КІСІ ӨЛТІРУДІ ТЕРГЕУДІҢ КРИМИНАЛИСТІК ӘДІСТЕМЕСІ

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

2 тақырып КІСІ ӨЛТІРУДІ ТЕРГЕУДІҢ КРИМИНАЛИСТІК ӘДІСТЕМЕСІ

1. Қылмыстық іс қозғау және кісі өлтірудің криминалистік сипаттамасы
2. Кісі өлтірудін криминалистік сипаттамасы

1. Қылмыстық іс қозғау және кісі өлтірудің криминалистік сипаттамасы
Адамға қарсы жасалатын қылмыстардың ішінде ең қауіптісі кісі өлтіру
кылмысы болып табылады. Бұл қылмыстарды ашу ерекше қиын және жұмыс көлемі
үлкен болғандықтан, кісі өлтіру бойынша істерді күрделілігіне қарап, жоғары
категорияға жатқызуға болады.
Кісі өлтіру Қазакстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 96-бабында
қарастырылып, айтылғандай бұл басқа адамға, құқыққа қарсы қасақана
келтірілген өлім болып табылады.
Кісі өлтіру туралы қылмыстык. іс қозғау негіздері мыналар:
а) Кісі өлтіру белгілері бар мәйіттің (немесе оның беліктерінің)
табылуы;
ә) Өлтірілуі мүмкін екендігі нұсқалған жағдайда адамның жоғалуы;
Мәйіттің (немесе оның бөліктерінің) табылған жағдайында іс козғау
туралы мәселені шешу-ерекше қиыншылықтар тудырмайды.
Егер оқиға болған жерде мәйітті қарағанда қасақана кісі өлтірілгенін,
өзін-өзі өлтіргенін немесе жазатайым жағдайда өлгенін аныктау қиын болса,
осы мәселені тергеу барысында шешу үшін қылмыстык іс козғау қажеттілігі
өзінен-өзі туатындығы белгілі.
Дене зақымын келтіру арқылы жәбірленушіні емірінен айыру немесе мұндай
мақсатсыз кісі өлтірушілікке қастандык жағдайларында да мәселе оңай
шешіледі.
Адам жоғалған жағдайда іс күрделі бола түседі. Өйткені, із-түссіз
жоғалушының кай жерде екендігі жайлы мәліметтердің жоқтығы, оның өзінің
жақындарына қайда және неліктен жоғалғандығын хабарлау мүмкіндігінің
болмауы. Сондықтан адам жоғалуына байланысты іс козғар алдынан тексеру
жүрізіледі, -оның мақсаты: жоғалған адам тірі ме, болмаса оның жоғалуы
зорлап өлтіруге байланысты ма екенін анықтау.
Егер тексеруде жоғалған адамды белгілі бір мерзімге дейін ешкім көрмесе
немесе одан хабар болмаса, ол туыс-туғандарына бармаса және туыстарына
өзінің бір жақка кеткендігін хабарламаса, ол өзі тұратын үй басқармасын,
жұмыс орнын немесе оқитын жерін және басқа да ұйымдарды хабарландырмаса, ал
оның жеке құжаттары және нәрселері үйінде қалса, оның бір жаққа кетуі
туралы ойлары белгілі болмаса, онда жоғалған адамның зорлықпен өлтірілуі
мүмкіндігі негізді деп есептеліп, оның өлтірілуі туралы қылмыстык іс
қозғалады.

2. Кісі өлтірудін криминалистік сипаттамасы
Кісі өлтірудің криминалистік сипаттамасын мына элементтер құрайды:
қылмысты жасыру; қылмыскердің жеке тұлғасы мен жәбірленуші туралы
мәліметтер.
Қылмысты жасалу тәсіліне карай кісі өлтіруді екі негізгі түрге бөліп
қарауға болады:
— ашық түрде кісі өлтіру, яғни кісі өлтірушінің жанында оны білетін
адамдардың болуы.Егер көрген адам болмаған жағдайдың өзінде де, кісі
өлтіруші өзінің істеген ісін және кінәсін жасырмаған жағдайда.
— жасырын түрде кісі өлтіру, яғни қылмыстың ешкім көрмеген жағдайда
жасалуы, кылмыскердің өз кінәсін белсенді түрде жасыруға тырысуы, куәгерлер
катынасқан жағдайдың өзінде бейтаныс адамның қылмыс жасап, жауапкершіліктен
құтылып максатын іске асыруы.
Қылмыстың бұл түрі тергеу үшін күрделі болады. Тергеу әдістемесін
жасағанда кісі өлтірудің әдістерін зертгеумен қатар, олардың қылмыстарын
жасыру тәсілдерін де зерттеу керек. Кісі өлтірушілер көбінесе бір нәрсені
теріс көрсетуге тырысып, түрлі айла жасайды. Әр түрлі жағдайларға сәйкес
олар: табиғи болған өлім, өзін-өзі өлтіру, жазатайым жағдайда, абайсызда
бол-ған өлім және т. б. көріністер.
Кылмыстының айлаларын анықтау барысында мына негізгі факторларға көңіл
бөлінуі кажет: жәбіренушілерге өлтіру уақытында жасалған закымдардың
сипаттамасы және өзін ақтайтын дәлелдердің шынайылығы.
Кісі елтірушілер мәйітті немесе оның бөліктерін жәбірленушінің кім
екендігін танытпау үшін жасыруға тырысады. Мәйіт басының кесіліп алынуы,
бүлдірілуі (құлақ, мұрын, ерін, көз шығарулары мүмкін), бас терісін
сыпыруы, өртеуі суға батырылуы, дененің бөлшектелініп тасталуы мүмкін.
Қылмыскер өлім болған жердегі өз ізін және киіміне түскен таңбаларды
жоюға тырысады. Іздер мен басқа да заттай айғақтар сәйкес материалдары
болуға, кылмыскердін іс-әрекетгері туралы айтуға мүмкіндік береді.
Өлтіру құралдарындағы қол іздер кейде кісі өлтірушінін солакай
екендігін анықтауға мүмкіндік туғызады.
Қылмыс жасау тәсілдері туралы мәліметтерді пайдаланып, негізгі
түлағалардың арасынан қылмысты кім жасағанын аныктап, болжауға болады.
Қылмыстар деректі жағдайда жасалынады. Жағдайды зерттеп, қылмыскер мен
жәбірленушінің әрекеттеріне әсер еткен объективтік факторларды, окиға
тетігін, өлтіру тәсілдерін анықтауға болады.
Мысалы: қаладан алыс емес (ағаш отырғызылған) жерден жас ер адамның
мәйіті табылған. Мәйіттің, жанында жатқан қанды еске түсіретін, қызыл
қышқыл түсті шаш жабысқан үлкен тас, тергеушінің пікірінше кісі өлтіру
құралы деп танылды. Окиға болған жерде алыс-жұлыс іздері болмаған.
Өлтірілген адамның жаңа костюмі мен аяқкиімі, қалтасында ақша болған.
Осылар-дың бәрі өлтіру қасақана емес, таластан, кек алудан, жәбірленушінің
таныстары тарапынан болған деген ойға әкелді.
Қылмыскер мен жәбірленуші туралы мәліметтер криминалистік сипаттаманын,
маңызды бөлігін құрайды. Оларды зерттеу, әсіресе тергеудің бастапқы
кезеңінде жасалған қылмыстың себебі мен оларға әсер еткен жағдайларды ашуға
көмектеседі. Көптеген адамдар қылмыс жасағандарына дейін жүйелі түрде
қоғамдық тәртіпті бұзып, күш көрсетумен айналысатындығын байқатқан.
Қылмыскерлер жүйелі түрде спирт ішімдіктерін шамадан тыс ішіп, құқық
бүзу әрекеттерін мас күйлерінде жасайды. Өлтіру алдында жағдайлар болады,
болашақ жәбірленушілер кей жағ-дайларда өздерін дұрыс ұстамайды. Көбінесе,
әйелдер ерлерінің өмірі мен денсаулығына қастандык, жасайды: мастықтан, кол
жұмсаудан, қорлық көрсетуден.
Егер өлтіру себептеріне көңіл бөлінбесе, олар: бұзақылық пиғылдар,
қызғанушылық, пайдақорлық, баска қылмысты жасыруға тырысуы және т.б. онда
қылмыскердің жеке тұлғасы толық зерттелмейді.
Кісі өлтірушілік қылмыстық-құқық классификациясы нормалар негізінің әр
түрлі классификациясына жатады, олардың негізі болып субъективтік тараптың
(кінә түрі, ниет пен мақ-саттары) моменттері болып табылады, өлтіру
алдындағы жағдай, жәбірленушінің тәртібі (жан күйзелісі жағдайында, қажетгі
қорғаныстан аскан жағдайда өлтіру), мұнда криминалистік классификация
тәсілдері кең колданылады.
Кісі өлтірушілік жасалу тәсілі бойынша олар дайындалып жасалған ба,
әлде жок па, дифференциялануы мүмкін. Статистикалык мәліметтердің
куәландыруы бойынша көптеген қылмыскерлер кісі өлтірушілікті дайындалмай
жасайды, жәбірленуші өміріне қасаканалық кенеттен пайда болып, сол арада
жүзеге асырылады.
Болжамдар жасау негіздері:
зорлықшыл өлім сипаты және оның тікелей себептері; жәбірленушінің жеке
түлғасы; қылмыс жасалған орын; сезіктінің ену және кету жолы;
кылмыскерлердің болжамды саны; жәрбірленушінің жеке байланыстары; қылмыскер
өзімен бірге алып кеткен заттар; қылмыскерге жататын заттар; мәйіттің
жатқан қалпы; мәйіттегі жараның сипаттамалары; өлтіру құрал-саймандары;
жедел мәліметтер мазмұны.
Қылмыс жасауда қылмыскер тандап алған тәсіл, әз кұрбандығымен қатынас
жасау кезіндегі оның тәртібі, оның денесіндегі іздер осы адамның
психикасындағы ауытқушылық, тетіктер туралы куәландырады және
психиатриялык, наркологиялык мекемелерде есепте тұратын, тәртібі ерекше
сипатталатын адамдарды іздеп табуға көмектеседі.
Қылмыстың бұл түріне қылмыс іздерін жасыру бойынша шараларды кең тарату
тиімді. Бұл екі жағдаймен ескертіледі:
а) ауыр қылмысты жасағандығы үшін жауапкершіліктен бас тарту (зорлаған,
құрбандықпен өлтіру);
б) құрбандықпен байланысы бар (туысқандық, таныстық, қарым-
қатынастық);
Арасында сезіктілер болатын типтік тұлғалар тобына мыналар жатады:
а) сондай кылмыстармен бұзақылықтар үшін бұрын сотталғандар — 37 пайыз.
ә) жақындары мен таныстары.
б) жүйке ауруымен ауыратындар.
в) қоғамға қарсы тәртіппен көрінген кәмелетке толмағандар топтары.
Мәйітті бөлшектеу арқылы өлтірудің біразын жәбірленушінің туыстары
немесе жақын таныстары жасайды, бұлар тұрмыстық өлтірушілср деп
аталатындар: Әйелдер адам өлтірерде колдарына балға, балта, үтік, асхана
пышағы т.б. алады.
Қылмысты жасау тәсілдерінің қылмыстық-құқыктық дифференциясы аса
зұлымдықпен жасалған кісі өлтіру немесе көп адамның өміріне қауіп келтіру
тәсілімен. Сол әрекетіне сипаттама жасау үшін маңызы бар ғана емес,
қылмысты тергеу бойынша жұмыстарды ұйымдастыру үшін керек, бұларда
материалдың және идеялық іздерде көрінетін қылмыскер әрекетінің дайындалуы,
оны жасыруға байланысты істер түрлерін көрсетеді.
Нақты әрекеттер спецификасы криминалистік аспектіде қылмыстық нәтижеге
жетуге бағытталған және осымен өз суреті көрінетін шарттылық қылмыс жасау
қолданудағы құралдарға сипаттамалар мен оларды пайдаланудың тәсілдері
көрінеді.
Кісі өлтірушілік жасағанда бұл құралдардың, ату құралдарының әр
түрлілігімен, зорлауда жәбірленушінің қарсылығын тойтару өдістері мен құрал-
жабдықтарына (қылқындыру, ұру) байланысты анықталады.
Пайдаланатын кұралдардың нақты түрі оған байланысты типтік із қалдырып
кана қоймай, қолдану шарттарын да анықтайды: арнайы адаммен (дағды, күш,
табу мен дайындау мүмкіндігі) құралдардың сипатына сәйкес қолданудын орны
мен уақытын таңдау, жасырыну тәсілдері.
Қылмыс жасауда құралдар пайдаланудың түрлерін есептеп криминалистік
әдістемеде өлтірудің мынадай тәсілдерін бөліп қарайды:
Мылтықты пайдалану.
Қара күшті пайдалану (тұншыктыру, суға батыру).
Тұрмыс заттарын пайдалану.
Улы және уландыратын заттарды пайдалану.
Қылмыс жасаудың типтік іздік суреті материалдық және идеалдық
көріністердің барлық жиынтығын, қылмыскер мен жәбірленушінің іс-әрекетімен
жасалған, әрбір нақты жағдайда қылмыс жасаудың тәсілінің тікелей көрінісі
болып табылады да, қылмысты ашудың жолдары мен мүмкіндіктерін анықтайды.
Мылтықтан болған жараларды қараудың ерекшеліктері бар: жараның кірген
және шыкқан тесіктерінің белгілері: бытыраның шашылуы анықталады, мәйітте
және киімде дәрімен күйе іздері барлығы тексеріледі, мәйіт жанынан мылтық
қолданылғандығын куәландыратын заттардың іздерін табу шаралары қолданылады.
Тұрмыстық құралдар арқылы салынған жаракаттардың нысандары әр түрлі
болады: жарты ай, бұрышты, дөңгелек т.б. Жарақат нысанына өтпейтін
құралдардын, қозғалу бағыты мен формалық түрі әсер етеді. Егер өлім жарақат
салынғаннан кейінгі алғашқы тәулікте жеткен болса, онда таңба жиектерінде
шіру процесінің іздері көріне бастайды.
Өтпейтін құралдармен салынған жаралар біркелкі емес, көбінесе жыртылған
болады, жара шеңберінде зақым зонасы (көгерген, езілген) көрінеді.
Тұншықтыру, суга батыруды көрсететін белгілер. Түншык,тыру: ілмекпен
немесе қолмен, өзінің белгілері бойынша асы-ып өлуді еске түсіреді, бірақ
оның өзіне тән белгілері бар:
ілмек-тұзақ салған жердегі жоғарғы терінің көгергені;
бет терісінде, әсіресе қасында көптеген қан тамырлары қиылғандығы
көрінеді;
тілі салбырап тістерінің арасынан шығып тұрады;
странгуляциялық тілім көлденең бағытга болады және ілмек жанынан
үзілісі болмайды.
Суға батыру — егер сұйықта адамның басы ғана көрініп тұрса, онда ол
суға батырылған деп есептелінеді.
Өзендер мен шағын көлдерде суға кеткен адам денесі су түбіне түседі
және қатты ағыс болмаса бір орында калады. Шіри бастағанда мәйіт су бетіне
қалқып шығады (жазда 2—3 күн, қыста 10-20 күн ішінде).
Мәйіттің суда қанша жатқандығын тері түсінің өзгеруіне карап шамалауға
болады: 2-6 сағаттан кейін саусақ ұштарының терісі аздап ісініп, ағарады;
2—5 тәуліктен кейін алақан терісінің барлық беті ісінген, әжімденген сияқты
болады, ақ түске енеді; 7—15 күннен соң қолдың сыртқы терісі түсе бастайды,
30—40 күн өткен соң тырнақтарымен бірге мәйіт дақтары білінеді. Бүл
процестер су температурасына байланысты етеді. Судан мәйітті шығарғаннан
кейін өлім туралы соңғы пікір сот-медициналық зерттеу нәтижесінде айтылады.
Улану әр түрлі химиялық заттар арқылы болады және әр түрлі
сипаттамалармен қоса өтеді.
Кісі өлтіруді тергеудің алгашқы кезеңі. Қаралып отырған кылмысты
тергеудің бастапқы сатысы екі негізгі жағдаймен айқындалады:
а) Қылмыс белгілерін көрсететін материалдық іздердің бар болуы
(мәйіттің табылуы, оның бөліктері, қан іздері, өлтіру
құралдары);
ә) Адамнын жоғалып кетуі немесе қылмыстың ізі болмаса да, қылмыс болды
деген хабар түскен.
ҚР ҚІЖК-нің 177-бабына сай қылмыстық іс козғауға себептер мен негіздер.
мәйіттің табылуы туралы азаматтардьщ, лауазымды түлға-
лардың арыздары;
мәйіттің мәйітханаға түсуі, немесе кісі өлімінің жараланудан, уланудан
болғандығы туралы медицина мекемелерінің хабарлауы;
жәбірленушілердің оларды өлтіруге немесе оларға қастандық жасауға
дайындық бар екендігі туралы арыздары;
кісі өлтіруші мен оның сыбайластарының өз кінәсін мойындап келуі;
қылмыстык іс қозғауға құқылы органдар мен лауазым иелерінің кылмыс
туралы мәліметтерді өздерінің анықтауы.
Тексерудін алғашқы сатысында шешілетін анықталуға бағытталған негізгі
мәселелер: а) кылмыс жасалған орын; б) зорлап өлтіру немесе өлімнің басқа
да себептерден болуы; в) егер зорлықпен өлтіру болса, оны жасаудың тәсілі;
г) құрбандықты, өлтірушіні, сыбайластарды анықтау; д) өлтірудің ниетін
анықтау.
Алғашқы тергеу кызметтері:
Оқиға болған жерді және мәйітті қарау. Мәйіт табылғанда оқиға болған
жерде бірінші рет сырттай карайды. Өлімнің себебі мен түрін анықтау және
жәбірленуші жайында мәліметтер жинау, жасалған кылмыс іздерін табу үшін
жүргізіледі. Табылған мәйітте жарақаттары барлығын тексеруге ерекше көңіл
аударылады. Қару-жарак, жәбірленушінін денесінде терең із қалдырып, адам
денесінің өмірлік маңызды орындарына жарақат
келтіреді.
Қарау-тергеу қызметінің маңыздыларының бірі болып табылады. Оның
нәтижелері барлық алдын ала тергеу істерінің табысты болуын анықтайды.
Оқиға болған жерді қарағанда, ең бірінші қылмыскердін, ізіне дереу
түсуді, оны іздеуді ұйымдастыруы қажет.
Кісі өлімінде сот-медициналық, сарапшы-дактилоскопшылар, биологтер, сот-
жедел суретке түсіру мамандары немесе бейнежазу, ал қажет болған
жағдайларда баллистер мен өрт техниктері де қатынасады.
Бұл, оқиға болған жерді ұқыпты, дәл қарауға, болған жағдайды қайта
қалпына келтіруге (қылмыс болғанға дейінгі), айғақ заттарды, т.б. іске
маңызы бар объектілерді алуға мүмкіндіктер жасайды.
Қарау объектілеріне мыналар жатады: үй-жай немесе қылмыс болған ашық
жерлер, жәбірленушіге дене закымдарын салған заттар, мәйіттің өзі.
Оқиға болған жер мен мәйітті ұқыпты қарау мыналарды анықтайды:
Өлімнің болған уақыты, тергеуші хаттамада өлімнің болған уақытын
анықтайтын мәліметтерді жазады: мәйіттегі дактардың болуы мен сипаты,
мәйіттің қатаюы, шіри бастау, ауаның температурасы.
Жәбірленуші мен қылмыскер арасында алыс-жұлыс болғандығы, сынған жиһаз,
аударылып қалған орындықтар, сынған ыдыс-аяқтар т.б. куә болады.
Қылмыскер мен жәбірленушінің тұрған жерлері: соңғысына жарақат салу,
ұрып-соғу т.б. мертігулер. Бұл мәселе мәйіттің жату қалпымен орнын тексеріп-
зерттеуден, жаралар, қан таңбаларын анықтаумен шешіледі.
Өлтірушілердің саны, олардың өлтіру орнына баруы мен қайту жолы, бұл
қылмыскерлердің іздеріне дереу түсуге мүмкіншілік береді.
Қылмыскерлердің саны туралы мәселе оқиға болған жерде қалған аяк,
аяқкиім, қол іздерін, шылымның қалдықтарын т.б. зерттеу жолымен шешіледі.
Тергеуші оқиға болған жерді қарау үстінде криминалистік құрал-жабдықтармен
табу тәсілдерін, іздерді алу мен анықтауды және баска да заттық айғақтарды
дұрыс пайдалана қолданып, шеберлік көрсетуі қажет.
Атыс, атылған оқ, гильзалар мен тығындар бойынша ату құралдар түрін,
моделін, маркасын, жүйесін, ара қашықтықты және ату бағытын анықтауға
болады.
Табылған жерінде мәйітті сырттай қарау сот дәрігері, ол болмағанда
басқа дәрігердің қатысуымен жасалады. Маман өлімнің болу дерегін көрсетіп
кана қоймай, өлімнің қай уакытта болғандығының уақыт шамасын анықтайды,
тергеушіге басқа заттай шығындардың іздерін анықтауға, ашуға көмектеседі.
Оқиға болған жерді қарау — бұл тергеуші немесе сол орында анықтама ізін
жүргізуші қылмыстық іс жүргізуші заң тәртібімен тағайындалған рет бойынша
жағдайды және басқа да болған оқиға жайларын анықтау мақсатымен атқарылатын
іс-әрекет, іс үшін маңызы бар қылмыс іздерін анықтау, оларды алу мен басқа
да заттық айғақтарды анықтау мен табу үшін жүргізіледі. Қараудың негізгі
міндеттері:
а) қылмыс іздерін табу;
ә) басқа да заттай дәлелдерін табу;
б) болған оқиға жағдайын анықтау;
в) іс үшін маңызы бар баска да жағдайларды аныктау;
г) тергеушінің барлық іс-әрекетін және барлық табылғандарды сол
күйінде, сол қалпында, сол ретпен қарау мезгілінде қалай болғанын қағазға
түсіру;
д) карау кезіндегі барлық алынған заттарды тізімдеу;
е) қарау процесіндегі алынған заттар мен құжаттарды сақтауға шаралар
қабылдау.
Заң қылмысты іс қозғағанға дейін оқиға болған жерді қарауға рұқсат
етеді.
Істі қозғауға бола ма, болмай ма, окиға болған жерді біліктілікпен
зерттелгеннен кейін ғана қорытынды шығаруға болады.
Сондықтан да, қылмыстық іс жүргізу заңы, окиға болған жерді қарауды
ешкандай кезек күттірмейтін іс-әрекет деп есептеп, тергеушіні анықтау
органын дереу окиға болған жерді қарауға міндеттейді, бүл іс-әрекетсіз
қылмыстык іс козғау мүмкін емес.
Оқиға болған жерді қарағанда жіберілетін типтік қателер мыналар:
Криминалистік мәселелерді әлсіз шешкенде: іздеу жұмыстары жапа шегеді,
үстіңгі жағында жатқан нәрсе ғана жазылып-түсіндіріледі.
Қараудың жүйесіздігі.
Алғашқы сатының жиі қайталанатын типтік кемшіліктері:
Оқиға болған жерді қарауда ат үсті жүргізілуі;
Хаттамаға криминалистік акпаратты дәл түсіндіріп жазбау;
Анықтаудың фотографиялык әдістерін сапасыз пайдалану;
Микрообъектілер анықталмайды, зерттелмейді, жазылып-хатталмайды:
ластар, киім мен аяқкиімдегі, қолдағы және дененің басқа бөліктеріндегі;
Теріс жағдайлар анықталып талданбайды.
Жәбірленушіден жауап алу. Жәбірленушіден өз уақытында жауап алу, істің
жағдайлары туралы толық та шын көрсетпелер алуға, кінә мен олардың
жақындарына жәбірленушіге әсер етпеуге жағдай жасайды.
Уақыт өте оның көрсетпелері өзгеріске түсуі мүмкін, ол бір нәрселерді
ұмытады, басқа біреудің ырқына көнуі де мүмкін болатын жағдайда, т.б.
Жәбірленушінің өмірі мен денсаулығына қастандық жасау нәтижесінде ол
қатты қозу үстінде болса, одан жауап алуға болмайды.
Аса ауыр жүйке-психикалық жағдайды түсіру үшін тергеуші тыныштық,
сенімділік жағдайын, қылмысты тез ашу мен кінәліні жазалаудың тез
болатындығына сендіру керек.
Жәбірленушіден қылмыс жасау окиғасын катынасты жағдайлар туралы жауап
алу кажет (уақыт, орын, тәсіл, жағдай қылмысқа дейін, қылмыс уақытында және
онан кейін): кылмыскердің осы кезеңдегі ара қатынасы, дене жаракаттары және
құралдар, жәбірленуішнің тәртібі мен жағдайы, мүлікті зиян мөлшері
жауапкершілікті жұмсартатын немесе қатайтатын жағдайлар, қылмыс болу
оқиғасын куәландыратын дәлелдемелер және оның нақты бір адаммен
жасалғандығы.
Егер жәбірленуші оқиға болған жерде толық және дәл керсетпелер бере
алатын мүмкіндігі болса, онда жауап алуды сол арада өткізген жөн.
Тек мүдделі болғандықтан, жөбірленушінің көрсетпелеріне сын көзімен
карауды қажет етеді. Оған шабуыл жасаудын сылтау, әдепсіздік, дөрекілік,
біреуді соғу істерін оның жасыру мүмкіншілігі де жокка шығарылмауы керек.
Куәлер және көзімен көргендерден жауап алу. Окиға болған жерді қараумен
бір мезгілде тергеуші немесе оның тапсырмасы бойынша қылмысты іздеу
қызметкері куәларды анықтап, олардан жауап алады.
Ең бірінші кезекте жауап алатындар:
Қылмысты көзімен көргендер, мәйітті тапкан адамдар, қылмыс жасалып
жатқанда онымен болғандар, туысқандары, таныстары, жәбірленушінің өмірін
жақсы білетіндер.
Куәларды анықтау мақсатында окиға болған жерде сұрау жүргізіледі, жақын
маңайдағы үйлердің тұрғындарымен, ұйымдар мен кәсіпорын қызметкерлерімен
әңгіме жүргізіледі, басқа ішкі істер органдарына сұрау салынады, автобус,
трамвай, троллейбус, электропоезд, автовокзал жүргіншілеріне хабарланады,
жергілікті баспасөз, радио, теледидарға хабарлама беріледі,
егер қылмыс көлікпен жасалса, онда автошаруашылық, техстанция, жөндеу
орындарына, жедел-іздестіру шаралары қабылданады.
Куәлар есебінде жәбірленушіге медициналық көмек көрсеткен дәрігерлер
мен медицина қызметкерлерін қарағанда, жәбірленушілер жиі жағдайда ашық
болады.
Куәгерден жауап алу барысында мыналар анықталады:
Қылмыс кайда? Қашан жасалды? Бастаушы кім? Қандай құралмен денеге
жаракат салынды немесе өлтірілді? Қылмыс құралы қайда болуы мүмкін?
Мәйітті кім, қашан және қандай жағдайда тауып алды? Мәйіт жанындағы
нәрселер не? Қаза тапқан кім?
Қашан, оны кіммен бірге соңғы рет көрді? Ол не істегісі келген еді? Қай
жақка бара жатты? Өзін қалай ұстады? Не айтып еді? Жәбірленушіні үйінен кім
шақырды? Қайда? Неге кетті? Өзімен бірге нәрсе, акша алды ма?
Тергеуші куәгерден жеке жауап алады, егер аз уақыт ішінде бірнеше
тергеу әрекеттерін жасау керек бола, онда жеке куәгерден жауап алуды
анықтау органына жүктейді.
Қылмысты көзімен кәрген адамнан жауап алганда, мыналар анықталуга тиіс:
— қашан және қандай жағдайда куәгер окиға болған жерге тап болды;
— болып жаткан оқиғаны қандай қашықтықтан көрді (қашықтық, ол жерге
жарық түсуі);
— өлтірілген кім? Куәгер ол кісімен карым-қатынаста?
— өлтірілген кім?
— өлтірушілер нешеу болды?
— бұл адамдар куәгерге таныс па? Олармен қарым-катынас қандай?
— олардың әрқайсысының белгісі, киімі, аяқкиімі кандай?
— олар қашан қай жақтан қандай көлікпен келді?
— бір мезгілде ме, әлде әр кезде ме? олардың келу реті қалай еді?
— олар өзара не туралы сөйлесті? Жәбірленушімен ше? Бірін-бірі өзара
қалай атады?
— өлтіру алдында не болды?
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.