ЖШС Бірлес-Көкше кәсіпорын шаруашалығының талдауы

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

I Тарау. Астық өндірісінің экономикалық тиімділігінің теориялық аспектілері.

Астық өндірісінің экономикалық тиімділігінің маңызы мен мәні
Астық өндірісінің экономикалық тиімділігі мен көрсеткіштері
Астық өндірісі тиімділігінің экономикалық көрсеткіштері

II тарау. ЖШС «Бірлес-Көкше» кәсіпорын шаруашалығының талдауы.

2. 1. Кәсіпорынның жалпы мінездемесі.

2. 2 Кәсіпорынның ресурстік патенциалының қолданылу талдауы

2. 3. Астық өндіріс тиімділігінің талдауы

III тарау Бидай өндірісінің экономикалық тиімділігін арттыру жолдары

Астық өндірісінің экономикалық тиімділігінің өсу жолдары

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Астық шаруашылығы тек өсімдік шаруашылығының негізгі саласы болып қана қоймай, сол сияқты барлық ауылшаруашылық өндірісінің негізгі саласы.

Осы саланың мағынасы біріншіден, яғни адамның тіршілік әрекетіне қажетті заттары бар нан және астық өнімдерін алуды қамтамасыз етумен байланысты. Астық өндірісінің дамуы мал шаруашылығын жем-шөппен қамтамасыз етуге шешуші әсер етеді, өйткені ет және сүт сияқты маңызды азық өнімдерінің өндірісі астықтың болуына тәуелді. Астық - бұл ұн тартуға, наннаубай, азық, құрама жем өнеркәсібіне қажетті шикізат. Басқа егіншілік өнімдерімен салыстырғанда ол жақсы сақталынады, сондықтан қолайсыз ауа-райы жағдайы және астықтың теңселу жағдайлары кезінде қажетті мемлекеттік азық-түлік және жем қорларын құрудың маңызды көзі болып табылады.

Барлық астықтылар азық-түлік және жемшөп болып бөлінеді. Азық-түліктіге бидай және қара бидай, сондай-ақ жарма мәдениеті - қарақүмық, тары жатады; жемшөптіге - арпа, сүлы, жүгері, астық бүршақтылар жатады.

Азық өнімдерінің негізгі бөлігі азық-түлік мәдениеті сүлы, арпа және жүгері астықтарымен бірге қолданылатын азыққа есебінен алынады.

Республикада астық мәдениетін өндіру Қазақстанның солтүстігінде шоғырланған. Осында астықтың жалпы түсімінің 55, 4%-ы өндіріледі, соның ішінде нан наубай қатынасында бағалы жаздық бидай астығын.

АӨК - ның астық өнімдік кешені астық өнімдерін өндіру, тасымалдау, сақтау, үқсату және өткізумен айналысатын сала болып табылады.

Бірақ та, соңғы жылдары астық өндірісібұрын және бөлек кезеңдерде көрінген және айтарлықтай мөлшерге айналған астықты өндіру, сатып алу және үқсату көлемінің төмендеу тенденциясы иеленген.

Осы дипломдық жүмыстың мақсаты астық өндірісінің экономикалық тиімділігін жоғарылату жолдарын анықтау.

Қойылған мақсатқа сәйкес оған жетуде қамтамасыз ететін келесі мәселелер:

нарықтық байланыстың даму жағдайындағы астйқты тауарөндірушілердің мәселелерін теориялық деңгейде зерттеп білу;
өнеркәсіптегі ауылшаруашылық өндірісінің қазіргі жағдайдағымінездемесі, сонымен қатар мәнін ашып, өлшемі, астық өндірісінің құрылымыжәне оның экономикалық тиімділігін санау;
резервтердің өндірістегі үлкеюін және табысының көлемін іске асыру;

-орындалған тексерістің негізінде қорытындыны қалыптастыру және нақты сөйлемдердің толық қолдану резервісінің шығуы;

Тексерістің объектісі болып ЖШС «Бірлес-Көкше» саналады. Осы жазылған жүмыста келесі экономикалық тексеру әдістері қолданылды:-баланстық, талдаулық, талдау.

I Тарау. Астық өндірісінің экономикалық тиімділігінің теориялық аспектілері.

Астық өндірісінің экономикалық тиімділігінің маңызы мен мәні

Ауылшаруашылық өндірісінің тиімділігі - бұл ауыл шаруашылығының қаржылық шаруашылық субъектісінің нәтижелігі. өндірістілігін,

экономикалығын, табыстылығын, өнім сапасының үжен көрсеткіштерге жеткізуін қадағалайды. Тиімділіктің осы түрдегі өлшемі - бұл тірі не затқа айналған еңбектің кішігірім шығыны арқасында ауылшаруашылық өнімнің максималды алуы болып табылады. Ауылшаруашылық өндірісінің тиімділігі мынадай көрсеткіш жүйелері арқылы өлшенеді:

• еңбектің өндірістілігі;

• қор қайтарымы ;

• өнімнің өзіндік күны;

• табыстылығы;

• егістілігі;

басқалары;

Тиімділікті нәтиже және осы нәтиженің шығыны арасындағы байланыс арқылы анықтауға болады. Экономикалық тиімділік барлық қоғамдық өндірістің баға нәтижелігіне қолданылады. Барлық халық шаруашылығының көзқарасы бойынша -барлық қоғам мүшесінің қажеттіліктері мен шектелген қорлары қанағаттанған жағдайды тиімді деп есептеуге болады. Толығырақ, бұл жағдайды келесі түрмен қарастыруға болады:

- шаруашылық жүйесінің экономикалық тиімділігі - бұл бір ғана адамның қажеттіліктерінің қанағаттандыру санын үлғайту мүмкін еместігін және осы түрде басқа қоғам мүшесінің томендетпеу жағдайын айтамыз. Бұл жағдайды Паретто - тиімділік деп айтамыз (итальянды экономистің атымен В. Паретто) .

Халықшаруашылық эконмикалық тиімділіктің көрсеткіштері барлық халық шаруашылық көзқарасының қызығушылық тиімділік проектісін корсетеді, сонымен қатар аймақ проектілерімен жүзеге асумен қатысатындарға, салаларға, үйымдар мен кәсіпорындарға.

Әр түрлі проектілердің салыстыруы, мемлекеттің қатысуының қарастыруы, экономикалық әсердің ауылшаруашылық интегралды корсеткіштерінде өндірістің көптеген түрлері мемлекеттік түрде жүзеге асады.

Тиімділіктің елшемі халықшаруашылық өндірістің мақсатын көрсетеді, ауылшаруашылығына қатысты экономикалық қүқық заңцарының объектілерін қадағалайды. Ол өзіне өндіріс тиімділігінің өсуіне байланысты басты экономикалық баға шараларын қосады. Тиімділіктің көрсеткіштері - бұл тиімділік өлшемінің толық сипаттамасы. Нақты экономикалық көрсеткіштердің көмегімен ауылшаруашылық өндірістің іске асқан денгейі көп мөлшерде мінезделеді.

Мамадандыру тиімділік өлшемінің мазмұны ауылшаруашылык өндірістің тиімділік өлшемімен байланысып және түгелдей үқсас келеді. Осы комплекстік мінезінің байланысымен экономикалық әдебиетте оны басты тиімділік өлшемі деп атаймыз.

Қарқындандыру тиімділігі нақты сала тиімділігі жөне оладың үштастырылуы ылғи өзгеру арқылы іске асады. Осы көрсеткіште мақсат пен оған жехудің басты ауылшаруашылық өндірістің экономикалық бірлігі және мамандандыру тиімділік бірлігі болып саналады. Сонымен қатар барлық және қүқық өлшемділігінің басындағы зерделеу принціпі ауылшаруашылығындағы қарқындандыру мен мамандандыру тиімділігі ғылыми теориялық айқындама

арқылы шешіледі. Комплекстік қажеттіліктерге қарағанда, қазіргі жағдайда ауылшаруашылық кәсіпорынның өндірістің басты тиімділік бірлігі және оның мамандандыруы ауылшаруашылык өнімінің жер көлемінің бірлігін . қоғамға көп мөлшерде беріліп, осы жағдайда еңбек шығыны мен материалдық өндірістің бірлігінің аз болуын қадағалайды. Осы көрсетілген бірлікте қолданылатын жердің негізгі өнімділігі қарастырылып, тірі және затқа айналып кеткен еңбек шығынының тиімділігі жоғары болуын қарастырады. Тиімділіктің басты бірлігі екі бағытты көрсетеді: - шектелген қорлардың арқасында максималды өнім алу мен өндіріс көлемінің кепілдігі арқасында өнім бірлігінің кішігірім болуы.

Құрылымның көзқарасы бойынша, әр уақытта айтылып кеткен сөздер мен басқа да ойларкелесі тоқталады:

- өндірістің тиімділігі;

- капиталдқ салымдар;

- ауылшаруашылықтың қарқындануы;

- қоғам мен кәсіпорынның деңгейі;

Санау әдісі мен қорытындылаудың көзқарасы бойынша, көрсеткіш жүйесінен әр-түрлі бағыттар таралады. Бұл бағыттардың әр-қайсысы өндірістік қорлар мен мамандандыру факторларын қүқықтық деңгейде қолданылады. Одан кейін шаралар тиімділігі туралы айтатын синтетикалық көрсеткіштерді қолданылады.

Бұл жерде мамандандыру тиімділігінің бағасы, көптеген ауылшаруашылық практиканың жан-жақты қоршауы қорлардың ауқымы мен көп варианты шешімі айқын болып, сол уақыттан басталғанын және тиімділік көрсеткіші мен сапасын бірінші жоспарға жылжытуы қазіргі кезде орын алатындығын көрсетіп кету өте қажет.

Теория мен практиканы тереңдетіп қарағанда, ауылшаруашылық мамандандыру және шаруашылықтың экономикалық жағдайы экономикалық тиімділіктің салалық құрылымының көрсеткіші шектеулі дұрыс әдіснамалықтар еңгізілді. Бұған қарамастан әдіснаманың іске асуы көбінесе жаңа көрсеткіштердің толықтау жолдары арқылы немесе толықтауыш, жанама саралаудың жаңа бастамасы арқылы іске асқан. Тиімділік көрсеткішінің мамандандыру жүйесі кейбір өзгешеліктердішыдап, сонымен қатар өндіріс тиімділігінің қарқындандыру анықтамасы, капиталдық салымдар, басқа да тиімділік қорлары мен өнеркәсіптер іске асады. Ауылшаруашылығы бүкіл жұмыстардың мамандандыруы мен орналасуының қарастыру мүмкін еместігін біліп, осы қажетті жұмыстарды басты принціптеріне тоқталып, қолданылатын көрсеткіш бағаларының басқа оңай жолдарын қарастырамыз.

Рационалдық мамандандыру өнеркәсібі жердің тиімді қолданылуын ең басты өндірістік құрал және еңбек пен материалдық құралды қадағалайды.

Тиімділікті жалпы, тауарлық өндіріс, жалпы және таза табыс санымен анықтауға болады:

- 100 га ауылшаруашылық пайдаланатын жері және 100 га егістік;

- 1 жұмыскерге және 1 адам. -күн (немесе адам. -сағ. ) ;

- негізгі өндірістік қорлардың 100 теңгеге;

- барлық өндірістік шығындардың 100 теңгеге;

Осы көрсеткіштердің әр біреуі өндірістік қорлардың қорланылуын өзінің экономикалық ақпараты арқылы жүргізіледі.

Сонымен, жалпы өндіріс және тауарлық өндіріске деген жер келемінің бірлігі жердің ауылшаруашылық өндірісінде ең басты қолдану деңгейі деп мінездейді. Бұл көрсеткіштердің бірігуі тауарлық шаруашылықты тольдқ үсынады. Және де мемлекеттік тапсырыс-жоспарының ішкішаралық қорлардың жүмылдыру деңгейінің орындалуын көрсетеді. Жалпы және жер өлшем бірлігінің таза табысының шығуы жан-жақты өндірілетін үйымдық жоспарды қолданылатын экономикалық жағын синтездейді. Тірі еңбектің өндірістілігін жалпы өндірілген және тауар өнімінің жалпы еңбек шығынының байланысымен сынауға болады. Бұл көрсеткіш адам. -күнінің таза табыстың қосымша өнімнің шығуына қалпының құрылуынақтылайды. Таза табыстың көлемдері, басты ауылшаруашылық өндіріс қорларының барлық өндірілетін шығынымен бағасына жатады. Бұлар өндірістің пайдалы деңгейін мінездеп, таза табысты шығу көрсеткіші жер көлемінің бірлігінің жеткіліктілігі ары-қарай экономикалық үлкею мүмкіндігін түлғалайды.

Осы көрсеткіштердің тізбесінде қор қайтарымының көрсеткіштері де бар. Олар ауылшаруашылық өнімі мен басты жүмыс істеп түрған өндірістік қор қүнының шығу бағасымен анықталады. Осы көрсеткіштер жүйесі жердің, еңбектің, негізгі және айнымалы өндіріс қорларының қолданылған деңгейін түлғалайды. Ал осы өзгерістердің көлемінен кейін ауылшаруашылық өндіріс тиімділігінің өзгеруі қарастырылады. Не қайта үйымдастыру өндіріс қорлары, не басқа жағдай мен байқалмаған себептер қарастырылады.

Көптеген экономистер мамандандыру тиімділігін шағыстыру түгел жеткіліксіз көрсеткіштер жүйесін қарастырғандай санап, басқа көрсеткіштердің қасына осы жүйені толықтыруды үсынады. Олар ауылшаруашылық өндіріс өнеркәсібінің неғүрлым керекті жақтарын мінездейді. Толықтауыш жүйесінің санына келесі көрсеткіштер жатады:

- еңбек ақы және өндірушілік;

- ауылшаруашылық мәдениетінің егістілігі және малдың өнімділігі;

- өнімнің өзіндік қүны;

- капиталдық салымның тиімділігі;

Айтылып кеткен сөйлемдердің көбінде өндіріс тиімділігінің сапалы жақтарына көп көңіл бөлінеді. В. В. Беляевтің көзқарасы бойынша, ұйымның салалық оңтайлығының маңызды көрсеткіштері келесілер:

- еңбек өнімділігі;

- өнімнің өзіндік қүны;

- мәдениетті егіннің шығымдылығы;

- негізгі және айнымалы қорлардың тиімділігі;

- жер және еңбек ресурстарының қолданылуы;

Қарама-қарсы тенденциясында жаңа көрсеткіш жүйелері толықтырылады. Басқа авторлар бұл жүйеден басты көрсеткіштер мен экономикалық жағдайлардың қалпын қолдануын дәлелдейді. Осындай сапаның көптеген түрінде өндіріс пайдалылығының көрсеткішін үсынады және шаруашылық есептің толық жағдайында маңызды орында түрады.

Ауылшаруашылықтың оңтайлы мамандандыруының түсіндіруі бойынша көптеген экономистер жай экономикалық талдаудың көрсеткіштері мен әдісінің «нашар жақтары» мен кемшілігінің қолдануын байқады. Сонымен, ауылшаруашылық өнеркәсібінің мамандандыру тиімділігінің халық шаруашылығын белгілеп, К. П. Оболенский жан-жақтылы талдаудың ақырғы мамандандыру жобасында келесілерді көрсетуді үсынады:

- экономикалық көрсеткіштердің жүйесін;

- жалпы өнімнің мінездемелік жоғарылауын;

- жалпы және таза табысты ;

- күрделі қаржы жүмысы мен негізі және айналмалы қорлардың тиімділігінің үлкеюі;

- өндірістің пайдалылығы;

Барлық нәтиже бағасында айыру керектігінде біргелкі сүрақтар қойылады. Бұл сүрақтарға экономикалық және табиғи жағдайлардың ауылшаруашылық өндірісінде дұрыс мамандандыру мен айыру қалыптасады.

Астық өндірісінің экономикалық тиімділігі мен көрсеткіштері

Тиімділіктің басты мәселесі -нарықтық экономика жағдайында тауар ондірушілердің мүддссі үшін түтыну қүнын ондіру кезінде ресурстарды мейліншс үнемдеу. Осы жағдайда кәсіпкерлік қызмет өзінің тәуекелділігіне мүліктік жауапкершілігі шегінде үйымдастырушылық, қүқықтық ңормативті актілермен анықталып, өндіріс табыстылығының есебінде жүргізіледі.

Тиімділік - үлғаймалы үдайы өндірісті ұтымды жүргізудің алғы шарты. Ресурстарды таңдау кезінде баламалы нұсқаларды анықтау үшін пайдаланылатын сапалы бағалау көрсеткіші болумен бірге, ол өндіріс резервтерін анықтау, өндіріс құрылымының қалыптасуын жалпы да тікелсй бағалау кезінде қолданылады. Тауар-ақша қатынасы жағдайында өндіріс тиімділігі ұтымды экономикалық тиімділікті сипаттайды. Мұндай жағдай жалпы өндірістік шығындардан қол жеткен нәтиже шамасы абсолюттік мөлшерде артық болып түрғанда ғана орын алады. Осындай ұтымды тиімділік

кез келген ұйымдық-құқықтық шаруашылықтың оңтайлы жүмыс істеуінің, кеңейтілген өндірісті жүргізудің ең бір ) қажетті шарты болып есептеледі. Сондай-ақ ол материалдық өндірістің барлық буынында ғылыми-техникалық прогрестің дамуы үшін зор экономикалық қозғаушы күшке айналып, түтыну қүнының сапасын жақсартады. Бәсекенің салыстырмалы еркін іс-әрекет жасаған кезінде өндірісті тиімді жүргізудің басты міндеттерін бір уақытта шешуге жол ашатын нарықтық тетік (механизм), біріншіден, тауар өндірудің дәл сол мезгілде қоғамдық сүранымға сәйкестігін бағаласа (сандық және сапалық жағынан), екіншіден, қойылған міңдеттерді тиімді жолмен шепгу үшін өндіріске жаңа тәсілдерді енгізуді ынталандырумен бірге, бағаның өзгеруі мен ауытқуы, пайда, тағы басқадай қүнды категориялар арқылы халық шаруашылығында өндірістік ресурстар мен тауарларды ағымды нарықтың сүранымына сәйкес бөлуге, экономиканың оңтайлы дамуына оң ықпал ете отырып, экономиканың тиімділігін арттырады.

Баға нарықтық экономика жағдайында әр түрлі тауарлар нарығының дамуына, солар арқылы жалпы қоғам көлемінде өндірістік ресурстар мен тауарларды бөлу арқылы қоғамдық өндірісті реттеуші рөлін атқарады. Мұндай жағдайда әрбір өндірістік ресурстың өзіне тән бағасы болады және ол тауарлық баға сияқты белгіленген ресурстың сүранымы мен үсынымының өзгеруіне байланысты өзгеріп отырады. Осы бағаның құрылымы белгілі болғандықтан, мейлінше аз шығын жүмсай отырып, көп өнім өндіру үшін, соған лайықты өндірістік үдерісті таңдау мүмкіндігі туады. Жүмыс күшіне жоғары ақы төленген жағдайда өндіріс үдерісін техникалық жарақтандыру шаруашылыкты оңтайлы жүргізуге ынталандырып, төмен болған жағдайда өндіріс үдерісінің сңбек сыйымдылығын уақытша тоқтатып қоюға ықпал ететіндіктен, өндірістік ресурстар бағасы тауар өндірушілерді арзан ресурстарды өндірістік үдеріске кеңінен қолдануға, ал қымбат ресурстарды үнемдеуге итермелейді. Бұл жағдай Тауардың бағасы қоғамда өндірістік ресурстарды бөлуге қалай әсер еткенін еске салады. Яғни бағаның қалыптасуының нарықтық тетігі келешекте өндіріс тиімділігін арттырудың негізі болып табылмақ. Нарықтық бағаның калыптасуы тетік көмегі арқылы өте тиімді шаруашылық шешімдерін жүзеге асыруға кең жол ашпақ.

Кейбір кәсіпорындар шегінде мұндай ыңғайлы тандауға иек арту ірі шаруашылық ксшендерінде өндіріс тиімділігі мен еңбек өнімділігін арттырудың шешуші факторы болмақ. Екінші сөзбен айтар болсақ, барлық табиғи ресурстарды толығымен пайдаланып, оған толық көлемде қол жсткізген жағдайда ғана экономика қалыптаспақ. Осындай жағдайда экономика мәселелерінің маңызы анықталынады. Өйткені ресурстардың жеткіліксіз мөлшсрде болуы өндірістің толық көлемде тауар өндіру мүмкіндігін шектейді. Мүндағы ең басты мәселе - ең алдымен қандай тауарлар мен қызметтерді өндіру қажет, ал қандай түрлсрінің қажет сметігін шешіп алған жөн. Осыған байланысты өндірістің экономикалық өсуі, барлық табиғи ресурстардың толық игерілуі, экономикалық тиімділік, бағаның түрақты деңгейі, өндірушінің экономикалық еркіндігі, тауарды әділеттілікпен бөлісу сияқты нсгізгі

экономикалық мақсаттар қалыптасады. Агроонеркәсіп кешенінің тиімділігін анықтау үшін, оның мақсатын, қоғамның материалдық жағдайының оңтайлануы мен әлеуметтік факторларды қамтамасыз етуді ескеру қажет. Нарықтық экономика жағдайында ауыл шаруашылығы өндірісінің экономикалық тиімділігінің мәселелері - бұл ең қажетгі ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің мәселесі. Бұл орайда өндірістің экономикалык тиімділігін арттыру мөселесін нарықтық экономика жағдайында маңызды

әлеуметгік-экономикалық факторларды ескермей қарастыру мүмкін емес. Бүған өндіріс құралдарына меншік түрлерінің өзгеруі де жатады .

Аграрлық саясаттың қазығы болып есептелген ірі кәсіпорындарға иек арту негізінде дұрыс болатын. Мұндай өндіріс, әсіресе, енеркәсіптік технологияларды қолданып жүмыс істейтін мамандандырылған кәсіпорын еңбек өнімділігін арттыру мен табиғи, материалдық-техникалық еңбек ресурстарын тиімді пайдаланудың үлкен мүмкіңдіктеріне ие болады. Бірақ та ірі өндірісті абсолюттеу, шағын және орта өндірісті, оның ішінде шаруа қожалықтары мен жеке қосалқы шаруашылықтарды елемеу республиканың ауыл шаруашылығына нұқсан келтірері хақ. „

Қазіргі кезде экономикалық қатынастар мен өндіріс жағдайының озгеруіне байланысты нарықтық қатынастарға көшу кезеңіндегі ауыл шаруашылығы ондірісінің экономикалық тиімділігін анықтау қажетті деңгейде дей алмаймыз. Бұл жағдай ең алдымен бағалаудың теориялық жөне әдістемелік аспектілерін нақтылауды қажет етеді.

Республикамыздың Президенті Н. Ә. Назарбаев еліміздің әлеуметтік

-экономикалық жағдайлары мен реформаның іске асуын бағалай келе былай деген-ді: " . . . жүргізіліп отырған саясат пен мемлекеттің нарықтық экономикаға кошу тә-жірибесіндегі нақтылы қызметі тиімділігінің төмен болуы объективті түрдегі кедергі факторлардан басқа кейбір жағдайларда ойланбай қабылданған шаралар мен шешімдердің әсер етуінен, тактикалық қателерден болды" [3] . Сондықтан ауыл шаруашылығындағы экономикалық ахуалды жан-жақты талдау қажет. Қазір реформалау үдерісіндегі ауыл шаруашылығы жағдайы мәнді деңгейде өзгерді. Экономиканы ре- формалаудың баламасы жоқ деген экономистердің көзқарасымен келісс отырып, осы реформаны жүргізудің ғылыми тұжырымдамасын алдын ала жасау ксректігіне ден қоя отырып, социалистік экономиканың нарықтық қатынастарға бейімделу жолдарын да қарастырған дұрыс болар еді дейміз. Өйткені осы ерекшеліктерді ескермеудің нәтижесі республикамыздың ауыл шаруашылығында осындай ахуалдардың қалыптасуына әкеліп соқтырды.

Ауыл шаруашылығы экономикасының Ресей ғылыми-зерттеу институты ғалымдары үсынған әдіснамалық нұсқауларына сәйкес ауыл шаруашылығы ондірісі күрделі, ашық олеумсттік-экономикалық жүйс ретінде атқарымдық және үйымдастырушылық сияқты екі ішкі жүйені қүрайды. Оның біріншісі өндіріс үдерісінің мазмүнын бейнслесе, екіншісі қалыптасуы түрлерін қарастырады. Атқарымдық жүйе технологиялық, экономикалық, өлеуметтік жүйені қамтиды. Осыған сәйкес тиімділіктің атаулы түрлері технологиялық, экономикалық және әлеуметтік болып жіктелінеді.

Технологиялық тиімділік ресурстарды пайдалануды, экономикалық тиімділік өнімді ондірудің тиімділігі мен өндірістік қатынастардың жүргізілу дәрежесін сипаттаса, өлеуметтік тиімділік емір деңгейінің нормативтеріне қол жеткізу дәрежесін анық-тайды . Қоғамның үнемі өсіп отыратын қажеттілігін қанағаттандыру үшін, шектеулі ресурстарды тиімді пайдалану мәселесі нарықтық экономиканың негізі болып саналады. Бүған К. Р. Макконел мен С. Л. Брю, тағы басқалардың еңбектерінде кеңінен сипаттама берілген-ді 5] . Сондықтан іс жүзінде экономиканың қалыптасуы үшін жүргізілетін шаралар осы жайғасымда іске асырылуы қажет.

Бірақ та экономиканы реформалауға қажетті нақтылы шаралар тек қана меншіктілік түрін өзгертумен, бағаны ырқына жіберумен шектелсе де, экономиканы тиімді жүргізудің негізін қалай алмайды. Өкінішке орай, кәсіпкерлікті дамыту, бәсекелестікке жол ашу, социалистік жүйе кезінде қалыптасқан монополизмнің кемшіліктерін жою, тағы басқа да. көптеген мөселелер дер кезінде дұрыс шешімін таппағандықтан, қалыптасқан басқару экономикасына жете ой жібермеудің нөтижееінде оның ішкі байланыстарының түрлерін бүзуға, басқаруды жоюға өкеліп соқты. Қабылданған зандарға қатысты экономиканың қалыптасуының ғылыми тұжырымдамасының болмауы, реформаның қүқықтық негізін қүрудағы, экономиканы реттеудегі мемлекеттің рөлі, қаржы-несие, қазына саясатындағы кемшіліктер экономиканың дамуы нәтижелерінде байқадды.

Нарықтық экономика - бұл күрделі жүйе. Оның дамуы жүйелік түрғыдан қарастырылуы тиіс. Біздің ойымызша, ауыл шаруашылығы реформасының нәтижесінде көрініс тапқан жағымсыз нсгізгі факторлар айқыңцалып, оларды болдырмау үшін, жаңа тәсілдемелер қажеттігі айтылды. Оларды утымды шешпейінше, нарықтық жүйеге қол жеткізу мүмкін емес. Ол үшін ең алдымен басқару жүйесін реформалау, кадрларды даярлау, ғылыми техникалық прогресті дамытуды ынталандыру тетігі жасальш, ауыл шаруашылығы саласында жүмыс істейтін субъектілсрдің экономикалық, әлсуметтік мүдделерін қорғауды қамтамасыз ететін жағдайлар туғызылуы тиіс. Бүған қоса азаматтық, қоғамдық институттардан (сот, тәуелсіз ақпараттар жүйесі, көп партиялық, т. б. ) бөлек, аграрлық жүйеге қатысты кеңес беретін тораптарды жетілдіре отырып, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер бірлестігін қүрумен бірге, ауыл шаруашылық кооперативтерін дамыта отырып, жалпыға бірдей ақпараттық жеделдетілген жүйсні қалыптастыру қажет демекпіз.

Астықтың жалпы түсіміне ауа-райы жағдайының жақсы емес жақтары үлкен әсер етеді. Алайда бұл ғана емес, сонымен қатар ауа-райы жақсы болған жағдайда да егістіктің нашар болуы. Астық өндірудің түсуінің басты себептері, егер де ерекше жылдарды ғана алмай, беталысты алғанда ТМД елдерінің көбінде бірдей :

- егістің көлемінің қысқаруы;

- жер шаруашылығы мен ауыспалы егістің шекаралық жүйесінің бүзылуы;

- органикалық және минералдық тыңайтқыштарының қолданылуының тез арада қысқаруы;

- өсімдік қорғауының химиялық құралдары;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.