Бастапқы ағаш материалдар, олардың түрі және қасиеттері

Мазмұны

КІРІСПЕ 6

1 Антимикробты қасиеті бар заттарды дайындау жолдары және

оларды зерттеу тәсілдері 7

1. 1 Антимикробты қасиеттері бар целлюлозды талшықтарын дайындау 7

1. 2 Антимикробты қасиеттері бар ақуыз талшықтарын дайындау 29

1. 3 Антимикробты қасиеттері бар синтетикалық талшықтарды дайындау 36

1. 4 Ағаш материалдарының табиғи қасиеттері және олардың өңдеу жолдары 40

2 ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫҚ БӨЛІМ 53

2. 1 Бастапқы ағаш материалдар, олардың түрі және қасиеттері 53

2. 2 Микроб өсіретін орталар және оларды дайындау 54

2. 3 Ағаш материалдарына антимикробты қасиеттерін туғызу үшін

мыс купорасымен өңдеу 55 2. 4 Ағаш материалдарына антимикробты қасиеттерін туғызу үшін

брилиантты жасылмен өңдеу 55 2. 5 Ағаш материалдарына антимикробты қасиеттерін туғызу үшін

йодпен өңдеу 56

2. 6 Ағаш материалдарына антимикробты қасиеттерін туғызу үшін

стрептомицин препаратымен өңдеу 56

3 ЗЕРТХАНАЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ

ТАЛҚЫЛАУ 57

3. 1 Өңделген қарағай ағашының нәтижелері және

оларды талқылау 57

3. 2 Өңделген қайың ағашының нәтижелері және

оларды талқылау 58 3. 3 Өңделген терек ағашының нәтижелері және

оларды талқылау 59

ҚОРЫТЫНДЫ 61

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 62

КІРІСПЕ

Өзектілігі. Белгілі материалдардың қасиеттерін түрлендіру бағытында оларға биологиялық белсенділік, жартылай өткізгіштік, ыстыққа, жылуға, отқа төзімді және тағы басқа мінездемелер беру қазіргі кезде өзекті мәселелердің бірі болып табылады [1] . Биотехнологияда және медицинада қолданыстағы заттарға биологиялық белсенділік, антимикробтық, сезімсіздендіретін және тағы басқа қасиеттер беру өте маңызды.

Қазіргі кезде биологиялық белсенділік қасиетін беру жағынан белгілі жұмыстардың бірі медицина жағынан, ол биологиялық белсенді талшықтар болып табылады. Мұндай талшықтар организмді инфекциядан қорғайтын қабілетке және кейбір жағдайда емдік әсерлерге ие болып келеді. Биологиялық белсенді талшықтарға микробтарға қарсы, салқын тигенге қарсы, анестезиялық, қан ұйыту, қан сұйылту, иммуннитетті депрессияға ұшыратпайтын, ісіктерге қарсы және күйгенге қарсы талшықтарды жатқызуға болады.

Биологиялық белсенді талшықтарға ең бастысы медициналық тұрғыда пайдаланылатын талшықтар жатады және олардың негізгі функциясы әр түрлі дәрігерлік араласудың соңы жақсы аяқталуға ықпал ету (оның ішінде алдын алу шаралары да бар) . Олар негізінен оталық (хирургиялық) тігіс жіптерін, орап-таңу маталарын, фиксациялық таңу заттарын, ішкі органдар мен тканьдердің протездерін дайындауға пайдаланылады, сондай-ақ оларды іріп-шіруге қарсы тұра алатын заттарды, сүзгіштік материалдарды, консерванттарды және т. б. дайындауға да пайдалануға болады [2] .

Осы жұмысымызда біз ағаш материалдарына антимикробты қасиет беруге және оларды зерттеу жұмыстарын жүзеге асырмақпыз. Ағаш материалдарына антимикробтық қасиет беру және оны зерттеу, қазіргі кезде зерттелінген талшық заттарына ұқсас болып келеді.

Жұмыстың мақсаты антимикробты қасиеттері бар ағаш материалдарды дайындау жолдары және оларды зерттеу әдістерін таңдау болып табылады.

Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін келесі міндеттер қойылды:

1. Ағаш материалдарына антимикробтық қасиет беру әдістерін іздеу және таңдау.
2. Алынған антимикробтық қасиеті бар ағаш материалдарын зерттеу.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы ағаш материалдарын әр түрлі химиялық реагенттермен және антимикробты препараттармен өңдеу болып табылады.

Практикалық маңыздылығы антимикробтық қасиеті бар ағаш материалдарынан әр түрлі объектілер, ғимараттар, үйлер жасауға негізделген. Сонымен қатар бұл алынған ағаш материалдарын малдардың сойылатын жерлерін, медициналық құрал-жабдықтарды, құрылыс заттарын, әр түрлі зоотехникалық объектілер алуда қолданылады.

1 Антимикробты қасиеті бар заттарды дайындау жолдары және

оларды зерттеу тәсілдері

1. 1 Антимикробты қасиеттері бар целлюлоза негізіндегі

талшықтарды дайындау.

Құрамында ковалентті байланыстағы антисептик - сынап бар микробтарға қарсы белсенді целлюлозды талшықтар целлюлозаны (вискоза түріндегі штапель мата) соңынан целлюлозаның синтезделген жай эфирінің сынап ацетатымен қосылатын бутадиеннің монооксидімен өңдеу арқылы алады [3] . Целлюлозаның жай эфирін алу үшін вискозды штапель матасын натрий гидрооксидінің 5%-дық ерітіндісімен 30 минут бойы 20ºС-да, содан кейін бутадиен буымен 30ºС-да 5 сағат бойы өңделеді. 1-кестеде құрамында микробтарға қарсы препараттар бар полиформальдегид талшықтарының белсенділігі көрсетілген.

Кесте - 1. Құрамында микробтарға қарсы препараттар бар

полиформальдегид талшықтарының белсенділігі.

Шартты белгілер: б. ж. - белсенділік жоқ; б. т. - белсенділік тексерілмеген.

Целлюлозаның бутадиеннің монооксидісімен қосылу реакциясы мына схема бойынша жүреді:

Целлюлозаның гидрооксилдік тобының ауысу дәрежесі γ = 44, 9 мағынасына сәйкес келді. Бутадиеннің монооксидімен модификацияланған сынап өнімді целлюлозаны синтездеу үшін матаны сіркеқышқылды сынап ерітіндісімен 60ºС-да 1сағат өңдейді. Авторлардың ойынша, реакция мына схема бойынша өтеді:

Онда целлюлозаның γ =30 жай эфирінің негізінде құрамында 22%-ға дейін сынап бар целлюлоза өнімдері синтезделді. Целлюлозды талшықтарға микробтарға қарсы қасиеттерді модификацияланған целлюлозада 3-7% сынап болғанның өзінде беріледі, ол γ = 4-7 мағынасына сәйкес келеді. Мұндай этерификациялау дәрежесі төмен эфирлерді алу үшін целлюлозаны өңдеуді бутадиен монооксидінің сулы эмульсиясында өткізу керек. Бұл әдіспен маталардың микробқа қарсы белсенділігін зерделегенде «агар пластиналар» әдісі) тест-организмдер ретінде әртүрлі ұсақ флора қолданылды. 2- Кестеде маталардың әртүрлі сыртқы әсерлер жағдайында микробтарға қарсы белсенділігі анықталынған нәтижелер келтірілген.

2-Кестеде көрсетілгендей, құрамында сынап бар целлюлозды маталардың микробтарға қарсы қасиеттері жақсы, онымен қоса модифицияланған маталарда сынаптың 7%-дан жоғары көтерілуі олардың микробтарға қарсы белсенділігінің жоғарылауына ешқандай маңыздығы болмайды. Маталардың микробтарға қарсы қасиеттері 10 рет ОП-10 препаратының ерітіндісімен және су жүйелеріндегі суда 48 сағат бойы шайқағаннан кейін де толығымен сақталады. Осы әдіспен сынап ацетатымен өңделіп, сірке қышқылы және ОП-10 препаратының ерітіндісімен жуылған модифицияланбаған маталар өсудің 2 мм тежеленген зонасын береді, бірақ бұл зоналар ОП-10 препаратының ерітіндісімен 1-2 рет жуғанда толығымен жойылады. Осы тәріздес құрамында 7% сынап бар микробтарға қарсы целлюлозды маталар Кауфман-Вольф эпидермофитонына және тері қабықтарының саңырауқұлақтық ауруларын қоздыратын рубрум эпидермофитонына қарсы белсенділік көрсетеді.

Кесте - 2. Құрамында сынап бар вискозды маталардың ылғалды өңдеуге дейін

және өңдегеннен кейінгі микробтарға қарсы белсенділігі (ОП-10 препаратының 1г/л концентрациялы ерітіндісімен 60ºС-да 30 минут жуу)

Құрамында сынап бар органикалық (вискозды, мақта-қағазды целлюлозды маталар, белсенді бояғыштармен немесе олардың белсенді жартылай өнімдерімен) модифицияланған сынап тұздарының судағы ерітінділерімен өңдеу арқылы алынған. Бояғыштармен (немесе жартылай өнімдермен) және целлюлозаның арасындағы байланыстың берік болғандығынан маталар ұзақ ылғалды өңдеулерде сақталалынатын микробтарға қарсы белсенділік алады [4] .

Целлюлозаның қос байланысты жай және күрделі эфирлерінің органикалық еріткіштер ортасында өтетін синтезінен айырмашылығы целлюлозды материалдарды белсенді бояғыштармен бояуды тоқыма фабрикаларының жұмыс істейтін құралдарында сулы ортада бояуға болады, бұл ондай маталарды алудың технологиялық процесстерін қарапайымдандырады. Микробтарға қарсы қасиеттерді беру үшін маталар І-ІІІ белсенді бояғыштармен немесе жартылай өнім IV - 4-β-оксилэтилсульфанил-

2-аминоанизолдың күкіртқышқылды эфирімен өңделінген.

Маталардың микробтарға қарсы белсенділігін «агар пластинасы» әдісімен тест-ұсақ организм ретінде Bac. subtilius 6633, Bac. Mycoides 537, Staphylocoocus aurеus 209 пайдаланып зерттелінеді. Маталардың микробтарға қарсы белсенділігінің ылғалды өңдеуге дейін және өңделгеннен кейінгі анықталған нәтижесі 3-кестеде берілген. Кестеде келтірілген көрсеткіштер барлық шоғырландырылған маталардың микробтарға қарсы белсенділіктері щыдамды және бірнеше ұзақ жуылғаннан немесе су жүйесіндегі сумен бірнеше рет шайқалғаннан кейін де микробтарға қарсы белсенділіктерін жоғалтпайтынын көрсетеді. Модифицияланбаған (бастапқы) вискозды және қағаз-мақталы маталар жоғарыда айтылған сынап ацетатының ерітіндісімен өңдегенде және шайқағанда микробтарға қарсы белсенділік көрсетпейді.

Модифицияланбаған (бастапқы) вискозды және қағаз-мақталы маталар жоғарыда айтылған сынап ацетатының ерітіндісімен өңдегенде және шайқағанда микробтарға қарсы белсенділік көрсетпейді.

Кесте - 3. Құрамында сынап бар маталардың ылғалды өңдеуге дейін және өңдеуден кейін (1г/л концентрациялы ОП-10 препаратының ерітіндісімен немесе 60ºС-да 5 г/л концентрациялы сабын ерітіндісінде 30 минут жуу; ваннаның модулі 50) бактерияларға қарсы белсенділігі

Маталардың микробтарға қарсы белсенділігінің ылғалды өңдеуге дейін және өңделгеннен кейінгі анықталған нәтижесі 3-кестеде берілген. Кестеде келтірілген көрсеткіштер барлық шоғырландырылған маталардың микробтарға қарсы белсенділіктері щыдамды және бірнеше ұзақ жуылғаннан немесе су жүйесіндегі сумен бірнеше рет шайқалғаннан кейін де микробтарға қарсы белсенділіктерін жоғалтпайтынын көрсетеді.

Модификацияланбаған (бастапқы) вискозды және мақта-қағазды маталар жоғарыда көрсетілген әдіспен сынап ацетатының ерітіндісімен өңдегеннен және шайқағаннан кейін микробтарға қарсы белсенділік танытпайды.

ІІІ Белсенді бояғышпен боялған немесе ІV жартылай өніммен өңделген маталар, шоғырландырганнан кейін де Кауфман-Вольф эпидермофитоны мен эпидермофитон рубрумға қарсы белсенділік ала алады.

Белгілі болғандай, құрамында сынап бар талшықтардың бактерияларға қарсы белсенділіктерінің спектрі кең, дегенмен, ондай талшықтарды пайдаланғанда сынаптың және оның қосындыларының уыттылығынан сақ болу керек. Целлюлозды маталарға сынап қосындыларының көмегімен микробтарға қарсы қасиеттер берумен қатар, сондай мақсаттар үшін құрамында қалайы (олово) бар органикалық заттарды қолдану туралы да ұсыныстар бар [4] .

Полиакрил қышқылымен (ПАК) (9% прививкаланған ПАК) модификцияланған вискозды штапель матаны триметил- және трифенилолово гидрооксидімен немесе бис (три-н-бутил- немесе триэтилолово) тотығымен өңделеді. Бұл агенттердің ерітіндідегі саны мата салмағының 0, 05-5% болады. Трифенилолово гидрооксидімен өңдеуді қайнап тұрған ацетон ерітіндісінде 10 сағат бойы өткізді, ал басқа құрамында қалайы бар органикалық заттар - 20ºС-да 1 сағат бойы және ваннаның модулі 25. Өңдегеннен кейін маталарды ацетонмен немесе сумен шайқалды. «Агар пластинасы» әдісімен анықталған бактерияларға қарсы белсенділігі 4 - кестеде келтірілген.

Берілген көрсеткіштерге сәйкес, аталып өткен құрамында қалайы бар органикалық заттармен өңделген және құрамында 0, 1%-дан кем емес (салмағы) қалайы бар, маталар бактерияларға қарсы белсенділік танытады. Оның үстіне соңғыға қалайы органикалық радикалдың кіргізілуі өте маңызды. Триэтил- және трибутилолово қалдықтары бар маталарда, триметил-және трифенил олово қалдықтары бар маталарға қарағанда, бактерияларға қарсы белсенділік басым.

20 рет ОП-10 препаратының 1 г/л концентрациялы ерітіндісімен 50ºС-да 30 минут триэтил-, трибутил- немесе трифенилолово қалдықтарымен өңделген маталар стафилококка, шөп таяқшалары бактерияларына қарсы белсенділігін сақтайды, ал ішек таяқшаларына қарсы белсенділік жуылғаннан кейін құрамына қалайының 1, 7-1, 9 % химиялық жолмен қосылған маталарда ғана болады.

ПАҚ-мен прививкаландырылған целлюлозаның полимерін триметилоловоның гидрооксидімен өңдегенде бактерияға қарсы белсенділік, құрамында қалайы бар топтардың гидролизімен триметилолово қалдықтарының бөлінуіне байланысты жоғалады.

Нақты жағдайларда, мысалы, хирургиялық клиникаларда, босану үйлерінде т. б. адам организмінде ауру тудырушы бактериялар, әдетте өте бактероцидтік препараттардың әсерлеріне шыдамдықтары, стандартты ұсақ организмдердің штаммаларына қарағанда басым. Құрамында қалайы бар органикалық заттардың бактерияларға қарсы белсенділігі хирургиялық клиникамен көрсетілген оталаудан кейін ауру қоздырғыштарға (стафилококк, ішек таяқшалары, көкіріңді таяқшалар, протея, саңырауқұлақ кандида) . Ұсақ организмдердің әрбір түрі бес штаммен көрсетілді. Өткізілген тәжірибие нәтижесі көрсеткендей, жоғарыда аталған ауру қоздырғыш ұсақ организмдерге қарсы белсенділік 4 - кестеде келтірілген маталардың бәрі де жақсы танытады. Құрамында химиялық жолмен қосылған трибутилолово мен трифенилолово қалдықтары бар маталарда 20 рет жуылғаннан кейін де микробтарға қарсы белсенділік стафилококкқа, кандидаға қарсы, ал триэтилолово қалдығы құрамында бар маталарда - стафилококкқа қарсы сақталды.

Құрамында қалайы бар талшықтарды тәжірбие жүзінде қолдану туралы айтылғанда, сынап құрамды талшықтардың ережесін ескеру керек, өйткені қалайының және оның қосындыларының уыттылығы сынаптан кем түспейді. Талшықтарды модификациялау үшін құрамында қалайы бар органикалық заттардың ішінен қолдануға қызығушылық танытатын ди- және моноалкильді заттар, олардың уыттылығы триалкильді және тетраалкильділерге қарағанда аз. Ал 4 - кестеде көрсетілгендей, тетрабутилоловоны қолданғанда талшықтардың бактерияларға қарсы белсенділіктерін қамтамасыздандыру басым болады.

Целлюлозды талшықтарға микробтарға қарсы белсенділік беру үшін оларды йод қышқылымен жартылай қышқылдандырып және шыққан альдегид тобына құрамында азот бар препараттарды (трипавлавин, риванол, стрептоцид) қосуды ұсынады. Талшықтарды трипавлавинмен өңдегенде 0, 5% сірке қышқылындағы 1%-дық ерітіндісін және процессті 20ºС-да 3 сағат модулі 40 ваннада өткізу ұсынылады. Осындай жолмен құрамында альдегид тобы 4, 4% болатын изоникотин қышқылының гидразиды-турбазид бар целлюлозды модификациясы алынған. Реакцияны қышқылды немесе сілтілі ортада өткізгенде, оның аяқталуы 10 сағат болады, ал бейтарап ортада ол процесс 200 сағатқа созылады. Препараттың талшықтағы құрамы 16-17% ғана болады. Авторлардың көрсетуінше, целлюлозаның альдегид топтарының тубазидпен реакциясынд С=N байланысы пайда болады [5] .

Берілген көрсеткіштерге сәйкес, аталып өткен құрамында қалайы бар органикалық заттармен өңделген және құрамында 0, 1%-дан кем емес (салмағы) қалайы бар, маталар бактерияларға қарсы белсенділік танытады. Оның үстіне соңғыға қалайы органикалық радикалдың кіргізілуі өте маңызды. Триэтил- және трибутилолово қалдықтары бар маталарда, триметил-және трифенил олово қалдықтары бар маталарға қарағанда бактерияларға қарсы белсенділік бар.

Кесте - 4. Құрамында қалайы бар ПАҚ -ның прививкаландыру негізінде

целлюлозадан алынған маталардың бактерияларға қарсы әсері

Шартты белгілер: белсенділігі жоқ - б. ж

Бактероцидтік қабілеті бар кадмий-роданин-целлюлоза түрінде микробтарға қарсы мата алынды:

Ол үшін целлюлоза матасы 2 сағат құрамында натрий карбонаты бар кадмий ацетатының ерітіндісінде өңделді. Содан кейін қысып кептірілген матаға роданиннің метанол ерітіндісі қосылды.

Жартылай йод қышқылымен қышқылданған целлюлозды талшықтардағы альдегид топтарына риванол, трипафлавин, стрептоцид қосу ұсынылған. Осы әдіспен талшықтарды трипафлавиннің сірке қышқылындағы 1%-дық ерітіндісімен 20ºС-да 3 сағат өңдейді. Құрамында көрсетілген препараттар бар маталар жуудан кейін де микробтарға қарсы жоғары белсенділігін сақтап қалатыны аталады.

Азот оксидімен қышқылданған целлюлозаны тубазидпен, риванолмен, канамицинмен, норсульфазолмен, стрептомицинмен модифициялаған және алынған микробтарға қарсы материалдарды хирургиялық оталауларда пайдаланған.

Микробтарға қарсы целлюлозды талшықтарды алудың көп әдістері дәрілік препараттарды иондық байланыспен бекітуге негізделеді.

Іс жүзінде қолдану тұрғысынан қарағанда, талшықтарды алдын ала микробтарға қарсы қосындыларды қосуға қабілетті қажет топтармен өңдеуге қиыншылықсыз әдістер табиғи қызығушылық тудырады.

Кесте - 5. Құрамында дәрілік препараттар ионмен бекітілген

алдын ала модифицияланбаған вискозды талшықтардың

микробтарға қарсы белсенділігі

Шартты белгілер: б. ж. - белсенділігі жоқ; б. ш. - белсенділігі шамалы.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс