Тургор және плазмолиз

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 2 бет
Таңдаулыға:

Тургор және плазмолиз.

Жоспар:

Жасуша қабықшаларының қысымы - тургор.
Плазмолизға жалпы түсінік.

Тургор - тірі жасушалардың осмотикалық қысым әсерінен тығыздалуы. Ол жасушаның қабықшасына қысым түсіріп оның пішінін сақтап тұрады. Көне латын тілінен аударғанда turgor - толтырылу, ауамен толтыру деген мағына береді. Тургор қысымы өсімдіктер жасушасында осмос нәтижесімен су кіру және сол су цитоплазманы толтырып, жасуша қабырғаларына тығыздандыру арқылы жүреді. Бұл қысым басқа су ағынының кіріп кетуіне жол бермейді.

Өсімдіктерде тургордың көмегімен пішіні сақталады, транспирация процесі қалыптасады. Шөп тектес өсімдіктерде сабақ пен жапырақтардың тік қалыпта сақталуын қамтамасыз етеді, оған мықтылық қасиет береді. Тургор қысымының күрт түсіп кетуінен өсімдіктерде автолиз процесі жүреді, солады, өледі. Өсімдіктердің көбінде тургор қысымы 5-10 атм. Жануарлар жасушаларында тығыз қабықшалардың болмауымен байланысты тургор қысымы төмен - 0, 5-1 атм. Тургор 3 фактордан тұрады: жасуша ішілік осмостық қысым, жасушаның сыртындағы осмостық қысым сонымен қатар жасуша қабықшасының пішінін сақтау. Тұзды топырақта өсетін өсімдіктер мен саңырауқұлақтардың жасушаларының ішкі және сыртқы қысымдарының арасы 50-100атм жетуі мүмкін.

Плазмолиз - цитоплазманың қабырғаға жақын қабатының өсімдік жасушаның қатты қабықшасынан бөлінуі. Плазмолиз тургорға қарама-қарсы құбылыс. Жасуша сөліне қарғанда гипертоникалық болып табылатын ерітіндінің әсерінен протопласттың сығылуы нәтижеснде тек тірі жасушалар ғана болады. Ұзақ плазмолиз жасушаның өлуіне әсер етеді.

Плазмолиз-қайтымды процесс. Плазмолиздің жойылуы деплазмолизге әкеледі, өсімдік жасушасын, осмостық әсер етуі заттар ерітіндісінің ролін жасушалық шырын, ал жартылай өткізгіш қабықша ролін цитоплазмалық мембрана атқаратын, осмостық жүйе ретіне қарастыруға болады. Жартылай өткізгіш қабырға арқылы таза судан бөлінген ерітінді, өзінің потенциалдық осмостық қысымына тең күшпен суды сорады. Плазмолиз кезінде клетка ішіндегі су кеміп, цитоплазманың плазмолемма қабаты біртіндеп клетка қабықшасының ішкі қабырғасынан ажырап, жиырылады, ең ақырында ортаға жентектеледі. Плазмолиз құбылысының болуы-клетка қабықшасының сыртындағы және іщіндегі ерітінділердің концентрациясына байланысты. Плазмолизденген цитоплазмаға, оны суарғаннан кейінгі керілуі-деплазмолиздің мысалы бола алады. Деплазмолиздің маңызы-фотосинтез процесіне қаетті суды жеткізіп отыруында. Сонымен бірге деплазмолиздің жас өсімдік органына таяныш боларлықтай механикалық қасиеті де бар.

Қолданылған әдебиеттер: