МЕХАНИЗМДЕРДІҢ ЕСЕПТЕУ КӨРСЕТКІШТЕРІ

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰН

КІРІСПЕ 2
1 АТҚАРУШЫ МЕХАНИЗМДЕР 5
1.1 Интелектуалды атқарушы механизмдер 5
1.2 Түзу сызықты қозғалатын атқарушы механизмдер 10
2 МЕХАНИЗМДЕРДІҢ ЕСЕПТЕУ КӨРСЕТКІШТЕРІ 13
2.1 Автоматтандыру құралдарының жиыны 13
2.2 Майысқыш бөлгішті механизмдер 20
ҚОРЫТЫНДЫ 22
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 24

КІРІСПЕ

Атқарушы құрылғылар басқару сигналдарын басқару обьектісіне реттеуші
әсер ретінде түрлендіруге арналған. Атқарушы құрылғылар автоматты реттеу
тізбешігінің соңғы үзбесі болып табылады және жалпы жағдайда кушету блогы,
атқарушы механизмнан, реттеуші және қосымша органдардан тұрады. Атқарушы
құрылғылардың негізгі блогы атқарушы механизм және реттеуші орган болып
табылады. Атқарушы механизмдер әртүрлі белгілері бойынша жіктеледі:
1)энергияны қолдану түріне, комбинирленген;құрылымдық орындауына
байланысты:мембраналы, поршенді;кері байланыс түріне байланысты:периодты
және үздіксіз әрекетті болып бөлінеді. Электрлік атқарушы механизмдер өте
кең тараған.электрқозғалтқыш пен элмагнитті өткізгіштен тұрады. Жалпы
жағдайда бұл механизмдер эл.қозғалтқыштан, редуктор,тормоз, байланыстырушы
муфт, жұмыс органдарыүшін арнайы орын ауыстыру құралдарынан тұрады.
Атқарушы механизмдерде айнымалы(көбінесе қысқаша тұйықталған роторлы
асинхронды қозғалтқыш) және тұрақты ток эл.қозғалтқыштарын қолданады.
Шығыс органының өзгеру сипаттамасы бойынша эл.қозғалтқышты атқарушы
механизмдер тұрақт ыжәне айнымалы жылдамдықты, қадамдық болып бөлінеді.
Оларды тағайындалуы бойынша бір оборотты(360° дейін) және көп оборотты деп
бөледі.Эл.қозғалтқышты атқарушы механизмді көбіне 53кН аспайтын күш бар
жерде қолданады. Пропорционал атқарушы механизм екіпозициялы қозғалтқышқа
ұқсас, бір білікте екі эл.қозғалтқыш орнатылады. 1-шісі бір бағытта,2-шісі
қарама қарсы бағытта айналады. Эл.магнитті өткізгіш гидро және
пневмоөткізгіш механизмді сонымен қосаартурлі винтиль мен жапқыштарды
басқару үшін қолданылады. Жұмыс істеу принципі корпуста орналасқан метал
якордың ша катушканың эл.магнитті білігіне сәйкес көлемі бойынша үдемелі
орынауыстырудан тұрады.
Элмагнитті өткізгіш бір және екі жақты әрекетті болып болинеді. 1-ші
қозғалыста якорь пружина арқылы бастапқы қалпына келеді, ал 2-ші
басқарусигналының бағытының өзгеруі арқылы. Жүктеме салу түріне карай
элмагн.өткізгіш периодты және үздіксіз әрекетті болады. Олардың көмегімен
сызықты және релелі басқару іске асырылады. Эл.магн.вентиль(құбырөте тін
клапанды ашу үшін колданылады) поршенді және мембраналы болады. Әрекет ету
принципі гаикага бекітілген винт осінің екі жағымен үдемелі орынауыстыруға
негізделген.Дискретті әрекетті атқарушы қозғалтқышқа жатады. Қадамдық
синх.қозғалтқыш- басқару сигналының импульсі арқылы іске асатын, ротордың
дискретті бұрыштық орынауысуымен айналатын эл.қозғалтқыш. Қадамдық немесе
импульсті эл.қозғалтқыштар эл.импульстерді бұрыштық орынауыстыруға
бектілген қадамға түрлендіреді.
Жалпы құрылымы қоздыру орамдары орналасақан статордан, және магнитті
жұмсақ немесе магнитті катты материалдан жасалған ротордан тұрады. Қадамдық
эл.қозғалтқыштың қуаты 1ваттан 1кВаттка деин болады. Қадамдық
эл.қозғалтқыштар жұмыс органы дискретті түрде орынауысатын әртүрлі
механизмдерде қолданылады. Мұндай механизмге кино түсіретін және
проекциялайтын аппарат, артурлі станоктардың беріліс механизмі,өндірістік
роботтардың атқарушы органдары т.б жатады. Құрылымдық тобы бойынша қадамдық
қозғалтқыштар: активті(тұрақты магнитпен), реактивті, индукторлы болып
жіктеледі. Активті роторлы қадамдық эл.қозғалтқыштар тұрақты магниттен
тұратын ротордан тұрады. Статор басқару орамдарының катушкасы орналаскан
анық көрсетілген полюстардан тұрады.Статор катушкасының қорек көзі
электронды коммутатордан келетін кернеу импульсі болып табылады. Реактивті
қадамдық эл.қозғалтқыштардың статорында қоздыру орамдары анық көрсетілген
полюстері бар. Роторында қоздыру орамдары болмайды, тісті дөңгелектен
тұрады. Қозғалтқыш статорының катушкасы статор бойымен жүретін магнит
өрісін түзе отырып, ток импульсымен кезекпен қоректенеді. Қадамдық
қозғалтқыштың негізгі сипаттамаларына: қадам, шекті механикалық сипаттамасы
және жылдамдығы .Шекті мех.сипаттама-максимал синхрондаушы моменттің
басқару импульс жиілігіне тәуелділігі.
Жылдамдық-басқару импульстарының кішігірім жиілігі. ол өтпелі режимнің
негізгі көрсеткіші. Қадамдық эл.қозғалтқыштың негізгі ерекшелігі - дәлдігі.
Орамға потенциалды бергенде қадамдық қозғалтқыш нақты бір бұрышқа бұрылады.
Тұрақты магнитті қадамдық қозғалтқыштар бұрылу датчигі ретінде де
қолданылады. Кемшілігі: ротордың сырғанау мүмкіндігі. Бұл білікке
түсірілген жүктемені жоғарлатқанда, басқару программасын қате жасағанда, а
йналу жылдамдығы резонансты жылдадыққа ауысқанда болуы мүмкін. Ротордың
мырғанауынан құтылу үшін қозғалтқыш қуатын жоғарлату қажет.
Реле-электрлік және электрлік емес кіріс шамалардың өзгеруі кезіндегі
эл.тізбегінің коммутациясына арналған электрлік аппарат. Реле автоматика
және басқару сұлбаларында кең қолданысқа ие. Яғни, оның көмегімен кірісінде
аз қуатты сигналдан шығысында үлкен қуатты етіп басқаруға; логикалық
операцияларды қолдануға; эл.тізбегінің коммутациясын іске асыруға; берілген
деңгейден бақыланатын параметрдің ауытқуын тіркеуге; есте сақтаушы элемент
функциясын орындауға т.б болады. Қозғалтқыштар куштік және атқарушы болып
бөлінеді. Күштік эл.қозғалтқыштар қарапайым қозғалтқыштан әрекет ету
принціпінің әртүрлілігімен, қуаты және габаритімен айырмашылық жасайды.
Олардың қуаты 1ден жуздеген ваттка дейін болады. Атқарушы элқозғалтқыштар
ерекше жағдайларда жұмыс істейді және басқ.эл сигналын талап етілген
бұрыштық жылдамдықты және айналу моментті біліктің механикалық айналуына
негізделген.

Мұндай қозғалтқыштар жиі іске қосу және тоқтату шарттарында жұмыс
жаайды, өйткені басқару сигналы жүйелі түрде автоматты реттеу программасына
сәйкес өзгереді. Атқарушы эл.қозғалтқышын кейде басқарушы эл.қозғ.депте
атайды. Атқарушы эл.қозғалтқышының 3түрі болады:тұрақты токты, асинхронды,
қадамдық . Жұмыс істеу сипаттамасы бойынша үздіксіз және дискретті әрекетті
деп бөлінеді. Үздіксіз әрекетті атқарушы эл.қозғалтқышына түрақты ток және
асинхронды қозғ.жатады.
Атқарушы тұрақты тоқ қозғалтқ.ротор айналып откан магнит өрісінің
фазасымен тұрақты айналады. Яғни, тура сол жиілікпен айналып қоймай,осы
аиналып откан магнит өрісіне синфазно бағытталады.
Ротордың айналу жылдамдығы статордың магнит өрісінің айналу
жылдамдығына тең болады. Орындаушы эл.қозғалтқыштардың ерекшелігі
самоходтың болмауы(басқару сигн.токатагнда қозғалтқыш роторы токтау керек
механикалық сипаттамасының минимал қисық сызықтығы кең ауқымды аиналу
жиілігінде қозғалтқыштың орнықты жұмысын қамтамасыз етеді басқару тәсілінің
сенімділігі мен үнемділігі; 4)тезәрекеттілігі(инерциясының аздығы минимал
қозғалу кернеуі-басқару сигн.минимал мәні;Денеге әсер ететін толық
гидростатикалық қысымның күші, сол дененің ауданының гидростатикалық
қысымның ауылық центріндегі абсолюттік шамасына көбейтіндісіне тең.Ашық
резервуардаболғанда, тегіс жұқа денеге әсер ететін толық гидростатикалық
қысым күі, дененің ауданын артылған гидростатикалық қысымға көбейтіндісіне
тең.Қысым центрі деп артылған қысымның түскен нүктесіндег
қысымдыатайдыАрхмед заңы, была айтылады: сұйықтыққа батырылған дененің
жоғалтқан салмағы ығыстырылып шыққан сұйықтықтың салмағына тең.
Архимед заңы, сұйықтыққа толық емес батырылған денелерге де
қатысты.Қалыптасқан қозғалыс деп сұйықтықтың, уақыт өтуімене бірге ағын
жылдамдығы және қысымы барлық нүктелерінде өгермей,оның тек ағын ішіндегі
бағытына байланысты болатын жағдайды атайды, яғни оның координаталарының
функциясы болып табылады. Қалыптасқан қозғалыстың мысалы ретінде
сұйықтықтың үлкен ыдыстытың тетігінен ағуын келтіруге болады.Қалыптаспаған
қозғалыс деп уақыт өтуімен берілген нүктедегі қозғалыс жылдамыдығы және
қысым өзегріптұратын қозғалысты айтады, яғни Тек координаттың ғана емес
сондай-ақ уақыт функциясы болып табылады. Қалыптаспаған қозғалыстың мысалы
ретінде улкен ыдыстан айнымалы ықпалмен ағып турған суйықтықтың ағуын
келтіруге болады Ағын түзуі,берілген уақытта барлық нүктелердегі жылдамдық
векторы оған қозғалыстағы сұйықтықтан шексіз кішкентай тұйық контур
жүргізілетін болса және оның барлық нүктелері арқылы ағын түзуін өткізсек
онда берілген уақытқа сәйкесқұбыр тәріздес өткізбейтін бет пайда болады, ол
ағын құбыры деп аталады

.
1 АТҚАРУШЫ МЕХАНИЗМДЕР

1. Интелектуалды атқарушы механизмдер

Интелектуалды атқарушы механизмдер (opысша механизм кулачковый)бір-
бірімен сызық бойынша, не нүкте арқылы жанасатын қос буынды (жоғары
кинематикалық жұп) механизм. Жұдырықша күрделі пішінде әртүрлі (кеңістік,
тұйық, т.б.) болып жасалатындықтан жұдырықшалы механизм арқылы атқарушы
механизмге (буынға) қандай да болса қажетті заңдылыққа бағынатын қозғалыс
беруге болады. Жұдырықшалы механизм машиналар прибор-аспаптар құрамында
кеңінен пайдаланынады Екпінді ағынның мысалы ретінде су құбырындағы судың
қозғалысын келтіруге болады. Екпінсіз ағын деп еркін бетке ие ағынды
атайды. Екпінсіз ағын мысалы ретінде өзендегі, арналардағы, канализациядағы
судың ағынын атауға болады.Егер қатты дене айналмалы немесе ілгермелі
немесе айнлмалы ілгермелі қозғала алатын болса, сонымен қатар өзінің
пішінін сақтаса онда оған қарағанда бөлшек айнала қозғалғанда
деформациялануы да мүмкін Сұйық бөлшектердің осы мүмкін қозғалыстары
берілген қозғалыстар өрісінің сипаттамасына тәуелді болады.Жалпы жағдайда
сұйық бөлшек осы үш қозғалыстың барлығын жасап шығады суреті, сондықтан
сұйық бөлшектің қозғалысын ілгермелі, айнымалы және деформацияланған деп
жіктеуге болады –Коши – Теория жүзінде сұйықтық қозғалысын екі топқа бөлуге
болады: аналмалы қозғалыс, әдетте оны қйынды деп атайды, және айналмалы
емес, оны құйынсыз деп атайды.Суйықтықтың элементар көлемінің бұрыштық
жылдамдығын – құйын деп аталады, ал құйынның векторының кез-келген
нүктесіндегі жанамасы деп атайды.Элементар тұйық контурдың барлық
нүктелері арқылы жүргізілген, құйынды сызықтардың арқасында пайда болған
бетті құйынды түтік деп атайды, ал құйынды трубканың ішіне қамалған
сұйықтық – құйынды жіп- арқан деп аталады.Қозғалыстың негізгі кинематикалық
сипаттамасын қозғалыс векторының бұрыштық жылдамдығы деп аталады,
координаттық осьтерге проекциясымен анықталады:

1.-(Сурет)

Құйынды және құйынсыз қозғалыстың кинематикалық сипаттамасы.Осы проекциялар
ξ, η и φ құйынның компоненттері деп аталады. Құйын компоненттерінің
теңдеулер жуйесі көрсетілген.Әдетте құйын деп екеселенген жылдамдықты
атайды 2ω, бірақ басқа да аталуы да болады, яғни құйын деп кәдімгі бұрыштық
жылдамдықты атауға болады.мұндағы Ux, Uy, Uz – орын бөлшектің аустыру
жылдамдығының проекциялары сәйкесінше X, Y, Z осьтеріне.
Құйынсыз қозғалыс – құйын нөлге тең болатын қозғалыс яғни бұрыштық
жылдамдық ω = 0. Ол құйынның бүкіл компонентерінің теңдігін талап етеді: ξ
= η = φ = 0. теңдеулер жүйесін ескере отырып келесі анлитикалық шарттар
қажет:
құйынсыз қозғалыстың аналитикалық шарты жылдамдық потенциалы деп
аталатын φ(x, y, z, t) ерекше функциясының координатының бар екенін
көрсетеді, оның дербес туындылары сол координаттармен жылдамдық
компонетттерін анықтайды яғни:Осындай функция шыныда да бар , оны Ux, Uy и
Uz мәндерін қою арқылы оңай көруге болады және Қарастырылған функцияның
енгізілген аталуына байланысты φ жылдамдық потенциалы) құйынсыз қозғалыс
потенциалды деп аталады.Құйынды қозғалыстардың арасында жеке түрі бұрғылы
қозғалысы бар, сол нүктедегі бұрыштық жылдамдықтың векторы сызықтық
жылдамдықтың векторымен сәйкес келетін кезіГидромеханикада кеңінен
жылдамдық циркуляцисяы деген ұғымы қолданылады – сұйықтық немесе газ
ағынының кинематикалық сипаттамасы, құйындалу мөлшері ретінде
қолданылад.ұйық контурдың бойымен жылдамдықтың циркуляциясы қисық сызықты
интегралмен сипаттталады:мұнда ul – сұйықтық немесе газдың контурдың кез-
келген нүктесіндегі сол контурға жанамасына проекциясы; dl – қарастырылып
отырған нүктені ескере отырып, контурдың ұзындығының элементі
Гельмгольц теоремасына сәйкес – құйынды жіптер кенеттен аяқталуы
мүмкін емес: олар не шексіздікке дейін созылады, не сақинаға айналады, не
қатты денемен шектеледі.Сұйықтықтың көлемдік шығыны(шығын теңдеуі)
болғандықтан, газдың массалық шығыны онда теңдеуі келесі түрде жазылуы
мүмкін: тамшылы сұйықтық үшін - газ тәріздес
сұйықты үшін Тұтқырлы сұйықтықтың барлық қималары үшін келесіні жазуға
болады: Мұнда z – салыстыру бетінен қиманың ауырлық центріне дейінгі
қашықтық;p – Осы қиманың ауырлық центрінің ортасындағы қысы
осы қиманың ортасындағы орташа жылдамдығы;hпот – меншікті энергия.
Ағынның кез-келген нүктесіндегі меншіктіБернулли теңдеуінің барлық мүшелері
сызықтық өлшемділігі бар, сондықтан олардың әрқайсысы биіктік деп аталады.

2-(Сурет)

Сұйықтықтың және газдың теңдеуін шығаруға байланысты Қозғалыс
мөлшерінің гидравликалық теңдеуі немесе секундтық қозғалыс мөлшерінің
теңдеуі: ағында бөлінген бір беттен басқа бетке өту кезіндесыртқы кез-
келген оське проекция:Реалды сұйықтықтар бір бөлшекткердің екіншісіне
қарағандағы ығысуына қарсы тұратыны белгілі. Ньютонның пайымдауы бойынша,
ығысуға қарсы кедергі күші және Кулон күштеріне қарама-қарсы, қысымға
тәуелсіз, бірақ ығысу болған ауданға тәуелді және ығысу жылдамдығына
тәуелді. Ол Ньютона заңы деп аталады Мұнда F – кедергі күші, S –ығысу
ауданы, dUdy – ағын бағыта қарай нормальдің жылдамдқ градиенті Кедергі
күштерін ескере отырып, Ньютон заңы жалпы дифференциалды теңдеуді
құрастыруға мүмкіндік береді, оны біз тұтқырлық күштері деп атаймыз.
Тұтқырлық күштерін шартты түрде көлемді күштерге айналдырамыз және сол
күштердің үдеуін келесіде қалыптастырамыз:Тұтқырлық күштерінің
проекцияларын сәйкесінше Fx, Fy, Fz, жәнеЭйлера теңдеуіне енгіземіз
СондаТұтқырлық күшүш кернеу түрінде болады: – нормальді (сығылу және ашылу
кернеуі) және екі жанама. Осы кернеулер түрлі бағыттарда әсер етеді.Навье-
Стокса теңдуін түрлендіру арқасында аламыз, олар қозғалатын орталар үшін
Ньютонның екінші заңының түсінірілуі болады:Навье-Стокс теңдеуі ламинарлы
және турбулентті ағындарға қолданылады. Бірақ берілген шекаралық шарттарда
кинематикалық сипаттамалардың пульсациялануының кездесоқ болуы, турбулентті
ағынның күрделілігін көрсетеді.
Тұтқырлығы тұрақты сығылмайтын сұйықтықтың қозғалыс теңдеуіне ортаның
мезеттік жылдамдықтың мәнін қойыпорташаланған мәнінің соммасына тең және
пульсациялануқұраушысына координаттардың бағытына қарай қоып көрейік
Турбулентті ағындатек жылдамдық қана пульсацияланбайтынын ескереміз.
Сонда Навье-Стокса қозғалыс теңдеуінің орнына Х осіне проекциясын аламыз:
Осындай теңдеулер барлық координаталарға тән. Осыдай типті теңдеулерді
Рейнольдс теңдеулері деп аталады. Турбулентті ағындарға арнайы жазылған
қозғалыс теңдеулері Навье-Стокс теңдеулерінен айырмашылығы айқын
көрінеді.Электромагниттi, пневматикалық және температуралық релелер деп
бөлінеді. Релені физикалық шамасының түріне орай: электрлік, механикалық,
жылулық,оптикалық,магнитті, акустикалы және т.б жіктейді. Электромагниттi
реленiң негiзгi бөлiктерi: электромагнит, зәкiр және ауыстырып қосқыш.
Электромагнит магниттi материалдан өзегi бар катушка оралған электр
өткiзгiшi болып табылады. Зәкiр - пластинасы итергiшi арқылы магниттi
материалдан байланысқан бағдарлаушы. Ауыстырып қосқыштар артта жүрушi,
ажыратылатын, ауыстырып қосатын бола алады. Реле үш негiзгi функционалдық
элементтерден тұрады: қабылдаушы, аралық және атқарушы.1.Қабылдаушы элемент-
бақыланатын шаманы қабылдайды және оны басқа физикалық шамаға өзгертедi.2.
Аралық элемент-шаманы астапқы берілген шамамен салыстырады және оның
жоғарлап кеткенін біріншілік әсермен атқарушы элементке жібереді.
3.Атқарушы элемент-реленің әсерін басқару тізбегіне жіберуді іске асырады.
Осы элементтердің барлығы анық бейнеленген немесе бірбірімен байланысқан
болуы мүмкін. Атқарушы элемент құрылғысы бойынша контактты (түйіскен) және
бесконтактты(түйіспеген) реле болып бөлінеді. Контактты реле басқару
тізбегіне эл.контакттар көмегімен әсер етеді,ал бесконтактный реле басқару
тізбегіне шығыс эл.тізбегінің параметрлерін немесе кернеу деңгейін
кенеттен(резко)өзгерту арқылы әсер етеді. Элмагнитті реле тұрақты және
айнымалы ток релелеріне бөлінеді. Элмагн.реленің жұмысы катушка орамдары
арқылы ток өткен кезде металл сердечникте пайда болатын элмагнитті күшті
қолдануға негізделген. Элмагн.ттің сердечнигінің ішінде бір немесе бірнеше
контактты жылжымалы якорь орналасқан.
Оларға қарамақарсы сәйкес келетін қозғалмайтын қос контакттар
орналасады. Бастапқы жағдайда якорьді пружина ұстап тұрады. Кернеу берген
кезде электромагнит якорьді тартып, оның күшін игеру арқылы реленің
құрылымына байланысты контактты тұйықтайды немесе тұйықтамайды. Кернеуді
өшірген сон пружина якорьді қайтадан бастапқы жағдайына акеледі. Кейбір
моделдерде электронды элементтер қосылуы мүмкін. Катушка орамына қосылған
резистор реленің айқын жұмыс істеуіне, немесе конденсатор паралель
конттактар арасындағы шуды төмендету үшін қосады.
Геркон-герметикалық шыны қалыпқа дәнекерленген қос ферромагнитті
контакттан тұратын электромеханикалық құрылғы. Герконга тұрақты магнитті
жақындатқанда немесе электромагнитті қосқанда контакттар тұйықталады.
Герконды орналасу датчигі, соңғы сөндіргіш және т.б ретінде қолданады.
Электромагнитті катушкасы бар геркон герконды релені құрайды. Контакт түрі
бойынша геркондар бірнеше топқа бөлінеді: тұйықталған контактылы,
тұйықталмаған контактылы, ауыстырып-қосқыш контактылы геркондар. Құрылымдық
ерекшелігі бойынша : құрғақ(қатты контактылы) және сынапты( сынап тамшысы
электрлік кедергісін азайтады және жұмыс процесінде пластиналарда дірілді
болдыртпай, контактталатын бетті дымқылдайды). Геркондар тезәрекеттілікті,
сенімділікті жоғарлату, қатты агрессивті және шаң ортада жұмыс істеу үшін
арналған.

Геркон 100В кернеу кезінде токты 5А деин коммутациялауға қабілетті
және ондаған және жүздеген миллион өңдеулерді қамтамасыз етеді. герконның
ұзындығы бірнеше см болады. Герконның әрекет ету принципі ферромагнитті
денелер арасындағы магнит өрісінен пайда болатын әркеттесу күшін қолдануға
негізделген. Герконга белгілі бір кернеудегі магнит өрісімен әсер еткенде,
ферромагнитті контакттар магниттеледі. Олардың аяқ жағында әр аттас магнит
полюстері пайда болады. Ферромагнитті пружиналардың әр аттас полюстары бір
біріне тартылып, контактты пружиналар деформацияланады және контакт
тұйықталады. Магнит өрісі әсерін тоқтатқанда серпінділік күші пружинаны
бастапқы қалпына әкеліп, контакт ажыратылады. Геркон электрлік аппараттан
тұрады. Ол электр тізбегін механикалық ажырату немесе магнит өрісінің оның
элементтеріне әсерін тұйықтау арқылы өзгертеді.

3-(Сурет)

Атқарушы механизмдердің орналасу датчиктері.Бұл датчик атқарушы
механизмнің реосттаты датчигінің кедергісінің ағымдағы мәнін тұрақты токты
4-20мА үздіксіз аналогты сигналға түрлендіруге арналған. Датчик
техн.процессті автоматтандыру жүйелерінде аналогты кіріс 4-20мА болатн
контроллерлермен бірге қолданылады және атқарушы механизмнің орналасу мен
синхрондау жұмысын қашықтан бақылауға қолданылады.Бірфазалы асинхронды
қозғалтқыш. Бірфазалы асинх.қозғ- электр желісінен жиілікті түрлендіргіштің
қолдануынсыз бірфазалы айнымалы токпен жұмыс жасаитын және жұмыс режимінде
статордың тек бір орамы қолданылатын қозғалтқыш. Қозғалтқыштың ерекшелігі
құрылысының қарапайымдылығы( роторы қысқаша тұйықталған ). Кемшілігі: іске
косу(пусковой) моментінің аздығы(тіпті жоқтығы) және ПӘК төменділігі.
Артықжүктік қасиеті өте төмен. Бірфазалалы асинх.қозғалтқышты Вт кВт дейін
шығарады. Мұндай қозғалтқыштар негізінен аз қуатты желдеткіштерде, кір
жуғыш машинаның, холодильниктің, кішігірім өңдеуші станок өткізгіштерінде
қолданылады. Жұмыс істеу принципі:статор екі орамнан тұрады:жұмыстық және
іске косу. статордың бірфазалы тоғы жүріп тұрған магнит өрісін
туындатады,оны амплитудасы бірдей және қарама-қарсы жағында бірдей
жиілікпен айналатын 2өріске бөлуге болады.

Қозғалмаған роторда бұл өрістер шамасы бойынша бірдей,бірақ белгісі
бойынша әртүрлі момент туғызады. Сондықтан іске қосқан кезде қозғалтқыштың
арнайы іске қосу қабілеті жоқ қорытқы моменті 0-ге тең, және қозғалтқыш
аиналуды бастай алмайды. Алайда егер ротор бір жағын айналдыратын болса,
онда моменттің біреуі көп болады және қозғалтқыш білігі бастапқы айналу
жағына қарай айналып бастайды. Жалпы қозғалтқыш статорында іске қосу орамы
жұмыстық орамға 90 градус бұрыш жасап орналасады. Ал токтардың жылжыуы
тізбекке қосымша фазажылжытушы элементті(активті резистор, индуктивтілік
катушкасы немесе конденсатор) қосу арқылы іске асырылады.

1.2 Түзу сызықты қозғалатын атқарушы механизмдер

Түзеткіш-айнымалы ток энергиясын тұрақты ток энергиясына статикалық
әдіспен түрлендіретін екіншілік электрлік корек көзі.Ал басқарушы түзеткіш
дзкірісіндегі өзгермеген кернеуді шығыс кернеуі басқаратын түзеткіш .
Шығыс кернеуін трансформатордың біріншілік және екіншілік орамдарын қосу
арқылы немесе ток тізбегіне реостатты енгізу арқылы реттеуге болады.
Басқарылатын түзеткіштің негізгі элементі - тиристор. Кез келген түзеткіш
сұлбасы негізгі элементтен тұрады: күштік трансформатор-желіден және
гальваникалық желіден коректенетін кернеуді жоғарлатуға немесе төмендетуге
арналған құрылғы. Біржақты өткізгішті тузетуші элемент(вентиль)-айнымалы
кернеуді пульсирующий кернеуге түрлендіруге арналған.фильтр-пульсті
ккернеуді деңгейлестіруге арналған. Түзеткіш әртүрлі сипаттамасы бойынша
жіктелед түзету сұлбасы бойынша- - лампалы жартылайөткізгішті, газаотронды
т.б. түзетілген кернеу шамасы бойына-жоғары және төменгі кернеулі.
тағайындалуы бойынша- анодты тізбек, сетканы экрандаушы тізбек,коллекторлы
тізбекті басқарушы сеткалы тізбек корегі үшін, аккумуляторды зарядтау үшін
транзисторлар тізбегі т.б болып бөлінеді.
Негізгі сипаттамаларына: тұрақты токтын номинал кернеуі, түзетілген
номинал ток, желі кернеуі, пульсация, пульсация жиілігі, пульсация
коэффициенті, фильрация коэффициенті, түзеткіштің шығысындағы кернеудің
тербелісі жатады. Кезкелген жарт.өткізгішті түзеткіш негізгі екі бөліктен
тұрады:металл электродтан және жарт.өткізгіш пластинадан. Металды
жарт.өткізгішпен жанастырған кезде техн.өңдеу нәтижесінде немесе қолданған
материалдың қасиетінің арқасында жұқа қабат "тиекті қабат"(запорный слой)
түзіледі. Осы қабатты техн.өңдеумен алу процессі түзеткішті формалау деп
аталады. Тиекті қабаттың кедергісі токтың бір бағытта өтуінде аз, ал қарама
қарсы өткенінде алдыңғыға қарағанда көп болады. Токтың бірінші бағыты
өтетін, ал екіншісі тиекті бағыт деп аталады. Кернеу және түзеткіш
элементтен өтетін ток арасындағы тәуелділік түзеткіштің қасиетін сипаттайды
және вольтамперлік сипаттама деп аталады
Кіріс шамасының түріне байланысты:мех.орын ауыстыру
датчигі,пневматикалық д, электрлік д,шығын өлшегіштер, жылдамдық д,
температура д, қысым д және т.б.Кіріс шамасына түрленетін шығыс шамасының
түріне байланысты:электрлі және эл.емес д, тұрақты тоқ д, айнымалы ток
амплитуда д, айнымалы ток жиілік д, кедергі д және т.б. Көбіне датчиктер
электрлі болады, себебі электрлік шаманы алыс қашықтыққа жіберуге ыңғайлы
және жылдамдығы жоғары болады. Сондықтан электрлік шама универсал, себебі
кез келген шаманы электрлік шамаға және керісінше түрленеді. Сонымен қатар
эл.шама нақты сандық кодқа түрленеді, оның дәлдігі, сезімталдығы,
жылдамдығы жоғары болады.Әрекет ету принципі бойынша
датчиктер:генераторлы(кіріс шаманы эл.сигналына түрлендіреді) және
параметрлік(кіріс шаманы эл.параметрге R.L.C .түрлендіреді). Сонымен қоса
әрекет ету принципі бойынша датчиктер реостатты, фотоэлектрлі,индуктивті,
сыйымдылықты және т.б деп бөлінеді.Жалпы датчиктер 3 класска: аналогты д
кіріс шамасының өзгерісін пропорционал түрде аналогтысигналға өңдейді
цифрлы димпульстер тізбегін немесе екілік санды құрайды, бинарлы д (екілік)
ол сигналды тек екі деңгейде өңдейді қосуөшу 01.Датчиктерге қойылатын
негізгі талаптар:Датчиктердің негізгі сипаттамаларыДатчиктердің
динамикалық, статикалық және эксплуатациялық сипаттамалары ажыратылады.
Датчиктің негізгі көрсеткіші, оның статикалық дәлдігін сипаттаитын
сезімталдылығы болып табылады. Датчиктің сезімталдылығы оның статикалық
сипаттамасының түріне тәуелді болады, яғни шығыс шамасының кіріс шамасына
тіуелділігі аналитикалық немесе графикалық бейнеленуіне тәуелді.Датчиктің
динамикалық сипаттамасы - шығыс сигналының кіріс сигналына уакыт
аралығындағы тәуелділігі, әсіресе ол тұрақсыз жағдайды өлшеу кезінде
болады. Датчиктің инерциялылығы - динамикалық тұрақты Т және кешігу уақытын
т(тау) қарастыратын маңызды динамикалық сипаттама болып табылады. Датчиктер
динатмикалық сипаттамасы бойынша жылулықтехникалық процесстерде апериодты
және тербелмелі үзбеге(1-ші және одан жоғары ретті) жатады. Датчиктердің
маңызды эксплуатациялық сипаттамасына оның күрлделі еместігі, сенімділігі,
бағасының қолжетімді қымбат еместігі және ыңғайлы құрылымы, обьектімен
немесе ортамен нақты байланысы, обьектке кері әсерінің болмауы жатады.
Эксплуатацияның норма шартында діріл, электр және магнит өрісі жоқ кезде
коршаған орта температурасы (20+5) °С, атмосфералық қысым (760+20) мм сын
бағаны, ылғалдылық (60+20) % деп қабылданған.
Датчиктердің сипаттамалары.Датчик физикалық шаманы жылдам әрі нақты
анықтап беруі тиіс. Ал датчикті сенімділік пен қызмет ету ыңғайлылығына
қарай таңдалғанымен, оның нақтылығы және нәтиженің тексерімділігі негізгі
факторлары болып қалмақ.
Басқарушы компьютердің негізгі жұмысы ақпарат болады, сондықтан да
нақты және сенімді өлшеу – бұл басқару сапасы үшін ең қажетті шарт болып
табылады.
Датчиктердің техникалық жазбасында келтірілген негізгі сипаттамасының
басым бөлігі – бұл статикалық параметрлер. Бұл параметрлер датчиктің өте
қарқынды жылдамдықпен өзгеретін сигналды жылдам әрі нақты өлшейтінін
көрсетпейді. Өлшенетін кіріс әсерлері жағдайында датчиктердің жұмысын
көрсететін қасиеттерін - динамикалық қасиеттері деп атайды. Олар басқару
жүйесінің жұмысына тікелей әсер етеді. Әмбебап датчиктер физикалық шаманың
өзгерісіне бірден жылдам әсер етеді. Тәжірибеде кез келген датчиктер үшін
жаңа шығыс сигналын өңдеу үшін біршама уақыт қажет.Датчиктердің динамикалық
сипаттамалары.Датчиктердіңдинамикал ық қасиеттері бірнеше параметрлермен
сипатталады, бірақ олар өндірушілердің техникалық сипаттамаларында сирек
көрсетіледі. Датчиктің динамикалық қасиеттері эксперимент жүзінде өлшенетін
кіріс шамасының секіру реакциясы арқылы алуға болады Датчик реакциясын
сипаттайтын параметрі оның жылдамдығы (мысалы өсу уақыты, кешігуі, бастапқы
жетістікке жеткен уақыт) инерциялық қасиетіне (салыстрмалы асыра реттеу,
орнату уақыты) және нақтылығы (ығысуы) болып табылады.
Статикалық қате– датчиктің шығыс сигналының ақиқат мәннен ауытқуы. Оны
датчиктің калибровкасы арқылы жойып жіберуге болады.Көп жағдайларда
датчиктерге қойылатын талаптар бір-біріне қарама қарсы болады, сол себепті
оның барлық параметрлерін бір уақытта минимизациялауға
болмайды.Датчиктердің статикалық қасиеттері.Датчиктердің статикалық
қасиеттері өзгеріске ұшыраған уақыттан кейінгі датчиктің шығысы өлшенген
шаманы қаншалықты екенін көрсетеді, яғни шығыс сигналы жаңа мәнге ие
болғанда. Статикалық маңызды параметрлері: оның сезімталдығы, белгіленген
қабілеттілік немесе кеңейтілуі, сызықтығы, ноль дрейфі және толық дрейф,
жұмыс диапазоны, қайталамалығы және нәтиженің қайта қаралуы болып
табылады.Датчик сезімталдығы кіріс сигнал шамасының бірлік кіріс сигналының
қатынасы арқылы анықталады (жіңішке өлшеуіш технологияларды сезімталдықты
анықтау біршама қиын күрделі келеді).
Кеңейтілуі – өлшенетін шаманың ең төмен өзгерісі, оны тек датчик арқылы
анықталып тура көрсетуге болады. Сызықтық аналитикалық түрде сипатталмайды,
тек датчиктің градуировкаланған қисығы арқылы анықталады. Жобалаудың негізі
техникалық тапсырма болып табылады. Автоматтандыруға техникалық тапсырма
жобаны өңдеу ұсынылған арнайы ұйымның қатысуымен бас жобалаушы немесе
тапсырыс берушімен құрылады.Бас жобалаушымен автоматтандыру жүйесін
жобалауды орындау үшін автоматтандыру сұрақтары бойынша берілгендер
көрсетілу керек. Кірістік берілгендер техникалық тапсырманың бөлімдерінің
бірі ретінде саналады.
Кез-келген жобалау жұмысы: жобалауға дейінгі жұмыспен және жобалау
сатылырынан тұрады. АЖ-дегі техникалық ұсыныс немесе техникалық тапсырма.
ТЖ ТТ-дан айырмашылығы берілген басқару шешімінің жолдары дұрыс таңдалғанын
тексеру үшін эскиз жобасы жасалынады. Эскизді жоба немесе ТЖ жаңадан
құрылған жүйелерде жасалынады. Эскизді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.