Қазақстан Республикасы салық жүйесінің 25 мәні

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . .

Кіріспе . . .:

Кіріспе . . .: 1 Салықтық жеңілдіктердің салық жүйесіндегі ролі . . .

3: 6

Кіріспе . . .: 1. 1 Салықтың пайда болу алғышарттары . . .

3: 6

Кіріспе . . .: 1. 2 Салықтық жеңілдіктердің экономикалық мәні . . .

3: 10

Кіріспе . . .: 1. 3 Шет мемлекеттерінде салықтық жеңілдіктерді қолдану

Кіріспе . . .: ерекшеліктері . . .

3: 15

Кіріспе . . .:

Кіріспе . . .: 2 Қазақстан Республикасы салық жүйесінде салықтық жеңілдіктерді

Кіріспе . . .: қолдану жағдайы . . .

3: 25

Кіріспе . . .: 2. 1 Қазақстан Республикасы салық жүйесінің мәні . . .

3: 25

Кіріспе . . .: 2. 2 Қазақстан Республикасы салықтық түсімдерін талдау,

Кіріспе . . .: ондағы салықтық жеңілдіктердің ролі . . .

3: 30

Кіріспе . . .: 2. 3 Шағын бизнес субъектілеріне, Шаруа қожалықтарына және Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға қолданатын

Кіріспе . . .: салықтық жеңілдіктері . . .

3: 36

Кіріспе . . .:

Кіріспе . . .: 3 Қазақстан Республикасы Салықтық жеңілдіктерді енгізудегі

Кіріспе . . .: проблемалары мен шешу жолдары . . .

3: 48

Кіріспе . . .: 3. 1 Салықтық жеңілдіктердің проблемалары мен шешу жолдары……. .

3: 48

Кіріспе . . .:

Кіріспе . . .: Қорытынды

3: 61

Кіріспе . . .:

Кіріспе . . .: Қолданылған әдебиеттер. .

3: 63

Кіріспе

Салық салудың қалыптасуы мен дамуының алғашқы кезеңі ежелгі дүние және орта ғасырлар уақытына келеді және бұл уақыт аралығында салық салу негізінен берекесіздігімен және кездейсоқтықпен сипатталды. Яғни, салық салу нақты ұйымдастырылмаған және салық салу тәртібі реттелмеген болатын. Бірақ, басқа мемлекеттерге қарағанда белегілі бір тәртіпте реттеліп отырған салықтық жүйесі бар мемлекеттерде болған. Салық салудың осы кезеңіндегі салықтар жүйелендірілмеген еді және натуралды формада төленетін.

Салықтың белгіленуі, салық салу мемлекеттің құрылысына, қалыптасқан қоғамдық дәстүрлерге, мемлекет экономикасы мен фискальдық саясатының мән-жайына, билік етуші тармақтардың өктем өкілеттіліктерінің демократиялық деңгейіне, нақты қалыптасқан әлеуметтік, саяси және әкімшілік жағдайларға қарай жүзеге асырылады. Былайша айтқанда, салықты мемлекеттің экономикалық әлеуетінің (күш-қуатының) функциясы деп санауға болады. Осы орайда қатты ескеретін жәйт, салықтың (экономикалық) мән-жайы мен заң жүзінде іске асырылатын мәнінің арасында қарама-қайшылық туындамауы қажет.

Салықтар экономикалық және әлеуметтік-саяси қатынастарды өзінің бойында жинақтаушы күрделі әрі қоғам өмірінің көп аспектілі қаржылық-құқықтық құбылысы болып табылады. Сондықтан ол өзіне тән көптеген айрықша белгілерімен ерекшеленеді.

Салық жеңілдіктері дегеніміз, заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе салық төлеуден түгел босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан босатылатын, салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын төмендету, салық төлеу мерзімін ұзарту жатады.

Салық төлеу мерзімі - салық төленетін уақыт.

Салық төлеу тәртібі - белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін, яғни төлеу кезінде белгілі бір дәйектілікті белгілейді.

Салық көзі - салық салынатын табыс.

Салық ставкасы немесе бәсі өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері.

Ставкалар тұрақты немесе процентпен белгіленеді.

Тұрақты ставкалар салық объектісінен түсетін табыстың мөлшеріне байланыссыз, өлшем бірлігіне тұрақты соммамен тағайындалады.

Проценттік ставкалар үш түрге бөлінеді: үдемелі немесе прогрессивті; регрессивті және пропорционалды.

Үдемелі немесе прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұдайы үдеп, өсіп отырады.

Регрессивтік ставкалар, керісінше, салық салынатын табыстың төмендеуіне сәйкес, азайып отырады.

Пропорционалдық ставкалар салық салу объектісінің мөлшеріне байланыссыз, тұрақты бір процентпен тағайындалады.

Салық оклады - салық төлеушінің белгілі бір салық объектісінен төлейтін салық сомасы.

Бюджет түсімдерінің 90-95% салықтық түсімдерге келеді. Халыққа үш негізгі салықтың ауыртпалығы түседі: жеке табыс салығы, әлеуметтік салық және мүлік салығы. Ал кәсіпкерлік сектор екі салықпен көрінеді: корпорациялық табыс салығы және мүлікке салынатын салық.

Салық жүйесін жетілдіру инвестициялық процестердің барлық түрлерін активизациялауға бағытталу қажет. Бұл қаржы капиталы мен бағалы қағаздар нарығының дамуына өте қажет. Бюджетке түсетін салықтық түсімдердің ең тұрақтысы - қосылған құн салығы мен корпоративтік табыс салығы. Сондықтан бұл салықтарды алу механизмі қарапайым болып, екі негізгі функцияны атқаруы керек: ынталандырушы және фискалды.

Нарықтық экономика жағдайында жеңілдіктің бір түрін ғана қалдыру тиімді - өндірістегі шаруашылық субъектілерге жеңілдіктер. Салық жүйесінің тиімділігі оны жүзеге асыратын субъектілер мен механизмге тәуелді. Қазіргі уақытта мемлекеттің қаржы жүйесінің құрылымында салықтардың уақытында толық төленуіне бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік салық инспекция мен салық милициясы бар. Салықтардың мемлекеттік бюджетке уақытында түсуі қаржы нарығының тұрақтылық факторларының бірі болып табылады, сондықтан салық қызметін жетілдіру мен нығайту шараларын жүзеге асыру өте қажет. Ең біріншіден, салық жүйесінің құқықтық базасын өңдеу қажет. Салықтан жалтару үшін бапты енгізу, ондағы айыппұл сомасы мен қылмыстық жазалар қатал болуға тиіс. Салық инспекторларының мәртебесі туралы жағдайды қабылдау қажет. Барлық дамыған елдерде коррупцияны болдырмау мақсатында салық органдарының қызметкерлеріне жоғары жалақы деңгейі бекітілген. Салық органдарында әр жргандарында әр жліктілігін көтеріп, аттестациядан өтетін жоғары мамандандырылған қызметкерлер жұмыс істейді.

Нақты салаға салық жеңiлдiгiн орнату тәжiрибе көрсетiп отырғандай қамқорлық пен қолдаудың керемет бiр тиiмдi әдiсi деуге келмейдi. Жеңiлдiк берiлiп отырған кәсiпорындар мен жеке тұлғалар жеңiлдiк жүрмейтiн экономикалық қызмет салаларындағы кәсiпкерлiкпен айналысып жүгендерге салық әмiрiн пәрмендi қолдануда қиыншылық тудырады. Оның үстiне жеңiлдiктердi салық төлеуден бұлтару үшiн арсыз пайдаланатындар да аз емес. Преференция түрiнде жататын салық каникулының ұлттық қорды қолдануда берекесiздiк тудырып, түбiнде кiрiстiң жоғалуына соқтыратын халықаралық тәжiрибе көрсетiп отыр.

Салық әкiмгерлiгiн жақсарту жөнiндегi жұмыс жалғастыратын болады: iрi салық төлеушiлермен жұмыстың тиiмдiлiгi артады; салық төлеушiлердiң декларацияларды толытруына қойылатын талап оңайлатылады; салық инспекцияларын дайындаудың пәрмендi бағдарламасы қалыптастырылады; Кiрiстерге қос салық салудан қашу туралы конвенцияны қолдану жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлер әзiрленедi.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасындағы салықтық жеңілдіктерді қолдану ерекшеліктері мен оның маңызын баяндап беру.

Осы мақсатқа орай мынадй міндеттері бар:

1. Салықтық жеңілдіктердің салық жүйесіндегі ролін зерттеу. Оның ішінде: салықтың пайда болу алғышарттарын, салықтық жеңілдіктердің экономикалық мәнін, шет мемлекеттерінде салықтық жеңілдіктерді қолдану ерекшеліктерін анықтау;

2. Қазақстан Республикасы салық жүйесінде салықтық жеңілдіктерді қолдану жағдайын анықтау. Оның ішінде: Қазақстан Республикасы салық жүйесінің мәнін талдау, Қазақстан Республикасы салықтық түсімдерін талдау, ондағы салықтық жеңілдіктердің ролін, шағын бизнес субъектілеріне, Шаруа қожалықтарына және Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға қолданатын салықтық жеңілдіктерін зерттеу;

3. Қазақстан Республикасы Салықтық жеңілдіктерді енгізудегі проблемалары мен шешу жолдарын ұсыну.

Дипломдық жұмысты орындау барысында шетелдік және еліміздің ғалымдарының жұмыстары, сонымен қатар Қазақстан Республикасының нормативтік актілер мен заңнамалары қолданылған.

1 Салықтық жеңілдіктердің салық жүйесіндегі ролі

1. 1 Салықтың пайда болу алғышарттары

Салықтар қоғамдық қатынастары біртіндеп дамып келе жатқан адамзат өркениетінің бастапқы кезеңдерінде пайда болған болатын. Кезінде Інжілдегі Ізгі хабарын жазуда Лука Исаның (Христостың) тууы өзінің баяндауын «Сол күндері кесарь (патша) Август жер жүзінің барлық тұрғындары салық төлеу үшін тізімге тіркелсін деген бұйрық берді» деп бастаған еді. Осы оқиға салықтар мен алымдарға байланысты санақ есебін алу және тізімге тіркеу ісінің бастамасы болды, сондай-ақ халық санағы мен жерлерді есепке алу жөніндегі аталмыш өктем іс-қимылдар Сирияны Квирини басқарып тұрған кезде, астарлы мағынада жүргізілген болатын.

Ал енді көне Грекияға көз салсақ, онда алымдар мен салықтарды алудың әр алуан тәсілдері мен түрлері пайдаланылғанын байқаймыз. Классикалық Грекияда алғашқы тікелей алымды тек құдайлар мен храмдарға құрбандық шалу ретінде берілетін мал-мүліктер түрінде алып отырса, кейіннен кемелер жасауға, белгіленген тәртіпті қамтамасыз етуге, қала шаруашылығы мен порттағы жұмыстарды жүзеге асыруға деп аздап салық алынатын болған.

Көне Римдегі алғашқы салықтар цензус (ценз) деп аталған. Ценздар әрбір бес жылдың көлемінде азаматтардың мүліктеріне сәйкес белгіленіп, алынған.

Ресей мемлекетінің салық жүйесі ІХ-ғасырдың соңына таман қалыптаса бастады. Ең бірінші алынған салық «дань» деп аталатын. Сол кездерде алынатын салықтардың бәрі баждар болып саналатын. Баждардың мына түрлері алынған: «мыть», «гостиная», «перевоз», «вес и мера», «торговая», «вира», «продажа». Татар-монғол шапқыншылығы кезінде Ордаға «выход» деген салық төленген, сондай-ақ «ям» атты салық Орданың елшісі мен оның қызметкерлерін ұстау үшін алынған. Патша Үшінші Иванның кезінде «данные», «ямские», «пищальные», деген салықтар, «стрелецкая подпть», «полоняничные деньги», «сборы на городовое и засечное дело», «соха», «медовая дань», «яеуся» деген түрлі міндетті төлемдер алынған.

Қазақстанда да заман-кезеңдеріне сай салық жүйесі болғаны ешбір күмән тудырмайды. Бір ғана дәлел ретінде «Ұлы Жібек Жолы» мен өркендеп, дамыған қамал-қалалар «Сығанақ», «Отырар», «Тараз», «Мерке», «Исфиджаб», «Құлан», «Яссы», «Сауран», «Барысхан», «Аспара», «Баласағұн», «Қойлық», «Талхиз», «Екіөгіз», «Баба-ата» жөніндегі мағлұматтарды айтуға болады. Тек бір өкініштісі, жазба мәліметтердің сақталмағанына байланысты осы салықтар жөніндегі дерек көздерінің өте аз болуы.

Кезінде Қазақстан тарихына, сонымен бірге салық салу мәселелерін шешуге орасан зор үлесін қосқан бірден-бір құқықтық дерек көзі Тәуке ханның (Әз тәуке) хандық құруы кезінде, оның тікелей қатысуымен қабылданған «жеті жарғы» болып табылады.

Демек, қорытындылай келе, салық - салық салу, мемлекеттің салық жүйесі деген сөздердің мағынасын мемлекеттің кірісін салық төлеушілірдің-заңды және жеке тұлғалардың материалдық мүдделеріне мүмкіндігінше нұқсан келтірмей қалыптастыру керек деп түсінген дұрыс.

Салықтарды тарихи тұрғыда зерттеу олар мемлекетпен қатар пайда болғанын көрсетеді. Бір дәуірде дүниеге келген мемлекет пен салықтардың қатар қалыптасуы және одан әрі бірге дамуы мемлекет пен салықтардың ажырамас сипатын ашады. Сол уақыттан бастап қазіргі заманға дейінгі салық салу жүйесінің дамуын шартты түрде төрт кезеңге бөлуге болады.

Біздің жерімізде ерте заманда ірге тіккен алғашқы мемлекеттердің бірі - Түрік қағанаты. Түрік этнонимі қытай жылнамаларына 542 жылдан бері белгілі, яғни осы жылдары біздің жерімізде салықтар және алымдар пайдаланып, салт - дәстүр немесе заң негізінде қазақ халқына “сіңін отырған” деуге болады.

Түрік қағанаты Қытай елімен экономика жағынан жақсы қарым - қатынаста болған. Қытай елі Қазақ жерінде сауда - сатық жасап, сол кездегі билік еткен - Мұқан қағанға жылына 100 мың тең жібек матасын төлеп отырған.

Түрік қағанаты 603 жылы Батыс, Шығыс болып бөлінгеннен кейін олардың алып жатқан жері анықталды. Батыс Түрік қағанатының қағаны - Тон (618-630жж) Орта Азиядағы басқару жүйесін қайта құрды. Салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп, оларға “селиф” деген атақ берді. Олардың үстінен жасауылдар бақылау жүргізді.

Қарапайым халықты “қара бұдундар” деп атаған. Бұл сөз қазақтын “қалың бұқара”, “қара халық” деген мағынасы. Алым - салықты төлейтін, ауытпалықты көп көтеретін осы “қара бұдундар” Түрік қағанатында салықтын “қанмен өтейтін” түрі де болған. Ондай әскери міндетті атқарушы адамдар майдан шебінің алдынғы қатарында жүрген. Мұндай қызметті көбіне тәуелді тайпалардың адамдары атқарған. Бағынышты тайпалар азық - түлік салығын, төлеп, қымбат бағалы аң терілерін де тапсырып отырған.

Түргеш қағанаты (704-756жж) мал өсіру, егін салумен айналысты. Қаған меншігіндегі жерді ақсүйектерге бөлін, ақсүйектердің шаруашылығын кедейлер күн көру, жан бағу үшін айналысқан. Тарихи деректер бойынша Түргеш қағанатының ыдырауы үш себептін әсерінен, ал оның біреуі - алым-салықтын көптігі мен қысым көрсетуі.

Қарлұқ қағанаты (756-940жж) тұсында Білге Күн Қадыр-хан Саманилер сарайына алым-салық төлеп отырған. Яғни осында жер салығы пайдаланылған болатын, бірақ салықтын “құрбаншылық” түрі әлі де болса пайдаланылды.

Қимақ қағанаты (IXғ. соңы - XIғ. басы) - оларда мал шаруашылығы басым болды. Гардизи былай деп жазады: “шаруалар өз мырзаларына мал бақты”. Тағы дай айта кететін жай, мұнда адам қайтыс болса құрбандыққа шалу міндеті болған.

Қарахан мемлекеті (942-1212) - ондағы жер иеленудің бір түрі “иқта” болған. Иқтаның мәні - оны алған адамдар ол жерде отырған қарапайым халықтан алым-салық жинап, ханға әскери қызмет етуге міндетте болған.

Ірі билік иелеріне жаулап алынған жерлерден үлес беріліп, олар арқылы қазына салығы жинастырылып отырған. Мұндай салық жинау үшін мемлекет жері де жылға берілетін болған.

Дінбасыларға, діни мекемелерге ірі жер иеленушілер, көшпелі әскербасылар өсиет етін қалдырған жерлер де болған. Оларды ваңфтық жерлер деп аталған және олардан салық алынбаған.

Отырықшы аудандарда шаруаларды қанаудың бір түрі - олардың үлеске алған жерлерінен алым-салық жинастырып отыру. Араб, парсы деректерінде ондай үлескерлерді музари немесе барзшар деп атаған.

Қарахан мемлекеті кезіндегі қанаудың бір түрі коммендация болды. Оның мәні: әлсіз адам өз үлесіндегі жерді күштің қамқорлығына береді, ол әлсіз адамды қорғауға тиіс. Әлсіз өзінің шамалы жерден алған өнімін және отбасын қорғағаны үшін күштіге салық төлеген.

Музари немесе барзшар - шаруалардың үлеске алған жерлерінен алынатын алым-салық. .

Қарақытай (1125 - 1212жж) әрбір үйден бір динардан ақша жиналған. Егістік жерлер халыққа беріліп, тиісті салығы арнайы адамдар арқылы жинастырылған. Ал үлестік жерлерді иеленушілердің қолдарында арнаулы грамоталары болған. Әрбір қалада билеуші болды, ол қарақытай гурханына салық төлемін жеткізін тұрды.

Отырар, Тараз қалаларында алым-салықты гурханың арнайы жіберген адамдары жинап отырды. Ал басқа аймақтардан салық жинау, оны қарақытайлардың орталығына жеткізу жергілікті феодалдарға жүетелген.

Жетісудің егіншілікпен айналысатын тұрғындары билеушіге өнімнің оннан бір үлесін төлеген. Ірі қалалар әкімі гурханға жыл сайын жер салығы харадж төлеп отырған.

Харадж - феодалдық рента, өнделетін жерге салынатын салық.

Алтын Ордада (ХІІІғ. ортасы - ХVғ. ортасы) билігі жүріп тұрған хан тұқымының әрбір өкілі белгілі бір аймақтан түсетін алым-салыққа ие болып отырды. Салық жинаумен дағалар айналысты. Сонымен қатар халық санағын өткізу, әскер жинау, байланыс қатынасын жүргізу деген сияқты жұмыстар атқарған (“Ата -мұра” орта ғасырлардағы қазақ тарихы, 2002ж) .

Ақ Орда, Моғолмтанның, Әбілқайыр хандығының, Қоғай Ордасының мемлекеттік-әкімшілік құрылысы, салық түрлері мен міндеткерліктері.

Бұл хандықтардың күш-қуаты көп жағдайда халықтан алынатын алым-салыққа, міндетті төлемдерге байланысты болды. Әскерлерді азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін жиналатын салықты тағар деп атаған. Жерден немесе онда түратын түсетін алым-салық інжу болды. Жер көлеміне байланысты - қалан салығы, екінші аймақтардан харадж, баж салықтары алынды. Баж - өнделетін жерге салынатын салық. Құшыр - мал өсірушілерден мал басының 1/ 10 көлемінде алынған. Мал салығы зекет деп аталған. Зекет - ғарін-кемтарларға үлестіру үшін мешіт жинайтын салық. Зекетті кемтар емес мұсылмандар ғана төлейді. Исламның негізгі бес нарызы бойынша жылына бір рет зекет беру керек. Зекет ішін жеуінен, борышынан артық болса 80 гр алтыннан, 56 гр күмістен зекет беруі керек. Бұлардың қырықтан бірі зекетке беріледі.

Мемлекеттің бюджет жүйесінің аса маңызды құраушы негізі мемлекеттің салықтық құқығының көмегімен мәжбүрлеу арқылы алынатын міндетті төлемдер-салықтар, алымдар, баждар, төлемақылар және т. б., яғни жинақтап айтқанда салықтық түсімдер болып есептелінеді. Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің экономикалық-құқықтық маңызы олардың төленуіне байланысты туындайтын қаржылық-экономикалық және құқықтық қатынастарды, яғни салық төлеушілердің мемлекетке салықтық төлемнің затын (сомасын) берулері кезінде салық заңдарымен белгіленген салықтық құқықтық қатынасқа қатысушы мемлекет пен салық төлеушілердің арасында туындайтын қатынастарда жарқын көрініс табады.

Сонымен салық мемлекет тарапынан біржақты шығарылғн заңдардың негізінде, сол заңдарда айқындалған нақтылы мөлшерде және қатаң белгіленген мерзімдерде, Республикалық немесе жергілікті бюджет кірісін қалыптастыру мақсатында салықтық міндеттемелерін орындауға тиісті заңды және жеке тұлғалардан жүйеленген әрі тұрақты түрде уәкілетті мемлекеттік органдар алатын баламасыз, қайтарымсыз, ақшалай (кейде заттай) міндетті төлем болып табылады.

1. 2 Салықтық жеңілдіктердің экономикалық мәні

Осы орайда салық:

1. түсім көзі жалпы табыстың белгіленген бөлігі болып табылатын төлем;

2. міндетті төлем, жекелей-эквивалентсіз төлем;

3. қайтарылмайтын төлем;

4. мемлекет кірісін қалыптастыратын төлем;

5. ұдайы төлем;

6. мәжбүрлі төлем;

7. заң жүзінде белгіленген төлем;

8. құқыққа сай төлем;

9. жекелей-айқындалған сипаттағы төлем;

10. салық төлеушінің экономикалық-қаржылық жай-күйіне қатысты функ-ция;

11. реттеуші сипаттағы экономикалық стимул және мемлекеттік бюджеттің материалдық - заттық қаражаттарының көзі;

12. қоғамдағы бөлу және қайта бөлу қатынастарын білдіретін экономикалық категория;

13. мемлекеттің салықтық құқығына сай мәжбүрлеп алына отырып, бюджет жүйесінің мызғымас материалдық негізін құрайтын төлем;

14. бірыңғай салық жүйесін білдіретін мемлекеттік деңгейдегі және жергілікті салық салу жүйелеріне байланысты мемлекеттік және жергілікті болып көрініс табатын төлем болап саналады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.