Синапстық өткізудің ерекшеліктері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ АКАДЕМИ
Физиологиялық пәндер және дене шынықтыру кафедрасы

Реферат

Тақырыбы:Синапстық өткізудің ерекшеліктері.

Орындаған: Аралбай Арайлым
Тобы: 210"А" ЖМ
Қабылдаған: Оразбаева Ж.Т

Шымкент 2017
Жоспар:
I .Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1. Синапстардың құрылысы мен қасиеті.
2. Синапстың түрлері
3.Тежеуші және қоздырушы синапстар
4. Синапстық өткізудің ерекшеліктері.
5. орталық нерв жүйесінде медиаторлар ролін атқаратын заттарды
6. Жүйке жүйесі
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Синапс - өзара жүйке клеткалары не жүйкемен шеттегі қызмет клеткасы түйіскен жерінде серпіністерді өткізетін арнайы ұласуды айтады. Синапсты ең алғаш рет ағылшын физиологы Ч. Шерингтон ұғымын енгізген.Синапстра ұласқан клеткалардың түріне қарай нейронаралық, ет- жүйкелік болып әсеріне байланысты қоздыратын,тежейтін, ал қозуды өткізу әдісіне қарай химиялық, электрлік, болып бөлінеді. Жүйке тармағы мен миоцит түйіскен жерде ет- жүйелік синапс құрылады. Жалғыз жүйке талшығы бұтақтанып 3- -3000 дейін синапс құрайды. Әрбір синапс үш элементтен тұрады пресинапстық, постсинапстық, синапстық саңылаудан тұрады. Қозу процесі пресинапстық мембранадан постсинапстық мембранаға жүйке ұшынан бөлінетін химиялық зат- медиатордың қатысуымен өтеді. Химиялық синапстарда қозу арнайы химиялық белсенді заттар - медиаторлардың көмегімен беріледі.
Медиатор - қозу процесін жеткізетін химиялық зат, жүйке бүршігіндегі везикулаларда болады. Пресинапстық бөлімнің пресинапстық мембранасы бар. Пресинапстық мембрана неиронның аксонының жуандаған ұшы -- синапс түймешесінің қабығы. Синапс түймешесінің іші синапстық көбікке толы болады. Бұл көбік медиатор деп аталатын белсенді химиялық заттан тұрады (лат. медиатор -- делдал, арада жүруші). Пресинапстық және постсинапстық мембраналардың арасында синапс с а ң л а у ы болады. Ол -- клетка аралық сұйыққа толы кеңістік.
Нерв талшығы арқылы келген қозу синапстық көбіктегі медиатордың пресинапстық мембранасынан өтіп, синапс аралығына құйылуына түрткі болады. Ол медиатор синапс аралығындағы клеткаралық сұйықта диффузды түрде тарап, постсинапстық мембрананы тітіркендіреді. Постсинапстық мембранада медиатордың әсері қайтадан қозуға айналады. Әрбір нейронның денесіндегі синапстардың саны 100, тіпті бірнеше мыңға дейін болуы мүмкін. Ал әрбір нерв талшығы 10 мыңға дейін синапс түзе алады. Сонымен қатар, қазіргі кезде жұлын мен мидың түрлі бөлімдерінде 2 түрлі синапстар бар екені анықталды: қоздырушы және тежеуші синапстар. Орталық жүйке жүйесіндегі тежеуші нейрондардың аксондарының ұштарында тежеуші медиатор болады да, ол қабылдаушы нейронға тежеп әсер етеді. Ми сыңарларының қыртысындағы нейрондарда амин май қышқылы (ГАМК) тежеуші медиатор ролін атқарады.
И. М. Сеченов орталық жүйке жүйесіндегі тежелуді зерттей келе, оның 2 түрлі болатынын тапқан: пресинапстық және постсинапстық тежелу.
Пресинапстық тежелудің негізі XIX ғасырдың 70-80 жылдары ашылды. Сондықтан оның механизмі өлі де зерттелуде.Қозу импульстерін өткізетін аксонның тармағына басқа нейронның аксонының арнайы тежегіш синапстық ұшы келеді де, нерв импульстерін жібермейтін медиатор бөледі.
Постсинапстық тежелу орталық жүйке жүйесінде арнайы тежегіш нейрондардың болуына байланысты. Тежегіш нейрондардың синапстық ұшындағы тежеуші медиатордың әсеріне байланысты постсинапстық мембранада әрекет потенциалының пайда болуына кедергі жасалады да, тежелу туады. Әрбір нерв клеткаларында көптеген қоздырушы және тежеуші синапстар болады. Олардың бір-бірімен байланысынан нейронда не қозу, не тежелу байқалады. Бұларға қоса, тежелгіш құрылымның болуын талап етпейтін нейрондардың ерекше тежелуі де болады. Ондай тежелу қоздырушы синапсқа өте көп нерв импульстары келгенде туады. Мұндай импульстар организмге шектен тыс тітіркендіргіштер әсер еткенде байқалады.
Аталған негізгі ырғақтардан басқа адамның түрлі еңбектері кезінде байқалатын басқа да ырғақтар болуы мүмкін.Медиатор синапс аралығына бірінен соң бірі құйылғандықтан оның концентрациясы көбейіп, постсинапстық мембрананың бір ғана қозуын тудырады, яғни синапста қозу жинақталады; синапстан қозу сөл кешігіп өтеді, себебі медиатор синапс аралығында диффузды жайылып, постсинапстық мембранаға өсер еткенше 0,5 секундтай уақыт қажет; синапста қозу әрекет соңынан да туады. Себебі синапсқа әрекет потенциалының келуі тоқталғанымен клеткалық мембранада ол жинақталып қозуды күшейтеді; синапс арқылы қозу қайта-қайта, бірінен соң бірі өткенде медиатор азайып қалады да, шаршау пайда болады.
Синапс арқылылы сигналдардың тасымалдануына ең негізгі себепшілер ол - тітіркендіргіштер. Ті т і р к е н у деп - сыртқы және ішкі орталардың түрлі әсерлеріне жауап беру қабілетін айтады. Сыртқы және ішкі орталардың әсерлерін т і т і р к е н д і р г і ш деп атайды. Олардың әсерінен организм, оның жеке ұлпалары физиологиялық тыныштықтан белсенділікке ауысады.
Синап арқылы сигналдардың өтуіне себепші болатын тітіркендіргіштер бар және ол тітіркендіргіштер төртке бөледі: физикалық, химиялық, физикалық - химиялық және биологиялық тітіркендіргіштер.
Физикалық тітіркендіргіштер деп түрлі механикалық (соққы, шаншу, қысым т. б.) және электрлік әсерлерді айтады. Химиялық тітіркендіргіштерге тамақтың құрамыңдағы органикалық және бейорганикалық заттар, дәрілер, улы заттар, сілтілер, қышқылдар, тұздар және олардың ертінділері тәрізді көптеген химиялық заттардың әсері жатады.
Физикалық-химиялықтітіркендіргіштер ге ертінділердегі заттардың парциалдық қысымы, осмостық қысымы, иондардың (аниондар мен катиондар) және түрлі заттардың концентрация айырмашылықтарының әсері (айталық, 5% және 7% тұз қышқылының ертінділерінің әсерінің айырмашылығы) жатады. Биологиялық тітіркендіргіштерге түрлі макро және микро организмдердің әсерін жатқызуға болады.
Нейронаралық Синапстар көбінесе бір жүйке клеткасының аксонының ұшы мен денесінен және екінші бір клетканың денесінен немесе дендритінен не аксонынан құрылады. Осы құрылысына қарай олар аксо-соматикалық, аксо-дендриттік, аксо-аксондық синапстер деп аталады. Кейбір клеткаларда өте көп (мыңдаған)жеке пресинапстық талшықтар аяқталса, екінші біреулерінде не бары бір-ақ синапс болады. Тітіркендіргіштердің әсерінен тітіркене алатын ұлпаларды тітіркенгіш ұлпалар деп атайды. Оларға нерв, ет, без ұлпалары жатады. Олар тітіркендіргіштің әсеріне қозу мен жауап береді. Қозу кезінде бұл ұлпалардың электрлік және биохимиялық қасиеттері өзгереді, ұлпалар қызмет атқарады, олардың қызметі күшейеді. Сыртқы ортаның кейбір тітіркендіргіштері әсер еткенде қозғыш ұлпалардың қозуы бәсеңдейді немесе мүлде тоқтап қалады. Мұны
т е ж е л у деп атайды. Тежелу де қозу іспетті тірі ұлпалардың белсенді қызмет атқару күйі. Бірақ тежелу кезінде жеке мүшелерде немесе организмде бұрын басталған қызмет баяулайды, я болмаса мүлде тоқталады. Электр күшін тудыратын қуат клетка мембранасының ішкі жөне сыртқы жағында орналасқан оң (+) зарядты натрий, калий, кальцийдің катиондары мен түрлі теріс зарядты (-) аниондарға байланысты. Олардың бір-біріне градиенттік қатынасы (мембрананың иоңдық тартқышы) деп аталатын арнайы молекулалық құрылымның қызметіне негізделген. Энергия көзі саналатын иондық тартқыш аденозин үш фосфор қышқылы (АТФ) ферменттердің әсерінен ыдырау кезінде пайда болатын энергияны (яғни зат алмасуынан пайда болатын энергияны) жұмсайды.

Тыныштық клетка мембранасының сырты мен ішіндегі потенциал айырмашылықтарын мембрананың потенциалы немесе т ы н ы ш т ы қ тоғы деп атайды.Қызмет атқарған клетканың мембранасы мен тыныштықтағы клетка мембранасының потенциал айырмашылығын әрекет потенциалы дейді. Электр күшін тудыратын қуат клетка мембранасының ішкі жөне сыртқы жағында орналасқан оң (+) зарядты натрий, калий, кальцийдің катиондары мен түрлі теріс зарядты (-) аниондарға байланысты. Олардың бір-біріне градиенттік қатынасы (мембрананың иоңдық тартқышы) деп аталатын арнайы молекулалық құрылымның қызметіне негізделген. Энергия көзі саналатын иондық тартқыш аденозин үш фосфор қышқылы (АТФ) ферменттердің әсерінен ыдырау кезінде пайда болатын энергияны (яғни зат алмасуынан пайда болатын энергияны) жұмсайды.Тыныштық клетка мембранасының сырты мен ішіндегі потенциал айырмашылықтарын мембрананың потенциалы немесе т ы н ы ш т ы қ тоғы деп атайды.Қызмет атқарған клетканың мембранасы мен тыныштықтағы клетка мембранасының потенциал айырмашылығын әрекет потенциалы дейді. Химиялық зат - медиатор синапстық саңылауға түсіп, субсинапстық мембранадағы арнайы билок-липоидты молекулалардан туратын сезгіш рецепторлық туындымен өзара єрекеттеседі. Субсинапстық мембрананың ион өткізгіштігі өзгереді. Егер медиатор қозу тудырушы болса мембанада деполяризация жүреді. Қоздырушы постсинапстық потенциал пайда болады. Медиатор кванттарының мөлшері жеткілікті болған жағдайда қоздырушы постсинапстық потенциал таралатын єрекет потенциалына айналады.

Электрлік синапстардағы саңылау диаметрі 2- 4 нм-ден артпайды. Онымен қоса бұл саңылауларда диаметрі 1-2 нм-дей болатын белокты молекуладан тұратын, пресинапстық мембрана мен субсинпстық мембранаға бойлай еніп оларды өзара байланыстыратын көпіршелер - каналдар болады. Каналдар біраз бейорганикалық иондардың, кейбір майда молекулалардың бір жасушадан екіншілеріне өтуіне көмектеседі. Осындай синапстарда электрлік кедергі өте аз болады да, пресинапстық ток күші әлсіреместен постсинапстық жасушаға өтеді. Химиялық сиапстарға тән болатын бірнеше функциональдық ерекшеліктер бар: 1. Олар арқылы қозу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.