VIII-IX сыныптарда жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын сабақтарында қолданудың теориялық негіздері
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I бөлім . Жобалау әдісінің педагогикалық процесте алатын орны
1.1 Жобалау әдістінің мақсатымен және оның
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ..7
1.2 Жобалау әдісінің ерекшеліктері, мәртебесі және
түрлері ... ... ... ... ..10
1.3 Жобалау іс-әрекеті арқылы оқушыардың шығармашылық белсенділігін
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.4 Жобамен жұмыс жасаудың
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .15
II бөлім VIII-IX сыныптарда жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын
сабақтарында қолданудың теориялық негіздері
2.1.1 Сыныптан тыс ағылшын сабақтарында жобалау әдісін қолданудағы
жаттығулар кешені
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...27
2.1.2 Орта тапта (8-9 сыныпта) ағылшын тілінен сыныптан тыс сабақтардың
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 60
Кіріспе
Жобалау әдісі білім беру ресурсы ол оқушылардың танымдық,
шығармашылық дағдыларын, өз білімдерін өз бетімен құрастыра білу
икемділігін, ақпараттық кеңістікте жөн таба білу іскерлігін дамыту, сын
тұрғыдан ойлауын дамыту.
Зерттеудің өзектілігі мен маңыздылығы :
Еліміздегі білім беру саласындағы басты да, негізгі мақсат ол үш тілдік
білім беру программасын қамту мен дайындау екені белгілі, соған байланысты
беріліп отырған ғылыми-зерттеу жұмыстың негізгі өзегі шет тілдегі
материалдар мен шет елдерде қолданылып әдістер мен методиканы немесе жалпы
білім беретін орта мектептегі орта тапта жобалау әдісін сыныптан тыс
ағылшын сабақтарында қолдану әдістерін қазақ мектебінде ендіру мен жүзеге
асыру. Тағы бір маңызы, белгілі бір білім жиынтығына ие болуды болжайтын
және жобалау іс-әрекеті арқылы шешімін табуды алдын-ала ескеретін
мәселелерге деген оқушылардың қызығушылығын ынталандыру, алған білімдерін
тәжірибе жүзінде қолдана білу икемділігін, рефлекторлық ойлауды (сыни
тұрғыдан ойлауды) дамыту. Мәселе ойдың мақсатын белгілейді, ал мақсат
ойлаудың үрдісін бақылайды. Рефлекторлы ойлау мәні – фактілерді әрдайым
іздеу, олардың талдауы, олардың анықтығы туралы ойлану, жаңаны тану үшін,
күмәннан шығу жолдарын табу үшін, фактілерді логикалық тұрғызу, дәлелденген
пікірлерге негізделген сенімділікті қалыптастыру.
Жобалар әдісі біріншіден – қандай да бір мәселені шешуді, екіншіден
– нәтижеге қол жеткізуді болжайды.
Қоршаған ортадағы, әлеуметтегі өзгерістерге байланысты сабақ беру тәсілі
, әдісі методикасы бірге өзгеріп отырады. Тек сонда ғана тәрбие мен сабақ
үрдісі өнімді, нәтижелі болады.
Мектеп программасындағы сабақ беру үрдісіне жаңа педагогикалық
технологиялардың енуін оқушының рухани, интелектуалды дамуының маңызды
түрі екеніне көп көңіл бөлу керек, яғни тек даму ғана педагогикалық
процесстің нәтижелі түрі болып табылады. Шет тілі сабақ ретінде оқушылардың
мәдени, рухани дамуына үлкен мүмкіндік беретін сабақ.
Жобалау әдісі – қандай да бір түрде безендірілген, нақты, айтарлықтай
тәжірибелік нәтижемен аяқталуы тиіс мәселені толық өңдеу арқылы
дидактикалық мақсаттарға жетудің тәсілі. Жобалар әдісінің негізіне жоба
ұғымының мәні, оның қандай да бір тәжірибелік немесе теориялық мәнді
мәселені шешу арқылы алуға болатын нәтижеге деген прагматикалық бағыты
салынған. Бұл нәтижені нақты тәжірибелік іс-әрекетте көруге, түсінуге,
қолдануға болады. Мәселенің шешімі бір жағынан, жиынтықтарды, әр түрлі
әдістерді, оқыту құралдарын қолдануды алдын ала ескерсе, ал екінші жағынан,
ғылымның әр түрлі салаларынан, техникадан, технологиядан, шығармашылық
салалардан білімді қолдану икемінің, білімнің интегралдануының
қажеттілігін болжайды. Орындалған жобалардың нәтижелері көрнекі болуы
тиіс, яғни егер, ол теориялық мәселе болса, онда оның нақты нәтижесі, егер
тәжірибелік болса – қолдануға дайын нақты нәтиженің болуы.
Жобалармен жұмыс істеу оқушыларға дәстүрлі оқу әдісімен қол жеткізе
алмайтын, білім алуға мүмкіндік бере отырып, жоғары білім беру жүйесінде
ерекше орын алады. Бұлай болуы мүмкін, өйткені оқушылар өздері өз
таңдауларын жасайды және өздері талаптанады. Бұл көзқарастан жақсы жобаның:
• тәжірибелік құндылықтары болуы;
• оқушылардың өзіндік зерттеулерін жүргізуінің болжауы болуы ;
• онымен жұмыс істеу үрдісінде де, және оның аяқталуында да бірдей
мөлшерде болжаусыз болуы;
• оны орындау жылдамдығы мен жұмыс бағытында оралымды болуы;
• өзекті мәселелерді шешу мүмкіндігінің болжауы болуы;
• оқушыға өз қабілетіне сәйкес білім алу мүмкіндігін беруі;
• кең спектрлі тапсырмаларды шешуде оқушылардың қабілеттерінің ашылуына
көмегі болуы;
• оқушылардың арасындағы өзара әрекеттерін реттеуге жағдай жасалуы
тиіс.
Дамыған елде шет тілінде сыныптан тыс сабақ жүргізудегі ең басты мақсаты:
Шет тілінде мәдени қатынасқа түскісі келетін оқушының жеке тұлғасы. Мектеп
алдында тұрған басты мақсаттың бірі : жаңа педагогикалық технологиялардың
өнімді қолдануы мен еңгізілуі.Оларға әрине бірінші жобалау әдісі
жатады.Төменде көрсетілетініңдей Е.С Полат жобалау әдісі жаңа педагогикалық
технологиялар дидактикасының дамуына осылайша әсер етеді деп көрсетеді.
➢ Қазіргі таңда қолданылып жүрген стандартталған сабақтың класс(сабақ
жүйесіне жобалау әдісі оңай еніп жүйенің ешқандай мақсатттары мен
құрылымына әсер етпейді.
➢ Бұл технология интеграция кезінде мемлекеттік білім беру
стандартында көрсетілген мақсатқа өте нәтижелі жетеді.
➢ Жобалау әдісі тек оқу материалдарының өнімді игерілуін ғана
камтамасыз етпей, адамгершілік, өнегелік, өз бетімен жұмыс жасау,
мұғалімге, оқушылардың бір(біріне кеңпейілді дұрыс көзқарас, тілдік
қарым(қатынасқа бейімділік, бір(біріне көмекке келу сиякты
қасиеттерін бекітеді. Мұнда бәсекелесу, күндеу, менмендік,
дөрекілік, авторитарлық сияқты дәстүрлі педагогикамен жиі
қалыптасатын қасиеттер жобалау технологиясымен қиылыспайды.
➢ Қазіргі таңда жобалау технологиясы өте мұқиат шет және өз еліміздің
әдіскерлерімен зерттелуде: [2.17-22]
И.Л Бим ,И.А Зимний ,Т.Е Сахоровой, О.М Моисеевой, Е.С Полат, И Чечель, L
Fried-Booth,T Hutchinson, D Phillips және т.б.
Көптеген зерттеулерде жобалау әдісі нәтижелі білім беру жүйесінің ең
маңызды компоненті және әзірлеудің түрін активті іс(әрекет түрі арқылы
(жоспарлау, алдын ала болжау, анализ, синтез( дәстүрлі стандартты емес
білім беру үрдісін көрсетеді.
Жобалау әдісін әсіресе Жалпы Орта Білім Беретін мектептердегі орта табында
және сыныптан тыс сабақтарда қолдану нәтижелі болып келеді. Өйткені осы
уақытта (8-9 сыныпта( алдыңғы қатарлы жаңа мәлімет алу үшін шет тілін өз
бетімен қолдану, сөздік қорды байыту, лингвистикалық білімді кеңейту және
оларды қоршаған болмыстың жаңа саласында қолдану алға шығады.
Жобалау методикасы жаңа педагогикалық жеке ( тұлғаға бағытталған технология
ретінде гуманисттік бағыттың негізгі принциптерін айқындайды:
➢ Оқушының жеке тұлғасына ерекше көңіл бөлінуі;
➢ Нақтылық, оқушыларды қиын қыстау ойлау қабілетіне бағыттау;
Осыған сүйене отырып біз ешқандай күмәнсіз жобалау әдісі әзір материалды
игеру мен жаңадан игеруге негізделген дәстүрлі сабақ беру тәсілінің
баламасы екенің айтамыз.
Ғылыми( теориялық әдебиеттерді анализдеудің, педагогикалық тәжірибеге
сүйенудің және ғылыми-зерттеу жүргізушінің жеке зерттеулерінің арқасында
қазіргі таңда шет тілін оқыту үрдісінде бірнеше қарама( қайшылықтар бар
екені аңықталып отыр, олар:
➢ Мемлекеттік білім беру програмасы бойынша шет тілін оқытуда орта
тапқа қойылған талаптар мен шынайы орта тап оқушыларының арасындағы
қарама( қайшылықтардың болуы;
➢ Шет тілінде сыныптан тыс сабақтарда жаңа педагогикалық
технологиялардың қажеттілігіне қарамастан дәстүрлі сабақ беру
тәсілінің шет тілінен сынптан тыс сабақтарда басым болуы;
➢ Оқушылардың сабақ үрдісіне жаңа еңгізулерді, технологияларды жоғары
ниетпен калауымен және оған дайын болғанымен мұғалімдердің жаңа
әдістер мен технологияларға әлі де сенімсіздікпен қарау;
Зерттеудің өзектілігі, теориялық маңыздылығы осы мәселелерді шешудегі
практикалық өңдеулердің жетіспеушілігі берілген тақырыпты таңдауға негіз
болды. “Орта буында жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын сабақтарында
қолдану”
Зеріттеу обьектісі: Жалпы Орта Білім Беретін мектептердегі орта табында
ағылшын тілінен сыныптан тыс сабақтар үрдісі мен сыныптан тыс сабақтардағы
сөйлеу қабілеті.
Зеріттеу пәні: “Орта буында жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын
сабақтарында қолдану”
Зеріттеудің ғылыми болжамы: Егерде орта тапта Жалпы Орта Білім Беретін
мектептердің орта табында ағылшын тілінен сыныптан тыс сабақтарда жобалау
әдісін қолдансақ, біз мынадай жетістіктерге жетеміз:
➢ Шет тілін өнімді игеру үшін ішкі мотивтің қалыптасуы мен дамуына;
➢ Ойлау қабілеті мен ойлау жылдамдығын арттыруына проблемалық
жағдайда логикалық ойлау қабілетін игеру;
➢ Тілдік, сөйлеу қабілетінің дамуына;
➢ Оқушылардың жеке тұлғалық индивид ретінде қалыптасуына, дербес
тәуелсіз тұлға болуына;
➢ Алға қойған тапсырмалардың нәтижелі шешім табуына.
Зерттеудің міндеті: Сыныптан тыс ағылшын тілі сабақтардағы жобалау әдісін
теориямен негіздеу, өңдеу, және оның нәтижелі, өнімді технология екенін
дәлелдеу. Алға койылған мақсат мынадай шешімдерді талап етті:
- Орта тапта жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын сабақтарында қолданудың
теориялық негіздерін аңықтау.
- Орта тапта жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын сабақтарында жобалау
әдісін қолдану бойынша интерактивті сабақтардың маңыздылығын анықтау.
Дипломдық жұмысым кіріспеден, екі бөлімнен және қорытындыдан тұрады.
Кіріспеде негізігі дипломдық жұмысымның тақырыбына тоқтала ғана отырмай оны
әрі қарай жалғастыруға мүмкіншілік беріледі.
Бірінші бөлім дипломдық жұмысының тақырыбы бойынша оның тарихы мен оның
қазіргі таңда қолдануы қарастырылады
Екінші бөлім VIII-IX сыныптарда жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын
сабақтарында қолданудың теориялық негіздері белгіленеді.
Қорытындыда дипломдық жұмысымның тақырыбын зерттеу барысында алынған
жауаптарға қорытынды жүргізіледі
I бөлім . Жобалау әдісінің педагогикалық процесте алатын орны
1.1 Жобалау әдістің мақсатымен және оның тарихы
Біздің жағдайымызда жобалау әдісі деп – сабақтың өткізілу түрі айтылады.
Сонымен қатар жобалау әдісі - оқушымен оқытушының бірігіп, белгілі бір
мәселені шешуге және қорытынды жасауға негізделген оқу немесе басқа да
әрекеттерін айтуға болады. Мектеп мұғалімдерінің арасында жобалау
жұмыстарына байланысты жобалау сабақтары, жобалық апталықтар, жобалық
жұмыстар т.б тіркестер қолданылып жүр. Жобалық жұмыстар орындалу мерзіміне
қарай ұзақ, орташа және қысқа мерзімді болып бөлінеді. Қазір мектеп
оқушылары мен мұғалімдері бірігіп ұзақ мерзімді ғылыми жобаларды орындап,
қорытындысы бойынша қала, республика көлемінде белгілі ғалымдардың
қатысуымен өткізілетін конференцияларда келелі мәселелердің шешілу жолдары
туралы ойларын ортаға салып, көпшілікті мәселелерді шешу жөніндегі
ұсыныстары таң қалдырып жүргені бәрімізге белгілі.
Жобалау – proicere деген латын сөзі. Бұл сөз жоспарлау, дайындау
сияқты мағынаны немесе жоспардың жүзеге асырылуын білдіреді. Жоба ұғымы
педагогика саласында ғана емес экономика, басқару, зерттеу салаларында да
кеңінен қолданылатыны белгілі. Мысалы: құрылыс жобасы, зерттеу жобасы,
оқыту жобасы т.б.
Жобалау әдісі 20 ғасырдың басынан басталады. Бұл әдістің ғылыми негізін
қалаушылар: Д. Дьюи , Девей,Килпатрак, Снедден, Ричардс.
Сол кездің өзінде АҚШ ғалымдарының арасында жобалық жұмыстарды - жұмыс
техникасына немесе дидактикалық концепцияға жатқызу туралы мәселе
пікірталас туғызған болатын.
Танымдық прагматизм философиясының өкілі Девей жобалық жұмыстың ғылыми
және саяси концепциясының іргетасын қаласа, оның әріптесі Килпатрак жобалау
әдісін ауқымды мағынасына қарай тәрбиеге қатысты философия ретінде
бағалады. Осыған байланысты Килпатрак жобаны әлеуметтік ортада өткізілетін
жүректен шыққан мақсатты әрекет ретінде қарастырады. Девей мен Килпатрак
мектептен тыс кезде өмір мен ойлауды,әрекет пен білімді, мектеп пен
тәжірибені байланыстырушы ретінде жаңа дидактикалық концепция негізін
салмақшы болады. Қорыта келе Килпатрак жоспарлы әрекет демократиялық
қоғамның белгілі сипатты бөлігі деп есептейді, сондықтан оны да оқу
үрдісінің сипатты бөлшегі ретіндеқарастыру керек екендігіне тоқталады. Бұл
ұғым АҚШ-тың шығысында ғана қолдау тапты. Басқалары мәселені шешу процесін
жобалау әдісініңерекшебелгісі деп білді. Сонымен кез келген өз бетінше
шеуін табуға болатын мәселелерді жобалық жұмыс деп айтатын болды. Осының
салдарынан жобалық жұмыс - мәселені шешудің сызбалық үрдіс деңгейіне түсіп
кетті. Бұл үрдіс барысында оқытушы мәселені ұсынушы болса, оқушы оны шешуші
болды.
Жобалау әдісі бастау алған Солтүстік Америкадан басқа жерлерде
(Кершенштайнер 1968; Гаудиг 1922; Хаазе 1932; Отто 1914) және еңбек
мектептерінде (Кершенштайнер 1904, Эстрайх 1921; Блонский 1937, Макаренко
1969.) бұл мәселе жөнінде педагог-реформаторлардың арасында пікірталастар
болып тұрды.
Рейхвейн (1951) теория мен тәжірибенің байланысын жоба десе, Б. Отто
жалпы сабақтардың концепциясында басты рөлді сұхбат алады дегенді
айтады. Кершенштайнер (1968) еңбек мектебінен жобалау идеяларын немесе осы
бағытта дамуды байқауға болатын еді.
Жобалау идеялары Еуропада алпысыншы, жетпісінші жылдары баламалы
мектеп немесе баламалы оқыту түрлерін енгізу туралы пікірталас кезінде
қолдау табады.
Жобалау идеясы, жобалау әдісі ең алдымен жалпы білім беретін мектептер
мен жоғары оқу орындарындағы дәстүрлі оқытуға қарсы бағытталған бағдарлама
ретінде қарастырылды. Бұл идея көптеген ғалымдардың (Пиаже, Эбли)
(Высоцкий, Леонтьев, Гальперин) қолдауымен жобалау әдісінің негізін қалауға
себеп болды.
Жоғарыда айтылғандай, жобалау әдісі мұхиттың арғы бетінде 20 ғасырдың
басында басталғанымен, Қазақстанда білім беру салалары кредиттік жүйеге
енгелі қазақ тілі әдістемесінде соңғы жылдары ғана қолданыла бастады.
Жобалау әдісі - оқу үрдісін ерекше етіп тұратын кешенді оқыту
тәсілдері жиынтығы. Бұл әдіс - студенттерге әрекеттерін өз бетінше
жоспарлауға, ұйымдастыруға және бақылауға мүмкіндік береді.
Жобалау әдісі студенттерге тақырып таңдауда, мәліметтердің дереккөздерін
жинауда және презентация жасауда өз бетінше жұмыс істеуге жағдай жасайды.
Бұл әдіс қарым-қатынастың жаңа түрін үлгілеуге арналған. Жобалау студенттің
өз бетінше ойластырып, жүзеге асыруға арналған жұмысы. Зерттеу барысында
студенттің бойында жұмысына қажетті төмендегідей біліктер қалыптасады:
- өзінің қабілеті мен қызығушылығына қарай тақырыпты еркін таңдай алады.
- алдына қойған міндетіне қарай жұмыстың мазмұнына өз бетінше талдау жасай
алады.
- өз бетінше алдына қойған мақсатына жету және жүзеге асыру жолдарын
іздестіреді.
- мүмкіндіктері мен мүмкіндіктер шегін тексеруге және дамытуға жағдай
жасайды.
- мәліметтерді жинап, жүйелеп және сыни ойлауға үйренеді.
- әдістерді талдау, салыстыру арқылы жұмысына тиімді әдісті таңдай алады.
- аудиторияның алдында сөйлеуге, ойын дәлелді және логикалық жүйелікпен
жеткізуге, аудиторияны өзіне қарата білуге дағдыланады.
- өзгелерді тыңдап, айтқандарын ой елегінен өткізуге дағдыланады.
- шешімі қиын сұрақтарды өз бетінше шеше біледі.
-өз көзқарасын дәлелдеп, шешімінің дұрыстығына тыңдаушылардың көзін
жеткізуге тырысады.
Жобалау жұмысы тіл үйренудің формалдық сипатын жоюға, тілді
үйренудің тәжірибелік нәтиже беруіне ықпал етеді. Жоба оқытушы мен оқушының
функционалдық міндеттерін өзгертеді. Оқушы ағылшын тілін оқытудың нақты
бір сабағының мазмұнын таңдауда, ұйымдастыруда, құрастыруда белсенді
қатысса, оқытушы кеңесші, көмектесуші немесе ойынға қатысушы ретінде ғана
көрінеді.
Сонымен, жобалау жұмысы қазіргі оқытудың талабына сай жеке тұлғаға
бағытталғанымен сипатталады. Ағылшын тілінде сөйлеуге үйрену процесінің
негізгі сипаты тілді аутентті тілдік контексте табиғи түрде меңгеруге
жақындайды.
Жобалау жұмыстарын бір сабаққа немесе бір аптаға арналған шағын жобалау
жұмыстары және бір-екі айға немесе бір семестрге арналған үлкен көлемді
жобалау жұмыстары деп бөлуге болады. Бұлай бөлу студенттердің жоспарлаған
жұмыстарына байланысты.
Жобалау технологиясы қатысушыларға ойша аудиториялардан шығып, талқыланатын
мәселе бойынша өз әрекетінің жобасын жасауға мүмкіндік береді. Ең бастысы,
топ немесе жекелеген бөлімшелердің өз жобасын қорғайтын, басқалардың
алдындағы өзінің артықшылығын дәлелдейтін және достарының пікірін білуге
мүмкіндігі болады.
1.2 Жобалау әдісінің ерекшеліктері:
1.бір топ оқушылар белгіленген бір мақсатқа жетуге ұмтылады
2.оқушылардың ұжым болып жұмыс істеуін қалыптастыру
3.оқушының ойлау дағдысын қалыптастыру
4.әр оқушы жоба жұмысын орындау барысында керекті ізденген мағлуматының
өзіне қажеттілігін түсіну
5.сабақта және сабақтан тыс алған білімін жүйелеу
6.жоба жұмысын орындау барысында оқушы оқыту процесіне көбірек
жауапкершілікпен қарауы
7.жоба технологиясы оқушының өздігінен жұмыс жасауына қызығушылығын арттыр
және ынталандыру.
Жобалар әдісінің мәртебесі (басқа әдістермен және технологиялармен
салыстырғанда):
Жобалар әдісін педагогикалық технологиялар ретінде айтатын болсақ, онда бұл
технология зерттеушілік, ізденістік және мәселелі әдістердің жиынтығы,
өзінің мәнісіне қарай шығармашылық болып табылады. Жобалар әдістері – тек
шынайы білім шоғырына ғана емес, оны қолдануға және жаңа білім алуға (кейде
өз бетімен білім алу арқылы) бағытталған педагогикалық технология.
Жобалар әдісі білім беру жүйесінің толық өңделген және құрылымдалған
компоненті болып табылады. Жобалар әдісінің танымалдығы нақты мәселелерді
шешу үшін, онда теориялық білімдер мен олардың тәжірибеде қолданылуының
үйлесу мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі.
Жобалардың түрлері:
Жобаларды түрлерге бөлудің негізі болып келесі белгілер табылады:
- Жобада басты іс-әрекет: зерттеу, іздеу, шығармашылық, рольдік, қолданбалы
(тәжірибелік бағытталған), таныстырулық бағытталған және т.б. (зерттеу
жобасы, ойын, таныстырулық бағытталған, шығармашылық);
- Жобаның пәндік – мазмұндық ауқымы: моно жоба (білімнің бір саласында);
пәнаралық жоба;
- Жобаны үйлестіру сипаты: бір беттілік (бұлжымайтын, иілгіш), жасырын
(анық емес, телекоммуникациялық жобаларға тән, жобаға қатысушыны
имитациялау);
- байланыстың сипаты: бір ЖОО, факультет, қала, аймақ, елдің және әр түрлі
елдер арасындағы қатысушылар үшін;
- жобаға қатысушылардың саны;
- жобаның ұзақтығы.
1.3 Жобалау іс-әрекеті арқылы оқушыардың шығармашылық белсенділігін
дамыту
Жобалау әдісі – белгілі бір проблеманы бөлшектеп өңдеу арқылы дидактикалық
мақсатқа жетудің тәсілі. Оның нәтижесі – шынайы, белгілі бір түрде
рәсімделген практикалық нәтиже. Жобалау әдісінің негізі мына идея – ол
жоба ұғымының мәнін құрайды, оның прагматикалық бағыты белгілі бір
теориялық және практикалық мәнге ие проблеманы шешу барысында алынатын
нәтижеге жетумен көрсетіледі. Оған қол жеткізу үшін балаларды мынаған
үйрету керек: өз бетімен ойлау, ғылымның түрлі салалары бойынша білімдерін
пайдалана отырып, проблеманы табу және шешу, шешімдердің түрлеріне орай
олардың мүмкін болатын нәтижелерін болжау қабілеті, себеп-салдарлы
байланыстарды орнату іскерлігі. Жобалау әдісі әрдайым оқушылардың өз
бетімен жұмыстануына бағытталған. Оны оқушылар белгілі бір уақыт аралығында
жеке, жұппен, топта орындауы мүмкін.
Жобалау әдісі педагогикалық технология ретінде – бұл мәні бойынша
шығармашылық болып табылатын зерттеу, ізденіс, проблемді әдістердің
жиынтығы.
Жобалау әдісін қолдануға қойылатын талаптар:
1. Зерттеушілік шығармашылық тұрғыдан мәнді проблеманыңміндеттің болуы
(мысалы, бір проблема бойынша әр түрлі жерлерден репортаждар қатарын
жасау)..
2. Мүмкін болатын нәтижелердің практикалық, теориялық, танымдық мәні
(мысалы, газета, альмана шығару)
3. Студенттердің өз бетімен (жеке, жұпта, топта) жұмысы.
4. Жобаның мазмұндық бөлімін құру.
5. Зерттеу әдістерін қолдану.
Жобалау әдісінің нәтижесі материалдық рәсімделген болуы тиіс: видеофильм,
альбом, бортжурнал, компьютерлік газета, альманах, доклад және т.б.)
Жобалаудың құрылымы: жобаның мақсаты, оның өзектілігі – ақпарат көздері
және ақпаратты өңдеу – нәтиже – презентация
Жобаларды құру:
1. Жобаның тақырыбын таңдау, қатысушылардың құрамын белгілеу.
2. Топқа міндеттерді белгілеу, зерттеу әдістерін таңдау, ақпарат іздеу,
шығармашылық шешімдер қабылдау.
3. Оқушылардың өз бетімен жұмысы.
4. Әрдайым зерттеу нәтижелерін талқылау үшін жиналып отыру.
5. Жобаны қорғау, оппонент белгілеу.
6. Ұжымдық талқылау, экспертиза, сыртқы бағаны жариялау, қорытындылар.
Жобаға берілетін сыртқы бағаның параметрлері:
• проблеманың мәнділігі және өзектілігі;
• қолданылатын зерттеу және мәліметтерді өңдеу әдістерінің дұрыстығы;
• жобаға әрбір қатысушының белсенділігі;
• қабылданған шешімдердің ұжымдық сипаты;
• жобаға қатысушылардың қарым-қатынас және өзара көмекке келу сипаты;
• проблеманы зерттеудің тереңдігі және жан-жақтылығы;
• шешімдердің дәлелділігі және дәйектілігі, қорытындылар;
• орындалған жобаның нәтижесін рәсімдеу эстетикасы;
• оппоненттердің сұрақтарына жауап беру іскерлігі, жауаптардың нақтылығы
және дәйектілігі.
Жобалар әдісі білім беру ресурсы:
Жобалар әдісінің оқыту мақсаттарының ауқымы: оқушылардың танымдық,
шығармашылық дағдыларын, өз білімдерін өз бетімен құрастыра білу
икемділігін, ақпараттық кеңістікте жөн таба білу іскерлігін дамыту, сын
тұрғыдан ойлауын дамыту
Жобалар әдісінің мәні – белгілі бір білім жиынтығына ие болуды болжайтын
және жобалау іс-әрекеті арқылы шешімін табуды алдын-ала ескеретін
мәселелерге деген оқушылардың қызығушылығын ынталандыру, алған білімдерін
тәжірибе жүзінде қолдана білу икемділігін, рефлекторлық ойлауды (сыни
тұрғыдан ойлауды) дамыту. Мәселе ойдың мақсатын белгілейді, ал мақсат
ойлаудың үрдісін бақылайды.
Рефлекторлы ойлау мәні – фактілерді әрдайым іздеу, олардың талдауы, олардың
анықтығы туралы ойлану, жаңаны тану үшін, күмәннан шығу жолдарын табу үшін,
фактілерді логикалық тұрғызу, дәлелденген пікірлерге негізделген
сенімділікті қалыптастыру.
Жобалар әдісі біріншіден – қандай бір мәселені шешуді, екіншіден – нәтижеге
қол жеткізуді болжайды.
Жобалар әдісі – қандай да бір түрде безендірілген, нақты, айтарлықтай
тәжірибелік нәтижемен аяқталуы тиіс мәселені толық өңдеу арқылы
дидактикалық мақсаттарға жетудің тәсілі. Жобалар әдісінің негізіне жоба
ұғымының мәні, оның қандай да бір тәжірибелік немесе теориялық мәнді
мәселені шешу арқылы алуға болатын нәтижеге деген прагматикалық бағыты
салынған. Бұл нәтижені нақты тәжірибелік іс-әрекетте көруге, түсінуге,
қолдануға болады. Мәсенің шешімі бір жағынан, жиынтықтарды, әр түрлі
әдістерді, оқыту құралдарын қолдануды алдын ала ескерсе, ал екінші жағынан,
ғылымның әр түрлі салаларынан, техникадан, технологиядан, шығармашылық
салалардан білімді қолдану икемінің, білімнің интегралдануының қажеттілігін
болжайды. Орындалған жобалардың нәтижелері көрнекі болуы тиіс, яғни егер,
ол теориялық мәселе болса, онда оның нақты нәтижесі, егер тәжірибелік болса
– қолдануға дайын нақты нәтиженің болуы. Жобалап оқыту түзу болып
табымайды, және бұл жерде тек нәтиже ғана емес, көп шамада үрдістің өзі
құнды.
Жобалармен жұмыс істеу студенттерге дәстүрлі оқу әдісімен қол жеткізе
алмайтын білім алуға мүмкіндік бере отырып, жоғары білім беру жүйесінде
ерекше орын алады. Бұлай болуы мүмкін, өйткені студенттер өздері өз
таңдауларын жасайды және өздері талаптанады.
Жобалап оқыту мақсаты:
1. Жеткіліксіз білімді әртүрлі ақпарат көздерінен оқушылардың өз бетінше
және ықыласпен оқып үйренуіне;
2. Танымдық және практикалық міндеттерді шешуге алған білімді пайдалануына;
3. Әртүрлі топтарда жұмыс істей отырып, коммуникативтік біліктерді игеруге;
4. Зерттеу біліктерін проблеманы анықтау, ақпарат жинау, бақылау, тәжірибе
жүргізу, талдау, жорамал жасау, қортындылау, дамытуға пайдалану;
5. Жүйелі ойлауды дамытуға жағдай жасау болып табылады.
Жоба – мұғаліммен ұйымдастырылған және оқушымен өз бетінше проблема
шешудегі жүзеге асырылған іс-әрекеттер жүйесі.
Мұғалім Оқушы
Жеке тұлғаға қарай бағытталған Оқыту субъектісі
ұсынушы
Бағыт – бағдар беруші, кеңесші Мақсатқа дербес өз іс-әрекетімен жетуші
белсенді субъект
Оқушының жетістігін құптаушы Өзін-өзі және бір-бірін оқытушы
Ынталандырушы, мақсат қоюшы Өнерпаз, жасампаз еңбектің иесі
Мақсаттарға жетелеуші Өз ізденісімен табысқа жетуші шығармашылық
тұлға
Жобаның тиімділігі – көзбен көріп, құлақпен естіп, есте сақтай отырып
оқушыны ізденіске, іскерлік пен танымдық ынтаға, шығармашылық қабілетті
жетілдіру арқылы түрлі мәселелерді шеше білуге, тапқырлыққа, жаңа ғылыми
ізденіске жетелеуде. Жобалау технологиясын қолданудағы негізгі мақсат –
оқушылардың қызығушылық ынтасын дамыту, өз бетімен жұмыстарын жүргізу
арқылы білімдерін жетілдіру, ақпараттық бағдарлау біліктілігін қалыптастыру
және сыни тұрғыдан ойлау қабілетін арттыру арқылы оқушыны болашақта әр
түрлі жағдаяттарда, әр түрлі қоғамдық ортада өзін-өзі көрсете білуге
бейімдеу.
Жоба жұмыстарын ұйымдастыру үшін, оны жоспарлай білу қажет:
1.4 Жобамен жұмыстың жасаудың кезеңдері
Жоба жұмысы кезендері Жұмыстың Мұғалімнің Оқушылардың
мазмұны тәрбиелік мақсаттыіс-әрекеті
шешудегі негізгі
іс-әрекеттері
1. Дайындық кезеңі Жоба тақырыбынБір бағыт Әр оқушы өмірлік
анықтау төңірегінде өз тәжірбиесіне
оқушыларды тақырып(егер ол болса),
таңдауға сүйене отырып, өз
ынталандырады. ойын ортаға
Топтағы әрбір салады, бірігіп
оқушының пікірін жобаның түпкі
ескере отырып мақсатын анықтайды
жұмысты
жоспарлауға
үйретеді
2. Жоспарлау Топқа бөлу. Оқушыларды өз Топ арасында
Ақпарат жинау бетімен ақпарат әркімнің атқаратын
және талдаудыңжинауға қызметін
жолдарын бағыттайды. Әрбір анықтайды, өз
көрсету. Әрбіртоп мүшесінің тақырыптарын
топ мүшесі пікірін ескере анықтау жұмыс
алдындағы отырып, ұжымдық істеу кезеңдерін
жұмысын талқылау шешімін жоспарлап, бірінші
анықтау тыңдайды, қажет нәтижеге жету
болса өз ойымен уақытын
бөліседі. белгілейді.
Оқушылардың жоба Қоғамдық
бойынша күнделігінтапсырманы
тексереді орындауға
дайындығын
көрсетеді
3. Зерттеу Ақпарат жинау,Оқушы күнделігін Жеке және жұптық
жұмысы аралық бақылап, әрбір жұмыс, анкета
нәтижені жетекшісімен және сұрақтарын
талдау, топ мүшелерімен құрастыру. Қажет
зерттеудің жеке-жеке сөйлесу,болса сценарий
негізгі талдау, нәтижені жазу, қоғамдық
құралдары: салыстыру арқылы ұйымдармен
сұхбат,анкета алдағы жұмысқа қарым-қатынас
бақылау, бағыт беру қалыптастыру.
алынған түрлі Білімін әр пәндік
ақпаратты салада кеңейтеді,
талдау түрлі қоғамдық
жұмыстармен
танысады,
шығармашылық,
белсенділік,
талаптылық
қасиеттерін
бойында
қалыптастырады
4. Нәтижені Ақпаратты Бақылайды, кеңес Топ арасындағы
талқылау талдау, шешім береді. Топ әркімнің ролін
шығару,тұсау ішіндегі жеке анықтап, алынған
кесердің оқушылардың ақпараттың
қандай түрде еңбегін бағалай арасынан ең
өтетінін отырып, бірігіп негізгіні белгілеп
жоспарлау қорғау үшін жазады.
ынтымаққа Проблемалық
бір-біріне деген сұрақтарды
сыйластыққа анықтап, оны бірге
шақырады. Тұсау шешуге дайындалады
кесерге келетін
қонақтар тізімін
жазады, қажетті
аудио-
видеотехниканы
жабдықтайды
5. Жұмыстың тұсау Тыңдайды, Алынған нәтиже
кесері проблемалық туралы есеп
сұрақтарды қоя береді. Бір-бірін
отырып, оқушыны мұқият тыңдайды,
сөйлетуге сөйлеу мәдениетін
мүмкіндік жасайды ескере отырып
бір-бірінің
ойларын
жалғастырып
отырады
6. Бағалау Шығармашылық Ұжымды талқылай
және жоспарлау жұмысты бағалайды,отырып бір-біріне,
еңбек иелерін өздеріне баға
алдағы үлкен береді, алдағы
мақсаттарға жұмыс құрайды
жетелейді
Педагогикалық жоба туралы түсінік.
Өткен ғасырдың екінші жартысында жобалау әрекетін әлеуметтік және білім
сырларында ғылыми-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуге ғылымның әртүрлі
салалары өкілдері үлес қосты. Олардың ішінде Дж. Дьюи, К. Поппер, Г.
Саймон, В. Х. Килпатрик және т. б. бар. Атап айтқанда, Д. Дьюи еңбектерінде
педагогикада жобалау әдіс түсінігінде қолданылса, В. Килпатрик жоба
түсінігін әрекет нәтижесі ретінде қарастырған.
В. Килпатриктің айтуынша, кез келген әрекет, егер ол белгілі бір мүддені
көздей отырып бірлескен және жоғары деңгейдегі өз бетіндік жұмыс ретінде
орындалған білім алушылар тобының әрекеті болса, онда ол юоба болып
есептеледі.
Джон Дьюидің Демократия және тәжірибе атты еңбегінде оқытудың қоғамдық
сипаты қарастырылуына байланысты, жобалау әрекеті қоршаған ортада, шынайы
өмірде туған проблемаларды шешуге негізделген білім мазмұнын әлеуметтендіру
амалы ретінде мақсатты түрде дамытыла бастады. Үнемі өзгеріп отыратын өмір
шындығы әлуметтік тәжірибені тұтас меңгеруге негізделген дағдыларды талап
ететін болды, ол мектептердің де өзгеруіне ықпал ете бастады.
Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігінің Педагогика
және психология саласы бойынша жасалған сөздігінде жобалау туралы бірнеше
түсініктер берілген, мысалы, педагогикалық жобалау – оқушы мен тәлімгердің
алдағы іс-әрекетінің негізгі құрылымдарының жасалымы, бұл оқытушы
әрекетінің тиімділігін арттырады делінсе, жобалау әдісі – оқушыны бірте-
бірте күрделене түсетін практикалық тапсырмаларды жоспарлы түрде орындату
арқылы оқыту жүйесі деп түсіндіріледі. Енді жоба ұғымына келсек, қазақ
тілінде оны жасалуға, қайта құрылуға, қалпына келтірілуге тиісті
нысандардың макеттері, есептеулері және ұстанымды дәлелдері көрсетілген
техникалық құжаттыр. Жоба болашақ жоспар негізінде жасалып, қабылданады.
Білім беру саласы қоғам дамуының деңгейін анықтайтын әлеуметтік және
әлеуметтік мәдени технология және іргелі сала. Бұл тұрғыдан қарастыру
арқылы жобалау мен ғылыми зерттеудің ортақ идеясын болатынын дәлелденеді.
Оның мәні:
• Объектінің құрылым ішінде пайда болуы;
• Кейін оның зерттеу пәніне айналуы;
• Оның кешенді және көп пәнді болуы;
• Зерттеу элементтерімен қатар жобалау элементтерінің қамтуы;
• Жобалық идеяның тиімділігінің бағалануы және оның салдарының талдануы;
• Ғылыми зерттеу позициясымен қатар басқару субъектілерінің өзара
байланысы.
Білім берудің тұтас саласы да жобалау пәні бола алады, мұнда тәжірибелік
зерттеулер жүргізілуі, эксперименттердің жобалық бағдарламалық түрі пайда
болуына алып келеді.
В. В. Давыдов пен Ю. В. Громыко ғылымилықтың жаңа жобалық-бағдарламалық
түрін белгіледі. Оның негізінде ғылыми сипаттама беру (модельдеу), жаңа
фрагменттер мен жүйелер құрастыру алынады. Жобалау пәні ретінде әлеуметтік-
мәдени әрекеттер жүйесінің мәдени-тарихи түрлері алынады. Аталған В. В.
Давыдов пен Ю. В. Громыконың тұжырымдамасын білім берудегі жобалаудың мета
– әдіснамасы деп есептей аламыз және ол дәстүрлі педагогикалық үдерістің
тұта адам құндылықтарына көшуін белгілейді. Оның жобалау негізінде
қолданылу шарттары төмендегідей қарастырылады:
1) Белгілі бір білім мекемесі деңгейінде тәжірибелік зерттеудің қажеттігін
анықтау;
2) Білім саласындағы дәстүрлі нормативтік қызметтермен қатар инновациялық
тәжірибелік алаңдардың болуына жағдай жасау;
3) Білім беру саласындағы тәжірибелік жаңартулардың құралы ретінде жобалық
әрекеттерді алу.
Айта кететін жайт, білім берудегі жобалау инновациялық жобаларды барлық
білім беру ұйымдарына міндеттеуге тиісті емес. Бұл жағдайда басқару
манипулятивтік сипатта болып, білім беру салалары бірдей сипат алуы мүмкін.
Білім беруді жаңарту білім беру жүйелерін жобалау әдіснамасына, әртүрлі
білім мекемелерісипатын және олардың өзіне дамыту әрекеттерін қолдайтын
құндылықтар мен мақсаттарға негізделуі тиіс. Білім беруді дамытудың
перспективалық бағыты ретіндегі жобалау идеяларын В.И. Слободчиков білім
берудегі инновациялық әрекеттері тұрғысынан зерттейді. Ол инновациялық
әрекеттерді:
• Белгілі бір әлеуметтік тәжірибе кеңістігінде;
• Дәстүрлі талаптардың жаңа әлеуметтік күтінімдерге сәйкес болмауынан
пайда болған проблемаларды шешуге бағытталған әрекеттер ретінде;
• Жаңа инновациялық тәжірибені, оның мәдени рәсімделуі мен берілу
механизмін түсінуі және қабылдау әрекеті ретінде;
• Қалыптасқан тәжірибені жаңартуға бағытталған әрекет ретінде
қарастырады.
Мысалы, зерттеу әдістері мақсат – құрал – нәтиже схемасы бойынша бар
нәрсені зерттеу түрінде болатын болса, басқару әрекеттері бағдар – әрекет –
бақылау түрінде, ал жобалау әрекеттері логикасы идея – орындау –
рефлексия түрінде жүзеге асырылады. Жобалаудың өзіне тән ресурстары бар,
олар:
• Интеллектуалдық, ерік-жігерлік;
• Адами позициялық;
• Ұйымдастырушылық;
• Басқару;
• Кәсіби-әрекеттік;
• Материалдық-қаржылық, т. б
Инновациялық жобалау төмендегі өзара байланысты қызметтерді қамтиды, олар:
• Ғылыми-зерттеу әрекеттері немесе жаңа білім ашу, игеру;
• Жобалау әрекеттері немесе жаңа білімді технологияда пайдалану арқылы
тағы да жаңа білім құрастыру;
• Білім беру әрекеттері немесе субъектілердің өз тәжірибесі негізінде
өзіндік білімді игеруі;
Осылайша, жаңа әлеуметтік-мәдени жағдайлар ұлттық білімнің жаңа бейнесін
қалыптастыра бастады, оның мәні мен белгілері – қоғамдық тәжірибенің өз
бетіндік түрі, тарихи тәжірибенің унивесалды түрде берілуі, адамдық мәннің
қалыптасуы мен күшеюінің жалпы тарихи-мәдени түрі.
Бүгінгі әдебиеттерде жобалау – алда болуы тиіс нәрсенің өте қысқаша және
өте нақты сипаттамасын жасау әрекеті, бұл жерде ең маңызды нәрсе – бір
нәрсенің болашақ сипаты туралы, оның қолжетімдігі туралы мақсаттық-
құндылықтық ұстаным болуы. Басқаша айтқанда, адамның ойлау әрекетінің
қалыпты өз шеңберінен шыға алуы – трансценденттенуі – ойлау қызметінің
дамытушылық функциясы іске асырылады.
Білім беруді басқарудағы жобалау туралы зерттеушілер пікірлері төмендегідей
болып келеді. Педагогикалық жобалау түсінігі В. Безруковтың анықтамасы
бойынша,гуманистік мазмұндағы білімді гуманистік әдістер мен тәсілдер
арқылы игеру негізінде белгіленген білім өнімін алудағы оқушылардың білім
нәтижелері мен мақсатына болжам жасау және оны модельдеу.
И. А. Колесникова: жобалау – тәжірибеде бұрын болмаған білім беру мен
педагогикалық әрекет түрлерін жаңадан құрастыру мақсатындағы тәжірибелік-
бағдарлы әрекет;
А. П. Тряпыцина: жобалау – білім берудің дамытудың жаңа саласы,
педагогикалық әрекетті түсіндірудің жаңа амалы;
Е. С. Заир-Бек: жобалау – қазіргі білім беру жүйелерін дамыту, жаңарту,
жетілдіру және ондағы қайшылықтарды болдырмау міндеттерін орындауға
бағытталған педагогикадағы жәй ұймдастырылатын практикалық әрекеттердегі
қолданбалы ғылыми бағыт;
Н. А. Масюкова: жобалау – педагогикалық және ғылыми зерттеу әрекеттерінің
берілуін реттеп отыру құралы;
Олардан басқа жобалауға педагогикалық жоба құру және жүзеге асыру үрдісі,
тұлғаны дамытудың ерекше жолы, оқу технологиясы деген түсініктер берушілер
де бар. Бүгінгі күн жобалау әдістерімен оқыту үрдісінен оқытудағы жобалауға
немесе жобалау негізінде оқытуға, жобалау негізіндегі тәрбиелеуге жобалау
негізіндегі білім беруге көшу жүзеге асырылуда. Бұл үрдісті жобалау
ортасының білім беру ортасына айналуы деп те айтуға болады, өйткені, типтік
жоба құрастыру логикасы бүгінгі таңда оқытудың басты құралдарының бірі
ретінде тәжірибеге белсенді түрде еніп келеді.
Педагогикалық жобалау – педагогтар мен оқушылардың педагогикалық қоғамның
қарым – қатынасының жаңа түрін, білім берудің жаңа мазмұнымен жаңа
технологияларын, педагогикалық әрекеттің жаңа амалдары мен түрлерін
қалыптастыру үдерісі деп анықталады.
Бүгінгі педагогикалық жүйелерде жаңарту нысанына, мақсаттық бағыттарына
және нәтижелеріне байланысты жобалаудың негізгі үш түрі белсенді дамып
келеді, олар:
• әлеуметтік-педагогикалық жобалау, олар әлеуметтік ортаны өзгертуге
немесе педагогикалық құралдар мен әдістер арқылы әлеуметтік
проблемаларды шешуді бағытталады;
• психологиялық-педагогикалық жобалау,оның мақсаты адамдар мен олардың
қарым-қатынастарын білім беру үдерісі барысында жаңарту;
• білім беруді жобалау, ол білім сапасы мен нәтижелерін білім беру
жүйесі мен оның институттарын иновациялық өзгертуді жобалау.
1. Әлеуметтік-педагогикалық жобалау:
o Әлеуметтік ортаны педагогикалық тәсілдермен өзгерту;
o Әлеуметтік проблемаларды педагогикалық құралдармен шешу.
2. Психологиялық-педагогикалық жобалау:
o Оқыту мен тәрбие мақсатын жаңарту;
o Оқыту мен тәрбиенің әдістерін өзгерту;
o Педагогикалық әрекеттерді ұйымдастыру түрлерін жасау;
o Педагогикалық қатынас жүйесін жаңарту.
3. Білім берудегі жобалау:
o Білім беруге мемлекет пен қоғамның талаптарын қалыптастыру;
o Білім беру нәтижелерін жобалау;
o Білім беру мекемелерін институттарын құру;
o Білім стандарттарын жасау.
Педагогикалық инновациялық бағыттарды зерттеген В.Я. Ляудис те білім
берудегі жобалау туралы, біріншіден, бұл-мақсатқа бағытталған, жобаланған,
саналы түрде ұйымдастырылған оқыту процесі, оны басқару ғылыми және
мәдениеттанымдық білімдерді пайдалану негізінде іске асырылады. Екіншіден,
бұл-мақсатқа бағытты ұйымдастырылған болашақтағы міндеттерді орындауға
қабілетті тұлғаны әлеуметтік дамыту ситуациясы, сонымен қатар, осы жерде
мақсат ретіндегі болашақтың нәтижелік мәні де, оны орындауға дайындық
деңгейіне жеткізетін үдеріс те жобаланады дейді.
Жобалау іс-әрекеті арқылы студенттердің шығармашылық белсенділігін дамыту
бойынша тәжірибелік жұмыстың нәтижелерін талдау
Біздің мектебіміздің алдында тұрған басты мақсат жаңа педагогикалық
технологияларды іске қосу және тиімді пайдалану болса, соның бірі жобалық
әдістеме болып табылады. Осы орайда мектеп психологы мектепішілік
Педагогикалық жобалар жәрмеңкесі атты жобалар сайысы өткізілген болатын.
Шараға ұсынысты 14 оқушы бергенімен, түрлі себептерге байланысты оның тек
10-ы ғана сайысқа түсті. Жоба бойынша жүргізілетін жұмысты басталар алдында
және жүзеге асырғаннан кейін жобаға қатысушы студенттерге сауалнама
жүргізілді.
Сауалнаманың мақсаты: оқушылардың жалпы эмоционалдық, мотивациялық күйін
анықтау, ұйымдастыру ісінетжәне жоба жұмыстарына көзқарасын анықтау.
Сауалнаманың мәтіні:
1. Жоба әдісін қалай түсінесіз?
а) дербес жұмыс жүргізу әдісі
ә) тәжірибелік немесе теориялық мәнді мәселені шешу арқылы нәтижеге жетуді
болжайды.
б) жалпы оқыту әдістерінің бір түрі
в) белгілі бір проблеманы бөлшектеп өңдеу арқылы дидактикалық мақсатқа
жетудің тәсілі
2. Жалпы жобалау қызметі қажет пе?
а) иә, қажет
ә) жоқ, қажет емес
б) білмеймін
3.Жобалау іс-әрекеті студенттердің шығармашылық белсенділігін дамытудың
құралы бола ала ма?
а) иә
ә) жоқ
б) білмеймін
4. Жобалар жәрмеңкесін өткізу кезінде нені үйрендіңіз?
5. Шара барысында сізге не ұнады және несімен?
3. Шара барысында сізге не ұнамады және несімен?
І ретті және ІІ ретті эксперименттің нәтижелері:
1. Жоба әдісін қалай түсінесіз?
2. Жалпы жобалау қызметі қажет пе?
3. Жобалау іс-әрекеті студенттердің шығармашылық белсенділігін дамытудың
құралы бола ала ма?
Сауалнаманың 4-ші, 5-ші, 6-шы сұрақтары бойынша қатысушалардың жауаптарын
келесідей топтастыруға болады:
Жобалар жәрмеңкесін өткізу кезінде нені үйрендіңіз сауалына көпшілігі:
• ақпаратты өзбетімен іздеп, жүйелеуді;
• таным-білімдерімізді молайта түстік;
• жаңа дағдыларды игердік;
• ғылыми түсініктермен танысып, ғылыми жобаларды жазуды үйрендік.
Шара барысында сізге не ұнады және несімен деген сауалға:
• өзіміздің шығармашылық потенциалымызды көрсетуге мүмкіндік берілді;
• тартымды да қызықты болды;
• келешекте қажет болатын жақсы тәжірибе жинақтауға мүмкіндік болды.
Шара барысында сізге не ұнамады және несімен сауалына:
• жоба жазуға шектеулі уақыт берілді деген жауаптарын берді.
І және ІІ диагностика нәтижесінде келесі қортындыға келуге болады:
• жоба әдісін жобаға қатысушылар жобамен жұмыс басталар алдында 75%-ы
жалпы оқыту әдістерінің бір түрі ретінде қарастырса, жобамен жұмысты
жүзеге асырғаннан кейін 60%-ы дербес жұмыстану әдісі деп жауап берсе;
• жобалау қызметі қажет пе деген сауалына жобамен жұмыс басталар алдында
жобаға қатысушылардың 86%-ы білмеймін деп, жобамен жұмысты жүзеге
асырғаннан кейін 66%-ы жобалау қызметінің қажеттілігін мойындады.
• Жобалау іс-әрекеті студенттердің шығармашылық белсенділігін дамытудың
құралы бола ала ма деген сауалға жобамен жұмыс басталар алдында жобаға
қатысушылардың 75%- ы білмеймін деп жауап берсе, жобамен жұмысты
жүзеге асырғаннан кейін осы көрсеткіш 15%-ға кеміп, жобаға
қатысушылардың 25%-ы жобалау іс-әрекеті студенттердің шығармашылық
белсенділігін дамытудың құралы бола алады деп жауап берді.
Оқушылар жобалар жәрмеңкесі сайысы нәтижелеріне жасалған талдаулар жоба
бойынша жұмыс істеу ішкі танымдық мотивацияларды күшейтіп, оқылатын пәнге
деген қызығушылықты артыра түсетінін көрсетеді.
Жобамен жұмыс барысында студенттерде келесі сапалар көрініс тапты.
1. Жоспарлау қабілеті:
o Мәселені өздігінше анықтау;
o Зерттеушілік бағыттағы мақсаттар мен міндеттерді белгілеу;
o Жоба тақырыбын нақтылау;
o өздігінше дербес атқаратын жұмыстарды жоспарлау;
o мақсатқа жетудің тиімді де оңтайлы тәсілдерін таңдап алу;
o қортындылар шығару, өз қызметінің нәтижелерін бағалау,
рефлексиялау.
2. Коммуникативті сипаттағы қабілеттер:
o Топ ішіндегі ынтымақтастық пен іскерлік қарым-қатынасты
ұйымдастыра білу;
o Бірлесіп атқаратын іс-қимылдарды келісу;
o Шешімдерді бірлескен түрде шығару;
o Топ алдында шығып сөйлеу, бірлескен жұмыс нәтижелерін көрсете
білу, пікірсайысқа қатысу;
o Қайшылықты жағдайларды демократиялық жолмен шешу және т.б.
Жобамен жұмыс жасаудың кезеңдері (сипаттаудың мүмкін нұсқалары):
I нұсқа. Жобалар әдісінде жобамен жұмыс жасаудың келесі кезеңдері
анықталады: іздеу, конструкторлық, технологиялық, қорытынды.
Іздеу кезеңі:
- Мәселені іздеу және талдау.
- Жоба тақырыбын таңдау.
- Кезеңдер бойынша жобалау іс-әрекетін жоспарлау.
- Жоба тақырыбы бойынша ақпаратты жинақтау, зерделеу, өңдеу.
Конструкторлық кезеңі:
- Жоба тапсырмасының оңтайлы шешімін іздеу.
- Дизайн талаптарын ескере отырып, құрылым нұсқаларын зерттеу.
- Дайындау технологиясын таңдау.
- Экономикалық баға беру.
- Экологиялық сараптама жасау.
- Конструкторлық және технологиялық құжаттарды құрастыру.
Технологиялық кезең:
-Жобаны тәжірибеде жүзеге асырудың жоспарын құру, қажет материалдарды,
құралдарды және құрылғыларды таңдау.
- Жоспарланған технологиялық операцияларды орындау.
- Сапаға ағымдық бақылау жасау.
- Қажет болған жағдайда құрылымға және технологияға өзгерістер енгізу.
Қорытынды кезең:
- Жобаның орындалуының сапалық бағасы.
- Жобаның орындалуындағы нәтижелерді талдау.
- Жобалаудың нәтижелерін қолданудағы мүмкіндіктерді зерделеу (көрме, сату,
жобалар банкіне қосу, жариялау).
II нұсқа. Оқушылардың барлық іс-әрекеттері келесі кезеңдерге шоғырланған:
дайындалу, жоспарлау, зерттеу, нәтижелер немесе тұжырым, нәтижелер мен
үрдістерді бағалау.
Дайындалу:
- мәселені және одан туындайтын мақсаттар мен міндеттерді анықтау;
- мәселені шешудің болжамдарын беру;
- зерттеу әдістерін талқылау.
Жоспарлау:
- ақпарат көздерін анықтау;
- ақпаратты жинау және талдау тәсілдерін анықтау;
- нәтижелерді көрсету тәсілін анықтау;
- нәтиже мен үрдісті бағалаудың іс жосығы мен критерилерін орнату;
- топ мүшелері арасында міндеттерді бөлу.
Зерттеу:
- ақпараттарды жинау;
- аралық тапсырмаларды шешу.
Нәтижелер және қорытындылар:
- алынған көрсеткіштерді талдау;
- қорытындыны тұжырымдау.
Нәтижелер мен үрдісті бағалау:
- соңғы нәтижелерді рәсімдеу;
- қорытынды жасау, түзету енгізу, соңғы қорытындылар.
Жобалар әдісін қолдану қиыншылықтары мен шекаралары:
Жобалар әдісі оқу үрдісінде шешімі үшін әр түрлі салалардан білімнің
шоғырлануын, және де зерттеу әдістерін қолдануды қажет ететін қандай да бір
зерттеушілік, шығармашылық тапсырмалар пайда болған жағдайда қолданылады
(мысалы, әлемнің әр түрлі аймақтарындағы демографиялық мәселелерді
зерттеу; белгілі бір тақырыпты: қоршаған ортаға қышқылдық жаңбырлардың
әсері мәселесі, әртүрлі аймақтарда өндірістің әртүрлі салаларының орналасу
мәселесі, т.б. ашатын бір мәселеге мемлекеттің әртүрлі аймақтарынан, жер
шарының басқа мемлекеттерінен репортаждар сериясын құру). Жобалар әдісінің
кең таралуын тежейтін басты мәселе – жобалық тапсырмаларды білім
стандарттарының талаптарымен үйлестіру қиындығы болып табылады. Жобалық
тапсырмаларды студенттер орындағанда стандартты білімін, икемін, дағдысын
(нақтырақ айтқанда – олардың қажеттілігі туындайтындай) қолданатындай етіп
құру тәжірибе жүзінде мүмкін емес.
II бөлім VIII-IX сыныптарда жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын
сабақтарында қолданудың теориялық негіздері
1. Сыныптан тыс ағылшын сабақтарында жобалау әдісін қолданудағы
жаттығулар кешені
Жобалар әдісінің оқыту мақсаттарының ауқымы: оқушылардың танымдық,
шығармашылық дағдыларын, өз білімдерін өз бетімен құрастыра білу
икемділігін, ақпараттық кеңістікте жөн таба білу іскерлігін дамыту, сын
тұрғыдан ойлауын дамыту.
Жобалар әдісінің мәні – белгілі бір білім жиынтығына ие болуды болжайтын
және жобалау іс-әрекеті арқылы шешімін табуды алдын-ала ескеретін
мәселелерге деген оқушылардың қызығушылығын ынталандыру, алған білімдерін
тәжірибе жүзінде қолдана білу икемділігін, рефлекторлық ойлауды (сыни
тұрғыдан ойлауды) дамыту. Мәселе ойдың мақсатын белгілейді, ал мақсат
ойлаудың үрдісін бақылайды.
Рефлекторлы ойлау мәні – фактілерді әрдайым іздеу, олардың талдауы,
олардың анықтығы туралы ойлану, жаңаны тану үшін, күмәннан шығу жолдарын
табу үшін, фактілерді логикалық тұрғызу, дәлелденген пікірлерге негізделген
сенімділікті қалыптастыру.
Жобалар әдісі біріншіден – қандай бір мәселені шешуді, екіншіден –
нәтижеге қол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I бөлім . Жобалау әдісінің педагогикалық процесте алатын орны
1.1 Жобалау әдістінің мақсатымен және оның
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ..7
1.2 Жобалау әдісінің ерекшеліктері, мәртебесі және
түрлері ... ... ... ... ..10
1.3 Жобалау іс-әрекеті арқылы оқушыардың шығармашылық белсенділігін
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.4 Жобамен жұмыс жасаудың
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .15
II бөлім VIII-IX сыныптарда жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын
сабақтарында қолданудың теориялық негіздері
2.1.1 Сыныптан тыс ағылшын сабақтарында жобалау әдісін қолданудағы
жаттығулар кешені
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...27
2.1.2 Орта тапта (8-9 сыныпта) ағылшын тілінен сыныптан тыс сабақтардың
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 60
Кіріспе
Жобалау әдісі білім беру ресурсы ол оқушылардың танымдық,
шығармашылық дағдыларын, өз білімдерін өз бетімен құрастыра білу
икемділігін, ақпараттық кеңістікте жөн таба білу іскерлігін дамыту, сын
тұрғыдан ойлауын дамыту.
Зерттеудің өзектілігі мен маңыздылығы :
Еліміздегі білім беру саласындағы басты да, негізгі мақсат ол үш тілдік
білім беру программасын қамту мен дайындау екені белгілі, соған байланысты
беріліп отырған ғылыми-зерттеу жұмыстың негізгі өзегі шет тілдегі
материалдар мен шет елдерде қолданылып әдістер мен методиканы немесе жалпы
білім беретін орта мектептегі орта тапта жобалау әдісін сыныптан тыс
ағылшын сабақтарында қолдану әдістерін қазақ мектебінде ендіру мен жүзеге
асыру. Тағы бір маңызы, белгілі бір білім жиынтығына ие болуды болжайтын
және жобалау іс-әрекеті арқылы шешімін табуды алдын-ала ескеретін
мәселелерге деген оқушылардың қызығушылығын ынталандыру, алған білімдерін
тәжірибе жүзінде қолдана білу икемділігін, рефлекторлық ойлауды (сыни
тұрғыдан ойлауды) дамыту. Мәселе ойдың мақсатын белгілейді, ал мақсат
ойлаудың үрдісін бақылайды. Рефлекторлы ойлау мәні – фактілерді әрдайым
іздеу, олардың талдауы, олардың анықтығы туралы ойлану, жаңаны тану үшін,
күмәннан шығу жолдарын табу үшін, фактілерді логикалық тұрғызу, дәлелденген
пікірлерге негізделген сенімділікті қалыптастыру.
Жобалар әдісі біріншіден – қандай да бір мәселені шешуді, екіншіден
– нәтижеге қол жеткізуді болжайды.
Қоршаған ортадағы, әлеуметтегі өзгерістерге байланысты сабақ беру тәсілі
, әдісі методикасы бірге өзгеріп отырады. Тек сонда ғана тәрбие мен сабақ
үрдісі өнімді, нәтижелі болады.
Мектеп программасындағы сабақ беру үрдісіне жаңа педагогикалық
технологиялардың енуін оқушының рухани, интелектуалды дамуының маңызды
түрі екеніне көп көңіл бөлу керек, яғни тек даму ғана педагогикалық
процесстің нәтижелі түрі болып табылады. Шет тілі сабақ ретінде оқушылардың
мәдени, рухани дамуына үлкен мүмкіндік беретін сабақ.
Жобалау әдісі – қандай да бір түрде безендірілген, нақты, айтарлықтай
тәжірибелік нәтижемен аяқталуы тиіс мәселені толық өңдеу арқылы
дидактикалық мақсаттарға жетудің тәсілі. Жобалар әдісінің негізіне жоба
ұғымының мәні, оның қандай да бір тәжірибелік немесе теориялық мәнді
мәселені шешу арқылы алуға болатын нәтижеге деген прагматикалық бағыты
салынған. Бұл нәтижені нақты тәжірибелік іс-әрекетте көруге, түсінуге,
қолдануға болады. Мәселенің шешімі бір жағынан, жиынтықтарды, әр түрлі
әдістерді, оқыту құралдарын қолдануды алдын ала ескерсе, ал екінші жағынан,
ғылымның әр түрлі салаларынан, техникадан, технологиядан, шығармашылық
салалардан білімді қолдану икемінің, білімнің интегралдануының
қажеттілігін болжайды. Орындалған жобалардың нәтижелері көрнекі болуы
тиіс, яғни егер, ол теориялық мәселе болса, онда оның нақты нәтижесі, егер
тәжірибелік болса – қолдануға дайын нақты нәтиженің болуы.
Жобалармен жұмыс істеу оқушыларға дәстүрлі оқу әдісімен қол жеткізе
алмайтын, білім алуға мүмкіндік бере отырып, жоғары білім беру жүйесінде
ерекше орын алады. Бұлай болуы мүмкін, өйткені оқушылар өздері өз
таңдауларын жасайды және өздері талаптанады. Бұл көзқарастан жақсы жобаның:
• тәжірибелік құндылықтары болуы;
• оқушылардың өзіндік зерттеулерін жүргізуінің болжауы болуы ;
• онымен жұмыс істеу үрдісінде де, және оның аяқталуында да бірдей
мөлшерде болжаусыз болуы;
• оны орындау жылдамдығы мен жұмыс бағытында оралымды болуы;
• өзекті мәселелерді шешу мүмкіндігінің болжауы болуы;
• оқушыға өз қабілетіне сәйкес білім алу мүмкіндігін беруі;
• кең спектрлі тапсырмаларды шешуде оқушылардың қабілеттерінің ашылуына
көмегі болуы;
• оқушылардың арасындағы өзара әрекеттерін реттеуге жағдай жасалуы
тиіс.
Дамыған елде шет тілінде сыныптан тыс сабақ жүргізудегі ең басты мақсаты:
Шет тілінде мәдени қатынасқа түскісі келетін оқушының жеке тұлғасы. Мектеп
алдында тұрған басты мақсаттың бірі : жаңа педагогикалық технологиялардың
өнімді қолдануы мен еңгізілуі.Оларға әрине бірінші жобалау әдісі
жатады.Төменде көрсетілетініңдей Е.С Полат жобалау әдісі жаңа педагогикалық
технологиялар дидактикасының дамуына осылайша әсер етеді деп көрсетеді.
➢ Қазіргі таңда қолданылып жүрген стандартталған сабақтың класс(сабақ
жүйесіне жобалау әдісі оңай еніп жүйенің ешқандай мақсатттары мен
құрылымына әсер етпейді.
➢ Бұл технология интеграция кезінде мемлекеттік білім беру
стандартында көрсетілген мақсатқа өте нәтижелі жетеді.
➢ Жобалау әдісі тек оқу материалдарының өнімді игерілуін ғана
камтамасыз етпей, адамгершілік, өнегелік, өз бетімен жұмыс жасау,
мұғалімге, оқушылардың бір(біріне кеңпейілді дұрыс көзқарас, тілдік
қарым(қатынасқа бейімділік, бір(біріне көмекке келу сиякты
қасиеттерін бекітеді. Мұнда бәсекелесу, күндеу, менмендік,
дөрекілік, авторитарлық сияқты дәстүрлі педагогикамен жиі
қалыптасатын қасиеттер жобалау технологиясымен қиылыспайды.
➢ Қазіргі таңда жобалау технологиясы өте мұқиат шет және өз еліміздің
әдіскерлерімен зерттелуде: [2.17-22]
И.Л Бим ,И.А Зимний ,Т.Е Сахоровой, О.М Моисеевой, Е.С Полат, И Чечель, L
Fried-Booth,T Hutchinson, D Phillips және т.б.
Көптеген зерттеулерде жобалау әдісі нәтижелі білім беру жүйесінің ең
маңызды компоненті және әзірлеудің түрін активті іс(әрекет түрі арқылы
(жоспарлау, алдын ала болжау, анализ, синтез( дәстүрлі стандартты емес
білім беру үрдісін көрсетеді.
Жобалау әдісін әсіресе Жалпы Орта Білім Беретін мектептердегі орта табында
және сыныптан тыс сабақтарда қолдану нәтижелі болып келеді. Өйткені осы
уақытта (8-9 сыныпта( алдыңғы қатарлы жаңа мәлімет алу үшін шет тілін өз
бетімен қолдану, сөздік қорды байыту, лингвистикалық білімді кеңейту және
оларды қоршаған болмыстың жаңа саласында қолдану алға шығады.
Жобалау методикасы жаңа педагогикалық жеке ( тұлғаға бағытталған технология
ретінде гуманисттік бағыттың негізгі принциптерін айқындайды:
➢ Оқушының жеке тұлғасына ерекше көңіл бөлінуі;
➢ Нақтылық, оқушыларды қиын қыстау ойлау қабілетіне бағыттау;
Осыған сүйене отырып біз ешқандай күмәнсіз жобалау әдісі әзір материалды
игеру мен жаңадан игеруге негізделген дәстүрлі сабақ беру тәсілінің
баламасы екенің айтамыз.
Ғылыми( теориялық әдебиеттерді анализдеудің, педагогикалық тәжірибеге
сүйенудің және ғылыми-зерттеу жүргізушінің жеке зерттеулерінің арқасында
қазіргі таңда шет тілін оқыту үрдісінде бірнеше қарама( қайшылықтар бар
екені аңықталып отыр, олар:
➢ Мемлекеттік білім беру програмасы бойынша шет тілін оқытуда орта
тапқа қойылған талаптар мен шынайы орта тап оқушыларының арасындағы
қарама( қайшылықтардың болуы;
➢ Шет тілінде сыныптан тыс сабақтарда жаңа педагогикалық
технологиялардың қажеттілігіне қарамастан дәстүрлі сабақ беру
тәсілінің шет тілінен сынптан тыс сабақтарда басым болуы;
➢ Оқушылардың сабақ үрдісіне жаңа еңгізулерді, технологияларды жоғары
ниетпен калауымен және оған дайын болғанымен мұғалімдердің жаңа
әдістер мен технологияларға әлі де сенімсіздікпен қарау;
Зерттеудің өзектілігі, теориялық маңыздылығы осы мәселелерді шешудегі
практикалық өңдеулердің жетіспеушілігі берілген тақырыпты таңдауға негіз
болды. “Орта буында жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын сабақтарында
қолдану”
Зеріттеу обьектісі: Жалпы Орта Білім Беретін мектептердегі орта табында
ағылшын тілінен сыныптан тыс сабақтар үрдісі мен сыныптан тыс сабақтардағы
сөйлеу қабілеті.
Зеріттеу пәні: “Орта буында жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын
сабақтарында қолдану”
Зеріттеудің ғылыми болжамы: Егерде орта тапта Жалпы Орта Білім Беретін
мектептердің орта табында ағылшын тілінен сыныптан тыс сабақтарда жобалау
әдісін қолдансақ, біз мынадай жетістіктерге жетеміз:
➢ Шет тілін өнімді игеру үшін ішкі мотивтің қалыптасуы мен дамуына;
➢ Ойлау қабілеті мен ойлау жылдамдығын арттыруына проблемалық
жағдайда логикалық ойлау қабілетін игеру;
➢ Тілдік, сөйлеу қабілетінің дамуына;
➢ Оқушылардың жеке тұлғалық индивид ретінде қалыптасуына, дербес
тәуелсіз тұлға болуына;
➢ Алға қойған тапсырмалардың нәтижелі шешім табуына.
Зерттеудің міндеті: Сыныптан тыс ағылшын тілі сабақтардағы жобалау әдісін
теориямен негіздеу, өңдеу, және оның нәтижелі, өнімді технология екенін
дәлелдеу. Алға койылған мақсат мынадай шешімдерді талап етті:
- Орта тапта жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын сабақтарында қолданудың
теориялық негіздерін аңықтау.
- Орта тапта жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын сабақтарында жобалау
әдісін қолдану бойынша интерактивті сабақтардың маңыздылығын анықтау.
Дипломдық жұмысым кіріспеден, екі бөлімнен және қорытындыдан тұрады.
Кіріспеде негізігі дипломдық жұмысымның тақырыбына тоқтала ғана отырмай оны
әрі қарай жалғастыруға мүмкіншілік беріледі.
Бірінші бөлім дипломдық жұмысының тақырыбы бойынша оның тарихы мен оның
қазіргі таңда қолдануы қарастырылады
Екінші бөлім VIII-IX сыныптарда жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын
сабақтарында қолданудың теориялық негіздері белгіленеді.
Қорытындыда дипломдық жұмысымның тақырыбын зерттеу барысында алынған
жауаптарға қорытынды жүргізіледі
I бөлім . Жобалау әдісінің педагогикалық процесте алатын орны
1.1 Жобалау әдістің мақсатымен және оның тарихы
Біздің жағдайымызда жобалау әдісі деп – сабақтың өткізілу түрі айтылады.
Сонымен қатар жобалау әдісі - оқушымен оқытушының бірігіп, белгілі бір
мәселені шешуге және қорытынды жасауға негізделген оқу немесе басқа да
әрекеттерін айтуға болады. Мектеп мұғалімдерінің арасында жобалау
жұмыстарына байланысты жобалау сабақтары, жобалық апталықтар, жобалық
жұмыстар т.б тіркестер қолданылып жүр. Жобалық жұмыстар орындалу мерзіміне
қарай ұзақ, орташа және қысқа мерзімді болып бөлінеді. Қазір мектеп
оқушылары мен мұғалімдері бірігіп ұзақ мерзімді ғылыми жобаларды орындап,
қорытындысы бойынша қала, республика көлемінде белгілі ғалымдардың
қатысуымен өткізілетін конференцияларда келелі мәселелердің шешілу жолдары
туралы ойларын ортаға салып, көпшілікті мәселелерді шешу жөніндегі
ұсыныстары таң қалдырып жүргені бәрімізге белгілі.
Жобалау – proicere деген латын сөзі. Бұл сөз жоспарлау, дайындау
сияқты мағынаны немесе жоспардың жүзеге асырылуын білдіреді. Жоба ұғымы
педагогика саласында ғана емес экономика, басқару, зерттеу салаларында да
кеңінен қолданылатыны белгілі. Мысалы: құрылыс жобасы, зерттеу жобасы,
оқыту жобасы т.б.
Жобалау әдісі 20 ғасырдың басынан басталады. Бұл әдістің ғылыми негізін
қалаушылар: Д. Дьюи , Девей,Килпатрак, Снедден, Ричардс.
Сол кездің өзінде АҚШ ғалымдарының арасында жобалық жұмыстарды - жұмыс
техникасына немесе дидактикалық концепцияға жатқызу туралы мәселе
пікірталас туғызған болатын.
Танымдық прагматизм философиясының өкілі Девей жобалық жұмыстың ғылыми
және саяси концепциясының іргетасын қаласа, оның әріптесі Килпатрак жобалау
әдісін ауқымды мағынасына қарай тәрбиеге қатысты философия ретінде
бағалады. Осыған байланысты Килпатрак жобаны әлеуметтік ортада өткізілетін
жүректен шыққан мақсатты әрекет ретінде қарастырады. Девей мен Килпатрак
мектептен тыс кезде өмір мен ойлауды,әрекет пен білімді, мектеп пен
тәжірибені байланыстырушы ретінде жаңа дидактикалық концепция негізін
салмақшы болады. Қорыта келе Килпатрак жоспарлы әрекет демократиялық
қоғамның белгілі сипатты бөлігі деп есептейді, сондықтан оны да оқу
үрдісінің сипатты бөлшегі ретіндеқарастыру керек екендігіне тоқталады. Бұл
ұғым АҚШ-тың шығысында ғана қолдау тапты. Басқалары мәселені шешу процесін
жобалау әдісініңерекшебелгісі деп білді. Сонымен кез келген өз бетінше
шеуін табуға болатын мәселелерді жобалық жұмыс деп айтатын болды. Осының
салдарынан жобалық жұмыс - мәселені шешудің сызбалық үрдіс деңгейіне түсіп
кетті. Бұл үрдіс барысында оқытушы мәселені ұсынушы болса, оқушы оны шешуші
болды.
Жобалау әдісі бастау алған Солтүстік Америкадан басқа жерлерде
(Кершенштайнер 1968; Гаудиг 1922; Хаазе 1932; Отто 1914) және еңбек
мектептерінде (Кершенштайнер 1904, Эстрайх 1921; Блонский 1937, Макаренко
1969.) бұл мәселе жөнінде педагог-реформаторлардың арасында пікірталастар
болып тұрды.
Рейхвейн (1951) теория мен тәжірибенің байланысын жоба десе, Б. Отто
жалпы сабақтардың концепциясында басты рөлді сұхбат алады дегенді
айтады. Кершенштайнер (1968) еңбек мектебінен жобалау идеяларын немесе осы
бағытта дамуды байқауға болатын еді.
Жобалау идеялары Еуропада алпысыншы, жетпісінші жылдары баламалы
мектеп немесе баламалы оқыту түрлерін енгізу туралы пікірталас кезінде
қолдау табады.
Жобалау идеясы, жобалау әдісі ең алдымен жалпы білім беретін мектептер
мен жоғары оқу орындарындағы дәстүрлі оқытуға қарсы бағытталған бағдарлама
ретінде қарастырылды. Бұл идея көптеген ғалымдардың (Пиаже, Эбли)
(Высоцкий, Леонтьев, Гальперин) қолдауымен жобалау әдісінің негізін қалауға
себеп болды.
Жоғарыда айтылғандай, жобалау әдісі мұхиттың арғы бетінде 20 ғасырдың
басында басталғанымен, Қазақстанда білім беру салалары кредиттік жүйеге
енгелі қазақ тілі әдістемесінде соңғы жылдары ғана қолданыла бастады.
Жобалау әдісі - оқу үрдісін ерекше етіп тұратын кешенді оқыту
тәсілдері жиынтығы. Бұл әдіс - студенттерге әрекеттерін өз бетінше
жоспарлауға, ұйымдастыруға және бақылауға мүмкіндік береді.
Жобалау әдісі студенттерге тақырып таңдауда, мәліметтердің дереккөздерін
жинауда және презентация жасауда өз бетінше жұмыс істеуге жағдай жасайды.
Бұл әдіс қарым-қатынастың жаңа түрін үлгілеуге арналған. Жобалау студенттің
өз бетінше ойластырып, жүзеге асыруға арналған жұмысы. Зерттеу барысында
студенттің бойында жұмысына қажетті төмендегідей біліктер қалыптасады:
- өзінің қабілеті мен қызығушылығына қарай тақырыпты еркін таңдай алады.
- алдына қойған міндетіне қарай жұмыстың мазмұнына өз бетінше талдау жасай
алады.
- өз бетінше алдына қойған мақсатына жету және жүзеге асыру жолдарын
іздестіреді.
- мүмкіндіктері мен мүмкіндіктер шегін тексеруге және дамытуға жағдай
жасайды.
- мәліметтерді жинап, жүйелеп және сыни ойлауға үйренеді.
- әдістерді талдау, салыстыру арқылы жұмысына тиімді әдісті таңдай алады.
- аудиторияның алдында сөйлеуге, ойын дәлелді және логикалық жүйелікпен
жеткізуге, аудиторияны өзіне қарата білуге дағдыланады.
- өзгелерді тыңдап, айтқандарын ой елегінен өткізуге дағдыланады.
- шешімі қиын сұрақтарды өз бетінше шеше біледі.
-өз көзқарасын дәлелдеп, шешімінің дұрыстығына тыңдаушылардың көзін
жеткізуге тырысады.
Жобалау жұмысы тіл үйренудің формалдық сипатын жоюға, тілді
үйренудің тәжірибелік нәтиже беруіне ықпал етеді. Жоба оқытушы мен оқушының
функционалдық міндеттерін өзгертеді. Оқушы ағылшын тілін оқытудың нақты
бір сабағының мазмұнын таңдауда, ұйымдастыруда, құрастыруда белсенді
қатысса, оқытушы кеңесші, көмектесуші немесе ойынға қатысушы ретінде ғана
көрінеді.
Сонымен, жобалау жұмысы қазіргі оқытудың талабына сай жеке тұлғаға
бағытталғанымен сипатталады. Ағылшын тілінде сөйлеуге үйрену процесінің
негізгі сипаты тілді аутентті тілдік контексте табиғи түрде меңгеруге
жақындайды.
Жобалау жұмыстарын бір сабаққа немесе бір аптаға арналған шағын жобалау
жұмыстары және бір-екі айға немесе бір семестрге арналған үлкен көлемді
жобалау жұмыстары деп бөлуге болады. Бұлай бөлу студенттердің жоспарлаған
жұмыстарына байланысты.
Жобалау технологиясы қатысушыларға ойша аудиториялардан шығып, талқыланатын
мәселе бойынша өз әрекетінің жобасын жасауға мүмкіндік береді. Ең бастысы,
топ немесе жекелеген бөлімшелердің өз жобасын қорғайтын, басқалардың
алдындағы өзінің артықшылығын дәлелдейтін және достарының пікірін білуге
мүмкіндігі болады.
1.2 Жобалау әдісінің ерекшеліктері:
1.бір топ оқушылар белгіленген бір мақсатқа жетуге ұмтылады
2.оқушылардың ұжым болып жұмыс істеуін қалыптастыру
3.оқушының ойлау дағдысын қалыптастыру
4.әр оқушы жоба жұмысын орындау барысында керекті ізденген мағлуматының
өзіне қажеттілігін түсіну
5.сабақта және сабақтан тыс алған білімін жүйелеу
6.жоба жұмысын орындау барысында оқушы оқыту процесіне көбірек
жауапкершілікпен қарауы
7.жоба технологиясы оқушының өздігінен жұмыс жасауына қызығушылығын арттыр
және ынталандыру.
Жобалар әдісінің мәртебесі (басқа әдістермен және технологиялармен
салыстырғанда):
Жобалар әдісін педагогикалық технологиялар ретінде айтатын болсақ, онда бұл
технология зерттеушілік, ізденістік және мәселелі әдістердің жиынтығы,
өзінің мәнісіне қарай шығармашылық болып табылады. Жобалар әдістері – тек
шынайы білім шоғырына ғана емес, оны қолдануға және жаңа білім алуға (кейде
өз бетімен білім алу арқылы) бағытталған педагогикалық технология.
Жобалар әдісі білім беру жүйесінің толық өңделген және құрылымдалған
компоненті болып табылады. Жобалар әдісінің танымалдығы нақты мәселелерді
шешу үшін, онда теориялық білімдер мен олардың тәжірибеде қолданылуының
үйлесу мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі.
Жобалардың түрлері:
Жобаларды түрлерге бөлудің негізі болып келесі белгілер табылады:
- Жобада басты іс-әрекет: зерттеу, іздеу, шығармашылық, рольдік, қолданбалы
(тәжірибелік бағытталған), таныстырулық бағытталған және т.б. (зерттеу
жобасы, ойын, таныстырулық бағытталған, шығармашылық);
- Жобаның пәндік – мазмұндық ауқымы: моно жоба (білімнің бір саласында);
пәнаралық жоба;
- Жобаны үйлестіру сипаты: бір беттілік (бұлжымайтын, иілгіш), жасырын
(анық емес, телекоммуникациялық жобаларға тән, жобаға қатысушыны
имитациялау);
- байланыстың сипаты: бір ЖОО, факультет, қала, аймақ, елдің және әр түрлі
елдер арасындағы қатысушылар үшін;
- жобаға қатысушылардың саны;
- жобаның ұзақтығы.
1.3 Жобалау іс-әрекеті арқылы оқушыардың шығармашылық белсенділігін
дамыту
Жобалау әдісі – белгілі бір проблеманы бөлшектеп өңдеу арқылы дидактикалық
мақсатқа жетудің тәсілі. Оның нәтижесі – шынайы, белгілі бір түрде
рәсімделген практикалық нәтиже. Жобалау әдісінің негізі мына идея – ол
жоба ұғымының мәнін құрайды, оның прагматикалық бағыты белгілі бір
теориялық және практикалық мәнге ие проблеманы шешу барысында алынатын
нәтижеге жетумен көрсетіледі. Оған қол жеткізу үшін балаларды мынаған
үйрету керек: өз бетімен ойлау, ғылымның түрлі салалары бойынша білімдерін
пайдалана отырып, проблеманы табу және шешу, шешімдердің түрлеріне орай
олардың мүмкін болатын нәтижелерін болжау қабілеті, себеп-салдарлы
байланыстарды орнату іскерлігі. Жобалау әдісі әрдайым оқушылардың өз
бетімен жұмыстануына бағытталған. Оны оқушылар белгілі бір уақыт аралығында
жеке, жұппен, топта орындауы мүмкін.
Жобалау әдісі педагогикалық технология ретінде – бұл мәні бойынша
шығармашылық болып табылатын зерттеу, ізденіс, проблемді әдістердің
жиынтығы.
Жобалау әдісін қолдануға қойылатын талаптар:
1. Зерттеушілік шығармашылық тұрғыдан мәнді проблеманыңміндеттің болуы
(мысалы, бір проблема бойынша әр түрлі жерлерден репортаждар қатарын
жасау)..
2. Мүмкін болатын нәтижелердің практикалық, теориялық, танымдық мәні
(мысалы, газета, альмана шығару)
3. Студенттердің өз бетімен (жеке, жұпта, топта) жұмысы.
4. Жобаның мазмұндық бөлімін құру.
5. Зерттеу әдістерін қолдану.
Жобалау әдісінің нәтижесі материалдық рәсімделген болуы тиіс: видеофильм,
альбом, бортжурнал, компьютерлік газета, альманах, доклад және т.б.)
Жобалаудың құрылымы: жобаның мақсаты, оның өзектілігі – ақпарат көздері
және ақпаратты өңдеу – нәтиже – презентация
Жобаларды құру:
1. Жобаның тақырыбын таңдау, қатысушылардың құрамын белгілеу.
2. Топқа міндеттерді белгілеу, зерттеу әдістерін таңдау, ақпарат іздеу,
шығармашылық шешімдер қабылдау.
3. Оқушылардың өз бетімен жұмысы.
4. Әрдайым зерттеу нәтижелерін талқылау үшін жиналып отыру.
5. Жобаны қорғау, оппонент белгілеу.
6. Ұжымдық талқылау, экспертиза, сыртқы бағаны жариялау, қорытындылар.
Жобаға берілетін сыртқы бағаның параметрлері:
• проблеманың мәнділігі және өзектілігі;
• қолданылатын зерттеу және мәліметтерді өңдеу әдістерінің дұрыстығы;
• жобаға әрбір қатысушының белсенділігі;
• қабылданған шешімдердің ұжымдық сипаты;
• жобаға қатысушылардың қарым-қатынас және өзара көмекке келу сипаты;
• проблеманы зерттеудің тереңдігі және жан-жақтылығы;
• шешімдердің дәлелділігі және дәйектілігі, қорытындылар;
• орындалған жобаның нәтижесін рәсімдеу эстетикасы;
• оппоненттердің сұрақтарына жауап беру іскерлігі, жауаптардың нақтылығы
және дәйектілігі.
Жобалар әдісі білім беру ресурсы:
Жобалар әдісінің оқыту мақсаттарының ауқымы: оқушылардың танымдық,
шығармашылық дағдыларын, өз білімдерін өз бетімен құрастыра білу
икемділігін, ақпараттық кеңістікте жөн таба білу іскерлігін дамыту, сын
тұрғыдан ойлауын дамыту
Жобалар әдісінің мәні – белгілі бір білім жиынтығына ие болуды болжайтын
және жобалау іс-әрекеті арқылы шешімін табуды алдын-ала ескеретін
мәселелерге деген оқушылардың қызығушылығын ынталандыру, алған білімдерін
тәжірибе жүзінде қолдана білу икемділігін, рефлекторлық ойлауды (сыни
тұрғыдан ойлауды) дамыту. Мәселе ойдың мақсатын белгілейді, ал мақсат
ойлаудың үрдісін бақылайды.
Рефлекторлы ойлау мәні – фактілерді әрдайым іздеу, олардың талдауы, олардың
анықтығы туралы ойлану, жаңаны тану үшін, күмәннан шығу жолдарын табу үшін,
фактілерді логикалық тұрғызу, дәлелденген пікірлерге негізделген
сенімділікті қалыптастыру.
Жобалар әдісі біріншіден – қандай бір мәселені шешуді, екіншіден – нәтижеге
қол жеткізуді болжайды.
Жобалар әдісі – қандай да бір түрде безендірілген, нақты, айтарлықтай
тәжірибелік нәтижемен аяқталуы тиіс мәселені толық өңдеу арқылы
дидактикалық мақсаттарға жетудің тәсілі. Жобалар әдісінің негізіне жоба
ұғымының мәні, оның қандай да бір тәжірибелік немесе теориялық мәнді
мәселені шешу арқылы алуға болатын нәтижеге деген прагматикалық бағыты
салынған. Бұл нәтижені нақты тәжірибелік іс-әрекетте көруге, түсінуге,
қолдануға болады. Мәсенің шешімі бір жағынан, жиынтықтарды, әр түрлі
әдістерді, оқыту құралдарын қолдануды алдын ала ескерсе, ал екінші жағынан,
ғылымның әр түрлі салаларынан, техникадан, технологиядан, шығармашылық
салалардан білімді қолдану икемінің, білімнің интегралдануының қажеттілігін
болжайды. Орындалған жобалардың нәтижелері көрнекі болуы тиіс, яғни егер,
ол теориялық мәселе болса, онда оның нақты нәтижесі, егер тәжірибелік болса
– қолдануға дайын нақты нәтиженің болуы. Жобалап оқыту түзу болып
табымайды, және бұл жерде тек нәтиже ғана емес, көп шамада үрдістің өзі
құнды.
Жобалармен жұмыс істеу студенттерге дәстүрлі оқу әдісімен қол жеткізе
алмайтын білім алуға мүмкіндік бере отырып, жоғары білім беру жүйесінде
ерекше орын алады. Бұлай болуы мүмкін, өйткені студенттер өздері өз
таңдауларын жасайды және өздері талаптанады.
Жобалап оқыту мақсаты:
1. Жеткіліксіз білімді әртүрлі ақпарат көздерінен оқушылардың өз бетінше
және ықыласпен оқып үйренуіне;
2. Танымдық және практикалық міндеттерді шешуге алған білімді пайдалануына;
3. Әртүрлі топтарда жұмыс істей отырып, коммуникативтік біліктерді игеруге;
4. Зерттеу біліктерін проблеманы анықтау, ақпарат жинау, бақылау, тәжірибе
жүргізу, талдау, жорамал жасау, қортындылау, дамытуға пайдалану;
5. Жүйелі ойлауды дамытуға жағдай жасау болып табылады.
Жоба – мұғаліммен ұйымдастырылған және оқушымен өз бетінше проблема
шешудегі жүзеге асырылған іс-әрекеттер жүйесі.
Мұғалім Оқушы
Жеке тұлғаға қарай бағытталған Оқыту субъектісі
ұсынушы
Бағыт – бағдар беруші, кеңесші Мақсатқа дербес өз іс-әрекетімен жетуші
белсенді субъект
Оқушының жетістігін құптаушы Өзін-өзі және бір-бірін оқытушы
Ынталандырушы, мақсат қоюшы Өнерпаз, жасампаз еңбектің иесі
Мақсаттарға жетелеуші Өз ізденісімен табысқа жетуші шығармашылық
тұлға
Жобаның тиімділігі – көзбен көріп, құлақпен естіп, есте сақтай отырып
оқушыны ізденіске, іскерлік пен танымдық ынтаға, шығармашылық қабілетті
жетілдіру арқылы түрлі мәселелерді шеше білуге, тапқырлыққа, жаңа ғылыми
ізденіске жетелеуде. Жобалау технологиясын қолданудағы негізгі мақсат –
оқушылардың қызығушылық ынтасын дамыту, өз бетімен жұмыстарын жүргізу
арқылы білімдерін жетілдіру, ақпараттық бағдарлау біліктілігін қалыптастыру
және сыни тұрғыдан ойлау қабілетін арттыру арқылы оқушыны болашақта әр
түрлі жағдаяттарда, әр түрлі қоғамдық ортада өзін-өзі көрсете білуге
бейімдеу.
Жоба жұмыстарын ұйымдастыру үшін, оны жоспарлай білу қажет:
1.4 Жобамен жұмыстың жасаудың кезеңдері
Жоба жұмысы кезендері Жұмыстың Мұғалімнің Оқушылардың
мазмұны тәрбиелік мақсаттыіс-әрекеті
шешудегі негізгі
іс-әрекеттері
1. Дайындық кезеңі Жоба тақырыбынБір бағыт Әр оқушы өмірлік
анықтау төңірегінде өз тәжірбиесіне
оқушыларды тақырып(егер ол болса),
таңдауға сүйене отырып, өз
ынталандырады. ойын ортаға
Топтағы әрбір салады, бірігіп
оқушының пікірін жобаның түпкі
ескере отырып мақсатын анықтайды
жұмысты
жоспарлауға
үйретеді
2. Жоспарлау Топқа бөлу. Оқушыларды өз Топ арасында
Ақпарат жинау бетімен ақпарат әркімнің атқаратын
және талдаудыңжинауға қызметін
жолдарын бағыттайды. Әрбір анықтайды, өз
көрсету. Әрбіртоп мүшесінің тақырыптарын
топ мүшесі пікірін ескере анықтау жұмыс
алдындағы отырып, ұжымдық істеу кезеңдерін
жұмысын талқылау шешімін жоспарлап, бірінші
анықтау тыңдайды, қажет нәтижеге жету
болса өз ойымен уақытын
бөліседі. белгілейді.
Оқушылардың жоба Қоғамдық
бойынша күнделігінтапсырманы
тексереді орындауға
дайындығын
көрсетеді
3. Зерттеу Ақпарат жинау,Оқушы күнделігін Жеке және жұптық
жұмысы аралық бақылап, әрбір жұмыс, анкета
нәтижені жетекшісімен және сұрақтарын
талдау, топ мүшелерімен құрастыру. Қажет
зерттеудің жеке-жеке сөйлесу,болса сценарий
негізгі талдау, нәтижені жазу, қоғамдық
құралдары: салыстыру арқылы ұйымдармен
сұхбат,анкета алдағы жұмысқа қарым-қатынас
бақылау, бағыт беру қалыптастыру.
алынған түрлі Білімін әр пәндік
ақпаратты салада кеңейтеді,
талдау түрлі қоғамдық
жұмыстармен
танысады,
шығармашылық,
белсенділік,
талаптылық
қасиеттерін
бойында
қалыптастырады
4. Нәтижені Ақпаратты Бақылайды, кеңес Топ арасындағы
талқылау талдау, шешім береді. Топ әркімнің ролін
шығару,тұсау ішіндегі жеке анықтап, алынған
кесердің оқушылардың ақпараттың
қандай түрде еңбегін бағалай арасынан ең
өтетінін отырып, бірігіп негізгіні белгілеп
жоспарлау қорғау үшін жазады.
ынтымаққа Проблемалық
бір-біріне деген сұрақтарды
сыйластыққа анықтап, оны бірге
шақырады. Тұсау шешуге дайындалады
кесерге келетін
қонақтар тізімін
жазады, қажетті
аудио-
видеотехниканы
жабдықтайды
5. Жұмыстың тұсау Тыңдайды, Алынған нәтиже
кесері проблемалық туралы есеп
сұрақтарды қоя береді. Бір-бірін
отырып, оқушыны мұқият тыңдайды,
сөйлетуге сөйлеу мәдениетін
мүмкіндік жасайды ескере отырып
бір-бірінің
ойларын
жалғастырып
отырады
6. Бағалау Шығармашылық Ұжымды талқылай
және жоспарлау жұмысты бағалайды,отырып бір-біріне,
еңбек иелерін өздеріне баға
алдағы үлкен береді, алдағы
мақсаттарға жұмыс құрайды
жетелейді
Педагогикалық жоба туралы түсінік.
Өткен ғасырдың екінші жартысында жобалау әрекетін әлеуметтік және білім
сырларында ғылыми-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуге ғылымның әртүрлі
салалары өкілдері үлес қосты. Олардың ішінде Дж. Дьюи, К. Поппер, Г.
Саймон, В. Х. Килпатрик және т. б. бар. Атап айтқанда, Д. Дьюи еңбектерінде
педагогикада жобалау әдіс түсінігінде қолданылса, В. Килпатрик жоба
түсінігін әрекет нәтижесі ретінде қарастырған.
В. Килпатриктің айтуынша, кез келген әрекет, егер ол белгілі бір мүддені
көздей отырып бірлескен және жоғары деңгейдегі өз бетіндік жұмыс ретінде
орындалған білім алушылар тобының әрекеті болса, онда ол юоба болып
есептеледі.
Джон Дьюидің Демократия және тәжірибе атты еңбегінде оқытудың қоғамдық
сипаты қарастырылуына байланысты, жобалау әрекеті қоршаған ортада, шынайы
өмірде туған проблемаларды шешуге негізделген білім мазмұнын әлеуметтендіру
амалы ретінде мақсатты түрде дамытыла бастады. Үнемі өзгеріп отыратын өмір
шындығы әлуметтік тәжірибені тұтас меңгеруге негізделген дағдыларды талап
ететін болды, ол мектептердің де өзгеруіне ықпал ете бастады.
Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігінің Педагогика
және психология саласы бойынша жасалған сөздігінде жобалау туралы бірнеше
түсініктер берілген, мысалы, педагогикалық жобалау – оқушы мен тәлімгердің
алдағы іс-әрекетінің негізгі құрылымдарының жасалымы, бұл оқытушы
әрекетінің тиімділігін арттырады делінсе, жобалау әдісі – оқушыны бірте-
бірте күрделене түсетін практикалық тапсырмаларды жоспарлы түрде орындату
арқылы оқыту жүйесі деп түсіндіріледі. Енді жоба ұғымына келсек, қазақ
тілінде оны жасалуға, қайта құрылуға, қалпына келтірілуге тиісті
нысандардың макеттері, есептеулері және ұстанымды дәлелдері көрсетілген
техникалық құжаттыр. Жоба болашақ жоспар негізінде жасалып, қабылданады.
Білім беру саласы қоғам дамуының деңгейін анықтайтын әлеуметтік және
әлеуметтік мәдени технология және іргелі сала. Бұл тұрғыдан қарастыру
арқылы жобалау мен ғылыми зерттеудің ортақ идеясын болатынын дәлелденеді.
Оның мәні:
• Объектінің құрылым ішінде пайда болуы;
• Кейін оның зерттеу пәніне айналуы;
• Оның кешенді және көп пәнді болуы;
• Зерттеу элементтерімен қатар жобалау элементтерінің қамтуы;
• Жобалық идеяның тиімділігінің бағалануы және оның салдарының талдануы;
• Ғылыми зерттеу позициясымен қатар басқару субъектілерінің өзара
байланысы.
Білім берудің тұтас саласы да жобалау пәні бола алады, мұнда тәжірибелік
зерттеулер жүргізілуі, эксперименттердің жобалық бағдарламалық түрі пайда
болуына алып келеді.
В. В. Давыдов пен Ю. В. Громыко ғылымилықтың жаңа жобалық-бағдарламалық
түрін белгіледі. Оның негізінде ғылыми сипаттама беру (модельдеу), жаңа
фрагменттер мен жүйелер құрастыру алынады. Жобалау пәні ретінде әлеуметтік-
мәдени әрекеттер жүйесінің мәдени-тарихи түрлері алынады. Аталған В. В.
Давыдов пен Ю. В. Громыконың тұжырымдамасын білім берудегі жобалаудың мета
– әдіснамасы деп есептей аламыз және ол дәстүрлі педагогикалық үдерістің
тұта адам құндылықтарына көшуін белгілейді. Оның жобалау негізінде
қолданылу шарттары төмендегідей қарастырылады:
1) Белгілі бір білім мекемесі деңгейінде тәжірибелік зерттеудің қажеттігін
анықтау;
2) Білім саласындағы дәстүрлі нормативтік қызметтермен қатар инновациялық
тәжірибелік алаңдардың болуына жағдай жасау;
3) Білім беру саласындағы тәжірибелік жаңартулардың құралы ретінде жобалық
әрекеттерді алу.
Айта кететін жайт, білім берудегі жобалау инновациялық жобаларды барлық
білім беру ұйымдарына міндеттеуге тиісті емес. Бұл жағдайда басқару
манипулятивтік сипатта болып, білім беру салалары бірдей сипат алуы мүмкін.
Білім беруді жаңарту білім беру жүйелерін жобалау әдіснамасына, әртүрлі
білім мекемелерісипатын және олардың өзіне дамыту әрекеттерін қолдайтын
құндылықтар мен мақсаттарға негізделуі тиіс. Білім беруді дамытудың
перспективалық бағыты ретіндегі жобалау идеяларын В.И. Слободчиков білім
берудегі инновациялық әрекеттері тұрғысынан зерттейді. Ол инновациялық
әрекеттерді:
• Белгілі бір әлеуметтік тәжірибе кеңістігінде;
• Дәстүрлі талаптардың жаңа әлеуметтік күтінімдерге сәйкес болмауынан
пайда болған проблемаларды шешуге бағытталған әрекеттер ретінде;
• Жаңа инновациялық тәжірибені, оның мәдени рәсімделуі мен берілу
механизмін түсінуі және қабылдау әрекеті ретінде;
• Қалыптасқан тәжірибені жаңартуға бағытталған әрекет ретінде
қарастырады.
Мысалы, зерттеу әдістері мақсат – құрал – нәтиже схемасы бойынша бар
нәрсені зерттеу түрінде болатын болса, басқару әрекеттері бағдар – әрекет –
бақылау түрінде, ал жобалау әрекеттері логикасы идея – орындау –
рефлексия түрінде жүзеге асырылады. Жобалаудың өзіне тән ресурстары бар,
олар:
• Интеллектуалдық, ерік-жігерлік;
• Адами позициялық;
• Ұйымдастырушылық;
• Басқару;
• Кәсіби-әрекеттік;
• Материалдық-қаржылық, т. б
Инновациялық жобалау төмендегі өзара байланысты қызметтерді қамтиды, олар:
• Ғылыми-зерттеу әрекеттері немесе жаңа білім ашу, игеру;
• Жобалау әрекеттері немесе жаңа білімді технологияда пайдалану арқылы
тағы да жаңа білім құрастыру;
• Білім беру әрекеттері немесе субъектілердің өз тәжірибесі негізінде
өзіндік білімді игеруі;
Осылайша, жаңа әлеуметтік-мәдени жағдайлар ұлттық білімнің жаңа бейнесін
қалыптастыра бастады, оның мәні мен белгілері – қоғамдық тәжірибенің өз
бетіндік түрі, тарихи тәжірибенің унивесалды түрде берілуі, адамдық мәннің
қалыптасуы мен күшеюінің жалпы тарихи-мәдени түрі.
Бүгінгі әдебиеттерде жобалау – алда болуы тиіс нәрсенің өте қысқаша және
өте нақты сипаттамасын жасау әрекеті, бұл жерде ең маңызды нәрсе – бір
нәрсенің болашақ сипаты туралы, оның қолжетімдігі туралы мақсаттық-
құндылықтық ұстаным болуы. Басқаша айтқанда, адамның ойлау әрекетінің
қалыпты өз шеңберінен шыға алуы – трансценденттенуі – ойлау қызметінің
дамытушылық функциясы іске асырылады.
Білім беруді басқарудағы жобалау туралы зерттеушілер пікірлері төмендегідей
болып келеді. Педагогикалық жобалау түсінігі В. Безруковтың анықтамасы
бойынша,гуманистік мазмұндағы білімді гуманистік әдістер мен тәсілдер
арқылы игеру негізінде белгіленген білім өнімін алудағы оқушылардың білім
нәтижелері мен мақсатына болжам жасау және оны модельдеу.
И. А. Колесникова: жобалау – тәжірибеде бұрын болмаған білім беру мен
педагогикалық әрекет түрлерін жаңадан құрастыру мақсатындағы тәжірибелік-
бағдарлы әрекет;
А. П. Тряпыцина: жобалау – білім берудің дамытудың жаңа саласы,
педагогикалық әрекетті түсіндірудің жаңа амалы;
Е. С. Заир-Бек: жобалау – қазіргі білім беру жүйелерін дамыту, жаңарту,
жетілдіру және ондағы қайшылықтарды болдырмау міндеттерін орындауға
бағытталған педагогикадағы жәй ұймдастырылатын практикалық әрекеттердегі
қолданбалы ғылыми бағыт;
Н. А. Масюкова: жобалау – педагогикалық және ғылыми зерттеу әрекеттерінің
берілуін реттеп отыру құралы;
Олардан басқа жобалауға педагогикалық жоба құру және жүзеге асыру үрдісі,
тұлғаны дамытудың ерекше жолы, оқу технологиясы деген түсініктер берушілер
де бар. Бүгінгі күн жобалау әдістерімен оқыту үрдісінен оқытудағы жобалауға
немесе жобалау негізінде оқытуға, жобалау негізіндегі тәрбиелеуге жобалау
негізіндегі білім беруге көшу жүзеге асырылуда. Бұл үрдісті жобалау
ортасының білім беру ортасына айналуы деп те айтуға болады, өйткені, типтік
жоба құрастыру логикасы бүгінгі таңда оқытудың басты құралдарының бірі
ретінде тәжірибеге белсенді түрде еніп келеді.
Педагогикалық жобалау – педагогтар мен оқушылардың педагогикалық қоғамның
қарым – қатынасының жаңа түрін, білім берудің жаңа мазмұнымен жаңа
технологияларын, педагогикалық әрекеттің жаңа амалдары мен түрлерін
қалыптастыру үдерісі деп анықталады.
Бүгінгі педагогикалық жүйелерде жаңарту нысанына, мақсаттық бағыттарына
және нәтижелеріне байланысты жобалаудың негізгі үш түрі белсенді дамып
келеді, олар:
• әлеуметтік-педагогикалық жобалау, олар әлеуметтік ортаны өзгертуге
немесе педагогикалық құралдар мен әдістер арқылы әлеуметтік
проблемаларды шешуді бағытталады;
• психологиялық-педагогикалық жобалау,оның мақсаты адамдар мен олардың
қарым-қатынастарын білім беру үдерісі барысында жаңарту;
• білім беруді жобалау, ол білім сапасы мен нәтижелерін білім беру
жүйесі мен оның институттарын иновациялық өзгертуді жобалау.
1. Әлеуметтік-педагогикалық жобалау:
o Әлеуметтік ортаны педагогикалық тәсілдермен өзгерту;
o Әлеуметтік проблемаларды педагогикалық құралдармен шешу.
2. Психологиялық-педагогикалық жобалау:
o Оқыту мен тәрбие мақсатын жаңарту;
o Оқыту мен тәрбиенің әдістерін өзгерту;
o Педагогикалық әрекеттерді ұйымдастыру түрлерін жасау;
o Педагогикалық қатынас жүйесін жаңарту.
3. Білім берудегі жобалау:
o Білім беруге мемлекет пен қоғамның талаптарын қалыптастыру;
o Білім беру нәтижелерін жобалау;
o Білім беру мекемелерін институттарын құру;
o Білім стандарттарын жасау.
Педагогикалық инновациялық бағыттарды зерттеген В.Я. Ляудис те білім
берудегі жобалау туралы, біріншіден, бұл-мақсатқа бағытталған, жобаланған,
саналы түрде ұйымдастырылған оқыту процесі, оны басқару ғылыми және
мәдениеттанымдық білімдерді пайдалану негізінде іске асырылады. Екіншіден,
бұл-мақсатқа бағытты ұйымдастырылған болашақтағы міндеттерді орындауға
қабілетті тұлғаны әлеуметтік дамыту ситуациясы, сонымен қатар, осы жерде
мақсат ретіндегі болашақтың нәтижелік мәні де, оны орындауға дайындық
деңгейіне жеткізетін үдеріс те жобаланады дейді.
Жобалау іс-әрекеті арқылы студенттердің шығармашылық белсенділігін дамыту
бойынша тәжірибелік жұмыстың нәтижелерін талдау
Біздің мектебіміздің алдында тұрған басты мақсат жаңа педагогикалық
технологияларды іске қосу және тиімді пайдалану болса, соның бірі жобалық
әдістеме болып табылады. Осы орайда мектеп психологы мектепішілік
Педагогикалық жобалар жәрмеңкесі атты жобалар сайысы өткізілген болатын.
Шараға ұсынысты 14 оқушы бергенімен, түрлі себептерге байланысты оның тек
10-ы ғана сайысқа түсті. Жоба бойынша жүргізілетін жұмысты басталар алдында
және жүзеге асырғаннан кейін жобаға қатысушы студенттерге сауалнама
жүргізілді.
Сауалнаманың мақсаты: оқушылардың жалпы эмоционалдық, мотивациялық күйін
анықтау, ұйымдастыру ісінетжәне жоба жұмыстарына көзқарасын анықтау.
Сауалнаманың мәтіні:
1. Жоба әдісін қалай түсінесіз?
а) дербес жұмыс жүргізу әдісі
ә) тәжірибелік немесе теориялық мәнді мәселені шешу арқылы нәтижеге жетуді
болжайды.
б) жалпы оқыту әдістерінің бір түрі
в) белгілі бір проблеманы бөлшектеп өңдеу арқылы дидактикалық мақсатқа
жетудің тәсілі
2. Жалпы жобалау қызметі қажет пе?
а) иә, қажет
ә) жоқ, қажет емес
б) білмеймін
3.Жобалау іс-әрекеті студенттердің шығармашылық белсенділігін дамытудың
құралы бола ала ма?
а) иә
ә) жоқ
б) білмеймін
4. Жобалар жәрмеңкесін өткізу кезінде нені үйрендіңіз?
5. Шара барысында сізге не ұнады және несімен?
3. Шара барысында сізге не ұнамады және несімен?
І ретті және ІІ ретті эксперименттің нәтижелері:
1. Жоба әдісін қалай түсінесіз?
2. Жалпы жобалау қызметі қажет пе?
3. Жобалау іс-әрекеті студенттердің шығармашылық белсенділігін дамытудың
құралы бола ала ма?
Сауалнаманың 4-ші, 5-ші, 6-шы сұрақтары бойынша қатысушалардың жауаптарын
келесідей топтастыруға болады:
Жобалар жәрмеңкесін өткізу кезінде нені үйрендіңіз сауалына көпшілігі:
• ақпаратты өзбетімен іздеп, жүйелеуді;
• таным-білімдерімізді молайта түстік;
• жаңа дағдыларды игердік;
• ғылыми түсініктермен танысып, ғылыми жобаларды жазуды үйрендік.
Шара барысында сізге не ұнады және несімен деген сауалға:
• өзіміздің шығармашылық потенциалымызды көрсетуге мүмкіндік берілді;
• тартымды да қызықты болды;
• келешекте қажет болатын жақсы тәжірибе жинақтауға мүмкіндік болды.
Шара барысында сізге не ұнамады және несімен сауалына:
• жоба жазуға шектеулі уақыт берілді деген жауаптарын берді.
І және ІІ диагностика нәтижесінде келесі қортындыға келуге болады:
• жоба әдісін жобаға қатысушылар жобамен жұмыс басталар алдында 75%-ы
жалпы оқыту әдістерінің бір түрі ретінде қарастырса, жобамен жұмысты
жүзеге асырғаннан кейін 60%-ы дербес жұмыстану әдісі деп жауап берсе;
• жобалау қызметі қажет пе деген сауалына жобамен жұмыс басталар алдында
жобаға қатысушылардың 86%-ы білмеймін деп, жобамен жұмысты жүзеге
асырғаннан кейін 66%-ы жобалау қызметінің қажеттілігін мойындады.
• Жобалау іс-әрекеті студенттердің шығармашылық белсенділігін дамытудың
құралы бола ала ма деген сауалға жобамен жұмыс басталар алдында жобаға
қатысушылардың 75%- ы білмеймін деп жауап берсе, жобамен жұмысты
жүзеге асырғаннан кейін осы көрсеткіш 15%-ға кеміп, жобаға
қатысушылардың 25%-ы жобалау іс-әрекеті студенттердің шығармашылық
белсенділігін дамытудың құралы бола алады деп жауап берді.
Оқушылар жобалар жәрмеңкесі сайысы нәтижелеріне жасалған талдаулар жоба
бойынша жұмыс істеу ішкі танымдық мотивацияларды күшейтіп, оқылатын пәнге
деген қызығушылықты артыра түсетінін көрсетеді.
Жобамен жұмыс барысында студенттерде келесі сапалар көрініс тапты.
1. Жоспарлау қабілеті:
o Мәселені өздігінше анықтау;
o Зерттеушілік бағыттағы мақсаттар мен міндеттерді белгілеу;
o Жоба тақырыбын нақтылау;
o өздігінше дербес атқаратын жұмыстарды жоспарлау;
o мақсатқа жетудің тиімді де оңтайлы тәсілдерін таңдап алу;
o қортындылар шығару, өз қызметінің нәтижелерін бағалау,
рефлексиялау.
2. Коммуникативті сипаттағы қабілеттер:
o Топ ішіндегі ынтымақтастық пен іскерлік қарым-қатынасты
ұйымдастыра білу;
o Бірлесіп атқаратын іс-қимылдарды келісу;
o Шешімдерді бірлескен түрде шығару;
o Топ алдында шығып сөйлеу, бірлескен жұмыс нәтижелерін көрсете
білу, пікірсайысқа қатысу;
o Қайшылықты жағдайларды демократиялық жолмен шешу және т.б.
Жобамен жұмыс жасаудың кезеңдері (сипаттаудың мүмкін нұсқалары):
I нұсқа. Жобалар әдісінде жобамен жұмыс жасаудың келесі кезеңдері
анықталады: іздеу, конструкторлық, технологиялық, қорытынды.
Іздеу кезеңі:
- Мәселені іздеу және талдау.
- Жоба тақырыбын таңдау.
- Кезеңдер бойынша жобалау іс-әрекетін жоспарлау.
- Жоба тақырыбы бойынша ақпаратты жинақтау, зерделеу, өңдеу.
Конструкторлық кезеңі:
- Жоба тапсырмасының оңтайлы шешімін іздеу.
- Дизайн талаптарын ескере отырып, құрылым нұсқаларын зерттеу.
- Дайындау технологиясын таңдау.
- Экономикалық баға беру.
- Экологиялық сараптама жасау.
- Конструкторлық және технологиялық құжаттарды құрастыру.
Технологиялық кезең:
-Жобаны тәжірибеде жүзеге асырудың жоспарын құру, қажет материалдарды,
құралдарды және құрылғыларды таңдау.
- Жоспарланған технологиялық операцияларды орындау.
- Сапаға ағымдық бақылау жасау.
- Қажет болған жағдайда құрылымға және технологияға өзгерістер енгізу.
Қорытынды кезең:
- Жобаның орындалуының сапалық бағасы.
- Жобаның орындалуындағы нәтижелерді талдау.
- Жобалаудың нәтижелерін қолданудағы мүмкіндіктерді зерделеу (көрме, сату,
жобалар банкіне қосу, жариялау).
II нұсқа. Оқушылардың барлық іс-әрекеттері келесі кезеңдерге шоғырланған:
дайындалу, жоспарлау, зерттеу, нәтижелер немесе тұжырым, нәтижелер мен
үрдістерді бағалау.
Дайындалу:
- мәселені және одан туындайтын мақсаттар мен міндеттерді анықтау;
- мәселені шешудің болжамдарын беру;
- зерттеу әдістерін талқылау.
Жоспарлау:
- ақпарат көздерін анықтау;
- ақпаратты жинау және талдау тәсілдерін анықтау;
- нәтижелерді көрсету тәсілін анықтау;
- нәтиже мен үрдісті бағалаудың іс жосығы мен критерилерін орнату;
- топ мүшелері арасында міндеттерді бөлу.
Зерттеу:
- ақпараттарды жинау;
- аралық тапсырмаларды шешу.
Нәтижелер және қорытындылар:
- алынған көрсеткіштерді талдау;
- қорытындыны тұжырымдау.
Нәтижелер мен үрдісті бағалау:
- соңғы нәтижелерді рәсімдеу;
- қорытынды жасау, түзету енгізу, соңғы қорытындылар.
Жобалар әдісін қолдану қиыншылықтары мен шекаралары:
Жобалар әдісі оқу үрдісінде шешімі үшін әр түрлі салалардан білімнің
шоғырлануын, және де зерттеу әдістерін қолдануды қажет ететін қандай да бір
зерттеушілік, шығармашылық тапсырмалар пайда болған жағдайда қолданылады
(мысалы, әлемнің әр түрлі аймақтарындағы демографиялық мәселелерді
зерттеу; белгілі бір тақырыпты: қоршаған ортаға қышқылдық жаңбырлардың
әсері мәселесі, әртүрлі аймақтарда өндірістің әртүрлі салаларының орналасу
мәселесі, т.б. ашатын бір мәселеге мемлекеттің әртүрлі аймақтарынан, жер
шарының басқа мемлекеттерінен репортаждар сериясын құру). Жобалар әдісінің
кең таралуын тежейтін басты мәселе – жобалық тапсырмаларды білім
стандарттарының талаптарымен үйлестіру қиындығы болып табылады. Жобалық
тапсырмаларды студенттер орындағанда стандартты білімін, икемін, дағдысын
(нақтырақ айтқанда – олардың қажеттілігі туындайтындай) қолданатындай етіп
құру тәжірибе жүзінде мүмкін емес.
II бөлім VIII-IX сыныптарда жобалау әдісін сыныптан тыс ағылшын
сабақтарында қолданудың теориялық негіздері
1. Сыныптан тыс ағылшын сабақтарында жобалау әдісін қолданудағы
жаттығулар кешені
Жобалар әдісінің оқыту мақсаттарының ауқымы: оқушылардың танымдық,
шығармашылық дағдыларын, өз білімдерін өз бетімен құрастыра білу
икемділігін, ақпараттық кеңістікте жөн таба білу іскерлігін дамыту, сын
тұрғыдан ойлауын дамыту.
Жобалар әдісінің мәні – белгілі бір білім жиынтығына ие болуды болжайтын
және жобалау іс-әрекеті арқылы шешімін табуды алдын-ала ескеретін
мәселелерге деген оқушылардың қызығушылығын ынталандыру, алған білімдерін
тәжірибе жүзінде қолдана білу икемділігін, рефлекторлық ойлауды (сыни
тұрғыдан ойлауды) дамыту. Мәселе ойдың мақсатын белгілейді, ал мақсат
ойлаудың үрдісін бақылайды.
Рефлекторлы ойлау мәні – фактілерді әрдайым іздеу, олардың талдауы,
олардың анықтығы туралы ойлану, жаңаны тану үшін, күмәннан шығу жолдарын
табу үшін, фактілерді логикалық тұрғызу, дәлелденген пікірлерге негізделген
сенімділікті қалыптастыру.
Жобалар әдісі біріншіден – қандай бір мәселені шешуді, екіншіден –
нәтижеге қол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz