Тарихи білімді қалыптастыру

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Тарихи білімді қалыптастыру аса маңызды. Тарихи білім мынадай құрамдас бөлімдерден тұрады: тарихи фактілер, тарихи даталар мен хронологиялар; тарихи фактілердің кеңістікпен, уақытпен бай-ланыстылығы; тарихи түсініктер; тарихи ұғымдар; тарихи зандылықтар. Олар - тарихи білімдер төмендегідей үш категорияға бөлінеді: тарихи уақыт; тарихи кеңістік; тарихи қозғалыс.

Тарихты оқытудағы фактінің рөлі. Тарихи білімді меңгеру тарихи фактіні оқып үйренуден басталады. Факт - тарихта болып өткен оқиға. Демек тарихи фактілер өте көп. Тарихи фактілерді екі топқа бөлуге болады. 1) жеке оқиғаны білдіретін факт. Ондай оқиға - тарихта бірақ рет болған, демек бір жерде, белгілі бір уақытта, белгілі қатысқан адамдары бар. Мәселен, 1220 жылғы қыркүйекте басталған Отырар шайқасы, Алматы қаласында 1986 жылғы 16-17 желтоқсан оқиғалары, 1991 жылы 16 желтоқсанда тәуелсіз Қазақстан Республикасының жариялануы т. б. Екінші топқа жататын фактілерді - тарихи құбылыстар деп атауға болады, өйткені олар белгілі бір тарихи дәуірдің, кезеңнің сипатты белгісін білдіреді, бірнеше рет қайталанады. Мәселен, XIX ғасырда патша өкіметінің отарлау саясатына қарсы Қазақстанда болған ұлт-азаттық қозғалыстары.

Тарихи фактілер көлемі, күрделілігі, маңызы жөнінен түрліше болады. Мәселен, 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс ірі тарихи фактілер қатарына жатады және бірнеше шағын фактілерден құралады.

Фактілерді - оқиғаларды оқытқанда алдымен олардың жоғарыдағыдай ерекшеліктерін ескеру керек. Ал, оқушылар фактілерді берік меңгермесе оларда тарихи білім жүйелі қалыптаспайды. Демек оларды оқытуға ерекше мән берілуі керек.

Әрбір факті бойынша ғылыми кейде теориялық қорытынды жасалып, білім жинақталады. Әйтпесе фактологияға ұрынамыз.

Фактілердің даталарын, хронологиясын оқытып, үйретуге ерекше назар аудару қажет. Адамзат қоғамының дамуы уақыт бойынша анықталады. Сондықтан оқушыларға тарихи уақытты қолдана білуді үйрету ерекше маңызды. Аддымен олардың уақыт категориясын - жыл, ғасыр, мың жыл, дәуір, кезең, заманды жақсы білуі керек. Бұлардың алғашқы үшеуін 5 сыныпта, қалғандарын 6 сыныпта толық үйретуге болады. Солар--арқылы шәкірттер оқиғалардың қашан болғанын, ұзақтығын, ретін т. б. түсіне алады. Тарихтағы уақытты хронологиялық даталар деп атайды.

Хронологиялық даталар үшке бөлінеді: Негізгі даталар: Ұлы Қазан социалистік революциясы, Ұлы Отан соғысы, КСРО-ның ыдырауы т. б. және тірек даталар - белгілі бір тарихи дәуірді оқығанда үнемі ескерілетін, қайталанатын дата -екінші дүние жүзілік соғыстың аяқталуы 1945 ж. Негізгі даталар білім ретінде өмір бойы керек (қазақ халықының қалыптасуы, олардың мемлекет болып құрылған уақыты т. б. ), ал кейбір тірек даталар тарих курстарын бүкіл мектептік тарих пәнін оқып бітіргенше керек болады. Сондықтан да хронологиялық даталарды есте сақтаудың әдістемелік жолдары да көп (карта, дәптер, қашан, ұзақтығы, неше жыл өтті, неше жыл ілгері кейін, хронологиялық тағы басқа да таблицалар, карточкалар, картаға аппликациялар шаншу, - стрелка, жылы) .

Тарихи түсініктерді қалыптастыру. Пәнінің көптеген пәңдерден ерекшелігі - негізінен өте ертедегі фактілерді, оқиғаларды баян-дайтыңдығыңда. Оларды құр атап айта салсақ оқушыда ешқандай білім қалыптаспайды. Білімді қалыптастыру үшін өткен оқиғаның, фактінің бейнесін оқушының көз алдына келтіре отырып, оларда сол оқиға туралы түсінік қалыптастыруымыз керек. Ал, түсініктер сезу, сезіну арқылы қалыптасады, ол екі тәсілдің көмегімен жүзеге асады: көру арқылы - демек көрнекі, техникалық т. б. көрінетін құралдар көмегімен және мұғалімнің тарихи фактіні суреттей, сипаттай айтуымен

Тарихи ұғымдарды қалыптастыру Кез келген пәнді, ғылымды білу, меңгеру деген, оның ұғымдар жүйесін меңгеру деген сөз. Мектеп қабырғасында оқушылар тарих пәнін жеті жыл оқығанда оларда 300-дей ұғым қалыптасады. Әрине олар тек тарих пәнінің ұғымдары емес. Тарихи білімді меңгеруде ұғымдарды қалыптастыру маңызды орын алады.

Оқыту барысыңда тарихи түсінік те, ұғым да қатар қалыптаса береді. Бірақ айырмашылығы мынада. Тарихи түсінік әр оқушы да түрліше қалыптасуы мүмкін, ал ұғым бәрінде бірдей қалыптасады немесе қалыптасуы тиіс.

Тарихи материалдың мазмұнына қарай ұғымдар сұрыпталады, оның да ұстанымдарын жақсы білу керек. Өйткені оқулықтарда кездесетін бірқатар ұғымдар басқа пәндермен байланысты. Мысалы, экономикамен: инвестиция, нарықтык экономика, дағдарыс сияқтылар, әлеуметтік құбылыс, мемлекет, қоғамның саяси жағдайы, әлеуметтік-саяси мәселемен байланысты ұғымдарға жатады, тарихи-мәдени рухани және материалдық мәдениет ал дін, ғылыми коммунизм, утопиялық социализм т. б. идеологиямен байланысты.

Тарихи ұғымдар 5-тен бастап барлық сыныптарда қалыптастырылады. Мәселен, 5-6 сыныптарда "мәдениет" ұғымы меңгертіле бастайды. Ол сәулет өнері, бейнелеу өнері, сурет өнері деген шағын ұғымдарды қамтиды. 7 сыныпта жеке тарихи ұғымдар мен жалпы тарихи ұғымдар қалыптастырылып, алғашқы қоғамдық құрылысқа қатысты тарихи ұғымдар негізінен қалыптастырылады да, одан арғы сыныптарда "қоғамдық құрылыс" деген әлеуметтік ұғымды меңгерте бастауға болады.

Тар ихтың даму заңдыльщтарын ашып көрсету.

Алдымен маңызды тарихи ұғымдарды меңгерген оқушылар тарихи дамудың заңдылықтары болатынын түсінеді.

Тарихи дамудың заңдылығын ашып керсету дегеніміз тарихи құбылыстар мен үрдістер арасында болатын, қайталанып отыратын обьективті, ішкі маңызды байланыстарды анықтау. Оларды (байла-ныстарды) айыра алу үшін оқушыларда жеткілікті тарихи білімдер болуы тиіс. Тарихи үрдістің даму заңдылығын түсіну үшін тарихи

құбылыстар арасыңда болатын белгілі бір байланыстырушы топтарды білу қажет. Олар: 1) себептік-салдарлық байланыстар тобы. Мәселен, мемлекеттің шығу себебін түсіндіру үшін мұғалім өзара байланысты мынандай фактілер келтіреді: еңбек құралдарының жетілуі, еңбек өнімділігінің артуы, өнімдердің тұтынудан артылып қалуы, қанаудың, таптардың пайда болуы; мемлекеттің шығуы. Бұл схема алғаш ертедегі үйсіңдер тарихыңда, сосын қаңлыларда мемлекеттің пайда болуында қайталанады. Жыл аяғында басқа да ірі одақтар тарихын өткенде бұл материал толыға түседі.

Екінші - локальдық байланыстар тобы.

Үшінші - уақыт бойынша байланысатын топ, яғни белгілі бір дәуірде, бір мезгілде, не ретімен болатын оқиғаларды анықтау (феодаддық бытыраңқылықтың, орталықтанған мемлекетгердің пайда болуының зандылықтары) .

Заңдылық дегеніміз - көптеген зандардың әрекетінің нәтижесі. Сондықтан оқушыларға "заңдылық" ұғымын, оның тарихи дамудағы орны мен маңызын түсіндіру қажет. Бірақ та оқушылардың көбі "қоғамның даму заңы" деген ұғымды білмейді. Өйткені бұл ұғым күрделі әрі 8-сыныптың оқулығынан бастап енгізіледі. Жаңа тарих курсының 2 бөліміңде империализм тұсыңда капитализмнің экономикалық және саяси жағынан әркелкі даму заңы бар.

Жалпы, мектептік тарих курстарыңда заңдардың үш тобы түсіндіріледі: 1) жеке қоғамдық - экономикалық құрылыстарда әрекет ететін зандар (дағдарыс - капитализмнің айырылмас серігі) ; 2) бірнеше қоғамдық құрылыстарда әрекет ететін заңдар, өндіріс қатынастарының өңдіргіш күштер даму дәрежесі мен сипатына сәйкес келу заңы; 3) барлық қоғамдық экономикалық құрылысқа тән заңдар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.