Күшейткіштің жұмыс істеу принципі

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 3
1. Күшейткіш құрылғылардың негізгі техникалық параметрлері 4
1.1. Қуат күшейткіштері 8
1.2. Операциялық күшейткіш 11
2. Күшейткіштің жұмыс істеу принципі 16
2.1. Күшейткіштің шығу каскадын есептеу. 18
Қорытынд 19
Қолданылған әдебиеттер тізімі 20

Кіріспе

Мақсаты: Күшейткіштер туралы жалпы түсінік , Қазіргі замандық ОК ІІІ ,
Операциялық күшейткіштегі симметриялық мультивибратолар , Күшейткіштің
қасиеттерін сипаттайтын мәліметтер.
Тапсырмасы: Кәдімгі күшейткіште әр түрлі жиіліктегі сигналдар әр түрлі
күшейеді, Күшейту коэффициентінің сигналы , Əртүрлі корпустардағы əртүрлі
операциялық күшейткіштер , Күшейткіштерде транзистордың ортақ эмиттермен
қосылу схемасы.
Электронды күшейткіш— күшейткіш элементтерінде газдардағы, вакуумдағы
және жартылай өткізгіштердегі электр өткізгіштік құбылысын пайдаланып,
қуат, кернеу, тоқ электр сигналдарын күшейтетін құрылғы. Электронды
күшейткіш жеке құрылғы ретінде де, қандайда бір құрылғының құрамында да
бола алады. Мысалы: радио қабылдағыш, магнитофон, өлшеу техникалары,
автоматика және т.б.
1904 ж Ли де Форест өзі жасаған триод лампа негізінде анодты тізбекке
қосылған,статикалық Ra кедергілі бейсызықты элементтен тұратын электр
сигналдарын күшейткіш құрылғы жасады.
1932 ж Гарри Найквист теріс кері байланысты қамтамасыз ететін
күшейткіштердің төзімділік шартын анықтады.
1942 ж АҚШ та алғаш операциялық күшейткіш жасалды.Берілген класстағы
күшейткіштер аналогты есептегіш машиналарында математикалық операцияларды
орындау барысында қолданылады.
Күшейткіштер туралы жалпы түсінік Ғылым мен техникада көп кездесетін
инженерлік мəселелерді шешкен кезде, электрлік емес мəндерді электрлік
мəндерге түрлендіріп өлшегенде, технологиялық процесстерді тексеріп жəне
автоматизация жасағанда немесе əртүрлі өнеркəсіптік электрониканың
қондырғыларын жасағанда электрлік сигналдарды күшейту үшін биполярлық
транзисторлар, өрістік транзисторлар жəне интегралдық микросхемалар кеңінен
қолданылады. Бұл күшейткіштер өте əлсіз электрлік сигналдарды (кернеулері
10-7 В, токтары 10-14 А шамалас) күшейтуге мүмкіндік береді. Транзисторлар
арқылы аса үлкен күшейтуге жету үшін бірнеше күшейткіш каскадтар
қолданылады. Бір транзистордан немесе күшейткіш элементтен жəне оған
қарасты байланыс элементтерінен тұратын күшейткішті − каскад деп атайды.
Күшейту процесі, қоректену көзінің энергиясын күшейткіштің сыртқы
сигналының энергиясына түрлендіру болып табылады. Бұл процесті басқару
күшейткіш элементіне немесе транзисторға əсер ететін кірме сигнал арқылы
жүргізіледі. Шығыс сигнал кіріс сигналдың функциясы болып табылады, сонымен
қатар шығыс күшейтілген синалдың қуаты, кіріс күшейтілген сигналдың
қуатынан қректену көзінің арқасында, əлдеқайда артық. Сонымен, электрондық
күшейткіш деп электрлік сигналдарды, олардың формасын өзгертпей, қоректену
көзінің энергиясының арқасында, қуатын ұлғайтып, күшейтетін құрылғыны
айтады. Транзисторлық күшейткіштің электорондық деп аталу себебі,
транзисторлардың жұмыс істеу принципі жартылай өткізгіштегі жүріп жататын
электрондық процесстермен анықталады. Күшейткіштің кірісіне электр қозғаушы
күшінің (ЭҚК) əрекеттестік мəні er, ішкі кедергісі Rr, кіру сигналының көзі
қосылған. Кішкене қуатты кіру сигналы жоғары дəрежедегі қуаты бар қоректену
көзін пайдалана отырып, кіріс сигналдың қуатын күшейтуге мүмкіндік бар.
Күшейткіштің шығыс тізбегінде күшейтілген сигнал əрекет етеді. kUкір кернеу
көзімен анықталады. Күшейтілген сигналдың энергиясын пайдаланатын сыртқы
жүктеме Rж күшейткіштің шағысына қосылады. Күшейтілген сигналдың түріне
қарай күшейткіштерді екі топқа бөлуге болады: 1. Гармоникалық сигналдардың
күшейткіштері – əртүрлі шамадағы жəне формадағы гармоникалық жəне
квазигармоникалық (гармоникалық деп есептеуге болатын), яғни периодтық
сигналдарды күшейтуге арналған. Мұндай күшейткіштерге: микрофондық,
трансляциялық жəне формадағы периодтық емес сигналдарды күшейтуге арналған.
2. Импульстық сигналдардың күшейткіштері − əртүрлі шамадағы жəне формадағы
периодтық жəне периодтық емес сигналдарды күшейтуге арналған. Импульстық
күшейткіштерге: байланыс жүйелерінің импульстық күшейткіштері, теледидар
бейнелеу сигналдарының, импульстық радиолокациялық құрылғылардың,
электрондық есептеу техникасы негіздерінің, реттеу жəне басқару жүйелерінің
күшейткіштері жатады. Күшейтілген жиіліктерінің абсолюттік мəндеріне жəне
жиілік жолағына ұзындығына (диапозонына) байланысты күшейткіштер: Тұрақта
ток күшейткіштері − төменгі жиілігі ден жоғары жиілігі кГц-ке дейінгі
жиілік жолағындағы электлік сигналдарды күшейтуге арналған. Төменгі жиілік
күшейткіштері − Гц-тен кГц-ке дейінгі жиілік жолағындағы айнымалы ток
сигналдарын күшейтуге арналған. Жоғары жиілік күшейткіштері − кГц-тен МГц
–ке дейінгі жиілік жолағындағы сигналдарды күшейтуге арналған. Кең жолақты
жəне импульстық күшейткіштері − бірнеше кГц-тен − бірнеше МГц –ке дейінгі
жиілік жолағындағы сигналдарды күшейтуге арналған.

1. Күшейткіш құрылғылардың негізгі техникалық параметрлері

Күшейткіштің қасиеттерін сипаттайтын мәліметтер қосындысы оның
көрсеткіштері деп аталады. Күшейткіштің негізгі техникалық көрсеткіштеріне
мыналар жатады: күшейткішпен енгізілетін ток бойынша Кi, кернеу
бойынша Кu және қуат бойынша Кp күшейту коэффиценттері, өткізу жолағының
ені ΔF, сезімталдық, шығыс қуаты Ршығ, бұрмалану.
Күшейту коэффициенті деп шығыс сигналының кіріс сигналынан неше үлкен
екенін көрсететін шаманы атаймыз.
Ток бойынша күшейту коэффициенті:

мұндағы Iшығ, Iкiр - сигналдың шығыс және кіріс токтары.
Ток бойынша күшейту коэффициентінен басқа кернеу бойынша Кu және қуат
бойынша Кp күшейту коэффициенті қолданылады:

Егер күшейткіште К1, К2, К3,...,Кn коэффиценттерімен бірнеше күшейту
каскадтары болс, онда күшейткіштің күшейту коэффициенті:

Қазіргі күшейткіштерде күшейту коэффициенті өте үлкен, сондықтан оны
логарифмдік бірлікте (дБ) береді:

Қуат ток пен кернеу квадратына пропорционал болғандықтан: P = I2R=U2R,
қуат бойынша күшейту коэффициенті (дБ)

Көпкаскадты күшейткіштің күшейту коэффициенті каскадтар күшеюінің
коэффициенттер қосындысын білдіреді (дБ):

Кәдімгі күшейткіште әр түрлі жиіліктегі сигналдар әр түрлі күшейеді.
Күшейту коэффициентінің сигнал жиілігіне тәуелділігі жиілікті сипаттама деп
аталады. Ол 1суретте көрсетілген. Бұл графикте Кор - максималды күшейту
коэффициенті;
FжFт=ΔF - өткізу жолағының ені (Fж-жоғарғы шекті шекара, Fт-төменгі
шекті шекара).

1сурет - Жиілікті сипаттама
Жиілікті сипаттама графигіндегідей өткізу жолағының шектерінде күшейту
коэффициенті өзгермейді. 3 дБ (25 - 30%) аспайтын жолақ шегінде күшейту
коэффицентінің азаюын адам құлағы байқамайды. Күшейткіштің жұмыс
жиіліктерінде күрделі сигналды құрайтын бірдей емес күшеюден жиілікті
бұрмалану пайда болады. Шындығында, жиілікті сипаттамалы күшейткіш Fт төмен
және Fж жоғары жиілікпен сигналдар Fор орташа жиілікті сигналымен
салыстырғанда бірдей емес күшейтеді (1-сурет).
Жиілікті бұрмалану орташа жиіліктегі күшейту коэффициентінің
анықталатын жиіліктегі күшейту коэффицентінің қатынасын көрсететін жиілікті
бұрмалану коэффицентімен М бағаланады:

Жоғарғы және төменгі шекті жиіліктерде жиілікті бұрмалану коэфффиценті
бірдей және мынаған тең:

Жиілікті бұрмалану коэффициенті децибелда өлшенуі мүмкін

Өткізу жолағының шегінде М=3дБ.
Егер күшейткіш бірнеше каскадтан тұрса және әрқайсысында жиілікті
бұрмалану белгілі болса, онда жиілікті бұрмалану коэффициенті барлық
күшейткіш үшін мына формуламен анықталады:

мұндағы М1, М2, М3,...,Мn - салыстырмалы бірлікте берілген жиілікті
бұрмаланулар;
M1 (дБ), М2(дБ), М3(дБ), ... М (дБ) - децибелда каскадтардың
жиілікті бұрмаланулары.
Күшейткіш сезімталдығы деп күшейткіш шығысында шығыс номинал кернеуі
құрылу кезінде кіріске берілетін минималды сигналды атайды.
Шығыс номинал кернеу (қуат) - бұрмалану техникалық құжаттамада айтылған
мәндерден аспаған кездегі ең жоғарғы шығыс кернеу (қуат).
Өзгеріссіз сигнал жиілігінде күшейткіштің шығыс кернеуінің кіріс
кернеуіне тәуелділігі амплитудалық сипаттама деп аталады (2- сурет)

2 сурет - Амплитудалық сипаттама
Амплитудалық сипаттамада үш бөлім болады. Төменгі бөлікте онда бүгеліс
болады, себебі күшейткіштің өзіндік шулары сигналдың амплитудасымен
өлшенеді.
Ортаңғы бөлікте амплитудалық сипаттама сызықты. Бұл жұмыс бөлімі (АВ),
онымен жұмыста сигнал формасының бұрмалануы болмайды, сызықты емес
бұрмаланулар минималды болады.
Жоғарғы бөлікте транзистордың амплитудалық сипаттамасы бүгелісі болады.
Егер кіріс сигналының амплитудасы күшейткіш жұмысы амплитудалық
сипаттаманың бүгелген бөлімдерде болса, онда шығыс сигналда сызықты емес
бұрмаланулар пайда болады. Сызықсыздық көп болған сайын, сигналдың
синусоидалды кернеуі көбірек бұрмаланады, яғни күшейткіш шығысында сигналда
болмаған жаңа тербелістер пайда болады. Сызықты емес бұрмалану дәрежесі
сызықты емес бұрмалану коэффиценті шамасымен бағаланады:

мұндағы Р2 + Р3+ ... + Рn - амплитудалық сипаттамасының сызықты
еместігінің нәтижесінде пайда болған жүктемедегі екінші, үшінші және с.с.
гармоникаларда белгіленетін электр қуаттарының қосындысы.
Сызықты емес бұрмаланулар коэффициенті әдетте процентпен беріледі.
Көпкаскадты күшейткіш үшін бұрмаланудың жалпы шамасы мына формуламен
анықталады:

мұндағы kсеб1, kсеб2,..., kсебn - күшейткіштің бірінші, екінші және
с.с. каскадтарының сызықты емес бұрмалануларының коэффициенттері.
Фазалық бұрмаланулар күшейткіште реактивті элементтердің болуынан пайда
болады. әр түрлі жиіліктер үшін реактивті элементтердегі фазалар ығысуы
бірдей емес. Фазалық бұрмаланулар фаза ығысуының күшеюі кезінде кіріс және
шығыс кернеулер арасында барлық жиілік үшін тұрақты болып қалатын немесе ол
жиілікке пропорционал өзгеретін жағдайларда болмайды.
3 суретте фазалық өзгерістерсіз (1) және фазалық бұрмаланулармен (2)
фазалық сипаттама келтірілген.

3 сурет - Фазалық сипаттама
Фазалық бұрмалануларға адам құлағы сезімсіз, сондықтан олардың
қТЖ есептелінбейді.

1.1. Қуат күшейткіштері

Қандай да болмасын күшейткіш қуат күшейткіші болып табылады. Сондықтан
да, қуат күщейткіші дегеніміз жүктемеге нақты немесе максимальды мүмкін
қуатты беретін қуатты күшейткіштер, кейде шығу күшейткіштері деп те
аталады. Бұл күшейткіштер үлкен ПƏК пен жиілік жəне сызықтық емес
бұрмалаулардың шектелген деңгейлерінде жұмыс жасауға тиіс. Сөйтіп, қуатты
шығу какадтары үлкен сигнал режимінде істейтіндіктен, олардың ең маңызды
көрсеткіштері болып мыналар аталады: жүктемеге берілетін қуат (немесе қуат
бойынша күшейту коффициенті), ПƏК, сонымен қатар күшейтілетін сигналдың
сызықтық емес бұрмалаулардың деңгейі. Күшейткіштің ПƏК-ті мен сызықтық емес
бұрмалауларының деңгейі жұмыс нүктесінің бастыпқы орнына өте қатты
байланысты болады. Сызықты емес бұрмалаудың мүмкін ең төменгі деңгейі А
классы режимінде қамтамасыз етілуі мүмкін, ал максимальді мүмкін ПƏК В жəне
С классы режимінде болады. Қуатты күшейткіштерді біртактылымен қатар
екітактылы орындалуында жобалап жасайды. Біртактылы каскадтар əдетте А
классы режимінде жұмыс істейді, ал екітактылы В жіне С режимінде.
Біртактылы А классы режиміндегі қуат күшейткіші Каскадтың принципиальды
электрлік схемасында транзистордың коллекторы шығыс трансформатордың
біріншілік орамасы арқылы бірден ток көзіне қосылады. Сондықтан, кіріс
сигнал жоқ болғанда статистикалық жүктемелік түзу тіпттен тіке жүреді,
себебі трансформатор орамасының тұрақты тоққа кедергісі тіптен аз, ал Ек
–ның мəнін, тогы жүргенде - резисторына түсетін кернеуден əлдейқайда үлкен
қылып алады. Əдетте, Сонымен, Кіріс сигналы берілген кезде, транзистордың
коллектор тізбегіндегі кедергісі, трансформатордың біріншілік орамасына
келтірілген күшейткіштің жүктемесінің кедергісімен анықталады. Қуат
күшейткішінің В классы режиміндегі екі тактылы каскады. Қуат
күшейткіштерінің бір тактылы касадтарының біраз айтарлықтай кемшіліктері
бар, бұлар: 1. каскадтың кішкене пайдалы əсер коэффициенті; 2. күшейткіш
аспап пен шығыс трансформатордың магнит өткізгішін магниттейтін, тұрақты
токтар тудыратын салыстырмалы үлкен сызықтық емес бұрмалаулары; 3.
салыстырмалы үлен жиіліктік бұрмалаулары. Сондықтан, көбіне В классы
режиміндегі қуатты, əрі экономды екі тактылы күшейткіш каскадтар
қолданылады. Орталық жүктеме жұмыс істейтін, схеманың екі бірдей
симметриялы иығын құрайтын екі элементен (транзистордан) тұратын
каскадтарды екі тактылы деп атайды. Трансформаторлық кірісі мен шығысы бар
В класында жұмыс істейтін екі тактылы қуат күшейткішінде қандай да болмасын
уақыт моментінде екі транзистордың тек қана біреуі ашық болады. Егерде,
кіру жағында генратордан сигнал берілмесе, онда екі транзистор Т1 жəне Т2
екеуі де жабық, себебі олардың эмиттерлері – базалық өткелдерінде
потенциалдар айырымы жоқ, өйткені эмиттерлерге бірден, ал базаларға Тр1
трансформаторының екіншілік орамасының жартысы арқылы қоректену көзі Ек-дан
+Uk кернеуі беріліп тұр. Екі тактылы трансформаторлы В классындағы
күшейткіштердің ерекшеліктері: 1. Токтар айырмасында тұрақты құрамалар жоқ
болғандықтан шығыс трансформатор салмағы жағынан жеңіл, аумағы жағынан
кіші; 2. Токтар айырмасында жұп гармоникалық жоқ, сондықтан жиіліктік
бұрмалау коэффициенті тек үшінші гармоникамен бағаланады; 3. Схема
симметриялы болғандықтан əртүрлі фондар, əсіретпелер, бөгеулер əлдеқайда аз
болады. Ал кемшіліктеріне: 1. Трансформатор иықтарын өте қатаң симметриялау
керек; 2. Ортақ нүктеден шығу сымдары бар екі трансфоматор қажеттігі.

Телевизионды сигналдар күшейткіштерінде және радиолокационды
қабылдағыштарда фазалық бұрмаланулар қабылдағыштың электронды-сәулелік
түтігінде көріністің қойылуын өзгертуі мүмкін.
Кіріс кедергі - электр сигналы үшін кіріс қысқыштарының арасындағы
кедергі:

Күшейткіштің шығыс кедергісі:

Күшейткіштің кіріс кедергісін біле отырып, транзистордың кірісіне
сигналдың қуатының максималды тасымалы және қозғышқа күшейткіштің
шунтирленетін әсері қамтамасыз етілетін кездегі қозғыштың оптималды ішкі
кедергісін оңай анықтауға болады.
Егер Rшығ белгілі болса, жүктемеде мүмін бұрмалануларда номинал қуат
белгіленетін оптималды кедергіні анықтауға болады.
Күшейткіштердің бөлінуі.
Күшейткіштердің бөлінуін орындайды:
- міндеті бойынша;
- күшетілетін сигналдар сипатымен;
- күшейтілетін жиілік жолағында;
- қолданылатын белсенді элементтер түрі бойынша.
Міндеті бойынша ерекшеленеді:
- кернеуді күшейткіштер;
- токты күшейткіштер;
- қуатты күшейткіштер. қуатты күшейткіштерде берілген немесе максималды
қуатты, ал кернеуді (токты) күшейткіштерде күшейтудің коэффицентерінің
берілген мәндерін қамтамасыз ету қажет.
Күшейтілетін сигналдар сипаты бойынша ерекшеленеді:
- гармоникалық сигналдарды күшейткіштер. Бұл құрылғылар үзіліссіз
гармоникалық немесе квазигармоникалық сигналдардың күшеюін қамтамасыз
етеді.
- импульсті сигналдарды күшейткіштерных сигналов, олардың формасының
мүмкін бұрмалуында. Онда кіріс сигналы шығыс сигналының формасына
күшейткіштердің өту процесстері әсер етпейтіндей тез өзгеруі керек.
өткізу жолағының еніне және күшейтілетін жиіліктердің абсолютті мәніне
қарай ерекшеленеді:
- тұрақты токтың электр сигналдарын күшейтетін тұрақты токты
күшейткіштер (ТТК) және кейбір берілген жұмыс жиілігіне дейін айнымалы
токтың барлық сигналы 4 сурет). Олар электр байланысы құрылғыларында,
автоматикада және телемеханикада, есеп-шешуші және басқа құрылғыларда
қолданылады;

4 сурет – ТТК жиілікті сипаттамасы.
- айнымалы токты күшейткіштер.
Айнымалы токты күшейткіштерді былай бөледі:
- төмен жиілікті күшейткіштер (ТЖК), ондаған герцтан ондаған немесе
жүздеген килогерцқа дейінгі жиіліктер жолағын алатын дауысты жиіліктің
электр сигналдарын күшейтеді (5 сурет). Олар музыка мен хабарламаның қатты
қойылуы талап етілетін жерлерде кең тарады және киноқұрылу,
радиохабарламалық қабылдағыштар, әр түрлі хабарламаны күшейту
құрылымдарының және т.б. негізгі бөлігіне кіреді;

5 сурет – ТЖК жиілікті сипаттамасы.
- кеңжолақты күшейткіштер (fв1 MГц), 50 Гц-тан 6 МГц-қа дейінгі
жиіліктер жолағында жұмыс істейді, радиолокация, телекөріністе,
автоматикада және есептеу техникасында қолданылады;
- сайлаушы күшейткіштер, жиіліктердің жіңішке диапазонды сигналдарын
күшейтеді (6 сурет). Оларға жоғары және аралық жиілікті күшейткіштер (ЖЖК
және АЖК) жатады. Олар барлық радиотасымалдағыштар мен радиоқабылдағыштарда
қолданылады.

6 сурет – Сайлаушы күшейткіштердің жиілікті сипаттамасы.
Схемалы құрылу бойынша:
- біркаскадты (бір күшейткіш элементпен және оның жүктемесімен);
- көп каскадты , симметриялы және симметриясыз шығыспен және кіріспен
және т.б.

1.2. Операциялық күшейткіш

Əртүрлі корпустардағы əртүрлі операциялық күшейткіштер, сонымен бірге
бір корпустағы бірнеше күшейткіштер Операциялық күшейткіш (ОК)
–дифференциалды кірісі тұрақты токтың күшейткіші, ереже бойынша, жоғары
күшейту коэффициентіне ие шығысы бар. ОК əрдайым терең теріс кері байланыс
сұлбаларында пайдаланылады.Ол күшейткіштің жоғары коэффициентінің негізінде
қабылданған сұлбаның таратылу коэффициентін толық анықтайды. Операциялық
күшейткіш бастан кернеуді аналогтық көлемде пайдалану арқылы математикалық
амалдарды орындау үшін құрастырылды. Мұндай тəсіл аналогтық компьютерлердің
негізінде бар, онда ОК математикалық амалдарды модельдеуде
пайдаланылады(интегралдау, дифференциялдау, қосу, алу жəне т.б.). Бірақ
идеалды ОК көп функциялды схемотехникалық шешім болып табылады, онда
математикалық амалдарды орындау функциялары көп. Транзистор, электронды
лампа жəне басқа дискретті немесе интегралды сұлбалы белсенді
компоненттермен негізделген кəдімгі ОК идеалды ОК түрлеріне жақын келеді.
К2 –W лампалы операциялық күшейткіш Алғашқы өндірістік лампалы ОК (1940
ж)екілік триодтың қосындысында орындалды, оның ішінде октальді іргелі
корпустың ішінде жеке құрылымды жинақ ретінде қолданылды. 1963 жылы
Fairchild Semiconductor инженері, Роберт Видлар, бірінші интегралды ОК—
μA702 жасады. 9 транзистордан тұратын бұл құрылғы 300$ бағада тұрды жəне
тек əскери жағдайында пайдаланылды. Видлармен проектіленген алғашқы қол
жеткізілген интегралды ОК 1965 жылы шығарылды, оның шығуымен оның бағасы
10$ төменге түсті.Бірақ тұрмыста қолдануда қымбат болғанымен көпшілік
өндіріс автоматика жəне сол сияқты азаматтық есептер үшін қол жеткізу
мүмкіндігі болды. TO-5 корпусындағы ОК 741 Жұмыс істеу принципі бойынша
операциялық күшейткіш қарапайым күшейткішке ұқсас болып келеді. Қарапайым
күшейткіш сияқты ол кіріс сигналының кернеу мен қуатын күшейту үшін
қолданылады. Бірақ та, қарапайым күшейткіштің қасиеттері мен параметрлері
толығымен оның сұлбасымен анықталса, операциялық күшейткіштің қасиеттері
мен параметрлері көбінесе кері байланыс тізбегі праметрлерімен анықталады.
Операциялық күшейткіштер нольдік орын ауыстуруын жəне шығыс кернеуін кіріс
кернеудің нольдік мəнінідегі тұрақты ток күшейткіші сұлбасы бойынша жүзеге
асырады. Сонымен қатар олар үлкен күшейту коэффициенттері, жоғары кіріс
жəне төмен шығыс кедергілермен сипатталады. Ертерек мұндай жоғары сапалы
күшейткіштер тек қана математикалық операцияларды : суммалау жəне
интегралдау үшін аналогты есептеу құрылғыларда қолданылатын. Операциялық
күшейткіш деп аталуы осыдан. Белгілі бір салада қолданылуы керек кезде,
қандай операциялық күшейткіштің қажет екенін анықтау үшін оның негізгі
сипаттамаларын білу жеткілікті. 2.3 Операциялық күшейткіштің қасиеттері
операциялық күшейткіштің сұлба түріндегі көрінісі берілді. Оның кіріс
каскады дифференциалдық күшейткіш түрінде орындалады. Сондықтан операциялық
күшейткіште екі кірісі болады. Төменгі жиілік облысында шығыс кернеуі Ua
кіріс кернеулердің айырымы да сол фазасында орналасады: UD = UP – UN .
Операциялық күшейткіштің сұлбалық түрі. р – кіріс инвертирлемейтін деп
аталады жəне операциялық күшейткіште плюс таңбасымен белгіленеді. N –
кіріс инвертті жəне сұлбада минус таңбасымен белгіленеді. Операциялық
күшейткіштің теріс жəне кері кіріс сигналдарымен жұмыс істеуін қамтамасыз
ету үшін екі полярлы қоректену кернеуін қолдану керек. Ол үшін
көрсетілгендей операциялық күшеткіштің сəйкесті сыртқы клеммаларына
қосылатын екі тұрақты кернеуді орнату қажет. Көбінесе интегралды
орнындауындағы стандартты операциялық күшейткіштер ±15В қоректену
кернеуінде жұмыс істейді. Принципиалды сұлбалар құрылғыларда тек қана
олардың кіріс жəне шығыс клеммаларын көрсетеді. Іс жүзінде идеалды
операциялық күшейткіштер болмайды. Операциялық күшейткіштің қайсысы
болмасын идеалға жақын екенін анықтау үшін күшейткіштің техникалық
сипаттамалары беріледі. Операциялық күшейткіштің дифференциалды күшейту
коэффициенті AD =ΔUa ΔUD= ΔUa Δ(UP – UN )= ΔUa ΔUP егер UN =const
-ΔUa ΔUN егер UP =const (1.1) 104 ÷ 105 шектерінде жатқан соңғы өлшемі.
Ол өзіндік күшейту коэффициенті деп те аталады, басқа сөзбен айтқанда кері
байланыс жоқ кезіндегі күшеюі. UP –дан шығыс кернеу күшеюінің типтік
тəуелділігі көрсетілген. Uамин Uа Uамакс диапазонында ол UD-дан дерлік
сызықты тəуелді. Осы шығыс кернеуінің диапазоны күшейту облысы деп аталады.
Қанығу облысында Uа –ның сəйкесті өсуінен UD-ның өсуі өзгермейді. Күшею
облысының шектері Uамин жəне Uамакс сəйкесті оң жəне кері кернеуінің
қоректенуінен 3В-қа жуық кешігеді. Операциялық күшейткіштің ±15В жұмысы
кезінде шығыс кернеуі бойынша типтік облыс диапазоны ±12В-ты құрайды.
Идеалды операциялық күшейткіштің беріліс сипаттамасы нольдік нүктеден
өту керек. Бірақ та көрсетілгендей, реалды операциялық күшейткіштер үшін
бұл сипаттама кішкене жылжыған, ол штрих сызығымен көрсетіледі. Сонымен
шығыс кернеуді нольге келтіру үшін операциялық күшейткіштің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.