Еңбекті қорғаудағы негізгі факторлар

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

4 Еңбекті қорғау бөлімі
Дипломдық жобаның қауіпсіздігі мен экологиялығы

4.1 Жобаның экологиялығы

Қазіргі кездегі өндіріс жағдайларында адам атқаратын жұмыстың
ауырлығы тек қана күш энергиясының шығындарымен анықталмайды. Көпшілік
жағдайда, негізгі ауыртпалық жүйке жүйесіне тиеді. Еңбек қызметінің
жағдайлары адам ағзасының ішкі органдарына, ең алдымен тыныс, қанайналым,
есту және көру органдарына әсер етеді. Ауаның ластануы, жоғарғы немесе
төменгі температура мен ылғалдылық, сәуле түсу, адам ағзасына кері әсерін
тигізеді[8].
Өндірісте еңбекті дұрыс ұйымдастыру адам ағзасына өндірістік
факторлардың зиянын азайтудың үлкен маңызы бар. Еңбекті дұрыс
ұйымдастырмау жұмысшылардың уақытынан ерте шаршауына әкеледі. Жұмыс орнында
қауіпсіздік толығымен кепілдендірілмесе сондай-ақ адамның тез шаршауына
әкеліп соғады[9].
Жұмыс орнында адамды қоршайтын жағдайлар жиынтығы кәсіптік ауруларды
тудырады, еңбек өндірісін төмендетеді.
Еңбек қорғаудың қызметі тек қана еңбек үрдісінде қауіпсіздікті сақтау
ғана емес, сондай-ақ жұмысты оңайлату болып табылады. Адам ағзасы қоршаған
ортаның жағдайларына тез бейімделетін жүйе болып саналса да, оның қызмет
етуі мен өмір сүруі үшін нақтыланған талаптарды сақтау қажет. Еңбек
жағдайлары психологиялық, физиологиялық және техникалық болып бөлінеді.
Жалпы, бұл талаптардың барлығы бір кешенді құрайды. Өндірістегі еңбек
жағдайларынының техникалық талаптарын қарастырайық.
Техникалық талаптар дегеніміз ең алдымен жұмыс қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін еңбек жағдайларының кешені. Техникалық үрдіс, түрлі
техникалық құралдар өндірістік апаттардың себебі болуы мүмкін. Сондықтан,
қандай да бір өндірістік объектіні жоспарлау, пайдалану кезінде еңбек
қызметінің қауіпсіздік шаралары ең маңызды тапсырма болып табылады.
Технологиялық үрдістер ешқандай қауіп тудырмауы қажет. Өндірістік жарақат
пен өндірістік аурулардың алдын алу мақсатында құралды жасау кезінде,
технологиялық үрдістерді әзірлеу кезінде, қауіпсіздіктің техникалық
шаралары есте болуы қажет. Технологиялық үрдістердің қауіпсіздігі негізінде
қолмен жұмыс істеудің төмендеуі жатыр. Сондықтан, қандай да бір объектідегі
еңбек қауіпсіздігі ең алдымен өндірістің механикалануы мен
автоматтандыруынан болады. Механизация жарақаттанудың төмендеуінің тиімді
құралы болып табылады. Механизм адамды ауыр дене жұмыстарынан босатып қана
қоймайды, сондай-ақ еңбек өнімділігін де арттырады. Механизацияның ең
жоғарғы деңгейі автоматизация. Автоматтандырылған өндірісте жарақаттар
болмайды деп айтуға болады,өйткені бұл жерде жұмысшы тек қана машина
жұмысына бақылау жасаумен ғана шектеледі.

4.2 Еңбекті қорғаудағы негізгі факторлар
Бақылау-өлшеу аспаптары және автоматикаға (БӨА және А) қызмет көрсету
мен жөндеуде адам бөлектенбеген электр желілерімен қатынаста болады.
Электр тоғымен зақымдану деңгейіне әсер ететін негізгі факторлар:
1) адам денесіндегі ток жолы;
2) ток күші;
3) ток түрі;
4) токтың жүру уақыты.
Электр тоғының ең қауіпті жүру жолдары бас-аяқ, қол-қол, қол-аяқ
болып саналады, өйткені осы кезде ток ми, жүрек және тыныс жолдарын
зақымдайды.
Адам денесінен өтетін электр тогының күші терінің қарсылығына байланысты.
Өндірістік жиілікті (50 Гц) айнымалы ток өте қауіпті.

Жиілігі 50 Гц айнымалы токтың әсерін адам ток мәні 1-1,5 мА және тұрақты
ток 5-7 мА болғанда сезе бастайды. Бұлар адам ағзасына қатты қатер
тудырмайды, адам өз бетімен тізбектен босай алады.
Айнымалы ток 5-10 мА болған кезде тітіркену артады. Бұлшық еттер ауыра
бастайды.
Тұрақты ток 10-15 мА және тұрақты ток 50-80 мА болған кезде бұлшық
еттердегі аурудың қатты болатыны соншалық, адам алақанын ашып жұма алмай,
тұрған жерінен қозғала алмай қалуы мүмкін.
Өндірістік жиілігі 25 мА болатын айнымалы ток кезінде кеуде бұлшықеті
қысылады. Бұл тыныс алу параличіне әкеліп соғуы мүмкін.
50 мА тогы және 50Гц жиілігінде тыныс алу органдарының жұмысы
төмендейді, ал 100 мА тогы мен тұрақты ток 300 мА болған кезде 1-2 тәулік
ішінде сүрек бұлшықеті зақымданады, ол фибриляцияға әкеліп соғады.
Фибриляция кезінде жүрек өзінің функцияларын орындамайды және клиникалық
өлімге апарады.
4.1 Кестесінде әсер ету ұзақтығына ток ауқымының тәуелділігі
берілген
Ұзақ ток, мА 2 5 50 75 100 250
аса емес
Әсер ету ұзақтығы,с 10-нан аса10-ға 1,0 0,7 0,5 0,2
дейін

Электр құрылғысына қызмет көрсететін жұмысшы осы қондырғыларға қызмет
көрсетуде қауіпсіздікті қамтамасыз ететін қорғаныс құралдарымен
жабдықталған болуы қажет.
Қорғаныс құралдары дегеніміз электр құрылғылардың маңында жұмыс
істейтін жұмысшыны қорғау үшін арналған аппараттар мен қосымша аспаптарды
атайды.
Қорғаныс құралдары екі топқа бөлінеді:
1) Ұжымдық қорғау құралдары, олар жұмысшыны жоғарғы кернеулі
токтың зақымдануынан қорғау үшін арналған. Оларға кернеудің тасымалдауыш
көрсеткіштері және ток өлшеуіш қысқыштар, тасымалдауыш қоршаулар жатады.
2) Механикалық зақымданудан қорғайтын жеке қорғаныс құралдары.
Оларға: қорғаныс көзілдіріктері, брезентті қолғаптар, противогаздар жатады.

Электр қорғаныс құралдары негізгі және қосымша болып бөлінеді.
Оқшаулауы жүйенің жұмыс кернеуіне төзетін қорғаныс құралдарын
негізгі деп атайды. Олардың көмегімен кернеудің астындағы ток жүргізуші
бөлшектерге қол тигізуге болады.
Қолданыстағы жүйелердің жұмыс өндірісі.
1) Электр құрылғылары қызмет көрсету үдерісінде профилактикалық
жөндеулер, оқшаулаудың сынағын, электрлік жүйені және т.б. жөндейді.
2) Қауіпсіздік шараларына қатысты қолданыстағы жүйелерде
өткізілетін жұмыс 3 категорияға бөлінеді:
А) Кернеуді алып өткізетін;
Ә) Кернеудің астында орналасқан ток жүргізуші бөлшектердің
қасында кернеуді алмай өткізетін;
Б) Кернеудің астында орналасқан ток жүргізуші бөлшектерден алыс
кернеуді алмай өткізетін;
3) Кернеуді жартылай немесе толық алып өткізетін жұмыс
қауіпсіздігін қамтамасыз ететін техникалық іс-шаралар.
Электр құрылғыларды ажырату үшін, жұмыс істеуге қажетті электр
құрылғылардың бөлшектері немесе электр қондырғы ток жүргізуші бөлшектерден
ажыратылуы қажет.
Ажыратуды қолмен басқарылатын коммутация аппаратурасының көмегімен,
кожухтарды, кішкентай қалқандарды ашу көмегімен жүргізуге болады.
Ажыратқыш, бөлуші, қосқыштың жетектерінде, сондай-ақ
сақтандырғыштың негіздерінде Қосуға болмайды! Адамдар жұмыс істеп жатыр
сияқты плакат іледі.
Кернеудің жоқтығын тексеру.
Барлық фазалардың немесе әрбір фазалардың арасында кернеудің жоқтығын
алдын ала ескертетін плакаттар ілген соң ғана жүргізеді.
Жөндеу және жерге қонуды алып тастау.
Жұмыскерді токпен зақымданудан қорғау үшін қорғау шаралары орндалады.
Электр тогымен зақымданған кездегі алғашқы көмек.
Адам электр тогымен зақымданған кезде оның электр тогының әсеріне
босатылуы үшін жедел шаралар жасау қажет.
Зақымдануға ұшыраған адамды ток жүргізуші бөлшектерден босату үшін,
қол астындағы құрғақ құралдар пайдаланылады. Көмек көрсететін адамда электр
қорғаныс заттары болуы қажет және ол тек қана зақымданған адамның құрғақ
болған жағдайда киімін алуы қажет.
Зақымданған адам ессіз, алайда тұрақты демалысы, тамыр соғылуы қалыпты
жағдайда болса, оны жатқызу, киімін шешіп, таза ауа енгізу қажет. Дәрігерді
жедел шақыру қажет. Егер зақымданған адам нашар демалып жатса, оған жасанды
дем, жүрек массажын жасау қажет.
Жұмыс беруші қызметкерлерге еңбек және тынығу режимі, еңбек тәртібін
сақтау, қызметкерлердің жұмыс орындарындағы еңбек жағдайлары мен еңбекті
қорғау туралы ақпарат беру жүйесін қамтамасыз етеді.
Жұмыс беруші ақпараттың қолжетімдігін және құжаттарды қолжетімді
орынға орналастыра отырып, қызметкерлерді қол қойғызып, шығарылған
бұйрықтармен таныстыруды қамтамасыз етеді.
Жұмыс беруші еңбекті қорғау саласындағы нормативтік-техникалық
құжаттама мен мерзімдік басылымдардың (журналдар) келіп түсуін
ұйымдастырады.
Жұмыс беруші құзыретті органдардың тарапынан сұраныс болғанда, қажетті
ақпаратты ұсынуға міндетті, атап айтқанда:
- еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның тарапынан еңбек
жағдайларының жай-күйі және өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары
бойынша аттестаттаудың қорытындылары туралы сұранысы;
- өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның
тарапынан қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздіктің жай-
күйі туралы сұранысы;
- халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы
қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың санитарлық ережелердің
сақталуын өндірістік бақылауды ұйымдастыру мен жүргізу туралы сұранысы.
Еңбек жөніндегі мемлекеттік орган ұғымы.

4.3 Өндіріс орындарында кездейсоқ кездесетін аурулар мен
жарақаттанудың алдын алу
Кәсіптік аурулар мен жарақаттанудың алдын алу қауіпсіз еңбек
жағдайларын жасаумен мынадай жолдар арқылы жүзеге асырылады:
– осы стандарттың талаптарына сәйкес еңбекті қорғауды басқару
жүйесінің жұмыс істеуін ұйымдастыру;
– өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды
жүргізу [8];
– қауіпті және зиянды өндірістік факторларды жою (азайту);
– қызмет түрін ескере отырып, еңбекті қорғау саласындағы нормативтік
құқықтық актілердің талаптарына сәйкес өндірістік жабдықтардың,
өндірістік процестің тиесілі қауіпсіздігін қамтамасыз ету [4];
– қызмет түрін ескере отырып, еңбекті қорғау саласындағы нормативтік
құқықтық актілерге сәйкес аумақтарға, ғимараттарға, құрылыстарға, үй-
жайларға қойылатын талаптардың орындалуын қамтамасыз ету;
– қауіптілігі жоғары, машиналармен және механизмдермен байланысты
жұмыстармен айналысатын жұмыскерлерді ауысым алдында медициналық
куәландыруды ұйымдастыру [1] ;
– қауіпті аймақтарды белгілеу, жұмыскерлер мен көліктің жүру
маршруттарын әзірлеу [1];
– 12.4.026 МЕМСТ ҚР СТ бойынша қауіпсіздік белгілері мен қауіпсіздік
түстерін қолдану;
– Жеке және ұжымдық қорғану құралдарын пайдалану [7];
– белгіленген мерзімдерде тиісті сынақтар өткізу (жабдықтарды,
қорғаныш құралдарын, сигнал беру құралдарын, құрал-саймандарды,
құрылғыларды, қосалқы жабдықтарды, көлікті, жүк көтергіш
қондырғыларды, мұнараларды, лифтілерді және т.с.с.; [4]
– еңбек және тынығу режимдерін сақтау;
– қызметкерлерді еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғаудың жай-күйі
туралы хабардар ету;
– еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғауды ағымдағы бақылауды орындау;
– қызметкерлерді өндірістік объектілерді аттестаттаудың қорытындысы
бойынша еңбек жағдайларының жай-күйі туралы уақтылы хабардар ету;
– жұмыс берушінің қаражаты және Қазақстан Республикасының заңдарымен
тыйым салынбаған басқа да көздердің есебінен еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау іс-шараларын қаржыландыру. Қаражат көлемі ұжымдық
шартпен белгіленеді. [1].
– еңбекті қорғау жөніндегі персоналды даярлау.
Түзету іс-қимылдарын жүргізу қажеттігі ағымдағы және ықпал ететін
бақылау, аудит, оқиғалар, авариялар мен жазатайым оқиғалар кезінде пайда
болған еңбекті қорғауды басқару жүйесінің жұмыс істеуіндегі сәйкессіздік
анықталғанда туындайды.
Түзету іс-қимылдары анықталған (пайда болған) кемшіліктердің
себептерін жоюды білдіреді, ол үшін мыналар жүзеге асырылады:
еңбекті қорғауды басқару жүйесінің ішкі құжаттамасына өзгерістер енгізу;
қызмет түрін ескере отырып, еңбекті қорғау саласындағы нормативтік құқықтық
актілердің талаптарына өзгерістер енгізу бойынша бастамашылық ету;
еңбекті қорғау саласындағы жауапкершіліктер мен өкілеттіктерді қайта бөлу;
ресурстарды қайта бөлу.

4.4. Өндірістегі жарықтың еңбек қауіпсіздігіне тигізетін әсері

Жарық адам организмін айналадағы ортамен тығыз байланыстырады. Жарық
көз арқылы орталық нерв жүйесіне әсер етіп, одан басқа органдарға ықпалын
тигізеді. Жұмыс органдарында қолайлы жасалған жарық еңбек ету жағдайын
жақсартады, адамның тыныс алысын ұлғайтады және еңбек өнімділігі мен
сапасын арттырады. Жұмыс органдарында жарықтың аз болуы көздің көргіштігін
азайтады, соқырлық пайда болады. Осы айтылған жарықпен байланысты жағымсыз
жағдайлар адам үшін зақымдану қауіптілігін туғызады. Дұрыс жобаланып,
қолайлы орнатылған өндіріс жарығының мақсаты: жұмыста көру жағдайын
жақсарту, көз талуын болдырмау, еңбектің өнімділігі мен сапасын арттыру,
өндіріс травматизмін төмендету.

Жарық техникасының басты көрсеткіштеріне тоқталсақ адам көздері
қабылдайтын электромагниттік сәулелерді көрінетін сәулелер деп аталады.
Көрінетін сәулелер толқындарының ұзындығына байланысты 380 Нм – ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.