Көз құрылысы

1. Көз алмасының жеке бөлімдері мен оның қызметі
2. Тор қабықтың құрылысы
3. Көз ұясының құрылысы
4. Қабақтардың, конъюктива мен жас ағзаларының ерекшелігі мен қызметі
5. Көз ағзасының қанмен қамтамасыз етілуі мен нервтенуі

Көз алмасы – бұл жұп мүше, бас сүйектегі көз шарасында орналасады. Көз алмасы сыртқы немесе фиброзды, ортаңғы немесе тамырлы, ішкі немесе торлы деп аталатын үш қабықтан тұрады. Бұл қабықтар көздің ішкі мөлдір құрылыстарын қоршап тұрады.
Көздің сыртқы қабығы фиброздық қабық деп аталады. Екіге бөлінеді: қасаң және ақ қабық.
Қасаң қабық – мөлдір, тегіс, жылтыр, сфералы, тамырсыз, аса сезгіштік, оптикалық гомогенділігімен ерекшелінеді. Қасаң қабық жарық сәулелерін сындыруға қатысады, көздегі өте күшті оптикалық орта болып саналады. 5 қабатты ажыратамыз:
1-алдыңғы эпителий; 2-алдыңғы шекаралық пластинка; 3-меншікті зат; 4-артқы шекаралық пластинка; 5-артқы эпителий. Қасаң қабықта қантамырлары мүлдем жоқ, тек қана лимбтің беткейлік қабаттары қасаң қабық маңылық қантамырлар өрімінен және лимфалық тамырлармен жабдықталған. Қасаң қабықтың сезгіштігін үшкіл нерв жүзеге асырады. Үшкіл нерв пен беттік нервтер құрамында қоректендіру талшықтары да бар. Зат алмасу құбылыстарын реттеп тұруға симпатикалық нерв жүйесі де қатысады. Қасаң қабықта 80-ге жуық түрлі нерв талшықтары бар.
Ақ қабық (sclera) – көз алмасының коллагендік және созылғыш талшықтарынан тұрады. Ақ қабық өзінің басты массасын құрайтын меншікті заттан, оның үстіңгі беткейлік жұқа пластинкасы мен ішкі қоңыр түсті пластинкаларынан тұрады. Талшықтар ретсіз, батысып, шырмалып жатқандықтан ақ қабық мөлдір болмайды. Жаңа туған балаларда ересектерге қарағанда ақ қабық созылғыштау және жұқарақ болғандықтан ішкі пигментті қабықтың түсі оны көгілдірлеу етіп көрсетеді. Шынында ақ қабықтың өзінің қан тамырлары аз, бірақ та тамырлы қабық қантамырлары осы склера арқылы өтеді. Ақ қабықтың алдыңғы бөлігін тесіп өтетін қантамырлар тамырлы қабықтың алдыңғы бөлігіне бағыт алады. Ақ қабықтың артқы бөлігі қантамырларға байырақ. Ақ қабықтың барлық үш қабатында да оның қантамырлары өзара жалғасып байланысқан. Үшкіл нервтің көздік тармағының кірпіктік талшықтары ақ қабықтың сезгіштігін қамтамасыз етеді. Симпатикалық талшықтарды ол мойынның жоғарғы симпатикалық түйінінен алады. Көз алмасының жан-жаққа қозғалуын қамтамасыз ететін сыртқы 4 тік және 2 қисық бұлшықеттердің тарамыстары ақ қабыққа жабысып бірігеді.
Көздің ортаңғы қабығы тамырлы қабық деп аталады. Ол шатыраш қабық, цилиарлы дене, меншікті тамырлар қабығы – хориоидея болып үш бөлімге бөлінеді.
Нұрлы (шатыраш) қабық – мөлдір қасаң қабық пен бұршақ аралығында орналасқан түсті дөңгелек перде тәрізді. Шатыраш қабық пен қасаң қабық аралығында сұйықтыққа толы кеңістік қалады, ол кеңістікті алдыңғы камера (camera anterior) деп атайды. Шатыраш қабықтың алдыңғы бөлігінде көп өсінді пигментті хроматофор клеткалары мен алтын тәріздес пигментті ксантофорлар және күміс тәріздес пигментті гуанофорлар бар. Шатыраш қабықтың артқы бөлігі фусцинге бай пигментті клеткалары бар болғандықтан қара түсті болады. 10-12 жастағы балаларда шатыраш қабық тұрақты түске ие болады. Негізінен нұрлы қабықта екі бұлшықет бар деп айтылады. Нұрлы қабық қантамырлар жүйесі артқы ұзын кірпіктік және алдыңғы кірпіктік артериялардан құралады. Ал веналары санымен де тармақталу түрімен де артерияларына сәйкес емес. Нұрлы қабықта лимфатикалық тамырлар жоқ, ал бірақта артериялар мен веналар жанында

. Ковалевский Е.И. «Офтальмология», Москва -1995 ж.
2. Көшеров К.Б. «Көз аурулары», Алматы -1997 ж.
3. Бочкарев А.А «Глазные болезни», Москва -1989.
4. Сидоренко Е.И «Офтальмология», оқулық- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003.