңқырдың ұзындығы орта есеппен 1164 мм, ені 330 мм және тереңдігі 150 мм-ге дейін болады.
Қар және жаңбыр суын шұңқыр жасап бөгеуден басқа топырақ білеулерімен де(қашылау) тоқтатады. Бұл әдістің мәні мынада: плуг корпусының біріне, жер жыртқан кезде оның қыртысын алдыңғы бороздаға аудара жал жасайтын, қайырманы ұзартатын тақта орнатады. Қашылауды ортаңғы екі корпусы алынып, артқы корпусы мөлшері үлкен қайырмамен жабдықталған-төрт корпусты плугпен жасауға болады. Осы плугпен агрегатталған трактор бір рет жүріп өткенде биіктігі 50-60 см-ге дейін жететін білеу түзіледі және білеу табанының ені 1,2-1,3 м болады. Мұндай плугпен жерді шетке қарай жыртқан жөн.
Ұзартылған қайырмасы бар КВ-1 корпусы күзгі-қысқы және көктемгі маусымдағы қар мен жаңбыр суын бөгеуге және бір мезгілде сүдігер жыртуға арналған білікшелермен жол жасау үшін қажет. Мұндай жағдайда жалды 5-тан аспайтын тік беткейлерге кесе-көлденең етіп жасайды.
Ұзартылған қайырмасы бар корпусты төрт, бес корпусты сериялы плугтардың ең соңғы корпусының алдындағысының орынына орнатады.
Ұзартылған қайырмасы бар КВ-1 корпусының сериялы корпустан айырмашылығы, оның кергісі және атыз тақтасында кергінің төменгі ұшына бекітуге арналған қосымша тесіктері болады. Корпустың түрені мен тірегі стандартты. Ұзартылған қайырмасы бар корпуспен жабдықталған плугтың жер жырту технологиялық процесінен айырмашылығы жоқ. Оның айырмашылығы тек КВ- 1 корпусының соңынан биіктігі 18-20 см, табанының ені 40-50см жалдың пайда болуында ғана.
Кемер жасау(террасалау) үшін қолданылатын машиналар мен құралдар. Кемер жасау үшін ППН-50 плантажды плугын, Т-4 кемерлеуішті және РТН-2-25 кемер қопсытқышты пайдалануға болады. Т-4 кемерлеуіші топырағы тастақ келетін тау беткейінің ылдиы 40-қа дейінгі жерлерде кемер тілгілеуге арналған. Оны енсіз орларды , жыраларды топырақпен толтыруға және жол салуға қолдануға болады. Ол- әнбебап (бульдозерлі) рамасыбар Т-130 тракторына лайықталған, алмалы-салмалы жабдық.
Кемерлеуіштің негізгі құрастыру бөлшектері- Т-130 тракторындағы рама, шарлы ұясы және қопсытқыш тістері бар қайырма, кронштейн, түрткіш, тереңдету секторы, тірек өкшелігі.
Қайырма вертикаль жазықтыққа тереңдету секторының көмегімен 10 бұрыш жасай орнатылады. Мұның өзі кемер жолағынан кері 10 бұрыш жасауға мүмкіндік береді. Қайырманы әнбебап рамадағы шар тәрізді қалпақшамен бұра айландыру арқылы оңға және солға қарай топырақ айыратын қалыпқа орнатуға болады. Жұмыс өнімділігі (тістерінің қопсыту тереңдігі 220 мм және алым ені 2660 мм болса) 30-60 мсағ. РТН-2-25 аспалы кемер қопсытқышы кемер жолағындағы жүзімділік пен жеміс егетін жерге органикалық және минералдық тыңайтқыштарды бір мезгілде енгізе отырып, жер қыртысын аудармай терең қопсытуға арналған. Ол гидравликалық аспалы жүйемен жабдықталған Т-130 тракторына агрегатталады.
Қопсытқыш пісірілген рамадан тұрады, оған екі қопсытқышты жұмыс органы, екі тіреуіш жетек доңғалағы, екі планкалы-қырғышты транспортері бар бункер және тыңайтқыш шашу нормасын қалыптастыруға арналған жапқыштар, тракторлармен жалғауға арналған асқыш қондырылған.
Қопсытқыш органдарының жүріс тереңдігін бұрандалы механизм арқылы іске қосатын тіреуіш-жетек доңғалақтарды көтеріп-түсіру нәтижесінде қалыптастырылады. Қопсытқышты сақтауда тіреуіш тірек қызметін атқарады.
Қопсытқышты жұмыс қалпынан тасымал және қайта жұмыс қалпына қою трактордың гидрокөрсеткіштігі арқылы атқарылады. Агрегаттың жүріс жылдамдығы 2,5 кмсағ болған кездегі жұмыс өнімділігі (70 см тереңдік-те ) 0,3га.
Жерді тілгілеуге қолданылатын машиналар мен құралдар. Тілгілеу өңделмеген жерде де, беткейлердегі егістік жерлерде де жүргізіледі. Беткейлерде қар мен жаңбыр суын көп жылдық шөп пен күздік дақылдар егісіне бөгеу мақсатында жерді тілгілеу үшін ПРВН- 2,5А жүзімдік плуг қопсытқыштарын, КЗУ- 0,3 арық қазғыш-тегістегіштерді және ЩН- 2-140 тілгілеуіш-үңгілеуішті пайдаланады. ШН-2-140 тілгілеуіш-үңгілеуіш-аспалы құрал. Ол дискілі пышақ, тіреуіш доңғалақ, тілгілеуіш пышақ, пышаққа орнатылған үңгілеуіш, дестелеуіш, қашау бекітілген рамадан тұрады.
Жел эрозиясымен күрес жүргізуге арналған машиналар. Жел эрозиясы күшті болатын аудандарда жерді өңдеген уақытта топырақтың шаңдануын болдырмау- қазіргі агротехникадағы маңызды шаралардың бірі. Себу алдында жер өңдеуде және парды баптап - күту кезінде дискілі сыдырғыштарды қайырмасыз құралдармен алмастыру қажет.
Тез шаңданатын жеңіл және карбонатты топырағы бар жерлерде сүдігер егістігіндегі паяларды мейлінше сақтап қала отырып, қайырмасыз жырту қажет. Өйткені пая қардың қалың жиналуынан, топырақты терең тоң болып қатып қалудан, қыс пен көктемгі эрозиядан сақтайды, көктемгі қар суының жерге жақсы сіңуіне себепкер болады және топырақтағы ылғалдың булануын, желмен үрленуін азайтады.
Жерді қайырмасыз өңдеуді негізгі екі түрге бөлуге болады:жердің үстіңгі бетін астарлай өңдеу және пая топырақтың үстіңгі қабатына аздап көмілген кезде жер қыртысын аударыстырмастан, топырақты ішінара қопарыстыра қопсыту.
Топырақты қайырмасыз өңдеу үшін мынадай машиналар қолданылады.
КШP-3,6А шангілі культиваторы арамшөптерді отауға, топырақты қопсытуға, сондай-ақ себу алдында топырақты культиваторлауға арналған. Топырақты өңдегенде ол паяға зақым келтірмей, оны егістік бетіне қалдырып кетеді, сондықтан ол жел эрозиясына ұшырайтын және ылғалы жеткіліксіз аудандарда пайданылады.
Алмал-салмалы тіркесі болғандықтан культиватор аспалы күйде де тіркемелі күйде де жұмыс істей алады. Культиватор аспалы күйінде МТЗ-80 тракторына, ал тіркемелі күйінде гидроцилиндрлермен жабдықталған МТЗ-80 тракторына агрегатталған. Екі культиватор тіркелген күйінде СП-11 тіркеуішімен немесе СП- 16 тіркеуішінің ортаңғы секциясымен ДТ-75М, Т- 150 және Т-150К тракторына, үш культиватор Т-4A тракторына, төрт культиватор СП-16 тіркеуіші арқылы К- 701 тракторына агрегатталады.
Культиватор рамадан , алмалы-салмалы тіркеу тетігінен, жүріс доңғалақтарынан , теңгергіш жәшіктен және жұмыс органынан тұрады. Штанга - культиватордың жұмыс органы. Ол - көлденең қимасы 25х25 мм және ұзыңдығы 3700 мм төрт қырлы білік. Штанга культиватордың жүріс бағытына көлденең орналасады да, культиватор доңғалақтарының айналуына қарама-қарсы 1,1 м жолда 1 айналым жасайды.
Штанга топырақ астымен жылжи отырып, арамшөптерді тамырмен жұлып, бетіне шығарып тастайды, бір мезгілде ол жер қыртысын аудармай, топырақтың үстіңгі қабатын қопсытады. Культиватордың жұмыс өнімділігі 1,8 гасағ , алым ені 3,6 м және өңдеу тереңдігі 5 -10 см.
КПЭ-3,8 ауыр культиваторы жерді негізгі өңдеуге және себу алдында паяны топырақ бетінде қалдыра өңдеуге арналған. Культиватордың біреуі ДТ-75М тракторына агрегатталады. Культиватордың бірнешеуі Т-4А , Т-150, К-701, Т-130 тракторына және әнбебап гидрофикиацияланған СП-16 тіркеуішіне агрегатталады.
Культиватор рамадан, тіркестен, жұмыс доңғалақтарынан, жұмыс органдарын көтеру механизімінен, жұмыс органдары бар грядильден, жалғастыру буындарынан тұрады.
Культиватор рамасы тікбұрыш формасында пісіріліп жасалған. Ол параллель қойылған үш брустан - жапсырмасы бар бұрыштамамен өзара қосылған тікбұрыш қималы түтіктерден жасалған. Раманың бүйірлері бойлық брустарымен шектелген. Олардың жалғамаларды бекітуге арналған бір-бірден фланеці болады. Раманың әрбір брусына тіркесті жалғастыратын екі құлақша орнатылған.
Тіркес көп тармақты, алмалы-салмалы бұрыштамалардан тұрады. Ортадағы төрт бұрыштама раманы жоғарғы және төмеңгі жағынан ұстап тұрады және өзара болттармен жалғастырылған. Тіркестің бүйір тармақтарының бір ұшын тіркеме құрылғысының жоғарғы орталық бұрыштама-маларына, екінші ұшын раманың құлақшаларына бекітеді. Тіркеу тетігінің алдыңғы жағында төмендеткіші болады, ол тіркеу тетігінің орталық бұрыштамаларымен болттар арқылы жалғастырылған. Төмендеткішке топса арқылы қапсырма жалғастырылған.
Культиватордың жүріс доңғалақтары пневматикалы, оның мөлшері- 6-16, №207 және 208 шарикті подшивниктерде айналып тұрады. Шинадағы ауа қысымы 0,25 МПа . Доңғалақтардың күпшектерінде солидолды шприцпен айдап енгізетін май құтылары болады.
Жұмыс органдарын көтеру механизмінің негізгі бөлшектері- тартқышқа топсамен жалғастырылған кронштейн және теңгергіштер, жапсыра пісірілген түтіктер. Тартқыш топса арқылы тербелгішпен , ал тербелгіш өз кезегінде тіркеу тетігінің орталық бұрыштамаларына жалғасқан. Тіркеу тетігі раманы жұмыс органдарымен тасымал қалпында ұстап тұратын екі тасымалдау тартқышы бекітілген . Теңгергіштері бар түтікті құйма кронштейнде қиыстырылады, ал кронштейндерді.

1.3. Тракторлардың автомобильдердің типажы, тартылыстық класы, негізгі моделі, жұмысына сай бөлінуі.
Тракторлар модификациясы. Тракторлардың автомобилдердің типажы, тартылыстық класы, негізгі моделі, жұмысына сай бөлінуі.
Класы 6 кН тракторлардың негізгі базалық маркасының бәрі Т - 25А Владимировск трактор заводынан 1973 жылдан бері шығарылады. Бұл универсалды - қатараралық трактор және жеміс өсіруге, шөп жинауға, мал фермалары мен транспорт жұмыстарын атқаруға арналған ( двигателі ауамен салқындатылады). Металдан жасаған кабинамен гидрофикацияланған тірегіш ілгекпен, дифференциалды біріктіретін механизммен жабдықталған. Осыған қосымша реверсті (жылдамдық бағытын өзгерткіш) механизм қойылған. Жұмыс түріне қарай трактордың екі доңғалағы арасындағы ара қашықтығын, жолдық саңылауын және базасын өзгертетін қондырғы бар.
Осы кластағы трактордың мынандай модификациялары шығарылды және олардың базалық моделінен төмендегідей айырмашылықтары бар. Маркасы Т - 16 өздігінен жүретін шассилі Т - 16ММЧ шай плантациясы жұмыстарына арналған, күн қағар тент қана орнатылған; Т - 25АЗ - кабинасының каркасы өте етіп жасалған; Т - 25Аl - жоғары клинерсті (ауырлық нүктесі қте төмен орналасқан); Т - 25МГ - тауда жүретін шассилі және оның тұлғасын автоматты түрде көлденең бағытта ұстап тұратын қондырғысы бар. Осы көрсетілген өзгерістен басқа механизмдері базалық модельдікімен бірдей.
Класы 9 кН тракторларының негізгі базалық моделі Т - 40М, Липецк трактор заводынан 1973 жылдан бері шығарылып келеді. Қатар аралығы өңделетін өсімдіктерді өсіру мен жинау жұмыстарына, мал фермаларында және транспортта пайдалануға арналған трактор. Двигателі ауамен салқындатылады және көптеген бөлшектері Т - 25А тракторының двигателінікімен бірдей. Трактордың руліне гидравликалық күшейткіш қойылған және гидрофикацияланған тіркеу ілгегімен жабдықталған. Бульдозермен, шұңқыр қазғышпен және әртүрлі тиегіштермен жұмыс істей алады.
Бұл трактордың мынандай модификациялары шығарылады; Т - 40М - алдыңғы оське де жетекші дөңгелек орнатылғандықтан дөңгелек схемасы 4х4, оның өтімділігі арттырылған; Т - 40 АМ - төменгі клинерсті, көлбеулі беткейлердегі жұмысты атқаруға арналған; Т - 28х4 Ташкенттің трактор заводы шығарған мақта өсіру жұмыстарын орындайды.
14 кН класты тракторлардың екі түрлі базалық моделі бар. Біріншісі - МТЗ-80, 1974 жылдан бері Минск трактор заводынан шығады. Бұл трактор бұрын шығарылған МТЗ-50 тракторының өте жақсартылған моделі. Көптеген эксплуатациялық көрсеткіштері жөнінен МТЗ-80 тракторы шетелдердің ең таңдаулы тракторларымен сәйкес келеді. Оның бір өзі 20 түрлі машинамен жұмыс істей алатындығының өзі-ақ трактордың артықшылығын дәлелдейді.
МТЗ-80 тракторы универсалды - қатараралық және ауыл шарушылығында кездесетін жұмыстардың барлығын да атқара алады десе де болады. Оның мына төмендегідей модификациясы шығарылады. МТЗ-82 өтімділігі жоғары, дөңгелек схемасы 4х4, алдыңғы оське қозғалыс автоматты түрде беріледі,екі доңғалақ аралығында жоғары үйкелісті, өздігінен біріктірілетін дифференциал қойылған; МТЗ-82Н төменгі клинерсті; МТЗ-82К көлбеулігі 20º беткейдегі жұмыстар үшін; МТЗ-82Р күріш өсіру жұмыстары үшін; МТЗ-82Х мақта өсіру жұмыстары үшін пайдаланылады.
Бұл кластың екінші базалық моделі ЮМЗ-6Л. Оны Днепропетровск қаласындағы оңтүстік механикалық завод шығарады және универсалды-қатараралық жұмыстарға арналған. Бұл трактор МТЗ-80 тракторы орындайтын жұмыстардың көпшілігіне жарай береді, тек двигатель қуаты 45квт қана болғандықтан өнімділігі одан төмендеу болып келеді.
Класы 20 кН тракторының Т-70С маркасы шығарылады. Мұны Кишинев трактор заводы негізінен қант қызылшасы плантациясының жұмыстарын атқаруға арнап 1975 жылдан бастап шығарып келеді. Бұл бұрынғы қуаты аз Т - 54С, Т-38М тракторларының орнына қолданылады және оларға қарағанда өнімділігі 27 % артық. Осы кластағы тракторлардың екеуі де шынжыр табанымен жабдықталған.
Осы трактордың ДТ - 75М моделін Павлодардың трактор заводы шығарады. Оған қуаты 66 квт болатын А-41 двигателі қойылған. Соның есебінен бұл модификацияның өнімділігі ДТ-75-ке қарағанда 11% артық. Келешекте осы модельді жақсартып, двигатель қуаты 90 квт ДТ-75МН моделі шығарылмақ.
30 кН класындағы трактордың негізгісіне Т-150 К дөңгелекті тракторы жатады. Оған трубокомпрессоры бар двигатель қойылып, оның қуаты 120 квт дейін жеткізілген. Жалпы агрегаттарының орналасуы басқа тракторларға қарағанда өзгеше. Өйткені, оған ортасынан топсамен жалғастырылған жартылай рамалар қолданылғандықтан , оның құрылысына едәуір өзгешеліктер енген. Осыған қосымша трансмиссиясында жылдамдық берілісін тракторды тоқтатпай - ақ алмастыратын беріліс қорабы бар.
Т-150К тракторының мынандай модификациялары жасалады; Т- 150КМ, двигатель қуаты 150 квт. жеткізілген; Т- 157 - орман шарушылығы үшін қарағай таситын түрі; Т - 158 өндірістегі жалпы жұмысқа арналған.
Харьков трактор заводының тағы бір негізгі өніміне Т - 150 маркалы шынжыр табанды трактор жатады. Оның да көптеген өзгешеліктері бар. Негізгі өзгешеліктеріне әрбір шынжыр табанға двигатель қуатын жеке-жеке жеткізетіндігін жатқызуға болады. Ол үшін екі ағынды беріліс қорабы орнатылған . Осындай өзгешеліктің нәтижесінде тракторды бұратын механизм мүлде қарапайым етіп жасалған, яғни тракторды бұру үшін беріліс қорабындағы бір білікті тоқтатса болғаны.
Класты 40 кН тракторының негізгі базалық моделі жалпы жұмысқа арналған Т- 4А маркасы. Оны Алтай трактор заводы (Рубцовск қаласы) шығарады. Айтарлықтай ерекшелігі жоқ. Т - 4АП - 1 модификациясы өңдірістегі жұмыстарға арналған; ТТ - 4 орман шарушылығында қарағай тасу, ал ВТМ - 4 қарағайды жығу, тасу жұмыстарын орындайды; ТМЛ - 110 (ТЛМ - 4) мелиоротивтік меншікті қысымы 2 н см² шамасына дейін азайтылған.
Класы 50 кН тракторларындағы негізгі базалық модельдер ауыл шаруашылығына , ал модификациялары өңдіріске арналған. Негізгі базалық моделіне Ленинградтағы Киров атындағы трактор заводы шығаратын, жалпы жұмысқа арналған, өңделетіндер ауданы үлкен шаруашылықтар үшін қолданылатын дөңгелекті тракторлардың К - 700А және К - 701 маркалары жатады.
К - 700 А маркасында 8 цилиндірлі , трубокомпрессорлы, қуаты 150 квт. двигатель орнатылған, ал К - 701 маркасына 12 цилиндірлі, қуаты 220 квт трубокомпрессорлы жоқ двигатель қойылған. Олардың да құрылысына басқа кластағы тракторларға қарағанда көптеген техникалық жаңалықтар енгізген. Негізгісіне жүріп келе жатқан жылдамдықты алмастыратын қораппен өздігінен біріктірілетін дөңгелек аралық дифференциалды жатқызуға болады. К - 702 модификациясы өңдірістегі жалпы жұмысқа , ал К - 703 орман шарушылығына арналған. Бұл класс бойынша двигатель қуаты 370 квт жеткізілген , К - 710 маркасы келешекте шығарылмақ.

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Тракторлар мен автомобильдердің жалпы құрылысы.
Трактордың жалпы құрылысы. Тракторлармен автомобильдердің жалпы құрлысы. Мотор трансмиссиясы, жүріс бөлігі, басқару механизмі және қосымша жабдықтар.
Ауыл шаруашылығына арналған тракторлар мынандай негізгі бөліктерден құралады: двигатель, трансмиссия, жүргізгіш блок, басқару механизмдері және қосалқы жабдықтар. Олардың әрқайсысы әр түрлі қызмет атқаруға арналған. Двигатель негізгі қуат көзі болып табылады. Ол жанған отынның алынған жылу энергиясын тракторге жүргізуге керекті механикалық энергияға айналдырады. Энергияны бір түрден екінші түрге айналдыратын двигатель қондырғыларының бірнеше түрлері бар.Оардың бір электр қуатын екіншісі судың немесе желдің ағындық энергиясын т.б. энергияны механикалық энергияға айналдырады. Бірақ солардың ішіндегі ең қолайлы түрі жылу двигательдері. Оларды жанған отынның жылулық энергиясын механикалық энергияға айналдыратындықтан жылу двигательдері деп атайды. Жылу двигательдері іштен және сырттан жанатын двигательдер болып екіге бөлінеді. Сол еккуінің көп тараған түрі іштен жанатын двигательдер. Себебі, олардың басқаларына қарағанда көптеген артықшылықтары бар. Іштен жанатын двигательдердің өзі жұмыс принциптеріне қарай екі түрге бөлінеді. Олар: дизельді және карбюраторлы двигательдер. Ауыл шаруашылығы тракторларында тек дизельді двигательдер қолданылады. Двигательден алынған механикалық қуатты трактор жүріс бөлігіне жеткізетін механизмдерді трансмиссия деп атайды. ОЛ негізіне мынандай міндеттер атқарады. Двигательден алынған айналдыру моменті жүріс дөңгелектерін айналдыруға керекті моменттен бірнеше есе аз болғандықтан трансмиссияның көмегімен двигательдің айналдыру моментін жүргізгіш дөңгелекке бірнеше есе арттырып жеткізеді. Жұмыс кезінде тракторға түсетін күш атқаратын жұмыс түріне байланысты азайып немесе көбейіп отырады. Сол күш азайғанда трактордың жүріс жылдамдығын арттыру немесе керісінше болғанда жылдамдықты азайту қызметінде трансмиссия атқарады. Ол үшін жылдамдықты өзгерткіш арнаулы қорап қолданылады. Осыоарға қосымша трансмиссия двигательден алынған қуатты алдымен трактордың ұзындық бағыты бойынша сондықтан кейін жүріс дөңгелектеріне көлденең бағытта бұрып беру қызметін атқарады. Құрылыстарына қарай трансмиссия бірнеше түрге бөлінеді. Олардың негізгілері механикалық, гидромеханикалық, электромеханикалық және т.б. Тракторларда көбінесе механикалық трансмиссия тек кейбіреулерінде ғана гидромеханикалық немесе электромеханикалық трансмиссиялар қолданылады. Сол себепті төменде механикалық трансмиссиялар туралы анықтама береді. Жүріс бөлігі тракторды жер бетімен қозғалту қызметін атқарады. Ол жүргізгіш мүше мен тұлғадан тұрады. Трактор тұлғасына рама, жартылай рама немесе жоғарыда айтылған механизмдердің қораптары жатады. Сондықтанда тракторларды тұлғасының түріне қарай рамалы және рамасыз тракторлар деп бөледі. Трактордың барлық механизмдері осы тұлға арқылы бекітіледі. Жүргізгіш мүшелер құрылысына қарай дөңгелекті және шынжыр табанды болып екі түрге бөлінеді. Дөңгелекті жүргізгіш мүшелер үшін көбінесе пневматикалық шиналар қолданылады. Олар екі-екіден бір оське бекітіледі де жүргізгіш бөлікті құрайды. Двигательден қуат алуына байланысты жетектеуші және жетектелуші дөңгелектер болады. Жетектеуші дөңгелектер трансмиссия арқылы двигательмен жалғасады. Сондықтан да олар жұмыс кезінде двигетельден айналыс алады да, жермен ілінісіп, трактордың тарту күшін туғызады. Осы жетектеуші дөңгелектердің санына байланысты тракторлар өтімділігі қалыпты немесе жоғары деп бөлінеді. Өтімділігі қалыпты тракторларда жетектеуші дөңгелектеріне де двигательден қуат берілсе, онда өтімділігі жоғары трактор болып табылады.
Тракторлардың алдыңғы осіне бекітілген дөңгелектер көпшілік жағдайда, бағыттаушы дөңгелектерқызметін атқарады. Солардың трактор тұлғасына қарағандағы орналасу жағдайын өзгерту арқылы трактордың жүріс бағытын өзгертеді. Шынжыр табанды жүргізгіш мүшелер жетектеуші дөңгелекпен (жұлдызшамен) ілінісіп тұратын шынжырдан құралады. Жетектеуші дөңгелек айналған кезде өзімен бірге шынжырды да айналдырады. Ал шынжырлар тірек дөңгелектері арқылы жерге тиіп тұрғандықтан онымен ілініске келеді де трактордың тартк күшіне туғызады. Басқару механизмдері трактордың жоғарыда көрсетілген бөліктерінің жұмыстарын басқаруғаарналған. Олар көбінесе иінді немесе гидравликалық механизмдерден құралады. Қосалқы жұмысшы бөліктерге трактордың тіркеу немесе аспалы саймандары, тракторшының жұмыс орны (кабинасы( және тағы сол сияқтылар жатады. Олар көбінесе негізгі бөліктердің қызметін жақсарту үшін және басқа да қосалқы қызметтерді атқаруға арналған.

2.2. Шағын тракторлар
718 модельді шағын трактор. Бұл трактор тарту күші 2,0 кН болатын класқа жатады. Мұны Кутаисидің шағын тракторлар заводы шығарады. Мұнымен ауыл шаруашылығындағы өсімдік күтіп - баптау жұмыстарының барлығын жүргізе алады. Оған қосымша құрылыста да, комуналды шаруашылықта да қолданылады.
Шағын трактордың негізгі топтарына двигатель, трансмиссия, жүріс бөлігі, қуат алу білігі сияқты қондырғылар жатады. Олардың құрылысы мен жұмысы бізге алдыңғы бөлімдерден белгілі тракторлардан айырмашылығы жоқ десе де болады. Сондықтан да төменде тек солардың ерекшеліктеріне тоқталамыз.
Трактор РД - 180 маркалы екі цилиндрлі төрт тактылы дизельді двигательмен жабдықталған. Оның негізгі сипаттамалары 1,3 - кестеде көрсетілген.
Трансмиссиясы ілінісу муфтасынан беріліс қорабынан алдыңғы және артқы жетек белдемесінен екі қуат алу білігінен тұрады. Ілінісу муфтасы бір дискалы, құрғақ. Беріліс қорабы алға қарай екі диапазонға бөлінген алты беріліс, артқа қарай үш беріліс жасайды. Алдыңғы және артқы жетекші белдемелерде жұдырықшалы муфталармен біріктірілген дифференциалдар орналасқан. Солардың көмегімен трактор тура жүрген кезіндегі дөңгелектердің тығылуын болдырмайды. Қуат алу біліктері екі режимді: 568 және 836 айналыс мин жасайды. Олардың екеуі де артқа шығарылған бірақ біреуі жерден 446 мм, ал екіншісі 516 мм биіктікте орналасқан. Олар іске беріліс қорабы арқылы қосылатындықтан одан тәуелді жұмыс бойынша алдыңғы қуат алу білігімен де жабдықталады. Жүріс бөлігі барлығыда жетекші төрт дөңгелектен және ортасынансына алатын тұғырдан құралған. Ортасынан топса арқылы жалғасқан тұғырды червякті берілісі бар рульдік механизм басқарады. Осындай құрылған жүріс бөлігі тракторды шұғыл бұруға мүмкіндік береді. Ең аз бұрылу радиусы 1,8 м.
МТ - 14С шағын тракторы алдында айтылған 718 модельді шағын трактордың бір түрі болып табылады. Өйткені оның көптеген тораптары сол трактормен бірдей жасалған. Атап айтқанда двигателі трансмиссияның негізгі бөліктері және сол сияқты. Оның айырмашылығы тұғыры ортасынан сынатын емес, керісінше рамалы етіп жасалған. Жетекші бір ғана белдемесі бар. Екінші белдемесі басқарушы қызметін атқарады. Оның үстіне трактор агрегаттарын орналастыру да бөлекше жасалған. Бұл трактордың да көрсеткіштері 1,4 - кестеде келтірілді.
Т- 08 шағын тракторы Бұл трактор шағын тракторлардың жеңіл түріне жатады және тарту күші 2,0 кН болады. Мұны Харьковтың трактор завады щығарды. Двигателі үшін екі цилиндрлі карбюраторлы УД - 25 маркалы двигатель қолданылған. Трансмиссиясы бір дискалы құрғақ ілінісу муфтасынан шестернялары тұрақты тістесіп тұратын беріліс қорабынан екі сатылы басты берілістен және жандық редукторлардан құралады.
АМЖК - 8 шағын тракторы. Бұл тракторды Гомсельмаш заводы шығарды. Ол көбінесе мал шаруашылығында қолдануға арналған. Оның үстіне алдыңғы Т- 08 тракторының істеген жұмыстарын да істеі алады. Аталған тракторда УД - 25Г двигателі қолданылады.Жүріс бөлігі кәдімгі тракторлар сияқты алдыңғы басқаратын артқы жетекші дөңгелектерден тұрады. Ілінісу муфтасы құрғақ екі дискалы. Одан беріліс белдік арқылы беріліс қорабына жеткізіледі. Беріліс қорабы алға бес артқы екі беріліс жасайды. Басқа топтарында айтарлық ерекшелік жоқ.
МТ З -220шағын тракторы. Мұны Минскінің трактор заводы шығарды. Ол трактордың алдыңғы белдемесі басқаратын ал артқы белдемесі жетекші. РД - 180 двигателімен жабдықталған. Ілінісу муфтасы бір дискалы құрғақ тұрақты қосылып тұрады. Беріліс қорабы шестернялар тұрақты тістесіп тұратын екі еселегіші бар механикалық редуктор.

2.3. Автомобильдердің жалпы құрылысы
Автомобильдер құрылысы жағынан өте күрделі машиналар қатарына жатады. Өйткені оның құрамына бірнеше механизмдер мен жүйелер кіреді және олардың құрылыстары әр түрлі болады.
Кузов тасылатын жүкті орналастыруға арналған. Сондықтанда ол таситын жүктің түріне қарай әртүрлі болады. Мысалы жүк таситын машиналардың кузовы науа тәрізді жасалып жүргізуші отыратын кабина жасалады. Ал адам таситын жеңіл машына мен автобустардың кузовына орындықтар қойылып тиісті санитарлық жағдайлармен қамтамассыз ететін қондырғылыр орнатылады.
Двигатель автомобильдің жүруіне және басқа жұмыстарға арналған қажетті қуатты тудыратын бөлігі. Оның негізгі жұмыс принципі энергияның бір түрін екінші түріне айналдыру болып табылады. Осы двигательден алынған механикалық энергия автомобильлдің жүргізгіш дөңгелегіне беріледі де ол жол бетімен жанасып автомобильді қозғайтын күш тудырады.Сөйтіп автомобиль жол бетімен жүруге мүмкіндік алады. Сондықтанда двигательдің басқа осындай жұмыс атқаратын генератордың айырмашылығы, двигательден тек қана механикалық энергия алынады, ал генераторларда энергияның басқа түрлері де алынуы мүмкін. Мысалы электр энергиясы, жылу энергиясы т.с.с.
Шасси деп автомобильдің жол бетімен жүруге арналған бірнеше қондырғыларын біріктірілген бөлігін айтады. Оған трансмиссия алдыңғы және артқы белдемелер жүретін дөңгелектерімен машина тұғыры дөңгелек аспалары рульдік және тежегіш қондырғылар кіреді.осы қондырғылардың әрқайсысы белгілі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.