Техналогиялық процестер құрамын басқару

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ 3
І Техналогиялық процестерді автоматты басқару жүйесі 6
1.1 Автоматты басқару процестерін зерттеу 6
1.2 Автоматты басқару жүйесінің құрамы және оның түрлері 10
ІІ ТПАБЖ негіздері 12
2.1 Техналогиялық процестер құрамын басқару 12
2.2 Техналогиялық процестерді автоматты басқару жүйесінің құрамы20
ІІІ ТПАБЖ бағдарламалық қамтамасыздандырылуы 22
3.1 ТПАБЖ техникалық құралдар кешені 22
ҚОРЫТЫНДЫ 25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 26

КІРІСПЕ

Алғашқы есептеу жұмыстарын автоматтандыруға арналған ТПАБЖ -дер
күннзн күнге артып келе жатқан информация ағынымен жұмыс істеуде өте
ыңғайлы құрал болып шықты. Бастапқы кезеңдерде ТПАБЖ -дерде тек арнайы
үйретілген адамдар ғана жұмыс істеді, бірақ онша дайындығы жоқ адамдардың
компьютерді пайдалану мұқтаждығы маман еместерге арналған машина жасау
қажеттілігін тудырды. 70 жылдар басында "тұрмыстық" (үйдегі) компьютерлер
деп аталған микрокомпьютерлер шықты. Олардың мүмкіндіктері шектеулі
болатын, тек ойнау үшін және шағын мәтіндер теру үшін ғана пайдаланылды. 70
жылдар ортасында тұрмыстық компьютерлердің етек алғаны сондай, оларды сусын
шығаратын фирмалар да (ТПАБЖ жасай бастады. Дегенмен, микрокомпьютерлер
дамуындағы ең ел^лі оқиға болып 1981 жылы IBM фирмасы жасаған, кейіннен
"дербес компьютер" деп аталған шағын компьютердің шығуы болды. Сол уақыттан
бастап осы атау шағын компьютерлер тобының жалпы аты есебінде түрақталынып
қалды ТП АБЖ түрлілігін ерекшелейтін келесідей шартты белгілер ескеріледі:
ұйымдық-өндірістік иерархияда айналысатын жүйенің деңгейі, уақыт бойынша
басқарылатын технологиялық процестің ағымдық сипаты, басқару объектісінің
ақпараттық қуат шартының көрсеткіші; функционалдық сенімділігінің
деңгейі, функционалдану типі.
Ұйымдық-өндірістік иерархияда айналысатын деңгей бойынша ТП АБЖ
төменгі (бірінші) және жоғарғы (екінші) деңгей, сондай ақ көпдеңгейлі жүйе
болып бөлінеді.
Төменгі деңгей жүйесінің агрегаттарды, қондырғыларды басқаратын,
өндіріс бөлімінің ТП АБЖ жатады. Екінші деңгейдегі ТП АБЖ-не жеке бөліктері
(агрегаттар, қондырғылар) өзінің басқарылатын жүйесімен жабдықталған, оның
ішінде бірінші деңгейлі ТП АБЖ, қондырғы, цех, өндіріс топтарын басқаратын
автоматтандырылған жүйелер жатады (28.1 сурет).
АБЖ екідеңгейлі ұйымның құрылымы, құрамында бірінші және екінші
деңгейлі ТП АБЖ біріктіретін және келісілген басқаруды іске асыратынын
интегралданған ТП АБЖ деуге болады.Уақыт бойынша ағымдық сипатына қарай
басқарылатын технологиялық процестерді ең аз дегенде үш топқа бөлуге
болады: тұрақталған және тұрақталмаған (өтпелі) жағдайдағы қатысты келу
уақытымен ерекшеленетін дискретті, үздіксіз және үздіксіз-дискретті.
Дискретті сипаттама көбіне аспапқұрастыру,
машинақұрастыру процестерінде кездеседі.Технологиялық процесі үздіксіз
сипатталатын өндірістерге энергияны өңдеу және тарату, химиялық өнімдер
өндірісі жатады.
Үздіксіз-дискретті процестерге метал, тері өңдеу және т.б. өндіріс
орындары жатады.
Технологиялық басқару объектісінің және оның ТП АБЖ шартты ақпараттық
қуаты, көбіне берілген жүйемен бақыланатын және өлшенетін технологиялық
айнымалылар санымен сипатталады.
ТП АБЖ функционалды даму деңгейін берілген жүйеде ақпаратты автоматты
өңдеу құралдарымен іске асыратын екі аралас функциямен сипатталады, және
бұл функциялардың біреуі ақпараттық, ал екіншісі басқаруға жатуы керек.
Мысалы, ақпараттық функцияның түрінің деңгейіне байланысты келесі түрлерге
бөлуге болады: параллель бақылау және жағдай параметрлерін өлшеу (аспаптық
шитте); орталықтандырылған бақылау және параметрлерін өлшеу, технологиялық
процестің және оның моделінің жеке кешендік көрсеткіштерін өлшеу (есептеу).
Басқарылатын функцияның түрлілігіне байланысты оларды келесі топтарға
бөлуге болады: бірконтурлы автоматты реттеу; каскадты және программалық
автоматты реттеу; көпбайланысты автоматты реттеу; тұрақталған режимдерді
тиімді басқару.ТПАБЖ функциясын орындалуы оның келесідей құрамдас
бөліктерінің өзара байланысы арқылы жүзеге асады: оперативті персонал
Бұйымдық қамтамасыздандыру техникалық қамтамасыздандыру және ақпараттық
қамтамасыздандыру Сондай ақ, ТП АБЖ жобалауда математикалық
қамтамасыздандыру өңделеді, ол функционалданатын жүйе құрамына кірмейді
және арнайы математикалық қамтамасыздандыру түрінде іске асырылад
Оперативті персонал.ТПАБЖ функционалдау процесі басқа да басқару
жүйелеріндегідей кірістік ақпаратты шығыстыққа түрлендіретін процесс болып
табылады.ТПАБЖ оперативті персоналы объектіні басқаратын және бақылайтын
технолог-оператордан (диспетчер) және жүйенің барлық техникалық және
программалық құрылғыларын дұрыс функционалдауды жүзеге асыратын
эксплуатациялық персоналдан тұрады.
Ұйымдық қамтамасыздандыру.ТПАБЖ ұйымдық қамтамасыздандыруы берілген жүйенің
оперативті персоналын функционалдау ретін тұрақтандыратын құжаттар жинағын
көрсетеді.
Мұнда процестің жүруін анықтайтын технологиялық инструкциялар мен
регламенттер кіреді. Ұйымдық қамтамасыздандыру жүйедегі адамның барлық
жұмысын атқарады: қарапайым операциядан бастап ең күрделі және жауапты
қызыметке дейін (мысалы, процесті тиімдеуде немесе апат алды жағдайларды
анықтауда).Техникалық қамтамасыздандыруы арқылы ТП АБЖ функционалдауға
арналған техникалық құрылғылардың кешені түсіндіріледі.Нақты өзінің
мүмкіншіліктеріне қарай жүйенің барлық қойылған функцияларын орындау үшін
жеткілікті болуы керек. Оның құрамына түрлендіру, ақпаратты көрсету және
беру, басқару, есептеу және орындау құралдары бар құрылғылар кіреді.
Математикалық қамтамасыздандыру.ТПАБЖ математикалық қамтамасыздандыруы
арқылы жүйені функционалдауда және өңдеуде қолданылатын математикалық
әдістердің, модельдердің және алгоритмдердің жыйынтығы түсіндіріледі.
Кез келген тиімді басқарудың математикалық қалыптануы екі элементтен
тұрады: объектінің математикалық моделінен және басқару критериінен.
Математикалық модель арқылы, объектінің тәртібін және ол жұмыс істейтін
шартты сипаттайтын (қозу әсері, шектеу және т.б.) жүйенің математикалық
қатынастары түсіндіріледі.

І ТП АБЖ

1.1Автоматты басқару процестерін зерттеу

Технологиялық үзіліссіз автоматты бақылау байланыс қорғанысы және
негізгі автоматты басқару АБЖ қосалқы жабды қажетті сан тұтынушы қашықтық
функцияларын жүзеге асыру. АБЖ интегрирлік (ТП АБЖ) технологиялық
процесстермен автоматтандырылған басқару жүйесі құрамында жасақталуы үшін
диспетчерлік бөлме каналдар бойынша жүйелі байланыс желісі телемеханика
немесе өндірістік шығарылатын іс әрекетін қамтиды. АБЖ нақты АБЖ
конфигурациясына сәйкес тапсырыс бойынша функционалдықсан және құрамы
жобалау-жинақталатыны болып есептеледі.АБЖ модульды архитектура
модернизация және дамытуы тапсырыс беруші талаптарына келтіріліп қамтамасыз
етіледі және оны пайдаланған кезде ыңғайға келтіреді АБЖ орындалатын
функцияларАқпаратты функциялар:
Технологиялық параметрлердін датчиктен автоматты түрде жиын мәліметі;
Автоматты мәлімет жиын тиек арматурасында орналасқан негізгі күйі жұмыс
тәртібі жасақтауы оны қоса төмен берілген тізім:ықшамдау және тиек арматура
ауыстырып қосуы;газ жылыту;газдану бақылау өрт көрсеткіш жүйесі;өрт дабыл
желдеткіш жылыту жүйесі.Технологиялық орнату шектіктері параметрлердін
ауытқушылығы апат күй алдын ала апат дабыл құрылуы;(басқару және бақылау
панелі) жәшік АБЖ оператор АБЖ дисплей экранында немесе автоматикасында
оператор панелінде штаттан тыс дабыл мәліметін көрсету;ГРС тұтынушы
бойынша жылдық, айлық, тәулік сағаттық газ шығын газ өлшем шығын
мәліметтерінің толтыруы;газ шығын шығарушы коммерциялық интеграциясымен;АРМ
оператор каналдар бойынша интерфейс жергілікті немесе қашықтық мәлімет
алмастыру;архивті мәлімет
ГРС тіркеу апаты, оператор іс әрекетіне хабарлама түпкі объектілерімен
басқару кезінде 30 тәуліктен кем емес ТПАБЖ оператор ретроспектива архивті
бақылаушы жабдық;(10 ТИ, 24 ТС) оператор үйіне пультпен дисктретті және
аналогті мәлімет берілуі.Атқарушы функциялар: механизм орындалу басқару
алгоритмдерінің автоматты түрде жүзеге асырылуы; ТПАБЖ жұмыс тәртібіне
сәйкес оператор ТПАБЖ (немесе)және басқа да технологиялық объектілер және
арматура тиек қашықтық басқаруыҚорғаныс бойынша автоматты басқару сонымен
қоса: автоматты қосу ықшамдау жіптері өз құрылымнан шыққан кезде оны өшіру
резервтіжіптін қосылуы;қосылуы.
Диагностиаландыру функциялары: жоғарғы басқару деңгей аппаратының
дабыл басқару ауытқушылығы; параметр аналог бар дабылының аналогті кіріс
деңгей датчик бойынша шынжырдын түгелдігін бақылау; қайта байланыс
бойынша АБЖ басқару және механизм орындалу барлығы (соленоидті басқару
крандарымен желдеткіш және т.б. келтіргіш жібергіш магнитті байланыстар).
ТПАБЖ шығыс кіріс сандары түрі және датчик диапазондары объектідегі
жіперу-жөндеу жұмыстары тапсрыс берілгенде нақтыланады. АБЖ
бағдарламаушылық қамту жасақталған кезде ТПАБЖ операт мәліметімен және
формалармен телемеханика жүйесіне жоғарғы деңгейіне мәлімет көлемі
беріледітехнологиялық процесстін тарих жүрісі талдауы үшін рұқсат етілмеген
технологиялық жабдықты басқару үшін қолданушы үшін қорғаныс механизм
қамтамасыз ету үшін тіркеу; ТПАБЖ технологиялық жабдық қашықтық
басқару;команда оператор орындалу жоқтығы (алмастыру орындалуы) ТПАБЖ
жұмысы кезінде автоматты тәртіпте алгоритм басқаруымен қарастырылмаған
жағдайда орындалады;бірнеше өлшем түйін бойынша газ шығын есеп тіркеуі және
көрсетуі (бір сәттік,тәуілік, айлық шығын), конфигурациялық параметрлерді
өзгерту сонымен қоса химиялық газ құрамы. Байланыс мүмкіншіліктері АБЖ
мәліметтермен алмастыру ТПАБЖ аралық жоғары тұрған алмастыруы үшін
қолданылады.дабылбасқару құралдарымен және аналогті шифрлеу параметрлері
(дабыл және қашықтық бақылау құрылымы) АБЖ жұмыс күй ықтиярсыз дабыл және
апат ықтиярсыз дабыл шифрлеу 11 АБЖ оператор үйінде жіпеуді қамтид АБЖ
жалпы технологиялық сұлба технологиялық параметрлермен және жабдық күйі
негізгі экранда ұсынылған. Апат, Өрт, Қауіпсіздік және т.б сияқты
апат күй индикация үшін арнайы экраннын бөлшегі келтірілген. Экраннын
төменгі жағында навигация баспалары орнатылған қолданушыға басқа параметр
жүйесімен және терезені күйге келтіруін шақыру араларын орын ауыстыруға
мүмкіншілік береді. Тиек арматура басқаруы (пневматикалық крандармен,
электромагнитті клапандармен) мнемобелгі жабдық арқылы жүзеге асырылады.
Жабдықты басқару үшін қондырылған клавиатура арқылы қолданушы өз атын
және құүпия сөзін еңгізуі тиіс . Жүйе көп қолданушы жүйес басқаруы бола
тұра арнайы басқаруға рұқсаты бар адамдарға және сәйкес деңгейі бар рұқсат
етіледі. Әкімшілік жүйесі резервтелгенрұқсат жүйесіменбірге жүргізуге
мүмкіншілік бере тұра басқару, дабылды мақұлдау және т.б.) қосымша деңгей
еңгізу оларды конфигурациялық бөлуге қолданушыға мүмкіншілік береді.
Мысалы, параметр модификация еңгізу құқығы бірнеше КИПиА және метрология
қызыметкерлеріне олар өзаражұмысты үлестіру күйге келтіру жүйесі өздерінің
жұмыстарына қатысты жасайтындай етіп мүмкіншілік ТПАБЖ жөндеу-
профилактикалық жүргізу кезінде қызыметкерлердін қауіпсіздігі үшін ТПАБЖ
алгоритмдер қорғаныс автоматты түрде өшірілуі және жоғары деңгей басқару
механизмдері орындалу басқаруы тыйым салынған.Механизмдер орындалу және
датчиктердін біріңғай контроллер электрикалық қуат бөлінетін,
бірге жүріп қосылмайтын сымдар басқару қолдану автоматтандырылған
функционалды тиімділік және сенімділігі ТҮАБЖ қызметі технологиялық ақпарат
ағынын қайта өңдеумен тығыз байланысты. Сол үшін де автоматтандыру маманы
басқару үрдісіндегі ақпараттық қамтамасыз етудің жалпы қағидаларын,
технологиялық ақпараттық тұрлендіргішін және оларды алу принциптерін білуі
тиіс, және де ақпараттық аналогты түрден сандық формаға ауысуындағы
сигналдарды кодтау тәсілдерін, ақпаратты жіберу және оны бөгеуілдерден
қорғауды білуі қажет. Мамандар ТҮАБЖ-ның құрылымына негізделген өлшеудің
нақтылығын және шығыс параметрі жүйесін ұстап тұруға арналған әр ақпараттың
көлемін анықтауды, (априорлі, технологиялық), өлшеу құралдарының
зарядталуын есептеуді, ақпаратты өңдеуді және жіберуді, нақтылық жағдайына
сәйкес кодты таңдауды, байланыс жолдарының өткізу қабілеттілігін бағалауды
толық білетін, меңгерген болуы тиіс.
Технологиялық үрдісті нәтижелі және бағытталған мақсатына жеткізу үшін
ол басқарылымды болуы тиіс. Яғни, бұл дегеніміз технологиялық объектінің
қызмет ету процесінде орындаушы (атқарушы) органдарға үздіксіз әсер етуді
қамтамасыз ету қажет, себебі сыртқы әсер етуден қажетті нәтижені аламыз.
Басқа сөзбен айтқанда жүйенің басқарымдылығы деп сол жүйенің басқарушы әсер
ететін қасиетін айтамыз. Яғни, ол белгілі уақыт ішінде жүйенің бастапқы
жағдайдан қажетті жағдайға ауыстыруды береді
Технологиялық басқару объекті жайлы ақпарат алу түрлі байланыс
каналдары арқылы іске асады. Басқару құрылғысының (БҚ) оператормен
байланысы тура болуы мүмкін (оператор – БҚ) және кері (БҚ – оператор)
болады. Кез-келген ақпарат қандайда бір материалдық тасымалдаушыда
беріледі. (магниттік лента, дисктер, графикалық бейнелер мен сызбаларда
және т.б.). Ал ТҮАБЖ-да бұл сигнал сымдар арқылы жіберілетін ток күші
немесе қуаты арқылы беріледі.Технологиялық үрдістердің (АБЖ) – басқару саны
критериіне сәйкес қабылданған технологиялық объекті әсер етуші басқарушының
және өндіруге бағытталған автоматтандырылған басқару жүйесі. ТҮАБЖ-да
локальді автоматика, орталықтандырылған басқару жүйесі, электронды және
есептеу техникалары жетістіктері қамтылған.Жалпылама орталықтандырылған
ТҮАБЖ технологиялық үрдістерді бастапқы ақпараттану өңдеуін жүргізеді,
содан кейін ақпарат тек қана бұл үрдістерді басқару үшін ғана
қолданылмайды, сонымен қатар, оперативті және ұйымдастырылған экономикалық
мәселелерді шешуге арналған басқарудың жоғары деңгейінде қолданылатын
формаға келтіріледі.Қазіргі кезде өндірістің қарқынды дамуымен бірге жоғары
деңгейлі эффекттілі өнеркәсіптік қондырғылар құрастырылуда, сонымен бірге
технологиялық және өндірістік, үрдістердің интенсифтілігі және оларды
басқару жүйесі қарқынды дамуда.

Технологиялық үрдістерді қолмен басқарудан автоматтандырылған түрге -
толығымен ауыса бастады оның бәрі басқару туралы жаңа ғылымның пайда
болуына алып келді. Негізгі қарастырылатын мәселесі технологиялық
үрдістерді автоматтандыру жүйелері және оларды құрастыру тәсілдерін анықтау
болды.
Бұл жүйе Технологиялық үрдістердің басқару жүйесін автоматтандыру
(ТҮАБЖ) деген атауға ие болды. Бұл жүйеге технологиялық объектілерді
басқару жүйесінің көп бөлігі бекітілген, яғни адамдарды (операторларды)
басқару және басқару жүйесінен босатып оны автоматты құрылғыларға ауыстыру
керек.адам-машиналық жүйе, ол ақпаратты жинауды және қайта өңдеуді
қамтамасыз ететін жүйе, бұл адам іс-әрекеттерінің түрлі сфераларын
басқаруды тиімдейді. Технологиялық үрдістердің (АБЖ) – басқару саны
критериіне сәйкес қабылданған технологиялық объекті әсер етуші басқарушының
және өндіруге бағытталған автоматтандырылған басқару жүйесі.ТҮАБЖ-да
локальді автоматика,орталықтандырылған басқару жүйесі, электронды және
есептеу техникалары жетістіктері қамтылған.
Жалпылама орталықтандырылған ТҮАБЖ технологиялық үрдістерді бастапқы
ақпараттану өңдеуін жүргізеді, содан кейін ақпарат тек қана бұл
келтіріледі. Технологиялық үрдістерде автоматтандырылған басқару жүйелері
(металургияда, машина жасауда, мұнайгаз өнеркәсібінде және т.б.) кешенді
автоматтандырудың ең жоғары сатысы болып табылады және бұл еңбек
өнімділігін арттыруға, өндірілетін өнімнің сапасын жақсартуға және басқа да
өндірістің техника-экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға, сонымен қатар
қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған.Кез-келген
БЖА (басқару жүйелерін автоматтандыру) құрастырудың ерекшелігі барлық
металургиялық, жылутехникалық, экологиялық және басқарушылық мәселелерге
(сұрақтарға) жүйелі түрде тоқталады.Қазіргі кезде өндірістің қарқынды
дамуымен бірге жоғары деңгейлі эффекттілі өнеркәсіптік қондырғылар
құрастырылуда, сонымен бірге технологиялық және өндірістік, үрдістердің
интенсифтілігі және оларды басқару жүйесі қарқынды дамуда. Технологиялық
үрдістерді қолмен басқарудан автоматтандырылған түрге - толығымен ауыса
бастады.Мұның бәрі басқару туралы жаңа ғылымның пайда болуына алып келді.
Негізгі қарастырылатын мәселесі технологиялық үрдістерді автоматтандыру
жүйелері және оларды құрастыру тәсілдерін анықтау болды.

1.2 Автоматты басқару жүйесінің құрамы және оның түрлері

Автоматтық басқару объектіні адамның қатысуынсыз, автоматты түрде
басқару Автоматтық басқару – қандай да бір объектіні (машинаны, приборды,
жүйені, процесті) берілген алгоритмге сәйкес адамның тікелей қатысуынсыз
басқару. еңбек өнімділігін,басқарудың сапалылығы мен дәлдігін арттыру үшін,
қолайсыз жерлердегі немесе денсаулыққа залалды жұмыстарды адамның
қатысуынсыз атқару мақсатында қолданылады. Басқару мақсаты басқарылатын
объектінің реттелу шамасының уақыт бойынша өзгеруімен тікелей байланысты.
Басқару мақсатын жүзеге асыру үшін басқарылатын әр түрлі объектілердің
өзіндік ерекшеліктері ескеріліп, объектіні басқару тетігіне әсер етерліктей
әрекет (басқарғыш әрекет) жасалады. Басқарғыш басқару қондырғылары арқылы
жүзеге асырылады.
Өзара әрекетке түсетін басқару қондырғылары мен басқарылатын
объектілер жиынтығы Бұл негізінен өндірістік т.б. кешендер құрамына кіреді.
Уатт бу машинасындағы центрден тепкіш реттеуіштен тұратын автоматты реттеу
жүйесі техникада кеңінен пайдаланылған алғашқы тұйық басқарудың автоматты
жүйесі болды. 20 ғасырдың 50-жылдарында өндірістік процестер мен
өнеркәсіптік кешендерді электрондық есептеуіш машиналар арқылы басқарудың
күрделі жүйелері дүниеге келді.
Бұл жүйелер тобына басқарылатын шаманың мәнін тұрақты етіп сақтайтын,
басқарылатын шаманы белгілі бағдарлама бойынша өзгертіп отыратын басқару
бағдарламасы алдын ала берілмеген енеді. Басқарудың автоматты жүйелері
техниканың түрлі салаларында (көшірмелеуіш фрезалау станогын басқаруға
арналған қадағалауыш жүйе, металл кескіш станоктардағы магниттік лента,
перфолента немесе перфокарта арқылы бағдарламамен басқаруға арналған жүйе)
кеңінен пайдаланылады. Ол авиацияда, ғарыш және әскери техникада үлкен
маңыз атқарады. Басқарудың автоматтандырылған жүйесін құру принциптерін
және оларда өтетін процестердің заңдылықтарын зерттейтін техникалық
кибернетиканың бөлімі Ол бірнеше бөлімге (сызықтық, сызықтық емес жүйелер,
үздіксіз функциясы, дискретті функциялы, релелі, инвариантты, оптимальды,
экстремальды, үлкен жүйелер теориясы, жүйелердің сезгіштік теориясы)
бөлінеді. Негізгі мәселесі – басқарудың автоматтандырылған жүйесін
синтездеу және анализдеу.математикамен ғана емес, физикалық және техникалық
ғылымдарымен тығыз байланысты.
Өнімнің тұтынушылық қасиеттері тұтынушылардың нақты сұранымын
қанағаттандыруға бағытталған. Қолданыстағы стандарт талаптарына сай келетін
өнім тұтынуға жарамды деп есептеледі. Осы талаптарға сай келмейтін өнім
сапасыз өнімге жатқызылады. Жоғары сапалы өнімде жақсартылған немесе жаңа
тұтынушылық қасиеттер болуға тиіс және өнімділік, беріктік, төзімділік,
материал сыйымдылығы, энергия сыйымдылығы, шикізат шығыны жөнінен орташа
көрсеткішпен салыстырғанда елеулі сапалық және
сандық көрсеткіштерге ие болуға тиіс. Өнім сапасына қойылатын
талаптарды тұтынушылар (тапсырыс берушілер), сарапшылар, дайындаушылар,
сондай-ақ мемлекеттік органдар қалыптастырады және тиісті нормативтік-
техникалық құжаттар мен шарттарда баянды етіледі. Қолданыстағы заңдар
тұтынушылардың мүдделерін көздей отырып, қоғамдық өндіріске қатысушылардың
ғылыми-техникалық, өндірістік, құрылыс, ауыл шаруашылық өнімдерінің, көлік,
жабдықтау, сауда, т.б. қызмет түрлерінің сапасын қамтамасыз етумен
байланысты міндеттерін айқындап, заң жүзінде бекітеді. Бұл жүйеге
технологиялық объектілерді басқару жүйесінің көп бөлігі бекітілген, яғни
адамдарды (операторларды) басқару және басқару жүйесінен босатып оны
автоматты құрылғыларға ауыстыру керек.дененің жылулық дәрежесін көрсету
үшін енгізілді. Жылудың түрліше дәрежесі денелер жанасқанда өтетін жылу
процесі бойынша ажыратылады. Жылуды беріп жатқан дене ыстығырақ болады,
демек, оның температурасы жоғарырақ.
Жылу алмасу нәтижесінде екі дененің де температуралары теңесіп,
жылулық тепе - теңдік орнайды. Жылулық тепе - теңдік тек екі дененің
жанасуы кезінде ғана емес, бірнеше денелер жанасқанда да пайда болады.
Жылулық тепе - теңдік кезінде барлық денелердің температуралары
бірдей, сондықтан оны жылулық тепе - теңдік күйінің сипаттамасы деп
есептеуге болады. Ден температурасын өлшейтін аспапты -термометрдеп
атайдыТемператураны өлшеу үшін денелердің кейбір қасиеттерінің(көлем,
газдың қысымы, электрлік кедергі, сәулеленудің жарықтылығы, серпімділік
қасиеттері және т.б.) температураға тәуелді өзгерісі пайдаланылады. Егер
осы өзгерістер мен темперптура арасында функционалдық тәуелділік болса,
онда олардытермометрлерді жасауға пайдаланып, дененің температурасын
анықтауға болады.
Денелердің температурасын өлшеуге пайдаланылатын заттарды термометрлік
Фазалы ультрадыбысты шығынөлшегіштің принциптік схемасыБұл кемшілік әрекет
принципі екі өлшеу каналдары бойынша сұйық ағыны мен оған қарама-қарсы
біруақытта бағытталған импульстің қайталану жиіліктерінің аралығын өлшеуге
негізделген жиілікті-импульсті екіканалды шығынөлшегіштер арқылы жойылады.
Сұйықтың қозғалмауы кезінде (vср = 0) ультрадыбыстың шағылдырғыштан
қабылдағышқа дейін өту уақыты Т = Lvy. Сұйықтың қозғалуы кезінде (vср ¹ 0)
ультрадыбыстың сұйық ағынымен Т2 импульстердің қайталану жиілігіне
түрленеді. Ультрадыбыстың ағын бағытымен сәйкес болған кезде бірінші
каналдағы импульстердің қайталану жиілігі f1 = 1T1, ал екінші каналдағы
шағылысу - f2 = 1T2. Сонда жиіліктердің айырымы Df = f1 – f2 = 2vcos qL
болады.
Жиіліктердің Df айырымы шығынөлшегіштің өлшеу схемасымен белгіленеді
және бақыланатын сұйық жылдамдығының өлшемі v болып
бөлінеді.
2 ТПАБЖ негіздері

2.1 Техналогиялық процестер құрамын басқару

ТПАБЖ құрылғыларын пайдалануға енгізер алдын мамандандырылған ұйым
реттеу жұмыстарын орындау кезінде жұмыстарды өндіруші кестелерді,
графиктерді және ТПАБЖ құрылғыларын реттеу және іске қосу бойынша
орнатылған және нақты алынған деректерді көрсететін басқа материалдарды,
реттеу кезінде енгізілген өзгерістердің сипаттамасы мен сызбаларын, сондай-
ақ мынадай құжаттарды қамтитын, реттеу жұмыстары туралы техникалық есепті
ұсынуға тиіс:реттеу нәтижелері бойынша түзетілген атқарушы құжаттамазауыт
құжаттамасы, пайдалану нұсқаулықтары және жабдық пен аппаратура
паспорттары;реттеу және сынау хаттамалары;
ТПАБЖ пайдалану нұсқаулықтар.Орындалған реттеу жұмыстарын қабылдау
және пайдалануға енгізу үшін рұқсат орнатылған тәртіппен ресімделеді.
Кәсіпорында ТПАБЖ құрылғыларына қызмет көрсету бойынша арнайы оқытылған
персонал болмаған жағдайда (оны даярлағанша), реттеу жұмыстарын қабылдауға
ТПАБЖ құрылғыларына қызмет көрсететін ұйымның маманы қатысуға тиіс.Реттеу
жұмыстары аяқталғаннан кейін және жеке сыналғаннан кейін кемінде 72 сағат
бойы технологиялық жабдықпен ТПАБЖ кешенді сынау жүргізілуі тиіс. ТПАБЖ
құрылғылары орнатылған кәсіпорын өкілінің талабы бойынша ТПАБЖ құрылғыларын
монтаждауды және іске қосуды жүзеге асыратын ұйымдар технологиялық
жабдықтың жұмысымен бірге ТПАБЖ кешенді сынауға қатысады. ТПАБЖ
құрылғыларына қызмет көрсету мен жөндеуді іске асыратын персонал ТПАБЖ
тікелей әрекеттесетін технологиялық жабдықтың құрылғысын білуге тиіс.
Пайдаланудағы ТПАБЖ құрылғылары, функционалдық тағайындалуы бойынша жұмыс
істемейтін технологиялық жабдық кезінде ажыратылуы мүмкін құрылғыларын
қоспағанда, үнемі жұмысқа қосылуы тиіс ТПАБЖ құрылғыларын пайдалану кезінде
жұмыс істеп тұрған объектілердегі апаттық және ескертуші сигнал беру
жүйесінің құрылғыларын электрмен қоректендіруді үнемі бақылау
керек.Пайдалану ұйымының қарамағындағы ТПАБЖ құрылғыларын қосу және ажырату
эксплуатациялық журналға міндетті жазумен, тек оның рұқсатымен ғана
жүргізіледі.
ТПАБЖ құрылғыларына бөтен адамдардың қол жеткізу мүмкіндігіне жол
бермеу үшін олар нық жабылып, пломба салынуы тиіс, бұл жөнінде
эксплуатациялық журналда тиісті жазу жазылған болу керек (пломбалардың
сақталуын кезекшілікті қабылдау және тапсыру кезінде жедел персонал
тексереді).Құрылғыны ашуды қызмет көрсететін персонал не эксплуатациялық
журналда міндетті жазумен жедел-диспетчерлік персонал жүргізуі тиіс.

ТПАБЖ қалқандарының, панельдері мен пульттерінің оларға қол жеткізу
жағынан Қазіргі заманға ТПАБЖ-рі бір-бірінен функционалдық құрамы, объектті
басқаруды автоматтандыру деңгейіне қарай қолданысты техникалық құралдары
мен тағы басқа сипаттамалар бойынша ажыратылады. Техникалық процестерді
басқару жүйелерін дамытудың бірінші стядиясы есептеуіш техникасын қолданбай
басқару жүйелерімен түрлендіру.
Осындай адам-машиналық құрығыларды әдетте жеке қарапайым техникалық
агрегаттарды басқаруда қолданады. Өндірістік жалпы құрлымдық басқаруда
мұндай жүйелер ең төменгі сатыдан орын алады ол объекті тығыз байланыста
болады, басқару және бақылауының тездігімен ерекшеленеді. Бұл басқару
жүйелерінің негізгі функциалары мыналар: техникалық процестердің
параметрлерінбақылау; өндіріс регламенті анықтаған берілген тұрақты режимде
техникалық процесті тұрақтандыру бағдарламалық басқару (процестерді іске
қосу және ажырату) құрылғыны апаттан сақтау, жоғарғы басқармамен тез
байланысу.
Мұндай жүйелер техникалық объектімен тығыз байланыста болады.
Объектінің барлық жағдайы мұндай жүйелерге автоматты түрде датчиктерден
беріліп отырады (бірінші түрлендіргіштерден), ал оның басқарушы әсерлері
реттеу органдарына беріліп отырады. Осындай жағдайда ақпаратты жинау мен
басқарушы әсерді өңдеу үздіксіз немесе жоғарғы жиілікте болады және ол
басқарылатын техникалық процестердің қарқындылығымен анықталады.Бұдан басқа
жүйе операторында құрылғының жағдайын бақылаудағы көптеген бірдей
процестерді бақылап және басқаратын әртүрлі автоматты құрылғылар бар, ол
бірдей процестердің ең негізгілеріне тоқталып, назар аударуына мүмкіншілік
береді. Оператор және оның қол астындағы техникалық құрылғылар объекттің
бірінғай автоматтандырылған басқару жүйесін құрайды. ТПБАЖ-да ақпаратты
жинап және оны өңдеу есептеу техникасын қолданумен жүзеге асады. Барлық
ақпараттық және функционалдық элементтері бар, ақпаратты функциалары бар
ТПБАЖ және есептеу кешенінің болуымен ерекшеленеді.
Ол орталықтандырылған бақылау функциасын техникалық-экономикалық
көрсеткіштермен технологиалық кешендерді есептеуді, құрылғының жұмысын және
жағдайын бақылайды.Есептеуіш кешендер объектінің барлық жағдайын сонымен
қатар, реттелетін және басқарылатын шамалар туралы барлық ақпараттарды алып
отырады.Қарастырылып отырған жүйе келіп түсетін ақпаратты есептеу анализі,
шешім қабылдауы, басқару әсерін іске асыру жұмыстары операторға жүктелуімен
ерекшеленеді:арқылы алынған объект туралы ақпараттар (орталықталынған
құрылғылардан басқасы) әрі қарай өңдеуге беріледі немесе сыртқы
жинақтауыштарды (перфеленталар, перфокарталар) көрсетіледі.

Ақпаратты жинау мақсатында техникалық үрдістің құрылымы (немесе
нақтылау) математикалық моделі оқытылуы мүмкін.

Сурет-1 Ақпараттық-кеңесші режимде жұмыс істейтін ТП АБЖ құрылымдық
схемасы.

“Кеңесші”режимінде басқару функцияларын орындайтын есептегіш кешенді
ТП АБЖ- де келіп түсетін ақпаратты талдау және басқару бойынша оңтайлы
шешім қабылдауды іздеп оператор-технологқа кеңес береді. Сонғы шешімен
басқарушы әсерлерді іске қосу оператордың жұмысы боп қала береді. Мұндай
ТПАБЖ келесі түрде жұмыс істейді. Берілген уақытаралығында (әдетте 10-15
минутта 1 рет) ЕК–н алынған объект күйінің ақпаратты және кешендік,
техникалық, техника-экономикалық көрсеткіштері басқарылатын үрдістің
математикалық моделі бойынша талданады. Модель бойынша есептеу арқылы
оптимум жағдайға жақындауға керекті әсерлер анықталады. Контырлары
операторға беріледі, реттеуіштер көрсеткіштерін өзгерту немесе басқада
түрде үрдісті басқарады.
Бұл жүйедегі реттеуіштер тек қана тұрақтандырғыш ретінде ғана
қолданылмай, сонымен қатар үрдістің технологиялық параметрлерін
бағдарламалық өзгертуді де қамтамасыз етеді. Ал оператор кеңесі бойынша
өзгертулер енгізетін қадағалаушы және реттеуші боп табылады.
Орталықтандырылған басқару құрылғысының функцияларын орындайтын
(супервизаторлы басқару) есептеуіш кешенді ТПАБЖ ерекшелігі: онда ЕК
автоматтық басқарудың тұйық контуріне қосылып, автоматты реттеудің
жүйелерінің кірісіне берілетін сигналдар тәрізді басқару әсерлерін
тудырады. Бұл ЕК-ң режиміне “кеңесші” режимінен басқарудағы барлық
өзгерістерді оператор ғана енгізе алатындығымен ерекшеленеді.
Супервизорлы басқарудың негізгі мақсаты – техникалық үрдісті оған
оперативті әсер ету арқылы оңтайлы жұмыстық режимде автоматты түрде ұстап
тұру. Бұл жүйенің негізгі қасиеттерінің бірі боп табылады.
Супервизорлы басқару жүйесінің ақпаратты жинап және өңдеу бойынша ЕК-
нің жұмысы жоғарыда айтылған кеңесші режимдегі оператор жұмысынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.