Зерде және ұйқы физиологиясы

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ
Физиологиялық пәндер және дене шынықтыру кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Зерде және ұйқы физиологиясы

Орындаған: Үсейін А
Тобы: 202 А ЖМ
Қабылдаған: Оразбаева Ж.Т.
.

Шымкент 2017 ж
Жоспар
І.Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1) Ұйқының физиологиялық көрінісі.
2) Ұйқының теориялары.
3) Ұйқының механизмдері.
4) Ұйқының түрлері.
5)Зерде физиологиясы
6)Зерденің түрлері және механизмдері
III. Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиет

Кіріспе
Ұйқы адамдар мен жануарлар тіршілігінде өте маңызды орын алады. Олардың ұйқысы мен сергектігі тәулікте оқтын-оқтын алмасып, қайталанып отырады. Мұндай ұйқы біркезді (момфазалық) деп аталады. Ал кейбір жануарларда ұйқы мен сергектіктің мұндай алмасуы бірнеше рет қайталанады. Ол көпкезді (полифазалық) ұйқы деп аталады. Сонымен бірге маусымдық ұйқы болады. Мұны кейбір жануарлар (аю, жарқанат, тышқан) организміне жағымсыз жағдайлар әсер еткенде белгілі ұйқылық жағдайға көшеді.
Организмнің ұйқы кезінді көптеген әрекеттері өзінің қақынын өзгертеді. Мәселен, тыныс жүректің соғу жиілігі азаяды, артерия қысымы төмендейді, зат алмасуы мен жүйкенің қозғыштық қарқыны бәсеңдейді. Алайда ұйқы кезінде кейбір процестердің белсенділігі күшейеді, гипоталамус пен ми бағанында қан айналымы артады.
Соның нәтижесінде мидың температурасы көтеріліп, оттегін қабылдау ұлғаяды, кейбір ферменттердің белсенділігі күшейеді. Жыныстық жетілу кезеңінде жыныс безінің белсенділігін реттейтін гипофиз гормондарының түзілуі үдей түседі. Ұйқыға мұқтаждық адамның жасына және жеке ерекшеліктеріне байланысты. Жас ұлғайған сайын тәуліктік ұйқының мерзімі қысқарады. Ұйқының бірнеше түрі бар: Қалыпты физиологиялық, гипноздық, наркотиктік, ауытқулық және шартты рефлекс.
Ұйқы организмді сақтау және оны бұрынғы қалпына келтіру қызметін атқарады. Сондықтан кейбір нервоздар мен психоздарды емдеу үшін ұйықтататын емгерлік дәрі жиі қолданылады.

Организмнің әрекеттік қалпы.
Физиолгия мен психология ғылымдары организмнің әрекеттік қалпы туралы ұғымды кеңінен пайдаланады. Өйкені адамның әр түрлі іс-әрекеті өрісіндегі еңбегі мен тәлімінің сәті, денсаулығы, көңіл- күйі оны әрекеттік қалпынан тәуелді болады. Көбінесе әрекеттік қалып орталық жүйке жүйесінің бедерсіз белсенділігі арқылы анықталады. Мұны И.П.Павловтың айтуынша, үлкен ми сыңарлары қыртысының тонусы немесе оның қозғалыстық қасиеті көрсетеді. Ал организмде орталық жүйенің бедерсіз белсенділігін жүрек соғуының жиілігі, қанның қысымы, тыныстық жиілігі мен тереңдігі, ЭЭГ-ның өзгерістері сияқты физиологиялық, мінездік және психологиялық деңгейден тұрады.
Әрекеттік қалып өз заңдылығы бар психофизиологиялық құбылыс, ол ерекше әрекеттік жүйе құрылысының негізін құрайды. Адамның әрекеттік қалпын физиолгиялық әсерленістің қозғалтқыш, вегетативтік және электроэнцефалогиялық көрсеткіштері арқылы анықтайды. Қозғалтқыш көрсеткіштің ішіне іс-қимыл белсенділігі белгілі бір мерзімдегі оның қарқыны мен санасы, бұлшықеттердің бедерсіз тонусы бар. Веггетативтік көрсеткіштері ретінде тыныс, жүрек- тамыр жүйелерінің әрекеттік өлшемдер тері-Галвандық рефлексі қолданылады. ЭЭГ-әсерленістері альфа ырғақтық сипаты, көрсеткіштердің көмегімен организмнің әрекеттік қалпын, ырықсыз сезім, бағдарлама зерттеу іс-әрекетін, ұйқы оралымын анықтайды.
Сергектік - ұйқы оралымын негізін гомеостаздық механизмдер құрады. Әрекеттік қалып ұйқы мен сергектік күйдің алмасуы мен кезектеуі арқылы жүзеге асады.
Адам организмінің әрекеттік қалпының бірі- сергектік, ол ұйқымен қосылып, ұйқы-сергектік циклын құрайды. Сергектік кезінде адам өзінің тіршілік бағдарламасын іске қосады. Мұқтаждық мотивациялық сүлбілерге сәйкес мінезін ұйымдасырып, қоршаған ортамен белсенді түрде өзара әрекеттеседі. Сергектік біртекті жағдай емес. А.М.Вейн сергектікті мінез белсенділігінің деңгейіне, ықыластың шоғырланысына, вегетативтік белсенділікке қарай үш әректтік қалыпқа бөледі- ынталы сергектік, әлсіреген сергектік, шын сергектік. Ұйқының алдында болғандықтан, сергектік кезіндегі дене мен ой істерінің толықтығы, зорлану әсіресе эмоциялық түрткілердің көлемі ұйқыға зор әсер етеді. Ұйқыдан сергектікке көшу организмдегі биохимиялық өзгерістер арқылы болады. Әрі қоршаған ортаның тітіркеніштер ықпалынан немесе ми қыртысы, гипоталамус пен торлы құрылым арасындағы әрекеттік қатынастың өзгеруінен туады.
Сергектік қалпын талдағыштар мен қимыл-әрекеттер белсенділігінің артуымен сипатталады. Ол организмнің сыртқы және ішкі ортасының көптеген түрткілерінің салдарынан белгілі бір уақытқа созылады. Адамда сергектік кезінде әр түрлі психикалық іс-әрекет байсалды сергектік, зейін белсенді қимыл, мақсатты іс-әрекетті қамтамасыз ететін эмоциялық қозу немесе әлсіреу байқалады. Ұйқы барлық жануарлардың мінез-құлқының іргелі негізі болып табылады. Ұйқының мерзімі мен сапасы сергектік кездегі бастан өткізген оқиғалар мен әрекеттерден тікелей тәуелді. Жағымды өткізген күн қалыпты ұйқыға барлық жағдай жасайды. Сонымен бірге жағымды және жағымсыз сезімдердің сай келуі, болып жатқан оқиғаларға шаттана қарау-ұйқы үшін өте маңызды. Ұйқы организмді сақтау оны бұрынғы қалпына келтіру қызметін атқарады.
Ұйқысыздық
Ұйқының бұзылуының кең тараған түрі-ұйқысыздық (орыс.бессонница). Бұл жүйкенің шектен тыс шаршауынан, ұзақ уақытқа созылған ауыр ой еңбегінің өсерінен болады.Ішімдікті, есірткіні пайдалану, шылым шегу, зиянды әдеттер ұйқының бұзылуына негізгі себеп бола алады.
Ұйқысыздықтан құтылу жолы:
a) Еңбек және тынығу ережесін қатаң сақтау;
b) Таза ауада серуендеу;
c) Ой еңбегі мен қимыл-әрекетке байланысты еңбектерді бірімен-бірі үйлестіре білу.
Кейде адам летаргия- қимылсыз ұйқы ауруына душар болады. Оның бірінші аптаға, кейде бірнеше жылға созылуы да мүмкін. Қалыпты, тыныш ұйқыны қамтамасыз ету үшін қарапайым ережелерді есте сақтау керек.
a) белгілі бір уақытта ұйықтауға дағдылану;
б) ұйықтар алдында тойып тамақ, сусын ішпеу;
с) ауыр ой еңбегімен шұғылданбау.Ұйықтаудан 1-2 сағат бұрын ауыр ой еңбегін тоқтату.
д) айналаңда тыныштық орнату
е) таза ауада серуендеу.
Ұйқысыздық ол өмірді қысқартады. "Ұйқы барлық жануарлардың мінез-құқының ірргелі негізі болып табылады, бірақ та ғылыми тұрғыда ол әзірге толық зерттелмеген. Бұл жұмыс біздің ұйқы үдерісінің молекулярлық деңгейде қалай бақыланатынын түсінуге мүмкіндік берді, бұл ұйқы бұзылуын емдеуде пайдалы болмақ ", деп түсінік берді доктор Николас Ставропулос.
Зерде туралы жалпы ұғым
зерде деп -- адам санасының белгілі бір затқа бағыттала тұрақталуын көрсететін құбылысты айтады. Дәлірек айтқанда, зерде дегеніміз айналадағы объектілердің ішінен керектісін бөліп алып, соған психикалық әрекетімізді тұрақтата алу. Мысал келтірейік. Оқушы математикалық есептер шығарып отыр. Ол бұған соншама үңілген, мұнысы психикалық кейпінен жақсы көрінеді (бала көзін қадайды, шұқшия үңіледі, демін ішіне тартады т. б.). Оқушы есептің шығару жоспарын ойлайды, оның бірінен кейін екіншісін шығарады. Есеп шығарып болып, азғантай үзілістен кейін тарихты, одан соң географияны оқуға көшеді. Сабағын оқып болғаннан кейін, түрлі нәрселермен айналысады. Осы көріністердің бәрінде де бала әрекеттің әрбір түріне өз зердеін ұйымдастырып, басқа объектілерден ойын бөліп отырады.
Зерденің физиологиялық негіздері
зерденің физиологиялық негіздерін И.П.Павлов ашқан жүйке процестерінің өзара индукция заңына байланысты түсінуге болады.
И.П.Павлов, егер ми қабығының бір алабында қозу процесі пайда болса, осымен байланысты қалған алаптарында тежелу процестері пайда болатындығын айтқан. Мәселен, адам бар ойымен іске қызу берілсе, басқа нәрселер туралы жөнді ойлай алмайды. Осы кезде мидың бір алабында күшті процесі болып жатады да, айналасындағы алаптарда тежелу болады (теріс индукция заңы).
зерденің физиологиялық негіздерін орыс физиологы, академик А.А.Ухтомскийдің (1875-1942) доминанта теориясы бойынша да жақсы түсінуге болады.
Зерде түрлері
Адамдардьщ зердеі ырықты, ырықсыз және үйреншікті болып үшке бөлінеді.
Сыртқы дүниенің кез келген объектілері кейде ырықсыз-ақ біздің назарымызды өзіне тартады. Мәселен, көшемен кетіп бара жатқан адамның бояулы афишаға көзі түссе, оған мойнын бұрады не милиционердің ысқырығына жалт қарайды т. б. Адам өмірінде ырықсыз зерде елеулі орын алады. зерденің бұл түрі әсіресе жас балаларда жиі кездеседі. Өйткені балалық дәуірде адамның күрделі іс-әрекеттері (оқу, еңбек т.б.) белгілі жүйеге келе қоймайды да, осының нәтижесінде оның психикасы өте нәзік, түрлі сыртқы әсерге берілгіш келеді. Әрине, бұдан бала есейген соң, оның ырықсыз зердеі маңызын жояды деген қорытынды тумау қажет. Адам өмірінің барлық кезеңдерінде ырықсыз зерде тиісінше орын алып отырады. Қызығу -- ырықсыз зерденің бұлағы. Өйткені қызықты іске көңіліміз тез ауады. Мәселен, қызықты кітап оқуға ырықсыз зерде жеткілікті. Ал қызықсыз кітапты оқу -- ырықты зердеді керек етеді. Ырықты зердеде де қызығу орын алуы тиіс. Бірақ ырықты зерде де жанама, дәнекерлі қызығуды керек етеді. Мұнда адам өз ісінен шығатын нәтижеге қызығады, оны орындау үшін күш жұмсайды, өйтпесе іс өнбейді, күткен нәтижеге қол жеткізе алмайды.
Ырықсыз зерде
Ырықсыз зерде физиологиялық тұрғыдан барлау (ориентировочный) рефлексінің жемісі болып табылады. зерденің бұл түрі жануарлар мен адамдардың сыртқы ортамен байланысында үлкен роль атқарады. Ырықсыз зерде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.