Ақпараттық өнімнің қасиеттері мен типтері

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

Альжанова М. Н.

Тақырыбы: Ақпараттық өнімнің қасиеттері мен типтері

Дипломдық жұмыс

050418 «Кітапханатану және библиография»

Көкшетау 2012

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: «Ақпараттық өнімнің қасиеттері мен типтері»

050418 «Кітапханатану және библиография»

Орындаған: Альжанова М. Н.

Жетекші: филол. ғ. к. Қажыбай А. Т.

«Қорғауға рұқсат берілді»

Кафедра меңгерушісі филол. ғ. к., доцен м. а.

Фаткиева Г. Т.

Көкшетау 2012

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

1 АҚПАРАТТЫҚ ӨНІМ - КІТАПХАНА ҚЫЗМЕТІНДЕ

Ақпараттық өнім - ақпараттық зерттеулер нәтижесі ретінде 6
Ақпараттық өнімге қойылатын тұтынушылық талаптар 15
Ақпараттық өнімнің қасиеттері мен типтері 24

2 АҚПАРАТТЫҚ ӨНІМНІҢ ЖАСАЛУЫ

2. 1 Ақпараттық өнімдер негізінде орындалатын кітапханалық

қызмет түрлері 32

2. 2 Ақпараттық кеңістіктегі бәсекелестік ұғымы 44

2. 3 Ақпараттық өнімнің сапасын басқару 54

ҚОРЫТЫНДЫ 60

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 63

ҚОСЫМША: Дінмұхамед Қонаевқа арналған презентация

КІРІСПЕ

Ақпарат маңыздылығының артуы, оның қоғам дамуының стратегиялық ресурсына айналуы, ұйым қызметінің және әр адамның табысты болуы олардың ақпараттандырылу деңгейіне байланыстылығы - қазіргі уақытта бұл жағдаяттардың барлығы көпшілікпен мақұлданған болып табылады. Ақпараттың постиндустриалдық қоғам дамуының негізгі ресурсына айналуы бүгінгі күннің өзінде ақпараттық нарықтың асқан жылдамдықпен дамуына себепші болып отыр. Онда бәсекелестікке қабілетті өнімдер және қызметтер ұсына алатын жағдайдағы кітапханалар мен ақпараттық қызметтер ғана ойдағыдай жұмыс істей алады.

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Ақпараттандыру - өркениеттің дамуындағы обьективті заңдылық. Сонымен бірге, қоғамның дамуына, экономиканың қарыштап өсуіне, өндіріс пен қоғам арасындағы өзара байланыстың берік болуына ықпал ететін маңызды фактор. Ақпараттандыру қоғамның барлық саласында жаңа ақпараттық технологияларды тиімді қолдану, өндірістің индустриясын құру және ақпаратты өңдеу арқылы сипатталады. Дамыған елдердің байлығы, олардың өркениеттілігі қоғамның ақпараттандырылу дәрежесіне сәйкес өлшенеді. Қазіргі уақытта ақпараттандыру қоғамның негізгі өндірістік күші болып табылады. Ендеше кітапханалар мен ақпараттық қызметтердің қоғамның әр мүшесін сапалы әрі жүйелі өніммен қамтамасыз ете алатындай жағдайда болуы бүгінгі күннің өзекті мәселесі.

Әрбір халықтың кемелдену шағына жеткендігін, ертеден келе жатқан өзіне тән өркениеттің нышаны бар екендігін көрсететін қасиетті орындары болады. Сондай мәдениет орындарының бірі болып табылатын кітапхана қоғамның барлық мүшелерін ақпаратпен қамтамасыз ететін негізгі орталық. Ғасырға жуық тарихы бар мәдениеттің, өркениеттің ордасына айналған кітапхана бүгінде еліміздің білім деңгейін көтеруде бірден-бір атқарушы фактор ретінде жұмсалуда. Қоғамымыздың дамуы ақпараттың кең таралуымен, мәдениет мәйегін халыққа тереңдетіп түсіндіру мәселелерімен тиянақтала түседі.

Жер бетінде небір түбірлі өзгерістер орын алуда. Заман ағымына сай оқырманның да сұраныс шеңбері кеңейе, тереңдей түскен. Бүгінгі күні өзекті және нақты болып табылатын ақпарат ертеңгі күні ескіріп, керексіз болып қалмасына кім кепіл. Сол себепті, бүгінгі кітапхананың алдында тұрған негізгі тапсырма - қоғамды сапалы, толық, сенімді ақпаратпен қамтамасыз ету. Бұдан туындайтын өзекті мәселе - оқырманға ақпаратты жеткізу формаларын орнықты бекіте білу. Ал бұл өз кезегінде үлкен кәсіби шеберлікті қажет ететін жауапты қызмет.

Ақпараттық қызмет орталықтары қоғамға сапалы әрі жылдам қызмет көрсетіп, оқырман сұранысын толық қанағаттандыра алу үшін ең алдымен сапасы жоғары ақпараттық өнім даярлау функциясын тиянақтағаны шарт.

Диплом тақырыбының зерттелу деңгейі. Кітапханалық қызмет, ғылыми-ақпараттық қызмет, ақпараттық өнімдер көптен бері зерттелуде. Оған Ф. Котлер, Т. Хилл, Д. И. Блюменау, В. В. Брежнева, М. Я. Дворкина, Л. Г. Кедровская сияқты әлем қатар өзіміздің отандық ғалымдар Р. А. Бердіғалиева, С. Ахметова, М. Ақшаловалар да көп үлес қосқан. Олардың еңбектерінде библиографиялық қызметті интенсивтендіру, библиографиялық құралдар жүйесін одан әрі қалыптастыру мен жетілдіру жолдары қарастырылған. Бүгінгі күні яғни инновация заманында библиографиялық қызмет көрсету ісін жетілдірудің аса маңызды шарты оларды жаңа технологиямен жабдықтау, ең алдымен ақпараттық техниканы, библиографиялық процестерді автоматтандыру құралдарын тәжірибеде барынша енгізіп, библиографиялық ресурстарды жұртшылықтың пайдалануын интенсивтендіру тиімділігін арттыру болып отыр. Дипломдық жұмыстың негізгі өзегі де осы әлемдік және отандық еңбектеріне, кітапханалардың ортақ тәжірибесіне сүйене отырып құрылған.

Зерттеу объектісі. Кітапханалардың оқырмандарға сапалы және жүйелі түрде қызмет көрсетуінің бірден-бір жолы әр түрлі сипаттағы ақпараттық өнімдерді жасаудың тиімді әдістерін табу.

Зерттеу пәні. Ақпараттық өнімнің қасиеттері мен типтері.

Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік (методологиялық) негіздері. Дипломдық жұмыста кітапханатану және библиографияның ақпараттық ғылыми танымның негізгі қағидалары, бағыттары басшылыққа алынды. Димломды жазу барысында әлеуметтану, мәдениеттану, журналистика, философия ғылымдарының отандық және шетелдік бұрын-соңды жазылған көптеген теориялық-талдамалы, әдістемелік еңбектері, қазіргі кітапханатанудағы озық ой-пікірлер мен ғылыми-зерттеу жұмыстары жетекшілікке калынды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Ғылыми және көпшілік кітапханалардың қызметі мен ақпарат қызметтерінің жұмысы арасында зор айырмашылық бар екені белгілі. Олардың қызметі де әр түрлі топтарға бағытталған, ұсынылатын өнім ассортименті де әр түрлі, қызмет көрсету нәтижелілігі де екі бөлек. Ең соңғы мақсат қана ортақ: адамдардың ақпараттық қажеттіліктерін қанағаттандыру. Кітапханалар мен ақпараттық қызметтер қызығушылықтарының бір арнаға тоғысатын тұстары аз емес. Сондықтан зерттеу жұмысында әр алуан ақпарттық өнімдер - таза кітапханалық (құжаттық) қызметтен бастап ақпараттық зерттеулер нәтижесіне дейін паралелльді әрі салыстырмалы түрде қарастырылған. Зерттеу жұмысының жаңалығы да осында.

Зерттеу жұмысының нәтижелері. Ғалымдардың пікірінше кітапханалардың қызмет көрсету жұмысын, ақпараттық өнімдерді және ақпараттық өнім нарығын зерттеу, бұл қоғамның ақпараттық даму үрдісін зерттеп білу. Ақпараттық өнімдерді, олардың қасиеттері мен типтерін, ақпараттық қызмет көрсету мәселесін зерттеу барысында жалпы кітапхана қызметінің автоматтандырылуы алдыңғы 10 жылмен салыстырғанда жақсы қарқынмен жүріп жатқандығы, соған сәйкес ақпараттық қызмет және кітапхана қызметкерлері өндіретін ақпараттық өнімнің санының және жасалу әдіс-тәсілдерінің артқандығы және бүгінгі күні ұлттың ақпараттық қорын, ақпараттық ресурсын қалыптастыру мақсатында кітапхана қызметінің аясы кеңейгендігі байқалды. Ақпараттық өнімнің қасиеттері мен типтері егжей-тегжейлі сипатталды.

Зерттеудің теориялық және практикалық маңызы. А қпараттық-кітапханалық қызметтің интеллектуалдануы, кең көлемдегі әр түрлі мәліметтерді аналитикалық өңдеу нәтижесі болып табылатын ақпараттық өнімнің жаңа түрлерін жасау көбіне құжаттық ағымның даму және қалыптасу ерекшеліктерін зерттеу арқылы ғана жүзеге асады. Салалық құжаттық ағымдардың құрылым және заңдылық ерекшеліктерін білу ақпараттық өнім және ақпараттық өнім негізінде көрсетілетін кітапханалық қызметтердің мүмкіндіктерін айтарлықтай кеңейте түседі.

Қорғауға ұсынылатын тұжырымдар:

Қоғамды ақпаратпен қамтамасыз ететін кітапханалар және ақпараттық қызметтердің ортақ қызығушылықтары және олардың қызмет ерекшеліктері.
Жаңа ақпараттық технологиялардың дамып, кітапхана қызметінің автоматтандырылуына байланысты күрт көбейген ақпараттық өнім және қызмет түрлерін жүйелеу.
Ақпараттық өнім сапасын бақылау мақсатында тұтынушылардың ақпараттық мінез-құлқын (тәртібін) зерттеу.

Зерттеу жұмысының мақсаты жаңа инновациялық технологияларды пайдалана отырып сапа жүйесімен қамтамасыз етілген ақпараттық өнім дайындау әдіс-тәсілдерін анықтау, тұтынушыларға толыққанды қызмет көрсету амалдарын ұтымды пайдаланудың жолдарын іздестіру.

Осы мақсатты жүзеге асыру үшін жұмыстың алдына мынадай нақты міндеттер белгіленді:

Ақпараттық өнім дайындауда туындайтын мәселелерді анықтау.
Бәсекеге қабілетті болу үшін ақпараттық өнімдер мен қызметтерді сапа жүйесімен қамтамасыз ету әдістерін табу.
Қоғамды ақпараттандыру мақсатындағы кітапхана қызметінің маңызын бақылау.

Диплом жұмысының құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

1 АҚПАРАТТЫҚ ӨНІМ - КІТАПХАНА ҚЫЗМЕТІНДЕ

1. 1 Ақпараттық өнім - ақпараттық зерттеулер нәтижесі ретінде

Ақпараттық қажеттіліктерді қанағаттандыру құжат түрінде тіркелген мәліметтерді тұтынушыға ұсыну дегенді білдіреді. Қызмет көрсету процесінің кезең-кезеңімен өрбіп, шарықтау шегіне жетуі осы мәліметтерді қайта өңдеу кезінде байқалады.

Егер фактографиялық қызмет көрсету тұтынушыны қажет еткен деректерін өз бетінше табу мақсатында құжаттарды қарастырудан босатса, қандай да бір саланың, мәселенің, құбылыстың немесе объектінің сипаттамасын абоненттерге ұсыну аналитикалық қызметтің нәтижесі болып табылады.

«Ақпараттық процестерді жүзеге асуының күрделілігі бойынша ең жоғарғыларын белгілеу үшін әр түрлі ұғымдар қолданылады. Олардың әрқайсысы қолданылуы мүмкін, себебі, олар осы процестердің ерекшеліктерін әр тұрғыдан ашады. Концептографиялық қызмет көрсету туралы айтқанда тұтынушыға қайта өңдеу кезінде алынған, белгілі, бірақ құжаттық ағымда көрнекі түрде болмаған жаңа, талдап жинақталған мәліметтерді ұсыну туралы ерекшелеп айтуға тырысады. Логикалық анализ және синтез тәсілі арқылы ғылыми-техникалық бағыттардың даму тенденциялары анықталуы мүмкін» [1, 23 б. ] .

Соңғы жылдары ғана ғылыми-зерттеулік қызметтің міндетті атрибуты ретіндегі жаңа білімді алу дегенді болжайтын «ақпараттық зерттеулер» түсінігі жиі қолданылып жүр. Дәл осы ұғым бүгінгі кітапхана қызметінде тұрақты орнын иеленген. Себебі, осы ұғымның аясына аналитикалық шолу, патентті зерттеулер туралы есептер, сұранысқа ие бағыттардың рубрикаторлары, ғылым карталары, басқаруға арналған баяндамалар және т. б. осы сияқты ақпараттық өнім түрлерін сыйдыру қиын емес.

Жоғарыда аталып өткен барлық аналитикалық өнімдер қызмет көрсетуді ұйымдастыру барысында ескеруге қажетті ерекшеліктерге ие.

Оларды жасауы мүмкін:

• қызметтері мәселенің жағыдайын сараптамаса мүмкін болмайтын мамандар (ғалымдар, жаңа техниканы құрастырушылар және т. б. ) ;

• мамандар ақпараттық саланың қызметкерлерімен біріге отырып (библиографтармен, реферанттармен, спичрайтерлермен және т. б. ) ;

• тек ақпараттық орта жұмысшылары ғана. Мысалы, патент алушылар.

Аналитикалық өнімдер мамандардың еңбегінің нәтижесі болған кезде көбіне өз бетінше жасалған зерттеу түрінде ресімделмейді.

Ақпараттық зерттеудің нәтижесі болып табылатын өнімнің ақпараттық дайындалу ерекшеліктерін қарастырайық.

Тақырыптық аналитикалық шолулар.

Белгілі бір уақыт аралығындағы құжаттардан іріктеліп алынған ақпараттарды қолдануға негізделген қандай да бір сұрақтардың қосымша сипаттамасынан тұратын мәтіндік хабарлама шолу деп аталады.

Мазмұнды сараптама тұрғысынан шолу библиографиялық, рефераттық және аналитикалық деп үш түрге жіктеледі. Соңғысы ақпараттық зерттеулер нәтижесі болып табылады.

Аналитикалық шолу жазу жоғары квалификациялы мамандардың құзіретінде. Аналитикалық шолуларда туындаған мәселенің жағдайына баға беріледі, белгілі бір бағытты дамыту үрдістері, шешімін таппаған тапсырмалар анықталады. Мақсатты тағайындалуына байланысты аналитикалық шолулар бөлінеді:

• мәселені шешу қажеттігі негізінде сол мәселенің бүгінгі жағдайына баға берілетін, сонымен бірге, альтернативті шешу жолдары мен әдістері келтірілетін шолу-негіздеме. Бұндай шолулар әдетте ғылыми-техникалық және техника-экономикалық дәйектемелердің, инновациялық жобалардың, бизнес-жоспарлардың, тендерлық құжаттардың, басшылыққа жасалатын баяндамалардың және т. б. құжаттардың бөлігі болып табылады. Осы құжаттардың негізінде ғылыми-зерттеулік, тәжірибелік-конструкторлық немесе жобалық жұмыстардың тақырыбын анықтау туралы шешімдер қабылданады;

•сұрақтың жағдайына жеткен деңгей сипатына сәйкес баға берілетін қорытынды шолу;

• қандай да бір бағыттың даму перспективасын анықтайтын болжамдық шолу.

Қоғамда таралу тәсіліне қарай аналитикалық шолулар жарияланған және жарияланбаған, мәтіндік хабарламалар немесе белгілі бір құжаттың бөлігі болып бөлінеді:

1-кесте.

Тарату тәсілі / формасы

Жарияланғандар

Жарияланбағандар

Тарату тәсілі / формасы:

Еркін құжат

Макроқұжаттың бөлігі

Жарияланғандар:

Жеке басылымдар

Монографиялар тараулары, журналдардағы шолу мақалалар

Жарияланбағандар:

Ақпараттық-аналитикалық орталықтар немесе ақпараттық қызмет көрсету мемекемелері ұйымдар тапсырысы бойынша дайындаған аналитикалық шолулар

Диссертациялардағы шолулық тараулар, инновациялық жобалардағы бөлімдер

«Дайын» аналитикалық өнімдер ретінде жеке басылым түрінде жарияланған шолуларды, шолу сипатындағы мерзімдік басылымдарды және ғылыми-өндірістік кәсіби журналдардағы мақалаларды айтуға болады.

Аналитикалық материалдардың көбі әр түрлі ұйымдардың күштерімен әзірленеді. Алайда аналитикалық қызметтің өзі олар жүргізеттін зерттеулер мен өңдеулердің ажырамас бөлігі болып табылады. Ақпарат қызметтері бұл тұрғыда бірқатар кезеңдердің орындалуын қамтамасыз ете отырып белсенділікпен қатысады:

2-кесте.

Аналитикалық шолу дайындау кезеңдері

Атқарушылар

Аналитикалық шолу дайындау кезеңдері:

Шолудың тақырыптық шегін анықтау
Шолудың макеті ретінде рубрикаторды жасау
Рубрикаторды бекіту
Қолданылатын құжаттар массивін құру
Қызметтік массивтің жеткіліктілігін бағалау
Ақпаратты аналитикалық қайта өңдеу
Шолуға дереккөздер тізімін құру
Шолуды жазу
Шолуды ресімдеу. Қажет болған жағыдайда жариялауға әзірлеу

Атқарушылар:

Мамандар және ақпараттық қызмет көрсету қызметкерлері

Ақпараттық қызмет көрсету қызметкерлері

Мамандар

Ақпараттық қызмет көрсету қызметкерлері

Мамандар

Ақпараттық қызмет көрсету қызметкерлері

Мамандар

Ақпараттық қызмет көрсету қызметкерлері

Барлық жұмыстың табысты болуы көбіне оның алғашқы кезеңдерінің (тақырыптық шегін анықтау және көпаспектілі рубрикаторды жасау) орындалу сапасына байланысты.

Рубрикатор фасеттік жіктеу түрінде ресімделеді, яғни, әрбір аспект (фасет) және оған кіретін түсініктер индекстеледі. Одан әрі негізгі мағыналық фрагменттер де индекстеледі.

Ақпараттық қызмет көрсету жұмыстарының тәжірибесінде басқару үшін және бас мамандар үшін шолулық анықтамалар дайындау кең таралған.

Библиографиялық зерттеулер нәтижесі туралы есеп.

Библиографиялық зерттеу - қосымша басылымдарда көрсетілген құжаттық ағымды саралау негізінде жаңа білім алу процесі. Бұндай зерттеулердің аналитикалық шолулардан үш ерекшелігі бар:

• объект немесе мәселенің өзі емес, олар туралы құжатталған ақпарат қарастырылады. Сәйкесінше осындай зерттеулер объект туралы кәсіби білімді қажет етпейді және ақпараттық саланың мамандары да жүзеге асыра алады;

• бастапқы құжаттың мәтіндері емес, қосымша құжаттар - библиографиялық сипаттамалар, аннотациялар, рефераттар сарапталады;

•бұл зерттеулер объект немесе мәселе туралы нақты ақпарат алуға емес, ғылыми-өндірістік қызметтің дамуын қадағалаумен байланысты үрдістерді анықтауға бағытталған.

Сонымен бірге, шолу-аналитикалық қызмет және библиографиялық зерттеудің ортақ ерекшелігі бар: олардың мақсаты - құжаттық ағымда көрсетілген қызмет саласының жағыдайын сипаттау.

Библиографиялық зерттеулердің жүзеге асу мүмкіндігі объектінің ерекшеліктерін куәландыратын индикаторлары бар қосымша құжаттарға негізделген. Осы индикаторлардың кездесу жиілігін және олардың бір-бірімен байланысын анықтау келесідей баға беруге мүмкіндік туғызады:

3-кесте.

Индикаторлар

Оларды меңгеру нәтижелерінің интерпретациялар бағыттары

Индикаторлар: Авторлар және авторлық ұжымдар - құжатты құрастырушылар

Оларды меңгеру нәтижелерінің интерпретациялар бағыттары: Кезекті мәселемен белсенді айналысушы мамандар шеңбері

Индикаторлар: Құжаттарды құрастырған ұйымдар мен елдер туралы мәліметтер

Оларды меңгеру нәтижелерінің интерпретациялар бағыттары: Мәселенің дамуынаәртүрлі ұйымдар мен елдердің қосқан «үлесі»

Индикаторлар: Әр мекеме мамандарының авторлар ұжымы

Оларды меңгеру нәтижелерінің интерпретациялар бағыттары: Ғылыми және ғылыми-өндірістік салалардағы әрекеттестік байланысы

Индикаторлар: Құжаттардың тақырыбы

Оларды меңгеру нәтижелерінің интерпретациялар бағыттары: Мәселе меңгеріліп жатқан негізгі бағыттар

Индикаторлар: Құжаттардың түрлері және типтері

Оларды меңгеру нәтижелерінің интерпретациялар бағыттары: Мәселенің өңделу кезеңдері

Библиографиялық зерттеулер мүмкіндіктері айтарлықтай кеңейуде.

Библиографиялық зерттеулер ақпараттық сала мамандарының еңбегінің нәтижесі де бола алады. Сонымен қатар, олар - аналитикалық шолулардың, патентті-ақпараттық және маркетингтік зерттеулердің міндетті компоненті. Библиографтар немесе ақпараттық қызмет мамандары мәселе бойынша құжаттық ағымды анықтайды және сараптайды, одан кейін мәселені шешуге жұмылдырылған елдердің, аймақтардың, ұйымдардың, авторлардың және авторлық ұжымдардың тізімін жасайды.

Қосымша құжаттардың ағым сараптамасының және фактілік деректердің мүмкіндіктерін біріктіру - «арнайы әдіс-тәсілдер, технологияларды қолдана отырып оның жағыдайын және даму тенденцияларын анықтау үшін белгілі мәліметтер негізінде объектіні ақпараттық модельдеу» ақпараттық диагностикасын жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Осы сияқты билиографиялық зерттеулер нәтижелері әдебиеттердің ретроспективті көрсеткіштеріне енгізіліп, оны байыта түседі.

Желілік ақпараттық ресурстарды, библиографиялық және рефераттық мәліметтер базасын, SCI мәліметтер базасын қолдану библиографиялық зерттеулердің жүзеге асу күрделілігін бәсеңдетеді.

Бірақ қосымша құжаттар ағымы ғана меңгерілмейді. Тұрақты жаңарып отыратын анықтамалық басылмдарда немесе фактографиялық мәліметтер базасында тіркелетін фактілік деректер де зерттеу базасы болуы мүмкін.

Патентті зерттеулер туралы есеп.

Патентті зерттеулер - бұл техникалық деңдейдегі зерттеулер. Патентті және басқа да ақпараттар негізінде шаруашылық қызмет объектілерінің, олардың бәсекеге қабілеттілігінің, патентті тазалығының, патент бәсекесіне қабілеттілігінің даму үрдістері.

Патентті зерттеулер нәтижесі бойынша өнімнің нарық жағдайын бағалау мүмкіндігі туады.

Патентті зерттеулер өнеркәсіп өнімінің өмір циклінің барлық кезеңдерінде жүргізіледі. Жекелеп алғанда жаңа немесе жаңғыртылған өнімді жасау үшін техникалық тапсырма құру кезінде, жаңа өнім өндіру барысында НИР және ОКР өткізу кезінде, өнімді массалық өндіру процесінде, сондай-ақ, оның коммерциялық жүзеге асуы барысында, тіпті оның бәсекеге қабілеттілігінен айырылған кезінде де патентті зерттеулер жүргізіледі.

Сараптама дереккөзі ретінде патентті ақпарат қолданылады. Ережеге сай, бір мезгілде ғылыми және өндірісті-тәжірибелік құжаттар (бірінші кезекте кәсіби журналдардағы мақалалар), конъюнкторлы-коммерциялық және жарнамалық ақпарат анықталады. Дереккөздер өнім нарығының даму тенденцияларын, бәсекелестік шарттарын, фирмалардың қызмет ерекшеліктерін анықтаған кезде аса кең қолданысқа түседі.

Сарапқа түсетін дереккөздерді анықтағаннан кейін іздеу регламенті қарастырылады. Ол үшін қажет:

• іздеу затын қалыптастыру;

• іздеудің хронологиялық және географиялық шектерін бекіту;

• іздеу затына сәйкестендіріп классификациялық айдарлар таңдау.

Іздеу тақырыбы басқа параметрлер сияқты нақты патентті зерттеу тапсырмаларына байланысты.

Э. П. Скорняков іздеу затының мүмкін деген нұсқаларын келтіреді. Егер объект ретінде құрылғы (құрал-жабдық, прибор) алынса, іздеу заты төмендегідей болуы мүмкін:

• тұтас алғандағы құрылғы (принципті сызба) ;

• құрылғының жұмыс істеу тәсілі;

• құрылғының функционалды элементтері (блоктар, детальдар) ;

• құрылғыны және оның функционалды элементтерін дайындау әдісі (технология) ;

• сыртқы бейнесі (дизайн) ;

• құрылғыны жекешелендіру құралы.

Егер объект ретінде технологиялық процесс алынса, іздеу пәні бола алады:

• тұтас алғандағы технологиялық процесс (амал) ;

• процестің жеке операциялары;

• аяқталған өнім;

• процесті жүзеге асыру барысында қолданылатын құрал-жабдықтар және приборлар.

Ал егер зерттелетін объект затқа байланысты болса, онда төмендегілер іздеу заты болып табылады:

•заттың өзі (оның сапалық және сандық құрамы, құрылымдық химиялық формула және т. б. ) ;

• затты алу әдісі;

•заттың қолданылу аясы.

Зерттеу объектілеріне байланысты қолданылатын іздеу аспектілері әдейі олардың жақындастығынкөрсету үшін келтірілген.

Э. П. Скорняковтың айтуынша, нарықты сипаттау үшін патенттердің библиографиялық сипаттамасына жасалған сараптаманың өзі ғана жеткілікті болуы мүмкін.

Сөйтіп, көпаспектілі (фасетті) сараптама және морфологиялық синтез кез келген ақпараттық зерттеудің міндетті элементі болып табылады. Оларды жүзеге асыру әдістемесін меңгерген библиограф немесе ақпараттық қызмет орталықтарының қызметкерлері әртүрлі аналитикалық өнім дайындауға қатыса алады.

Патентті-ақпараттық зерттеулрге қайта орала отырып, халықаралық және ұлттық патентті жіктеудің бөлімдерін (клас) белгілеу айтарлықтай күрделі жұмыс екендігін айта кеткен жөн.

ГОСТ Р15. 011-96 стандартына сәйкес патентті зерттеулер туралы есепке енуі керек:

• титулдық бет;

• орындаушылардың тізімі;

• мазмұны;

• қысқартулар және шартты белгілер тізімі;

• зерттеу объектісі жөнінде жалпы мәліметтер (жұмыстың басталу және аяқталу уақыты; объекттің қысқаша сипаты; қолданылу аясы) ;

• негізгі бөлім;

• қорытынды;

• қосымша.

Патентті-ақпараттық зерттеулер ақпараттық қызметкерлердің, соның ішінде библиографтардың, зерттеуші мамандардың немесе жаңа өнімді құрастырушылардың ортақ күшімен жүзеге асады.

Маркетингтік зерттеулер туралы есептер.

Патенттік және маркетингтік зерттеулердің ортақ қасиеттері көп, бірақ, олардың бағыттары әртүрлі. Патенттік зерттеулер объектінің конструктивтік ерекшеліктерін анықтау үшін жүргізіледі. Ал маркетингтік зерттеулер нарықтың әр алуан компоненттері туралы ақпараттарды нарықтық стратегияға негізделген ұйымдарды өндіріп шығару мақсатында сараптау және жинақтау болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.