Қазақ халқының мұсылмандық мәдени дәстүрі тарихында ақын хәкім Абайдың орны

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақ халқының діни көзқарасына келсек ол да әр қилы. Қазақтар мұсылман халықтарына жатады. Бірақ Қазақ даласына ислам діні VІІ ғасырда ғана кем бастады. Ол араб елдерінің Еділ бойын, Орта Азияны қазақ жерінің оңтүстік аймақтарын жаулап алуына байланысты еді. Сапармен бірге араб дінін таратушы миссионерлер, саудагерлер келе бестады. Олар Сұнақ ата, Сауран, Яссы қалаларының тұрғындарына айналды. Кейін сырттан келушілер 0қазақ жеріне әбден сіңісіп, жергілікті халықтың тілін, әдет ғұрпын бойына сіңірген соң қазақ аталып кетті. Қожалар молдалық жасап ел аралап, балаларды сүндетке отырғызып, мектеп ашып ислам дінін таратты. Қазақтар бұрынғы заманда Тәңірге, бұтқа табыныу, айға, күнге табыну, шамандық дінді ұстау, бақсыларға сену, әулиелерге түнеу кең таралды. Оның себебі ислам дінінің әдет - ғұрыптарын бұлжытпай орындауға ұдайы кедергі жасаған көшпелі тұрмысыәулиеге түнеп садақа беріп, ағаш басына шүберек байлап оған ақша түйіп отырған. Дәл осы ағаштарға шүберек байлау кәдесі түріктерде сақталған. Тәуелсіздік алған Қазақстан мемлекеттік туы етіпкөк түсті жалауды бекітті. Бұл мұсылмандардың жасыл, моңғолдардың қара түсті, Ресейдің ақ, көк, сары түсті жалаулары емес. Мұның негізінде қазақ халқының ежелгі көкке сиынуы жатыр.

Қазақ халқы имандылықты сүйген, жек көрген әділетсіз адамды имансыз деп сөккен. Үлкенді силаған, әйел - қыздар ер адамның жолын кеспеген, үлкендерге иіліп сәлем берген. Жастар үлкендердің қолына су құйып сүлгі орамал ұстатып, батасын алған. Жақсы адамдарды үлгі тұта білген, мәселен «жақсыдан - шарапат, жаманнан - кесапат» деген.

Қазақ халқының мұсылмандық мәдени дәстүр ітарихында ақын хәкім Абайдың орны ерекше.

Абайдың дүниетанымында құдай мен табиғат, адам мен құдірет, жан мен тән, өмір мен өлім көп орын алады.

Абай бір жағынан, құдай бар деп түсінсе, екінші жағынан, дүниенің, әлемнің обьективті заңдылығы бар екенін мойындайды. Сондықтан ғылымды меңгеруге дүниені түсінуге шақырады.

Алланы тану оған тек сену емес. Алланы тану оның кереметтерін тану, оны жаратушы деп түсіну, мойындау. Жаратушыны танып білуге тура жол жоқ, оны біз тек ғана өз құдіретімен жаратқандары арқылы білмекпіз. Жаратушы не жаратты? Бар болмыстың бәрі жаратушының кереметтері яғни жаратушыны тану деген сөз бүкіл жаратылысты тануға талпыныс. Алла тағаланы танымаққа бастайтын жол ғылым жолы. Ақын Алланың өзіне де, сөзіне де күмән келтірмейді, мәселен Алланың өзі кім, сөзі не тану керек. Алланы танудың қиыншылығын, ол «Алла деген сөз жеңіл» деген өлеңінде анық айтқан, Алланы сөзбен, ақылмен емес жүрекпен сезу керек, оның барлығын тану сезім арқылы болмақ. Және де Абай айтады; Алланың сөзі қаріпсіз, дауыссыз». Керемет шындық. Пайғамбарымыз біздің түсінігімізде сауатсыз болған. Ол қәріп танымаған. Пайғамбарымызға аят аян түрінде келген. Пайғамбар білімі аян білімі, біздің білім қаріп арқылы болатын білім, сонда Аллаға кімнің жақын болатыны белгілі болады. »Абай әуелі аят, хадис - сөздің басы» - дейді. Аят - дүние көрінісі туралы сана. Аят сөз басы. Бірақ ол адамның ойынан туған дүние емес, Мұхаммет Пайғамбарымызға өлең кейпінде түскен аян. Ислам дінін уағыздаушылар Мұхаммед соңғы пайғамбар дейді.

Мұхаммедті біз расул - емші дейміз, бұл жалғыз Мұхаммедке емес барша пайғамбарларға ортақ қызмет. Яғни бұл мәселе мәні, адам жаратушысыментікелей байланысты болмағындықтан, тіптен оны танып - түсіне алмағандықтан адам мен Алла тағала арасында пайғамбар тұлғасы тұр. Мұсылмандар Алла бір, пайғамбар хақ дейді. Әрине пайғамбар таза ниетті, ізгілік жолындағы ерекше жан. Кез - келген адамның пайғамбар болуға мүмкіндігі жоқ. Алайда пайғамбар жаратушы атынан сөйлегенмен, ол тек бір дінге қатысты харекет етуші адам. Дүниеде дінедер көп, сол әр дінніңөз пайғамбары бар.

Пайғамбарлық ерекше қасиетті талап етеді, оның сыры тылсым.

Абай иман жайында он үшінші қара сөзінде толық ашып айтқан.

Ислам деген - Алла табарака уатағалланың шәріксіз, ғайыпсыз, бірлігіне, барлығына уапір негебізге пайғңамбарымыз саллауһу ғалайһу уәссәләм арқылыжіберген жарлығына, білдіріміне мойын сұнып, инанбақ . Енді бұл иман дерлік инануға екі түрлі нәрсе керек. Әуелі, не нәрсеге иман келтірсе, соның хақтығына бірлән дәлел жүргізерлік болып ақылы дәлел ислам қыларға жараса, мұны якими иман десек керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.