Қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан ойлау стратегияларын қолдану
Мазмұны:
I. Кіріспе.--------------------------- -------------------------------
----------------3бет.
- Қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан ойлау
стратегияларын қолдану.--------------------------- -----------------
---------4бет.
II. Негізгі бөлім.
1. Сабақ жоспарлары:
• Газет тарихынан. Есімшенің септелуі.
(Қазақ тілі. 10 сынып) .---------------------------------- --
------------8бет
• Абылай хан. (Қазақ тілі. 8 сынып)----------------------------- -
----11бет.
• Еңбек пен ерлік. Тәуелдік жалғау. (Қазақ тілі. 5 сынып)------
14бет.
• Тұнғыш ғалымдар. Сабақтас құрмалас сөйлемді қайталау.
(Қазақ тілі. 9 сынып)----------------------------- ----------
------------16бет
• Абайдың қара сөздері. (Қазақ әдебиеті. 8 сынып)---------------
18бет.
2. Сыныптан тыс жұмыс:
• Абайды оқы, таңырқа! (Әдеби кеш)------------------------------- -
20бет.
• Мақал-мәтелдер – сөз асылы.(турнир)--------------------- --------
23бет.
• Қос тіл – қос қанатың. Ойын-сайыс.------------------------ ------
--25бет
III. Қорытынды.---------------------------------- ----------------------
------------27бет.
IV. Падаланылған әдебиеттер.---------------------------------- ---------
-------28бет.
Кіріспе
Бүгінгі күні біз жаңа дәуір – жаңа ғасыр – жаңа мыңжылдықта өмір сүріп
отырмыз. XXI ғасыр – білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді аялап тербетіп,
баптап өсірер тәрбие керек. Ұрпақ тәрбиесі – ел алдындағы маңызды міндет.
Еліміздің қоғамдық – экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын,
әлемдік өркениетке көтерілетін білімді де мәдениетті, денсаулығы мықты,
парасатты азамат тәрбиелеп шығару – мектептің, ұстаздар қауымының бүгінгі
таңдағы баға жетпес міндеті. Адам ұрпағымен жасайды дегендей, ұрпақ
тәрбиесі қай кезде де халықтық мәселе болған. Сондықтан, қазіргі мектеп
мұғалімдері алдында тұрған аса маңызды міндет – талабы таудай жеке тұлғаны
іздеп тауып,оны өсіріп шығару.
Қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан ойлау стратегияларын қолдану
барысында:
- жаңа мазмұнды, тұтас, жан-жақты беру;
- рухани дамитын, мазмұнын сақтап ұлғайтатын;
- келешек өмірге, мамандық тандауға бағыт беретін;
- гуманитарлық білімнің қуаты негізімен қаруландыратын;
- баланы жеке тұлға ретінде басымдылығын көздейтін білім беруді мақсат
етіп қойдым.
Аталған мақсаттарды іске асыру үшін алға қойылатын міндеттер:
- қазақ тілінде еркін қарым-қатынас жасауға дағдыландыру;
- өз бетінше ізденуге, қазақша тыңдаған ақпарат бойынша ой
қорытып,мәдени,ресми қатынасқа бейімдеу;
- сөздіктің көмегімен көркем шығармалардан үзінді оқу;
- публицистикалық және ғылыми лексиканың дұрыс қолданылуын тануға
үйрету;
Қазіргі заң талабына сай қазақ тілі сабақтарында қолданылып жатқан жаңашыл
әдіс-тәсілдерді өз сабақтарымда қалай пайдаланып жатқандығым жөнінде
әріптестеріммен бөлісу. Мемлекеттік тілдің жоғарғы деңгейде оқытылуы оқушы
санасына сіңірлетін білімнің сапасымен өлшенеді.
Сондықтан да әрбір ұстаз үнемі шығармашылық ізденісте болуы керек.
Сабақтағы қолданылатын негізгі әдіс-тәсіл- сын тұрғысынан ойлау. Бұл
тәсілдің берері өте көп. Атап айтатын болсам:
1. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту;
2. Өз ойын жинақтап, суреттті түрде бейнелеп беруге талпындыртады;
3. Жинақталып, бейнеленген материалды терең, нақты және сауатты түрде
жеткізуге мүмкіндік береді.
4. Кластер, Венн диаграммасы арқылы оқушылардың жан-жақты мағлұмат алуына
бағыт береді.
5. Бұл тәсілдің ең тиімділігі оқушылардың өз бетімен ізденушілігіне,
ойындағы жинақталған пікірін ауызша да, жазбаша да бейнелеп көрсету
түрінде де сауатты жеткізуіне жол ашады.
Қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан ойлау
стратегияларын қолдану.
Қазіргі заман ағымына қарай білімнің күші бағаланып, оқу ағартудың,
оның ішінде білімді адамның беделі өсіп келеді. Қазақ тілі мұғалімінің,
яғни, біздің міндетіміз - мәдениетті түрде біліммен, іскерлікпен қазақ
тілін мемлекеттік тіл ретінде мәртебесін көтеру,осы мақсатқа тез жететіндей
тиімді жол іздеу.
Нағыз сабақ - әрқашан диалог, іздене, дайындала, үйрене, кеңесе,
шәкірттер болашағын ойлай жасалған еңбек пен тәжірибенің бірлігі.
Педагогикалық технологиялар оқыту мақсатына жетудің тиімді, нақты жолдарын
көрсетеді. Кез келген оқыту технологиясы іс - әрекеттің қарқындылығы мен
белсенділігін арттырады. Кейбір технологияларда бұл құралдар басты идеялар
және нәтиже тиімділігінің негізін құрап, жеке тұлғаның жетілуіне, дамуына
бағытталған. Олар: проблемалық оқыту технологиялары, коммуникативті
технологиялар, дамыта оқыту технологиялары, сын тұрғысынан ойлауды дамыту
технологиясы.
Осылардың ішінде кейінгі жылдары сабақтарымда қолданып жүрген Сын
тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясына тоқталайын.
Сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз не?
Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы
бойынша ол:
- шыңдалған ойлау, кез келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни
көзбен қарау;
- күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға сыни
көзбен қарау;
- үйрету мен үйрену бірлігінен, үйренудің қызығушылығынан тұратын,
үйренушінің сеніміне негізделген құрылым.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы бойынша сабақ құрылымы үш
кезеңнен тұрады.
1.Қызығушылықты ояту.
2.Мағынаны ажырату.
3.Ой толғаныс.
Осы кезеңдердің ұтымды өткізілуі мынадай нәтиже береді.
• оқушылар басқалармен қарым-қатынас жасай біледі;
• басқаларды тындауды, кез келген жауапқа сыйластық түсінікпен қарауға;
• өз ойын топ алдында ашық айта алу, қорғай білуге;
• керек кезде өз көзқарасын өзгертуге үйретеді, дамуын қамтамасыз етеді;
• оқушының оқу мотивациясы өзгереді, өз бетінше ізденуге үйретеді;
• ең басты сабаққа қызығушылығы артып, балалардың белсендігі өте жоғары
болады;
Оқушы тек дайын білімді қабылдаушы, есте сақтаушы ғана емес, ол өз
бетінше ізденуші, жеке тұлға, тапқан білімін өмірде қолданушы.
І. Қызығушылықты ояту.
Қызығушылықты ояту кезеңінде әрекеттің танымдық түрлері орын алады.
Бұл оқушыны өз білімін талдап, жаңа тақырып бойынша ойлауға
белсендіреді.Соның ішінде ең бастысы, оқушы белсенді әрекеті арқылы өз
білімін анықтайды, яғни бар біліміне жаңа білім қосады. Екінші мақсаты
-оқушылардың өздерін белсендіру.Оқушылар тек тыңдаушы ғана емес, өз ойларын
белсенді білдірушілер де. Сонда оқушылар өз білімдерін, ұғымдарын белсенді
ойлау, жазу және оқу арқылы білдірулері қажет.Терең ұғыну бар ақпарат пен
жаңа ақпараттың байланысы қызығушылықтың үшінші мақсатына жатады да, ол
аналитикалық ойлау болып табылады. Дәл осы кезеңде тақырыптың мақсатын
оқушының өзі ашады.
II. Мағынаны ажырату.
Бұл кезеңде оқушының іс - әрекетінің барлық түрлері қамтылады. Яғни,
оның жаңа тақырыпқа көшуі, оны зерттеуі, оқуы, жазуы, тәжірибе жасауы.
Оқушы оқып отырып жаңа ақпараттың өзіндік түсініктемесін кіріктіре алады.
Қажет болса, мәтінді қайталап оқиды. Мәтінмен танысқанда алған ақпаратты
айқындау, сұрақ қоюлары, түсініксіз жаңа ақпаратқа ескертпе жасаулары
мүмкін. Бұл кезең сабақтың ең негізгі кезеңі. Себебі жаңа тақырыпты түсіну,
оны ары қарай дамыту, ой елегінен өткізіп, керекті ақпарат ретінде қолдану
осы кезеңге байланысты. Тағы бір айта кететін жағдай, оқушылардың өз
түсінігі болса, онда олар жаңа ақпаратты белгілі ақпаратпен біріктіріп
қолдана біледі. Бірте-бірте ескі мен жаңаның арасында байланыс орнайды.
III. Ой толғаныс.
Бұл кезеңде оқушылар оқып білгендерін, үйренгендерін топтайды,
белсенді түрде өз ұғымдарын жаңамен ұштастырып қайта құрады. Нақты осы
кезеңде оқушылар бар білімдерінің негізінде жаңа білімді дұрыс пайдалана
алады. Дәл осы кезеңде алған білімдері бекітіледі. Бұны іске асырудың
маңызды сәттері бар. Ең негізгісі, оқушылар өз ойлары мен ұғымдарын алған
ақпараттары арқылы білдіреді. Ұғынудың зерттелуі мен тереңдігі шынайы
толғалық болып табылады. Оқушылар ойында қалатыны: өз тәжірибесі, меншікті
білімі, ұғыну қоры мен сөздік қоры. Ой толғаныс кезеңінің тағы бір сәті
оқушылардың бір - бірімен өзара ой алмасуы. Соның аясында сөздік қоры
байиды, оқушылар арасында кейбір мәселелерді шешуде келіспеушілік
болғанымен, ой алмасу оқушылардың бар ақпарат бойынша өзіндік пікір мен
ұғымын құрастыруға көмегін тигізеді. Оқушылар пікір алмасу барысында
талқылаудың түрлі варианттарын ұсынады.
Сабақ кезеңдерін айқындау үшін мұғалім қажетті, мазмұнды сұрақтарды
дұрыс қоя білуі керек. Әр кезеңнің мазмұндылығына қарай сұрақтар мынадай
болып қойылады. Қызығушылықты ояту кезеңіндегі сұрақтар:
- Сабақтың тақырыбы қандай деп ойлайсыңдар?
- Осы жайлы не білесіңдер?
- Не күтесің?
- Нені білгің келеді?
- Не үшін білгің келеді?
Мағынаны ажырату кезеңінде оқушылар өз білімдерінен жауап іздейді.
Сабақта қолданылған көрнекіліктер арқылы ақпаратты өздері тауып қолданады.
Ой толғаныс кезеңіне қолайлы сұрақтар:
- Жаңадан не білдіңдер?
- Не үйрендіңдер?
- Тағы не білгілерің келеді?
Сыни тұрғадан ойлауды үйрету жеңіл емес. Дегенмен, сын тұрғысынан
ойлауды дамытатын оқыту жағдайлары мен әдістері бар. Келесі оқыту
жағдайлары сын тұғысынан ойлауды дамытуға ықпал етеді: сын тұрғысынан ойлау
тәжірибесінде мүмкіндік пен уақыттың қажеттілігі, оқушылардың ойлануына
рұқсат ету, оқу үрдесіне белсенді қатысқан оқушыларды мадақтау пікірлерін
дұрыс қалыптастыруға көмектесу, сын тұрғысынан қарастырылған мәселелердің
құндылығын білдіру. Оқушыларды біртіндеп сыни пікірлерін дұрыс айтуға,
мәселені нақтылы шешуге үйрету. Сабақта қолданылатын әдістер сын
тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы бойынша стратегиялардың құрылымы,
сабаққа дайындық, оқыту барысында қолданылатын, үй жұмысы ретінде берілетін
стратегияларға бөлінеді. Солардың бірнешеуінің жүргізу әдістемесін
назарларыңызға ұсынамын.
Топтастыру - оқыту стратегиясы, бұл стратегия оқушыларды еркін және
ашық ойлауға үйретеді. Ол ойлауды шындайтын идеяларды байланыстыратын
бірнеше құрылымнан тұрады. Бұл стратегияның түсіндірмесі мынадай: кілтті
сөзді ортаға жазу. Ол тақырып болуы да мүмкін. Керекті уақыт өткеннен кейін
жазылған пікірлерді топтастырамыз.Қателеріне көңіл бөлінбейді.Ешқандай
шешім қабылданбайды.
Бесжолдық өлең стратегиясы - ақпаратты жинау қабілеттілігі, аз ғана
сөзбен күрделі ойын, сезімін, үмітін білдіреді. Бесжолдық өлең тақырыпты
ашу керек, сондықтан ол ақпараттың талдағанын және материалдың өз сөзбен
көп ойды білдіретіндігін талап етеді. Бұл стратегия мынадай жолдардан
тұрады:
1 - жол: тақырыпты білдіретін бір сөз (зат есім);
2 - жол: екі сөз тақырып мазмұнына байланысты (сын есім);
3 - жол: үш сөз тақырып бойынша іс-әрекет (етістік);
4 - жол: тақырыптағы сөздерден тұрады;
5 - жол: тақырыптың болмысын білдіретін синоним сөз.
Кубизм стратегиясы да оқыту стратегиясына жатады. Кубизм өтілетін
тақырыпты түрлі қырынан қарастыруға көмегін тигізеді. Кубизм
стратегиясында ойлау, оқу, жазу әрекеттері қатар жүреді. Шаршының көлемі 15-
20см. Шаршының әр бетінің аты болады. Олар:
1- суреттеңіз: түсі, формасы, көлемі.
2- салыстырыңыз: неге ұқсас?, айырмашылықтары болса неде?.
3 - зерттеңіз: қандай?, қалай?, неден жасалынған? Шығу тегі, тарихы.
4 - пайда болған ойлар: ойыңызбен байланыстырыңыз, ойыңызға нені келтіреді?
Осы мәселеге байланысты қандай мәселелер бар?
5- қолданыңыз: онымен не істеуге болады? Қалай қолдану керек?
6- талқылаңыз: қолдаңыз не қарсы шығыңыз, өз ойыңызда тұрыңыз, дәлелдеңіз.
Кубиктің 6-бетіне жазбаша жауап беріледі.Әр оқушы кубиктің 3-бетін
таңдап жұбына жауабын оқиды. Бір жұп оқиды, келесі жұп оған сұрақ қояды, не
оны мадақтайды.
Сабақтың әр кезеңінде қолданылатын стратегиялар Аралас кезеңдер
стратегиясы қызығушылықты ояту кезеңінде қолданылады. Мәтінді бөліктерге
бөліп, мұғалім араластырады. Бөліктерден бүтін мәтін құрастыру керек. Жұпта
қарастырады, топта ақылдасады. Мәтінді дұрыс құрастырғандығы туралы шешімге
келісімен мұғалім өзі дайындаған мәтінмен салыстыруын сұрайды.
Еркін жазу стратегиясы да қызығушылықты ояту кезеңінде қолданылады.
Бұл стратегия бойынша бес минуттың ішінде оқушылар тоқтамай, үйге берілген
тапсырма бойынша ойларына келген пікірлерін жазады. Жұптар біріне - бірі
оқиды. Тындаушылар сұрақ қояды.
Мағынаны ажырату кезеңінде қолданылатын стратегиялар : Оқытудың
нұсқауы. Бұл стратегия сыныпта мұғалім жоқ болса да білім алуына
көмектеседі. Ол үшін мұғалім алдын ала дайындаған тезистері бар парақтағы
тақырыпты басынан аяғына дейін меңгеруін нұсқайды. Тақырыпты жұпта бір-
біріне оқиды, топта талқылайды. Стратегияның құндылығының артуы мұғалімнің
терең ойлы нұсқауларына байланысты болады.
Ой толғаныс кезінде Бес минуттық эссе қолданылады. Өтілген жаңа
тақырыпты бекіту үшін ыңғайлы және бұл эссе мұғалімге сыныптың
ой - өрісінің даму деңгейін көрсетеді. Бес минуттық эсседе екі тапсырма
орындалады. Олар жаңа тақырып бойынша не өтілгенін және сол тақырыпты
зерттегенде пайда болған бір сұрақ жазады. Мұғалім келесі сабақты сол
сұрақтарға жауап беруден бастайды.
Ой толғаныс кезеңінің келесі стратегиясы – Венн диаграммасы. Бұл
жеке өздеріне тән ерекшеліктері және артық ерекшеліктері бар екі пункті
салыстыру үшін қолданылады. Венн диаграммасы ( екі үлкен қиылысып өтетін
дөңгелек) арқылы көрсетуге болады. Сол жақ дөңгелекке бір пунктің
ерекшеліктерін, он жақ дөңгелекке екінші пунктің ерекшеліктерін жазады, ал
қиылысып жатқан жеріне екі нәрсенің ортақ ерекшеліктері жазылып
толтырылады. Топпен ақылдасып жазғандарын басқа топтарға оқиды
Қорыта айтқанда, Адам мақсатына өзін - өзі жетілдіру арқылы жетеді, - деп
Абу Насыр әл Фараби айтқандай, жаңа технологияларды игеру үшін ізденуге,
білімденуге ұмтылу - басты мұрат. Сонымен мемлекеттік тілді оқыту жүйесінде
жаңа технологияны енгізу тілді саналы меңгертіп, байланыстыра сөйлеуде
ғана емес , өскелең ұрпақтың ізденімпаздық әрі шығармашылық қабілеттерін
дамытуда ықпалы зор.
Сабақтың тақырыбы: Газет тарихынан. Есімшенің септелуі.
Сабақтың мақсаты:
Білімдік: оқушының теориялық білімдерін анықтау, пысықтау, газет тарихы мен
газет редакциясының жұмысы жөнінде мәлімет және түсінік алу.
Дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілетін, ой-өрісін кеңейту, сұрақтарға
дұрыс жауап беру, түсінгенін, білгенін байланыстырып айтуға, жазуға жағдай
жасау.
Тәрбиелік: жергілікті газеттерді біліп, оқушылардың газет оқуға
қызығушылығын арттыру,туған жерінің тағдырын ойлайтын азамат болуға
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ.
Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ әдебиеті, география.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, пікірлесу, мәтінмен жұмыс,ұжымдық,
топтық, жеке жұмыстар, ассоциация құру, RAFT, INSERT статегиясы, деңгейлік
тапырмалар.
Құрал- жабдықтар, көрнекі құралдар: карточкалар, кестелер, сызбалар, нақыл
сөз жазылған плакат, жергілікті газеттер көрмесі, интерактивтік тақта.
Сабақтың барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылардың сабаққа ынтасын, қызығушылығын ояту, сабақтың тақырыбы,
мақсаты, міндеттерімен таныстыру, топтастыру, газет редакцияларына
бөліну,ассоциация құру.
II.Негізгі бөлім:
1. Кіріспе . Мұғалім сөзі
2. Мағынаны ашу. Мәтінмен жұмыс.
3. Тіл дамыту. Сұрақтарға жауап беру.
4. Грамматикалық тақырыпты түсіндіру, пысықтау.
5. Ой толғаныс. Газеттеріңе мақала жазу.
III.Қорытынды бөлім: Рефлексия. Пікірлесу. Ой бөлісу.
IV.Үй тапсырмасы: Деңгейлік тапсырма.
V.Бағалау.
Мұғалімнің кіріспе сөзі.
Балалар, біздің әрбір сабағымыз әр түрлі жаңа ақпарат алуға бағыталған.
Енді ойлап көріңдерші. Ақпаратты қайдан аламыз? Интерактивтік тақтада
ақпарат сөзіне ассоциация құру.
АҚПАРАТ
Оқушылар екі топқа бөлініп, Солтүстік Қазақстан және Айыртау таңы
газеттер редакциясы ретінде жұмыс істейді.
Мәтінмен жұмыс. INSERT стратегиясы әрбір баланың сөйлеуіне мүмкіндік
береді.
V-маған бұрыннан брі таныс ақпарат
+ -мен үшін жаңа ақпарат
? – түсінбедім
- - менің бұрынғы білетініме қайшы
Оқушылар әр сөйлемді белгілеп, мәтін мазмұнын түсіндіреді.
Тіл дамыту сұрақтары:
1. Казіргі газеттердің алғашқы түрлері қайда қолданылған? Шығыс
қалаларында.
2. Жаңалықтар жинайтын бюро қашан, қайда құрылды? XVI ғасырда.Венецияда.
3. Осы бюро шығаратын қолжазба парақтары қалай аталатын мәнетіне
сатылатын? Гадзетта.
4. LA GAZETTE мерзімді басылым қашан, қайда шығады? Парижде.
5. Солтүстік Қазақстан газеті қашаннан бері шығады?
6. Газеттің бас редакторы кім?
7. Газет қай күндері шығады?
8. Айыртау таңы газеті қашаннан бері шығады?
9. Газет қай күндері шығады?
10. Газеттің бас редакторы кім?
11. Грамматикалық тақырыпты түіндіру, пысықтау.
Мәтінде асты сызылған сөздәр қандай сөз табына жататынын анықтау
Есімше.
Есімше есімдерше тәуелденеді, көптеледі, жіктеледі және септледі.
Интерактивтік тақтада кестені көрсету.
Атау Көрген Келер Бермес Баратын Алмақ
Ілік Көргеннің Келердің Берместің Баратынның Алмақтың
Барыс Көргенге Келерге Бермеске Баратынға Алмаққа
Табыс Көргенді Келерді Берместі Баратынды Алмақты
Жатыс Көргенде Келерде Берместе Баратында Алмақта
Щығыс Көргеннен келерден Берместен Баратыннан Алмақтан
Көмектес Көргенмен Келер -----Бермес Баратынмен Алмақ -----
-----
Екерту: Есімшенің –ар, -ер, -р, -с және –мақ , -мек, -бақ , -бек, -пақ ,
пек тұлғаларына көмектес септік жалғауы жалғанбайды.Карточкалармен жұмыс.
Ой толғаныс: RAFT стратегиясы. Мақала жазу.
Кімнің атыан? Кімге айтуға Формасы Өзекті мәселе
болады?
Жеке тұлға атынан Халыққа Мақала Орманды сақтау
және қорғау
Ұжымның атынан Әкімге Су - өмірдің нәрі
Ауыл тұрғындары Балаларға Ұлттық дәстүрлер
атынан
Ата-аналар атынанОрманшыларға
Мұғалім атынан
Орманшы атынан
Рефлексия. Пікірлесу. Ой бөлісу.
Ахмет Байтұрсынов айтқан төрт қағида бар:
Бірінші: Газет – халықтың көзі, құлағы, тілі;
Екінші: Газет – жұртқа қызмет ететін нәрсе; Үшінші: Газет – халыққа білім
таратушы; Төртінші: Газет – халықтың жақтаушысы.
Қағиданы оқу. Газет не үшін керек? Өз пікірлеріңді айтып, қағиданы
толықтырыңдар.
Үй тапсырмасы: Деңгейлік тапсырмалар:
I-деңгей - Құттықтау жазу.
II-деңгей - Хабарландыру жазу.
III -деңгей - Жарнама жазу.
Бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай бағалау.
Тақырыбы: Абылай хан.
Мақсаты: 1. Оқушылардың Абылай хан туралы мағлұматтарын тереңдету;
2. Оқушылардың танымдық ой - өрісін кеңейту, сөздік қорын
молайту, өзіндік пікір айта білу қабілеттерін дамыту;
3. Оқушыларды туған елін қадірлеуге, отансүйгіштікке
тәрбиелеу.
Көрнекіліктер:Абылай хан портреті, тірек кесте,үлестірме қағаздар, өлеңдер.
Сабақтың әдісі: Қысқаша бапяндау, сұрақ- жауап, сыни тұрғыдан ойлау,
топтау, Венн диаграммасы.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Диагностика сәті.
1. Қазақ халқының тарихындағы танымал адамдар туралы ой қозғау.
- Балалар, қазақтың атақты адамдары дегенде кімдерді естеріңе
түсіресіңдер?
- ( Ақындар, жазушылар, батырлар, билер, хандар)
- Енді, Елбасы деген сөзге назар аударайық. Ол кім?
- Елді басқарушы, елдің басшысы деген сөз.
- Қазір біздің тәуелсіз Қазақстанда Елбасы кім?
- Н.Ә.Назарбаев.
- Ал бұрыңғы өткен замандарда елді басқаратын адам хан деп аталған.Ал
сол хандардың ішінде қазақ халқы үшін ең ардақтысы Абылай хан.
2. Ұлы Абылай хан өлеңі оқылады.
Ұлы Абылай, хан ием!
Асқар таудай алып ең.
Қазағым деп жанып ең,
Қазағым деп налып ең;
Ұлы Абылай, хан ием!
Қорғаным ең, бағым ең.
Қаптап келген жауларды
Қалқан болып қағып ең,
Найзағай боп жарып ең,
Ұлы Абылай , хан ием!
Т. Медетбек.
III. Жаңа сабақ.
1.Кіріспе сөз.
17-18 ғасырлардыа қазақ халқының басынан ең киын кезеңдер өтті.Ол – жоңғар
шапқыншылығы болды. Сол жылдары елді біріктіріп, жауға соққы беріп, халқың
аман сақтап қалған Елбасы – Абылай хан еді.
2. Сөздік жұмысы.
- ілгерілеткен – тот ,кто двигает вперед.
- ілгері – алға
- маңайына – вокруг себя.
- біріктіру – объединить
- тұтас – целый.
IV. Мәтінмен жұмыс. Бағытталған оқу.
1.Оқушылар топқа бөліп оқытамын. Мәтіннің мағыналық бөліктерін
ажырату,жоспар бойынша бөліктердің атауын табу.
Жоспар.
1.Абылай хан – батыл қолбасшы, шебер ұйымдастырушы, көреген Елбасы.
2.Ол көрші елдермен тату қарым-қатынаста болды.
3.Абылай хан елді біріктіріп, қазақ халқының тәуелсіздігі үшін күресті
жеңіспен аяқтады.
4.Абылай хан есімі халықтың жүрегінде мәңгі сақталады.
2. Сұрақ- жауап.
- Абылай хан кім?
- Ол қай ғасырларда өмір сүрген?
- Ұзақ жылдар бойы қандай сыртқы жаумен соғысты?
- Ол туған халқы үшін қандай маңызды істер атқарды?
(Үш жүзді біріктірді, көрші елдермен мәдени қарым – қатынаста
болды, жауды жеңді, қазақ елін аман сақтап қалды)
3. Келісу – келіспеу.
- Абылай хан жоңғарлармен соғысқа қатысқан жоқ.
- Абылай хан қазақтың ақылдысы мен батырларын маңайына жинай алмады.
- Абылай хан қазақ халқының бағына туған хан болды.
V. Ой толғау.
Топпен жұмыс.
1 – топ. Топтастыру әдісі.
Батыл қолбасшы
Шебер
ұйымдастырушы
Ресей,
ұлы хан
Орта Азия
Қытай Абылай хан
Мемлекеттік қайраткер
Сауда- саттық, жоңғар
шапқыншылығы
мәдени қарым-
қатынасы
1711-1781
Қазақ халқы жері
Абылай хан туралы тірек сөздер жинақтап, сөйлем құрастыру.
2- топ. Абылай хан туралы сұхбат.
- Абылай хан туралы ең алғаш кімнен естідің?
- Алматыда Абылай атында не бар?
- Абылай хан Ресеймен қандай қатынаста болды?
- Осы дәссстүрді бүгінгі Елбсы жалғаастырып келе ме?
3-топ. Бес жол құрастыру.
Абылай.
Көреген, ақылды.
Күресті, нығайтты, сақтады.
Абылай хан жауды жеңіп, ел үмітін ақтады.
Қолбасшы, Елбасы.
4 - топ. Венн диаграммасы бойынша Абылай хан, Төле би, Қазыбек бидің ортақ
сайкестері мен айырмашылықтарын көрсету, түсіндіру.
Абылай хан Қазыбек би
Төле би
Ортақ.
1. Үшеуі де тарихи тұлға.
2. Үшеуі де жоңғар шапқыншылығы кезіңде ел басқарған азаматтар.
3. Халық қамын ойлап, ел бірлігін сақтауға көп еңбек сіңірген қоғам
қайраткерлері.
Ерекшеліктері:
1.Абылайхан 18 ғасырда өмір сүрген мемлекеттік қайраткер.
Ол үш жүзді біріктіруімен қатар сыртқы саясатта көреген Елбасы болды.
Көрші елдермен, Ресей, Қытай мемлекеттерімен тату қарым қатынас жасады.
Жоңғарларды жеңіп, қазақ елін, жерін тұтас сақтап қалды.
2. Төле би, Қазыбек би.
17-18 ғасырларда өмір сүрген қазақтың ардақты ұлдары. Абылай ханға
ақылшы, кеңесші бола отырып, ел бірлігін сақтауға көп күш салды.
Жоңғарларға қарсы халық майданын ұйымдастырды .
Қазақ халқының біртұтас ел болуын келер ұрпақтарына аманат етті.
VI. Қорытындылау.
Не білемін? Не білдік? Білгім келеді?
Біз бүгінгі сабақтан Абылай ханның кім болғанын, өз халқы үшін қандай игі
істер атқарғаны, қазақ тарихында оның орны ерекше хан екенін білдік.
Сондықтан, Абылай ханның есімі халықтың жүрегінде сақталады.
VII. Үйге тапсырма. Абылай хан туралы Ер есімі – ел есінде деген
тақырыпқа шығарма жазып келу.
Сабақ тақырыбы: Еңбек пен ерлік. Тәуелдік жалғау.
Сабақ мақсаттары:
Білімділік: Тақырыппен таныстыру барысында сөздік қорын молайту, алған
білімдерін жетілдеру, қолдана білуге үйрету.
Дамытушылық:сөйлем құрастыру, ауызша еркін сөйлеу, сауатты жазу, ойлау
қабілеттерін дамыту;
Тәрбиелік: оқушылардың адал еңбекке үйрету, адамгершілік қасиеттерін
жетілдіру;
Сабақ түрі: аралас сабақ
Сабақ әдістері: сұрақ – жауап, аударма, іздендіру, ойын, сын тұрғысынан
ойлау стратегиялары.
Сабақ көрнекілігі: Кесте, сызбалар, карточкалар.
Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
1.Қызығушылықты ояту сатысы.
Топтастыру стратегиясы.
Еңбек деген не?
• Жеке
• Топпен (сызба үлгісі беріледі, сызбаға басқа сиямен қосымша ұғымдар
жазады.)
• Әр топтың сызбасы тексеріледі, өз тобыныдағы жоқ ұғымдарды
жазады.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
Мақал-мәтелдер сайысы.
• Ердің атын еңбек шығарады.
• Еңбек түбі- береке,
Көптің түбі – мереке.
• Еріншекке көлеңкесі де – жүк.
• Ер дәулеті – еңбек.
• Еңбексіз өмір – сөнген көмір.
III. Жаңа сабақ. Мағынаны ажырату
1.Сөздік жұмысын жүргізу:
Қария – Байланысты –
Ерлік жасау – Адал –
Сана- Өнегелі -
Үндемеу – Сүй -
Күресу- Соғыс-
Жаудан қорғау - Нығыз-
2.Мәтінмен жұмыс.
• Мәтінді оқыту;
• Аударту;
• Мәтіннен тәуелдік жалғауы бар сөздерді тауып жазу;
IV.Ой толғаныс сатысы.
1. Топтарға сұрақ қою.
• Сейілбек атадан не сұрады?
• Ата не деп жауап берді?
• Сейілбек неге үндемеді?
• Сендер үшін жақсы еңбек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I. Кіріспе.--------------------------- -------------------------------
----------------3бет.
- Қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан ойлау
стратегияларын қолдану.--------------------------- -----------------
---------4бет.
II. Негізгі бөлім.
1. Сабақ жоспарлары:
• Газет тарихынан. Есімшенің септелуі.
(Қазақ тілі. 10 сынып) .---------------------------------- --
------------8бет
• Абылай хан. (Қазақ тілі. 8 сынып)----------------------------- -
----11бет.
• Еңбек пен ерлік. Тәуелдік жалғау. (Қазақ тілі. 5 сынып)------
14бет.
• Тұнғыш ғалымдар. Сабақтас құрмалас сөйлемді қайталау.
(Қазақ тілі. 9 сынып)----------------------------- ----------
------------16бет
• Абайдың қара сөздері. (Қазақ әдебиеті. 8 сынып)---------------
18бет.
2. Сыныптан тыс жұмыс:
• Абайды оқы, таңырқа! (Әдеби кеш)------------------------------- -
20бет.
• Мақал-мәтелдер – сөз асылы.(турнир)--------------------- --------
23бет.
• Қос тіл – қос қанатың. Ойын-сайыс.------------------------ ------
--25бет
III. Қорытынды.---------------------------------- ----------------------
------------27бет.
IV. Падаланылған әдебиеттер.---------------------------------- ---------
-------28бет.
Кіріспе
Бүгінгі күні біз жаңа дәуір – жаңа ғасыр – жаңа мыңжылдықта өмір сүріп
отырмыз. XXI ғасыр – білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді аялап тербетіп,
баптап өсірер тәрбие керек. Ұрпақ тәрбиесі – ел алдындағы маңызды міндет.
Еліміздің қоғамдық – экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын,
әлемдік өркениетке көтерілетін білімді де мәдениетті, денсаулығы мықты,
парасатты азамат тәрбиелеп шығару – мектептің, ұстаздар қауымының бүгінгі
таңдағы баға жетпес міндеті. Адам ұрпағымен жасайды дегендей, ұрпақ
тәрбиесі қай кезде де халықтық мәселе болған. Сондықтан, қазіргі мектеп
мұғалімдері алдында тұрған аса маңызды міндет – талабы таудай жеке тұлғаны
іздеп тауып,оны өсіріп шығару.
Қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан ойлау стратегияларын қолдану
барысында:
- жаңа мазмұнды, тұтас, жан-жақты беру;
- рухани дамитын, мазмұнын сақтап ұлғайтатын;
- келешек өмірге, мамандық тандауға бағыт беретін;
- гуманитарлық білімнің қуаты негізімен қаруландыратын;
- баланы жеке тұлға ретінде басымдылығын көздейтін білім беруді мақсат
етіп қойдым.
Аталған мақсаттарды іске асыру үшін алға қойылатын міндеттер:
- қазақ тілінде еркін қарым-қатынас жасауға дағдыландыру;
- өз бетінше ізденуге, қазақша тыңдаған ақпарат бойынша ой
қорытып,мәдени,ресми қатынасқа бейімдеу;
- сөздіктің көмегімен көркем шығармалардан үзінді оқу;
- публицистикалық және ғылыми лексиканың дұрыс қолданылуын тануға
үйрету;
Қазіргі заң талабына сай қазақ тілі сабақтарында қолданылып жатқан жаңашыл
әдіс-тәсілдерді өз сабақтарымда қалай пайдаланып жатқандығым жөнінде
әріптестеріммен бөлісу. Мемлекеттік тілдің жоғарғы деңгейде оқытылуы оқушы
санасына сіңірлетін білімнің сапасымен өлшенеді.
Сондықтан да әрбір ұстаз үнемі шығармашылық ізденісте болуы керек.
Сабақтағы қолданылатын негізгі әдіс-тәсіл- сын тұрғысынан ойлау. Бұл
тәсілдің берері өте көп. Атап айтатын болсам:
1. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту;
2. Өз ойын жинақтап, суреттті түрде бейнелеп беруге талпындыртады;
3. Жинақталып, бейнеленген материалды терең, нақты және сауатты түрде
жеткізуге мүмкіндік береді.
4. Кластер, Венн диаграммасы арқылы оқушылардың жан-жақты мағлұмат алуына
бағыт береді.
5. Бұл тәсілдің ең тиімділігі оқушылардың өз бетімен ізденушілігіне,
ойындағы жинақталған пікірін ауызша да, жазбаша да бейнелеп көрсету
түрінде де сауатты жеткізуіне жол ашады.
Қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан ойлау
стратегияларын қолдану.
Қазіргі заман ағымына қарай білімнің күші бағаланып, оқу ағартудың,
оның ішінде білімді адамның беделі өсіп келеді. Қазақ тілі мұғалімінің,
яғни, біздің міндетіміз - мәдениетті түрде біліммен, іскерлікпен қазақ
тілін мемлекеттік тіл ретінде мәртебесін көтеру,осы мақсатқа тез жететіндей
тиімді жол іздеу.
Нағыз сабақ - әрқашан диалог, іздене, дайындала, үйрене, кеңесе,
шәкірттер болашағын ойлай жасалған еңбек пен тәжірибенің бірлігі.
Педагогикалық технологиялар оқыту мақсатына жетудің тиімді, нақты жолдарын
көрсетеді. Кез келген оқыту технологиясы іс - әрекеттің қарқындылығы мен
белсенділігін арттырады. Кейбір технологияларда бұл құралдар басты идеялар
және нәтиже тиімділігінің негізін құрап, жеке тұлғаның жетілуіне, дамуына
бағытталған. Олар: проблемалық оқыту технологиялары, коммуникативті
технологиялар, дамыта оқыту технологиялары, сын тұрғысынан ойлауды дамыту
технологиясы.
Осылардың ішінде кейінгі жылдары сабақтарымда қолданып жүрген Сын
тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясына тоқталайын.
Сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз не?
Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы
бойынша ол:
- шыңдалған ойлау, кез келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни
көзбен қарау;
- күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға сыни
көзбен қарау;
- үйрету мен үйрену бірлігінен, үйренудің қызығушылығынан тұратын,
үйренушінің сеніміне негізделген құрылым.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы бойынша сабақ құрылымы үш
кезеңнен тұрады.
1.Қызығушылықты ояту.
2.Мағынаны ажырату.
3.Ой толғаныс.
Осы кезеңдердің ұтымды өткізілуі мынадай нәтиже береді.
• оқушылар басқалармен қарым-қатынас жасай біледі;
• басқаларды тындауды, кез келген жауапқа сыйластық түсінікпен қарауға;
• өз ойын топ алдында ашық айта алу, қорғай білуге;
• керек кезде өз көзқарасын өзгертуге үйретеді, дамуын қамтамасыз етеді;
• оқушының оқу мотивациясы өзгереді, өз бетінше ізденуге үйретеді;
• ең басты сабаққа қызығушылығы артып, балалардың белсендігі өте жоғары
болады;
Оқушы тек дайын білімді қабылдаушы, есте сақтаушы ғана емес, ол өз
бетінше ізденуші, жеке тұлға, тапқан білімін өмірде қолданушы.
І. Қызығушылықты ояту.
Қызығушылықты ояту кезеңінде әрекеттің танымдық түрлері орын алады.
Бұл оқушыны өз білімін талдап, жаңа тақырып бойынша ойлауға
белсендіреді.Соның ішінде ең бастысы, оқушы белсенді әрекеті арқылы өз
білімін анықтайды, яғни бар біліміне жаңа білім қосады. Екінші мақсаты
-оқушылардың өздерін белсендіру.Оқушылар тек тыңдаушы ғана емес, өз ойларын
белсенді білдірушілер де. Сонда оқушылар өз білімдерін, ұғымдарын белсенді
ойлау, жазу және оқу арқылы білдірулері қажет.Терең ұғыну бар ақпарат пен
жаңа ақпараттың байланысы қызығушылықтың үшінші мақсатына жатады да, ол
аналитикалық ойлау болып табылады. Дәл осы кезеңде тақырыптың мақсатын
оқушының өзі ашады.
II. Мағынаны ажырату.
Бұл кезеңде оқушының іс - әрекетінің барлық түрлері қамтылады. Яғни,
оның жаңа тақырыпқа көшуі, оны зерттеуі, оқуы, жазуы, тәжірибе жасауы.
Оқушы оқып отырып жаңа ақпараттың өзіндік түсініктемесін кіріктіре алады.
Қажет болса, мәтінді қайталап оқиды. Мәтінмен танысқанда алған ақпаратты
айқындау, сұрақ қоюлары, түсініксіз жаңа ақпаратқа ескертпе жасаулары
мүмкін. Бұл кезең сабақтың ең негізгі кезеңі. Себебі жаңа тақырыпты түсіну,
оны ары қарай дамыту, ой елегінен өткізіп, керекті ақпарат ретінде қолдану
осы кезеңге байланысты. Тағы бір айта кететін жағдай, оқушылардың өз
түсінігі болса, онда олар жаңа ақпаратты белгілі ақпаратпен біріктіріп
қолдана біледі. Бірте-бірте ескі мен жаңаның арасында байланыс орнайды.
III. Ой толғаныс.
Бұл кезеңде оқушылар оқып білгендерін, үйренгендерін топтайды,
белсенді түрде өз ұғымдарын жаңамен ұштастырып қайта құрады. Нақты осы
кезеңде оқушылар бар білімдерінің негізінде жаңа білімді дұрыс пайдалана
алады. Дәл осы кезеңде алған білімдері бекітіледі. Бұны іске асырудың
маңызды сәттері бар. Ең негізгісі, оқушылар өз ойлары мен ұғымдарын алған
ақпараттары арқылы білдіреді. Ұғынудың зерттелуі мен тереңдігі шынайы
толғалық болып табылады. Оқушылар ойында қалатыны: өз тәжірибесі, меншікті
білімі, ұғыну қоры мен сөздік қоры. Ой толғаныс кезеңінің тағы бір сәті
оқушылардың бір - бірімен өзара ой алмасуы. Соның аясында сөздік қоры
байиды, оқушылар арасында кейбір мәселелерді шешуде келіспеушілік
болғанымен, ой алмасу оқушылардың бар ақпарат бойынша өзіндік пікір мен
ұғымын құрастыруға көмегін тигізеді. Оқушылар пікір алмасу барысында
талқылаудың түрлі варианттарын ұсынады.
Сабақ кезеңдерін айқындау үшін мұғалім қажетті, мазмұнды сұрақтарды
дұрыс қоя білуі керек. Әр кезеңнің мазмұндылығына қарай сұрақтар мынадай
болып қойылады. Қызығушылықты ояту кезеңіндегі сұрақтар:
- Сабақтың тақырыбы қандай деп ойлайсыңдар?
- Осы жайлы не білесіңдер?
- Не күтесің?
- Нені білгің келеді?
- Не үшін білгің келеді?
Мағынаны ажырату кезеңінде оқушылар өз білімдерінен жауап іздейді.
Сабақта қолданылған көрнекіліктер арқылы ақпаратты өздері тауып қолданады.
Ой толғаныс кезеңіне қолайлы сұрақтар:
- Жаңадан не білдіңдер?
- Не үйрендіңдер?
- Тағы не білгілерің келеді?
Сыни тұрғадан ойлауды үйрету жеңіл емес. Дегенмен, сын тұрғысынан
ойлауды дамытатын оқыту жағдайлары мен әдістері бар. Келесі оқыту
жағдайлары сын тұғысынан ойлауды дамытуға ықпал етеді: сын тұрғысынан ойлау
тәжірибесінде мүмкіндік пен уақыттың қажеттілігі, оқушылардың ойлануына
рұқсат ету, оқу үрдесіне белсенді қатысқан оқушыларды мадақтау пікірлерін
дұрыс қалыптастыруға көмектесу, сын тұрғысынан қарастырылған мәселелердің
құндылығын білдіру. Оқушыларды біртіндеп сыни пікірлерін дұрыс айтуға,
мәселені нақтылы шешуге үйрету. Сабақта қолданылатын әдістер сын
тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы бойынша стратегиялардың құрылымы,
сабаққа дайындық, оқыту барысында қолданылатын, үй жұмысы ретінде берілетін
стратегияларға бөлінеді. Солардың бірнешеуінің жүргізу әдістемесін
назарларыңызға ұсынамын.
Топтастыру - оқыту стратегиясы, бұл стратегия оқушыларды еркін және
ашық ойлауға үйретеді. Ол ойлауды шындайтын идеяларды байланыстыратын
бірнеше құрылымнан тұрады. Бұл стратегияның түсіндірмесі мынадай: кілтті
сөзді ортаға жазу. Ол тақырып болуы да мүмкін. Керекті уақыт өткеннен кейін
жазылған пікірлерді топтастырамыз.Қателеріне көңіл бөлінбейді.Ешқандай
шешім қабылданбайды.
Бесжолдық өлең стратегиясы - ақпаратты жинау қабілеттілігі, аз ғана
сөзбен күрделі ойын, сезімін, үмітін білдіреді. Бесжолдық өлең тақырыпты
ашу керек, сондықтан ол ақпараттың талдағанын және материалдың өз сөзбен
көп ойды білдіретіндігін талап етеді. Бұл стратегия мынадай жолдардан
тұрады:
1 - жол: тақырыпты білдіретін бір сөз (зат есім);
2 - жол: екі сөз тақырып мазмұнына байланысты (сын есім);
3 - жол: үш сөз тақырып бойынша іс-әрекет (етістік);
4 - жол: тақырыптағы сөздерден тұрады;
5 - жол: тақырыптың болмысын білдіретін синоним сөз.
Кубизм стратегиясы да оқыту стратегиясына жатады. Кубизм өтілетін
тақырыпты түрлі қырынан қарастыруға көмегін тигізеді. Кубизм
стратегиясында ойлау, оқу, жазу әрекеттері қатар жүреді. Шаршының көлемі 15-
20см. Шаршының әр бетінің аты болады. Олар:
1- суреттеңіз: түсі, формасы, көлемі.
2- салыстырыңыз: неге ұқсас?, айырмашылықтары болса неде?.
3 - зерттеңіз: қандай?, қалай?, неден жасалынған? Шығу тегі, тарихы.
4 - пайда болған ойлар: ойыңызбен байланыстырыңыз, ойыңызға нені келтіреді?
Осы мәселеге байланысты қандай мәселелер бар?
5- қолданыңыз: онымен не істеуге болады? Қалай қолдану керек?
6- талқылаңыз: қолдаңыз не қарсы шығыңыз, өз ойыңызда тұрыңыз, дәлелдеңіз.
Кубиктің 6-бетіне жазбаша жауап беріледі.Әр оқушы кубиктің 3-бетін
таңдап жұбына жауабын оқиды. Бір жұп оқиды, келесі жұп оған сұрақ қояды, не
оны мадақтайды.
Сабақтың әр кезеңінде қолданылатын стратегиялар Аралас кезеңдер
стратегиясы қызығушылықты ояту кезеңінде қолданылады. Мәтінді бөліктерге
бөліп, мұғалім араластырады. Бөліктерден бүтін мәтін құрастыру керек. Жұпта
қарастырады, топта ақылдасады. Мәтінді дұрыс құрастырғандығы туралы шешімге
келісімен мұғалім өзі дайындаған мәтінмен салыстыруын сұрайды.
Еркін жазу стратегиясы да қызығушылықты ояту кезеңінде қолданылады.
Бұл стратегия бойынша бес минуттың ішінде оқушылар тоқтамай, үйге берілген
тапсырма бойынша ойларына келген пікірлерін жазады. Жұптар біріне - бірі
оқиды. Тындаушылар сұрақ қояды.
Мағынаны ажырату кезеңінде қолданылатын стратегиялар : Оқытудың
нұсқауы. Бұл стратегия сыныпта мұғалім жоқ болса да білім алуына
көмектеседі. Ол үшін мұғалім алдын ала дайындаған тезистері бар парақтағы
тақырыпты басынан аяғына дейін меңгеруін нұсқайды. Тақырыпты жұпта бір-
біріне оқиды, топта талқылайды. Стратегияның құндылығының артуы мұғалімнің
терең ойлы нұсқауларына байланысты болады.
Ой толғаныс кезінде Бес минуттық эссе қолданылады. Өтілген жаңа
тақырыпты бекіту үшін ыңғайлы және бұл эссе мұғалімге сыныптың
ой - өрісінің даму деңгейін көрсетеді. Бес минуттық эсседе екі тапсырма
орындалады. Олар жаңа тақырып бойынша не өтілгенін және сол тақырыпты
зерттегенде пайда болған бір сұрақ жазады. Мұғалім келесі сабақты сол
сұрақтарға жауап беруден бастайды.
Ой толғаныс кезеңінің келесі стратегиясы – Венн диаграммасы. Бұл
жеке өздеріне тән ерекшеліктері және артық ерекшеліктері бар екі пункті
салыстыру үшін қолданылады. Венн диаграммасы ( екі үлкен қиылысып өтетін
дөңгелек) арқылы көрсетуге болады. Сол жақ дөңгелекке бір пунктің
ерекшеліктерін, он жақ дөңгелекке екінші пунктің ерекшеліктерін жазады, ал
қиылысып жатқан жеріне екі нәрсенің ортақ ерекшеліктері жазылып
толтырылады. Топпен ақылдасып жазғандарын басқа топтарға оқиды
Қорыта айтқанда, Адам мақсатына өзін - өзі жетілдіру арқылы жетеді, - деп
Абу Насыр әл Фараби айтқандай, жаңа технологияларды игеру үшін ізденуге,
білімденуге ұмтылу - басты мұрат. Сонымен мемлекеттік тілді оқыту жүйесінде
жаңа технологияны енгізу тілді саналы меңгертіп, байланыстыра сөйлеуде
ғана емес , өскелең ұрпақтың ізденімпаздық әрі шығармашылық қабілеттерін
дамытуда ықпалы зор.
Сабақтың тақырыбы: Газет тарихынан. Есімшенің септелуі.
Сабақтың мақсаты:
Білімдік: оқушының теориялық білімдерін анықтау, пысықтау, газет тарихы мен
газет редакциясының жұмысы жөнінде мәлімет және түсінік алу.
Дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілетін, ой-өрісін кеңейту, сұрақтарға
дұрыс жауап беру, түсінгенін, білгенін байланыстырып айтуға, жазуға жағдай
жасау.
Тәрбиелік: жергілікті газеттерді біліп, оқушылардың газет оқуға
қызығушылығын арттыру,туған жерінің тағдырын ойлайтын азамат болуға
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ.
Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ әдебиеті, география.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, пікірлесу, мәтінмен жұмыс,ұжымдық,
топтық, жеке жұмыстар, ассоциация құру, RAFT, INSERT статегиясы, деңгейлік
тапырмалар.
Құрал- жабдықтар, көрнекі құралдар: карточкалар, кестелер, сызбалар, нақыл
сөз жазылған плакат, жергілікті газеттер көрмесі, интерактивтік тақта.
Сабақтың барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылардың сабаққа ынтасын, қызығушылығын ояту, сабақтың тақырыбы,
мақсаты, міндеттерімен таныстыру, топтастыру, газет редакцияларына
бөліну,ассоциация құру.
II.Негізгі бөлім:
1. Кіріспе . Мұғалім сөзі
2. Мағынаны ашу. Мәтінмен жұмыс.
3. Тіл дамыту. Сұрақтарға жауап беру.
4. Грамматикалық тақырыпты түсіндіру, пысықтау.
5. Ой толғаныс. Газеттеріңе мақала жазу.
III.Қорытынды бөлім: Рефлексия. Пікірлесу. Ой бөлісу.
IV.Үй тапсырмасы: Деңгейлік тапсырма.
V.Бағалау.
Мұғалімнің кіріспе сөзі.
Балалар, біздің әрбір сабағымыз әр түрлі жаңа ақпарат алуға бағыталған.
Енді ойлап көріңдерші. Ақпаратты қайдан аламыз? Интерактивтік тақтада
ақпарат сөзіне ассоциация құру.
АҚПАРАТ
Оқушылар екі топқа бөлініп, Солтүстік Қазақстан және Айыртау таңы
газеттер редакциясы ретінде жұмыс істейді.
Мәтінмен жұмыс. INSERT стратегиясы әрбір баланың сөйлеуіне мүмкіндік
береді.
V-маған бұрыннан брі таныс ақпарат
+ -мен үшін жаңа ақпарат
? – түсінбедім
- - менің бұрынғы білетініме қайшы
Оқушылар әр сөйлемді белгілеп, мәтін мазмұнын түсіндіреді.
Тіл дамыту сұрақтары:
1. Казіргі газеттердің алғашқы түрлері қайда қолданылған? Шығыс
қалаларында.
2. Жаңалықтар жинайтын бюро қашан, қайда құрылды? XVI ғасырда.Венецияда.
3. Осы бюро шығаратын қолжазба парақтары қалай аталатын мәнетіне
сатылатын? Гадзетта.
4. LA GAZETTE мерзімді басылым қашан, қайда шығады? Парижде.
5. Солтүстік Қазақстан газеті қашаннан бері шығады?
6. Газеттің бас редакторы кім?
7. Газет қай күндері шығады?
8. Айыртау таңы газеті қашаннан бері шығады?
9. Газет қай күндері шығады?
10. Газеттің бас редакторы кім?
11. Грамматикалық тақырыпты түіндіру, пысықтау.
Мәтінде асты сызылған сөздәр қандай сөз табына жататынын анықтау
Есімше.
Есімше есімдерше тәуелденеді, көптеледі, жіктеледі және септледі.
Интерактивтік тақтада кестені көрсету.
Атау Көрген Келер Бермес Баратын Алмақ
Ілік Көргеннің Келердің Берместің Баратынның Алмақтың
Барыс Көргенге Келерге Бермеске Баратынға Алмаққа
Табыс Көргенді Келерді Берместі Баратынды Алмақты
Жатыс Көргенде Келерде Берместе Баратында Алмақта
Щығыс Көргеннен келерден Берместен Баратыннан Алмақтан
Көмектес Көргенмен Келер -----Бермес Баратынмен Алмақ -----
-----
Екерту: Есімшенің –ар, -ер, -р, -с және –мақ , -мек, -бақ , -бек, -пақ ,
пек тұлғаларына көмектес септік жалғауы жалғанбайды.Карточкалармен жұмыс.
Ой толғаныс: RAFT стратегиясы. Мақала жазу.
Кімнің атыан? Кімге айтуға Формасы Өзекті мәселе
болады?
Жеке тұлға атынан Халыққа Мақала Орманды сақтау
және қорғау
Ұжымның атынан Әкімге Су - өмірдің нәрі
Ауыл тұрғындары Балаларға Ұлттық дәстүрлер
атынан
Ата-аналар атынанОрманшыларға
Мұғалім атынан
Орманшы атынан
Рефлексия. Пікірлесу. Ой бөлісу.
Ахмет Байтұрсынов айтқан төрт қағида бар:
Бірінші: Газет – халықтың көзі, құлағы, тілі;
Екінші: Газет – жұртқа қызмет ететін нәрсе; Үшінші: Газет – халыққа білім
таратушы; Төртінші: Газет – халықтың жақтаушысы.
Қағиданы оқу. Газет не үшін керек? Өз пікірлеріңді айтып, қағиданы
толықтырыңдар.
Үй тапсырмасы: Деңгейлік тапсырмалар:
I-деңгей - Құттықтау жазу.
II-деңгей - Хабарландыру жазу.
III -деңгей - Жарнама жазу.
Бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай бағалау.
Тақырыбы: Абылай хан.
Мақсаты: 1. Оқушылардың Абылай хан туралы мағлұматтарын тереңдету;
2. Оқушылардың танымдық ой - өрісін кеңейту, сөздік қорын
молайту, өзіндік пікір айта білу қабілеттерін дамыту;
3. Оқушыларды туған елін қадірлеуге, отансүйгіштікке
тәрбиелеу.
Көрнекіліктер:Абылай хан портреті, тірек кесте,үлестірме қағаздар, өлеңдер.
Сабақтың әдісі: Қысқаша бапяндау, сұрақ- жауап, сыни тұрғыдан ойлау,
топтау, Венн диаграммасы.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Диагностика сәті.
1. Қазақ халқының тарихындағы танымал адамдар туралы ой қозғау.
- Балалар, қазақтың атақты адамдары дегенде кімдерді естеріңе
түсіресіңдер?
- ( Ақындар, жазушылар, батырлар, билер, хандар)
- Енді, Елбасы деген сөзге назар аударайық. Ол кім?
- Елді басқарушы, елдің басшысы деген сөз.
- Қазір біздің тәуелсіз Қазақстанда Елбасы кім?
- Н.Ә.Назарбаев.
- Ал бұрыңғы өткен замандарда елді басқаратын адам хан деп аталған.Ал
сол хандардың ішінде қазақ халқы үшін ең ардақтысы Абылай хан.
2. Ұлы Абылай хан өлеңі оқылады.
Ұлы Абылай, хан ием!
Асқар таудай алып ең.
Қазағым деп жанып ең,
Қазағым деп налып ең;
Ұлы Абылай, хан ием!
Қорғаным ең, бағым ең.
Қаптап келген жауларды
Қалқан болып қағып ең,
Найзағай боп жарып ең,
Ұлы Абылай , хан ием!
Т. Медетбек.
III. Жаңа сабақ.
1.Кіріспе сөз.
17-18 ғасырлардыа қазақ халқының басынан ең киын кезеңдер өтті.Ол – жоңғар
шапқыншылығы болды. Сол жылдары елді біріктіріп, жауға соққы беріп, халқың
аман сақтап қалған Елбасы – Абылай хан еді.
2. Сөздік жұмысы.
- ілгерілеткен – тот ,кто двигает вперед.
- ілгері – алға
- маңайына – вокруг себя.
- біріктіру – объединить
- тұтас – целый.
IV. Мәтінмен жұмыс. Бағытталған оқу.
1.Оқушылар топқа бөліп оқытамын. Мәтіннің мағыналық бөліктерін
ажырату,жоспар бойынша бөліктердің атауын табу.
Жоспар.
1.Абылай хан – батыл қолбасшы, шебер ұйымдастырушы, көреген Елбасы.
2.Ол көрші елдермен тату қарым-қатынаста болды.
3.Абылай хан елді біріктіріп, қазақ халқының тәуелсіздігі үшін күресті
жеңіспен аяқтады.
4.Абылай хан есімі халықтың жүрегінде мәңгі сақталады.
2. Сұрақ- жауап.
- Абылай хан кім?
- Ол қай ғасырларда өмір сүрген?
- Ұзақ жылдар бойы қандай сыртқы жаумен соғысты?
- Ол туған халқы үшін қандай маңызды істер атқарды?
(Үш жүзді біріктірді, көрші елдермен мәдени қарым – қатынаста
болды, жауды жеңді, қазақ елін аман сақтап қалды)
3. Келісу – келіспеу.
- Абылай хан жоңғарлармен соғысқа қатысқан жоқ.
- Абылай хан қазақтың ақылдысы мен батырларын маңайына жинай алмады.
- Абылай хан қазақ халқының бағына туған хан болды.
V. Ой толғау.
Топпен жұмыс.
1 – топ. Топтастыру әдісі.
Батыл қолбасшы
Шебер
ұйымдастырушы
Ресей,
ұлы хан
Орта Азия
Қытай Абылай хан
Мемлекеттік қайраткер
Сауда- саттық, жоңғар
шапқыншылығы
мәдени қарым-
қатынасы
1711-1781
Қазақ халқы жері
Абылай хан туралы тірек сөздер жинақтап, сөйлем құрастыру.
2- топ. Абылай хан туралы сұхбат.
- Абылай хан туралы ең алғаш кімнен естідің?
- Алматыда Абылай атында не бар?
- Абылай хан Ресеймен қандай қатынаста болды?
- Осы дәссстүрді бүгінгі Елбсы жалғаастырып келе ме?
3-топ. Бес жол құрастыру.
Абылай.
Көреген, ақылды.
Күресті, нығайтты, сақтады.
Абылай хан жауды жеңіп, ел үмітін ақтады.
Қолбасшы, Елбасы.
4 - топ. Венн диаграммасы бойынша Абылай хан, Төле би, Қазыбек бидің ортақ
сайкестері мен айырмашылықтарын көрсету, түсіндіру.
Абылай хан Қазыбек би
Төле би
Ортақ.
1. Үшеуі де тарихи тұлға.
2. Үшеуі де жоңғар шапқыншылығы кезіңде ел басқарған азаматтар.
3. Халық қамын ойлап, ел бірлігін сақтауға көп еңбек сіңірген қоғам
қайраткерлері.
Ерекшеліктері:
1.Абылайхан 18 ғасырда өмір сүрген мемлекеттік қайраткер.
Ол үш жүзді біріктіруімен қатар сыртқы саясатта көреген Елбасы болды.
Көрші елдермен, Ресей, Қытай мемлекеттерімен тату қарым қатынас жасады.
Жоңғарларды жеңіп, қазақ елін, жерін тұтас сақтап қалды.
2. Төле би, Қазыбек би.
17-18 ғасырларда өмір сүрген қазақтың ардақты ұлдары. Абылай ханға
ақылшы, кеңесші бола отырып, ел бірлігін сақтауға көп күш салды.
Жоңғарларға қарсы халық майданын ұйымдастырды .
Қазақ халқының біртұтас ел болуын келер ұрпақтарына аманат етті.
VI. Қорытындылау.
Не білемін? Не білдік? Білгім келеді?
Біз бүгінгі сабақтан Абылай ханның кім болғанын, өз халқы үшін қандай игі
істер атқарғаны, қазақ тарихында оның орны ерекше хан екенін білдік.
Сондықтан, Абылай ханның есімі халықтың жүрегінде сақталады.
VII. Үйге тапсырма. Абылай хан туралы Ер есімі – ел есінде деген
тақырыпқа шығарма жазып келу.
Сабақ тақырыбы: Еңбек пен ерлік. Тәуелдік жалғау.
Сабақ мақсаттары:
Білімділік: Тақырыппен таныстыру барысында сөздік қорын молайту, алған
білімдерін жетілдеру, қолдана білуге үйрету.
Дамытушылық:сөйлем құрастыру, ауызша еркін сөйлеу, сауатты жазу, ойлау
қабілеттерін дамыту;
Тәрбиелік: оқушылардың адал еңбекке үйрету, адамгершілік қасиеттерін
жетілдіру;
Сабақ түрі: аралас сабақ
Сабақ әдістері: сұрақ – жауап, аударма, іздендіру, ойын, сын тұрғысынан
ойлау стратегиялары.
Сабақ көрнекілігі: Кесте, сызбалар, карточкалар.
Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
1.Қызығушылықты ояту сатысы.
Топтастыру стратегиясы.
Еңбек деген не?
• Жеке
• Топпен (сызба үлгісі беріледі, сызбаға басқа сиямен қосымша ұғымдар
жазады.)
• Әр топтың сызбасы тексеріледі, өз тобыныдағы жоқ ұғымдарды
жазады.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
Мақал-мәтелдер сайысы.
• Ердің атын еңбек шығарады.
• Еңбек түбі- береке,
Көптің түбі – мереке.
• Еріншекке көлеңкесі де – жүк.
• Ер дәулеті – еңбек.
• Еңбексіз өмір – сөнген көмір.
III. Жаңа сабақ. Мағынаны ажырату
1.Сөздік жұмысын жүргізу:
Қария – Байланысты –
Ерлік жасау – Адал –
Сана- Өнегелі -
Үндемеу – Сүй -
Күресу- Соғыс-
Жаудан қорғау - Нығыз-
2.Мәтінмен жұмыс.
• Мәтінді оқыту;
• Аударту;
• Мәтіннен тәуелдік жалғауы бар сөздерді тауып жазу;
IV.Ой толғаныс сатысы.
1. Топтарға сұрақ қою.
• Сейілбек атадан не сұрады?
• Ата не деп жауап берді?
• Сейілбек неге үндемеді?
• Сендер үшін жақсы еңбек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz