Бағалы қағаздар және олардың түрлерін талдау (Темірбанк АҚ мысалында)

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе . . . 3

1 Бөлім. Бағалы қағаздардың теориялық негіздері

1. 1 Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының

пайда болуы және оның құрылымы . . . 6

1. 2 Бағалы қағаздарды шығару механизмі . . . 20

2 Бөлім. Бағалы қағаздар және олардың түрлерін талдау (Темірбанк» АҚ мысалында)

2. 1 «Темірбанк» АҚ-ның қысқаша сипаттамасы . . . ……… . . . 28

2. 2 Негізгі нарықтағы бағалы қағаздардың түрлері және оларды талдау . . . 33

2. 3 Қазақстан Республикасының қор биржасындағы бағалы қағаздар бойынша жүргізілетін опрерациялар түрлері және оларды талдау . . . 45

3 Бөлім. Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының

дамуын жетілдіру

3. 1Қазіргі нарықтағы бағалы қағаздардың маңызы мен

олардың жағдайы . . . 60

3. 2 Бағалы қағаздардың ұзақ мерзімді стратегиясын әзірлеудің әдістемелік мәселелері . . . 66

Қорытынды . . . 77

Қолданылған әдебиеттері тізімі . . . 79

Қосымша . . . 82

Кіріспе

Қазақстанның орталықтанған - жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өтуі қоғамдық өндірістің сипатын өзгертті. Олар-меншік қатынастарын және шаруашылық субъектілерінің құрылымы мен оның қызмет көрсету механизмін сондай-ақ олардың өзара қаржылық байланыстарының нысандары мен қоғамның барлық топтарының шаруашылық нәтижесіне әсерін тигізеді. Сондықтан қоғамдағы соңғы 10-13 жылда болған өзгерістер - еліміздің нарық қатынастары арқылы демократиялық ел болуға бет алғандағы өтпелі дәуір кезеңдерінің өзгерістері болып табылады. Осыған сай өзімнің дипломдық жұмысымның өзектілігі мен нарықтық экономикадағы қажеттіліктерін, атқаратын қызметтерін және дамуы мен оны жетілдіру жолдары зерттеліп, ұсынылған. Дегенмен нарық қатынастары өркениеттері елдерде ежелден дамып, соңғы 70 жылдан «социализм» мен «капитализм» деген екі жүйенің бәсекесінде өзінің әміршеңдігін, экономикалық жєне әлеуметтік тиімділігін дәлелдейді. Сол «капитализм» экономиканың жеке және мемлекеттік секторларын қолайлы үйлестіру арқылы уақыт талабына сай әлеуметтік бейімделген нарықтық шаруашылықты құруда.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздар нарығын құру және оны одан әрі дамыту мақсаттары қазіргі заман талабына сай, себебі бағалы қағаздар нарығы арқылы жеке, заңды тұлғалар өздеріне капитал құра алады және белгілі бір пайда табудың жолы ал, мемлекет үшін бюджет қорын толтыру мен ақша айналымын реттеу болып табылады. Мемлекеттік кәсіпорындарды акционерлік қоғамдар түріндеқайта құру олардың инвестиция тартудың еңбір тиімді механизімдеріңің бірі акция ды пайдалану тәртібі мен бағалы қағазрыѓыныњ механизімі экономиканың барлық бъектілеріне инвестиция кµздерін алуѓа м‰мкіндіктері қарастырылды.

Бұл дипломдық жұмыс кіріспе, қорытыңды және үштараудан қарастырылып жазылған.

Бірінші тарауда еліміздегі бағалы қағаздар нарығының қалыптасуы мен дамуы, құқылық нормативтер қарастырылған.

Екінші тарауда негізігі және туыңды рық мәні мен олардың қызметтері, операция жүргізу тәсілдері, яғни акция мен облигация бағалы қағаздарының есептеу әдістері ұсынылған. Сонымен қатар Қазақстан қор биржасының мақсаттары мен мәмілелер түрлерінің ерекшелігі мен брокер, дилерлердің келісім жасау шарттары мен олардың жұмысының қаржылық нәтижесі салыстырылып талдау жасалған.

Ал, үшінші тарауда ұзақ мерзімді ішкі қарыз алу стратегиясын дайындаудың әдістемелік проблемалары зерттеліп ұсынылған.

Дипломдық жұмысты орындау барысында статистикалық және бухгалтерлік кезеңді басылымдар қолданылды.

Дегенмен бағалы қағаздар нарығы туралы заңға өзгерістер еңгізнімен білікті мамандар даярлау, бағалы қағаздарды шыға жәрсол қағаздар нарығындағы операцияларды меңеру міндетті пайда болғнын айқында. Бұл ерте терең эканомикалық єне құқықтық білімді, математикалық және бағдарламалық жағынан қамтитын және жинақталған дағдыны ұғынуды талап ететін күрделі де қиын кәсіпшілік. Сондықтан бағалы қағаздармен қызмет жасайтын жоғары білімді мамандар дайындау - уақыт талабы. әрине бұндай істе нақты көмекті қазіргі батыс және отандық авторлардың ғылыми еңбектерін оқып, үйренуге болады, сонымен бірге өткен тарихқа да оралу, оны білу - алѓа басудың кепілі. Революцияға дейінгі Ресейде бағалы қағаздар, қор биржалары және коммерциялық банктер туралы ғылым кең тараған. Демек, өткен тєжірбиені зерттеп және өз мемлекетіміздегі қазіргі қажеттілікті ескеріп, бағалы қағаздар нарығы туралы негіздей отырып осы дипломдық жұмысымды зерттеп орындадым.

Менің, жазып отырған дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты - бағалы қағаздар нарығының теориялық және әдістемелік негіздерімен қатар оның жоғарыда аталған ұйымдық-экономикалық құрылымдарының нарықтық экономикадағы маңызын көрсет у және бағалы қағаздардың биржада сатылуы мен олардың үстінен қосымша үлестерді есептеу. Жоғарыда көрсетілген мәселелер тақырыпты таңдаудың себеп болды.

Бұл мысты жазу барысында тек қана қазақстандық авторлар оқулықтары ғана емес, сонымен қатар шетел әдебиеттер авторы қолданылды. Жалпы дипломдық жұмыс әдістемелік нұсқауға сай орындалды.

1 Бөлім. Бағалы қағаздардың теориялық негіздері.

1. 1 Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар

нарығының пайда болуы және оның құрылымы

Нарық - бұл күрделі, әрі жан-жақты қызмет атқаратын қоғамдық қатынастар жиынтығы болғандықтан, ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет нарығын қамтыса, екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды. Соңғысы, өзкезегінде, қаржы нарығы мен қозғалмайтын мүлік нарығынан турады. Осы аталған нарықтардың өзара байланысты ұлттық экономикалық механизмді қурайды. Ал бұл механизм несиеге негізделген, басқаша айтқанда, нарыққа қатысушылардың басым көпшілігі іскерлік шартқа қол қойып, өздеріне бағалы қағаз түрінде міндеттеме алады. Кәсіпкерлердің өзара жасаған дәл осы міндеттемелері - экономикалық механизмнің турақтылығының кепілі.

Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары экономикалық -құқықтық механизмге негізделеді. Бұл бағалы қағаздардың материалдық түрі ретінде оның маңызын дәлелдейді. Бірақ бағалы қағаздардың маңызы онымен шетеліп қоймайды. Бағалы қағаздар кез-келген мемлекеттің төлем айналымында маңызды орын алады, себебі олар арқылы мемлекеттің инвестициялық қызметі жүзеге асырылыды. Дәлірек айтқанда, бұл күрделі қаржы тікелей халық шаруашылығының ен тиімді саласына жіберіледі, яғни оларды нарық жүйесіндегі ең µміршењ субъектєлер ғана ала алады.

өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар қаржы институттары, қаржы нарықтары және оларды реттейтін құқықтық ережелерімен қатар мемлекеттің қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін қурайды. Мұндай жүйе біздің мемлекетімізде нарық қатынастарын қалпына келтіру қажеттілігі туындаған кезде, яғни 90 - шы жылдардың басында қурыла бастады.

1990 жылдың басынан экономикалық тәжірбиесі дәлелдегеніндей шаруашылықты жетілдірудің нарықтық әдістерін қалпына келтірудің және оны одан әрі дамытудың басты қуралы - бағалы қағаздар екені талассыз ақиқат. Бағалы қағаздар ақша түріндегі капиталға да, заттай капиталға да меншік құқын бекітіп, тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекеттік меншікті акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік иелері-халықтың меншігіне айналдыру мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында өзіне тен қаржы институттары жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеудің қаржы көздері шоғырланып және инвестициялық қорларды бөлу қатынастары жүзеге асады. қазіргі өндірістің жалпы қалдырап, қысқаруы кезінде мемлекеттік жалпы ұлттық өнімдегі өндірістік инвестицияның үлесін арттыру бағалы қағаздар нарығының потенциалды қорларын пайдаланбай іске асуы мүмкін емес.

Акция шығару осы ресурстарды шектеусіз алуға мүмкіндік туғызса, ал облигация шығару ақша ресурстарын, оларды банктерден алудан гүрі, тиімді жағдайда алуға мүмкіндік береді. Мемлекет бюджет кемшілігін толтыру мақсатында да ақша белгілерін эмиссияламай, мемлекеттік бағалы қағаздар шығарумен шұғылданады.

Айтылған мәселелердің барлығы мемлекетіміздің экономикалық дамудың бүгінгі кездегі сатысында қазақстан халқының жас буыны алдында жаңа, тіпті ерекше бағыт, яғни бағалы қағаздарды шығару және сол қағаздар нарығындағы операцияларды менгеру және құқықтық білімді, математикалық және бағдарламалық жағынын қамтитын және жинақтаған дағдыны ұғынуды талап ететін күрделі де қиын кәсіпшілік. Сонымен бірге өткен тәжірбиені зерттеп және өз мемлекетіміздегі қазіргі қажеттілікті ескеріп, бағалы қағаздар нарығы туралы қарастырлады. қaзipгi кезде Республикада бағалы қағаздар нарығы қалыптасу шағында. Оның даму жолында алғашқы ic-шаралар жургізуде. Бюджеттің кемшілігін толтыру мақсатында мемлекет бұрынғыдай ақша белгілерін шығармай, оның орнына мемлекеттік бағалы қағаздар, мысалы мемлекеттік қысқa мерзімді вексельді шығара алады. Алайда, бағалы қағаздар нарығының дамуы жолында шешуін талап ететін экономикалық және әлеуметік-психологиялық мәселелер көп кездесті. Соның ішінде экономикалық мәселелерге тоқтайтын болсақ:

а) нарықты реттейтін механизмнің жоқтығы;

ә) бағалы қағаздар нарығын дамытатын біріңғай көзқарас жүйесінің жоқтығы;

б) заңдардың мүлтіксіз орындалмауы;

в) салымдарды тіркеу жуйесінің жоқтығы;

г) бағалы қағаздар нарығының материалдық техникалық негізінің аздығы;

д) нарық инфрақұрылымы өсу деңгейінің төмендік жатады.

Ал, єлеуметтік-психологиялық мәселелерге тоқтайтын болсақ, олар бағалы қағаздар нарығында мамандандардың аздығы мен халықтың инвестициялық белсенділігінің төменгі деңгейлігі жатады. Бұл мәселелер халықтың басым көпшілігінің бағалы қағаздар нарығының мәнін түсінбеушілігі мен инвестиция беруге психологиялық дайындығының жоқтығынан туындайды. үш үлrici (моделі) бар. Олар:

1. Банктік үлгi - онда бағалы қағаздар нарығы механизмі арқылы банктер қаржы қорларын бөледі (мысалы, бұл үлгі Германияда, Австрияда, Бслгияда көп тараған) . Бұл үлгi бойынша экономиканы инвестициялау мен мемлекеттік бюджет кемшілгін жоюды банктер өз міндетіне алады.

2. Банктік емес үлгі немесе нарықтық үлгі - онда бағалы қағаздар нapығы механизмі арқылы қаржы қорын бөлумен банк емес мекемелер шұғылданады (мысалы, АҚШ-та, Ұлыбританияда, Малайзияда, Пәкстанда, Сингапурда) . Бұл ‰лгі бойынша бағалы қағаздар нарығы демократиялық жолмен өркендейді. Қаржыныњ негізгі бөлігі жеке тұлғалардың ақшасы. Ол банктен алған ақшаға қарағанда "арзан" ақша.

3. Аралас үлгі - онда бағалы қағаздар нарығы механизмі арқылы қаржы қорын бөлумен банктер де, банк емес мекемелер де шұғылданады (мысалы, Жапонияда) .

Еліміздің бағалы қағаздар нарығының epeкшелігi-кіші және жалпы жекеменшіктендіру механизмі арқылы меншік қатынастарын өзгертуге жеке инвесторлар мен өз мемлекетіміздің әрбір азаматын қатыстыру. Соның нәтижесінде жекеменшіктендіруге банк жүйесі қатынасқан жоқ. Дүниежүзілік тәжірбие дә дәлелдегендей банктер бағалы қағаздар нарыѓында жеке үстемдік (монополизация) роль атқарады. Дәл осы жағдай көпшілік мемлекеттерің бағалы қағаздар нарығының банктік үлгісінен бас тартуына әкеп соқтырды. Сондықтан еліміздігі экономикалық өзrеpic әлеуметтік бейімделген бағалы қағаздар нарығын құруға негізделгені дұрыс. Отандық бағалы қағаздар нарығының құрылуына әрбір азаматтың қатысуына мүмкіндік берген жөн. Дәл осы мүмкіндіктерді бағалы қағаздар нарығының банктік емес үлгісі яғни немесе нарықтық үлгісі іске асыра алады деген ойлар бар.

Бағалы қағаздар нapығының нарықтық үлгісінің банктік үлгіден айырмашылықтары мыналар:

- нapықтa акционерлік капитал үлгісінің көптiгi;

- үлестік бағалы қағаздардардың қарыздық қағаздардан көптігі;

- өндірісті қаржыландырудағы тура банктік несиенің аздығы;

- нарықтағы банк емес мекемелердің көптігі.

Бұлардан басқа мемлекетіміздің бағалы қағаздар нapығының нapықтық үлгісін таңдап алуға себепші болған үш фактор бар. Олар:

Бірінші өндірісті өркендету үшін шығарылып сатылған акциядан түскен aқшa-ол "арзан" aқшa. өнеркәсіп өндірісін акционерлік қоғам етіп кайта құру - өндіpіcті ұйымдастырудың ең тиімді формасы. Себебі акционерлердің де, онда қызмет істеп жүргендердің де мүддесі шешедi.

Екінші әлі көп yaқытқa дейін еліміздің нарығында өндіріс саласын өз активтері мен (қаржыларымен) инвестициялайтын отандық ұйымдар болмайды. Сондықтан мемлекеттік меншікті жалпы жекеменшіктендіру арқылы халықты кєсіпорын басқаруына тарту жақын арада бұл механизмді пайдалануға мүмкіндік береді.

Үшінші саясат факторы - дүниежүзіндегі сияқты, елімізде бос ақша көздерінің нeгiзri иесі - халық. Жекеменшіктендіру купондары apқылы әрбір адамды акционерлік қоғамның меншік иесі болу құқын жүзеге асыру-бүгінгі кездегі ең кезекті саясат (халықтың социалистік менталитетін есептегенде) .

Сонымен Қазақстанның қалыптасып келе жатқан бағалы қағаздар нарығының үлісіне факты біріңғай көзқарас жоқ. Сондықтан бағалы қағаздар нарығына уақыт талабына сай әлі де біраз өзгерістер енгізілуі мүмкін.

Бағалы қағаздар нарығының кейбір элементтері 20-жылдары KСPO-да жаңа экономикалық саясат кезінде болған. Ал қазipri егемен

Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының алғашқы нұсқалары Кеңес Одағы заңдарының негізінде 10-жылдардың басынан бастап пайда бола бастады.

Бағалы қағаздар нарығы тек әдеттеп тауар-ақша қатыстары және меншік қатынастары жағдайында дамуы мүмкін. Мемлекеттік меншікті жаңа нарықтық қатынастарға сай өзгерту тек оны жекеменшіктендіру арқылы ғана icкe асады. Соңғы 10 жылдықта дуниежүзінің көптеген елдерінде жекеменшіктендіру жүрді. Әcipece, Англияда ол шапшаң қарқынымен өтті. Бірақ Батыс Еуропа елдерінде жекеменшіктендіру өркендеген нарық экономикасы жағдайында жүрді. Сондықтан жекеменшіктендірілген кәсіпорындардың акция саны қанша көп болса да өркендеген нарық жағдайында оларды орналастыру өте оңай болды. Ал тәуелсіз мемлекеттер достастығындағы (ТМД) елдердің жайы өзгеше. Бұл елдерде бағалы қағаздар нарығы жаңадан қалыптасып келе жатқан жағдайда мемлекеттік кәсіпорындарды жекеменшіктендіру оларды акцияландыру арқылы жүргізіледі. Себебі, көптеген кәсіпорындар да, халықта осындай жаңа құбылыстар арқылы нарыққа кең көлемде қатынасуға мүмкіндік алады. Жекеменшіктендіру бағалы қағаздардың жаңа түрі- жекеменшіктендіру чектерін (купондарын) өмipre келтірді. Бұл мемлекеттік бағалы қағаздардың бipтүрi, олар, өз иесінен мемлекеттің иелігінен алып, жекеменшіктендірілген меншіктің бір бөлігін қайтарымсыз пайдалануына құқық береді.

Іpi және орта кәсіпорындарды жекеменшіктендіру оларды акционерлік қоғам ретінде қайта құрудан басталып. Акционерлік қоғамның иесі-акционерлер, олардың меншік құқы акция берумен куәландырылады.

қорыта айтқанда, жекеменшіктендіру бір жағынан бағалы қағаздардың жаңа түрі-жекеменшіктендіру чегінен нарыққа әкелсе, екінші жағынан кәсіпорынның жаңа ұйымдық-құқықтық формасы акционерлік қоғамдардың көптеген құрылуына және олардың қалыптасуына жол ашты. Бұл жағдай жаңа акциялар мен облигацияларды эмиссиялаумен қатар, бағалы қағаздардың басқа түрлерін шығаруға да себепші болады. Сонымен, кәсіпорындарды жекеменшік

тендіру бағалы қағаздар нарығының қалыптасуындағы алғашқы кезең. Еліміздің жоспарлы экономикада жаңа, нарықтық мемлекет реттейтiн экономикаға өтуі елімізде қаржы нарығын және оның қызметің қамтамассыз ететін институттардың құрылуын талап етеді. Бұл өте күрделi және ауқымды мақсат. Көптеген жылдар бойы елімізде шын мєнінде ия қаржы нарығы, ия оның инфрақұрылымы, яғни жеке коммерциялық және инвестициялық банктер, биржалар, сақтандыру қоғамдары болған жоқ. Қаржы саласының барлығын мемлекет айырықша құқықпен өзіне қаратып, барлық кipic кездерін халықтың қажетін өтемейтін міндеттерге жұмсап отырды.

Шаруашылықты нарық әдістерімен жүргізу қаржы нарығының мол мүмкіндігін пайдалануды талап етеді. Қаржы нарығы-мемлекеттің бүкіл ақша қорларының жиынтығы. Бұл қорлар экономиканың әр түрлі субъектілерінің сұранысы мен ұсынысы әсерінен өзrepin отырады және үнемі қозғалыста болады. Қазіргі кезде дүниежүзінде АҚШ, Еуропа білестігі мен Жапонияның қаржы нарығы ең үлкен қорларды иемденуде. Қазақстан нарықтық экономикаға өтпелі кезеңінде оның қаржы нарығының қоры мол, өзінің өркендеуіне жетеді деуге әзірше ерте. Жалпы қаржы нарығы біріне-бірі байланысты жєне біріне-бірі толықтырып тұратын, бірақ әрқайсысы өз алдына қызмет жасайтын үш нарықтан тұрады:

Біріншіден, айналымдағы қолма-қол ақша нарығы және қолма-қол ақша қызметін атқаратын қысқа мерзімді құралдары (весельдер, чектер) жатады. Қазақстанда қаржы нарығы қазіргі кезде айналымды қағаз ақшаның құнсыздануынан инфляцияға ұшырауда. Бұл жалпы ұлттық өнім жылына 5%-ға, ал айналымға ақша 6-7 %-ға өссе, онда жалпы ұлттық өнімді сату да оңай түседі. Онда экономикада жағымды өзгерістерді аңғаруға болады. Егер де жалпы ұлттық өнім жылына 5 %-ға айналымдағы ақша 10-20 %-ға және одан да көп өссе, онда қарқынды инфляция болып, экономика құлдырап төмендетеді.

Екіншіден, қарыз капиталының нарығы, яғни қысқа және ұзақ мерзімді банктік несие нарығы. Коммерциялық банктер қысқа мерзімді несиені қайтарылуына көзі жеткенде ғана жоғары проценттік ісімімен береді. Бұл несиені өзінің айналым қаржысы жоқ кәсіпорындар алуына мәжбір. Негізгі құруға және оларды жаңартуға проценттік өсімі өзгріп, қайта қаралап отыратын ұзақ мерзімді несие берілді. Сондықтан, қаржы нарығының бұл бөлігіне дағдарыс тән.

үшіншіден, бағалы қағаздар нарығы. Бұл нарықтан кейбір белгілері КСРО-да революциясына дейін болғанымен, соңғы 70 жыл бойы оның ешқандай өсу белсені болған жоқ.

Қазіргі кезде егемен жас мемлекеттер бюджет тапшылығын толтыру мақсатында бұрынғы үйренген әдіс-ақша белгілерін шұғылданбай, оның орнына мемлекеттік бағалы қағаздардың бірі - қысқа мерзімді мемлекеттік вексельдерді (МҚМ) шығарумен айналысуда. Жергілікті басқару органдары да дєл осы жолды пайдалануда. Бағалы қағаздар нарығы басқа нарықтардан онда сатылатын өзінің айрықша тауарымен өзгешеленеді. Ол өзгеше тауар - бағалы қағаздар. Олар біріншіден, меншік белгісі, екіншіден, қарыз міндеттемесі, яғни олар бойынша табыс алу құқы және табыс түлеу міндеттемесі пайда болады. Бұдан б±рын айтќанымыздай, б±л тауарды µз ќ±ны аз болсада, µтежоѓары нарыќ баѓасымен сатуѓа болады. Баѓалы ќаѓаздардыњ кµрсетілген ќ±ны (номиналды) µте тµмен болѓанымен, мысалы, µндіріс кєсіпорнына ж±мсалѓан наќты капиталдыњ белгілі бір мµлшерін кµрсетеді. Егер баѓалы ќаѓаздарѓа нарыќтыќ с±раныс оныњ ±сынысынан жоѓары болса, онда оныњ баѓасы кµрсетілген ќ±ннан (номиналынан) жоѓары болады (керісінше де болуы м‰мкін) . Б±ндай нарыќтыќ баѓаныњ номиналдан ауытќуы, баѓалы ќаѓаздардыњ «жалѓан капитал» екенін кµрсетеді.

Жалѓан капитал - наќты капиталдыњ ќарыз белгісі, яѓни µндірістік капиталдыњ оќшауланып шыќќан бір бµлігі (сауда, ќарыз капиталдары) .

Баѓалы ќаѓаздар аќша капиталыныњ немесе басќа материалды ќ±ндылыќтардыњ орнына ж‰ретін «символды» болѓандыќтан оны «ќордыњ ќ±ндылыќтары» деп те атайды. Сонымен ќатар, баѓалы ќаѓаздар "ќордыњ инструменті немесе ќ±ралы " болып та есептеледі. Себебі тек сол ќ±ралды пайдаланып, наќты ќ±ндылыќтарѓа ќол жеткізуге немесе сол ќ±ндылыќтар бip субъектіден екіншіге ауысуына болады. Сонымен баѓалы ќаѓаздар нарыѓы капитал нарыѓыныњ, яѓни аќша жєне басќа материалдыќ ќ±ндылыќтардыњ наќты ќызметін кµрсетеді.

Баѓалы ќаѓаздар нарыѓы - нарыќтыќ экономикада кµтпеген кездейсоќ болатын процестердіњ реттеушісі. Б±л алдымен капиталды инвестициялау процесіне ќатысты. Капиталды инвестициялау деген оныњ капиталѓа муќтаж µндіріс салаларына ќ±йылуы, ал артыќ болѓан уаќытта сол саладан кері алынуы. Капиталдыњ б±ндай айналыс механизмі мынадан т‰сінікті. Мысалы, кейбір тауарларѓа немесе ќызмет т‰рлеріне с±раныс µссе, онда соѓан сєйкес баѓасы да µседi. Демек, оларды µндіруден пайда да есµді, сондыќтан басќа салалардыњ µніміне с±раныс азайып, олардыњ экономикалыќ тиімділігі кеміп, ондаѓы капитал µніміне с±раныс µсіп т±рѓан салаларѓа ќ±йылады. Баѓалы ќаѓаздар осы механизімніњ ќызметін ќамтамасыз ететін ќ±рал. Олар уаќытында бос капиталды сату-сатып алу арќылы тиімді µндіріске баѓыттап отырады.

Экономикасы дамыѓан мемлекеттерде баѓалы ќаѓаздар міндетімен ќосымша капитал алу анаѓ±рлым жењіл. Акция не облигация сиякты баѓалы ќаѓаздарды шыѓаруѓа жєне оларды тіркеуге екі жеті, эмиссиялыќ проспекткісін шыѓарып жєне нарыќќа ќатысушылардыњ оларды талќылауына 2-4 жеті оларды сатып алу-сатуѓа жєне есеп айырысуѓа 2-3 жеті, уаќыт кетеді екен. Ќорытындысында 1, 2 ай ішінде эмитент µзіне ќажетті капиталды жинап, оны басќару ќ±ќына ие болады. Сонымен баѓалы ќаѓаздар нарыѓы - экономикалыќ µрлеуді кµп жаѓдайда ќаржыландыратын ењ оњай жєне ењ ќолайлы ќаржы кµзі.

Елде дамыѓан баѓалы ќаѓаздap нарыѓы ќалыптасуы ‰шін оныњ ќ±рамдас бµліктері болуы ќажет. Олар:

1. с±раныс пен ±сыныс;

2. делдалдар мен басќа ќатысушылар;

3. нарыќтыќ инфраќ±рылым яѓни коммерциялыќ банктер, ќор биржалары, инвестициялыќ институттар жєне с. с. ;

4. нарыќты реттейтін жєне µзін-µзі реттейтін ж‰йелер.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.