Ауқымды желілер. Интернет

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
3

1 КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІЛЕРГЕ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК

1.1 Компьютерлік желілердің шығу тарихы
6
1.2 Компьютерлік желілерді топтастыру және хабарлау амалдары 7

2 ЖЕЛІЛЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ

2.1 Жергілікті желілер
10
2.2 Ауқымды желілер. Интернет
23

ҚОРЫТЫНДЫ
27

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
28

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта мемлекеттік деңгейде курстық жұмыс сапасы кең көлемде
талқыланып және талап етіліп келеді.
Курстық жұмыс жобасы формасы жағынан әр түрлі;
Лабораториялық жұмыстар, практикалық нұсқасы, тесттер,
видеокөрсетілімдер. Компьютерлік желілердің ұғымын тереңірек түсіну үшін,
осы электронды оқулықта алғашқы тарихына үңілу, желілік техналогиялардың
қарқынды дамуына, адамзаттың осы аудандағы білімі, үшін бағытталған.
Желілерді топтастыру және олардың хабарлау әдістерін, желілердің
түрлерін, компьютерлер арасындағы ақпарат алмасу, желіге қосу, желіге
қойылатын талаптармен таныстырады, ал тестер алған білімін бекітіп ,
тереңдету үшін көмектеседі. Бұл тесттер оқушылардың логикалық ойлауын
дамытады. Осы практикалық жұмыстарды орындай отырып, оқушылардың ұйымдағы
ақпарат алмасу, желінің ресурстарын бірлесіп пайдалануға әдеттенеді.
Оқушылардың келешектегі еңбек қайраткерлігі үшін практикалық маңыздылығын
ерекше атап өткен жөн. Интернет желісі, оның қызметін, электрондық почта,
желіге қосылу әдістерін, ақпаратты іздеу және көшіру, бұл ғаламдық
компьютерлік желілердің осы замандағы күйін танытады. Осы мүмкіндіктерді
пайдалана отырып, оқушылар Интернет жүйесінің қыр- сырын меңгереді.
Бұл жұмыстарды жасау HTML – тілінде, Microsoft Office қосымшалары ,
Microsoft PowerPoint, Microsoft ProntPage – де көрсетілген. Осы практикалық
жұмыстар оқушылардың ой - өрісін дамытуға септігін тигізері анық.
Бұл курстық жобаның негізгі мақсаты – жаңа замандағы компьютерлік
желілердің алатын орны , практикалық жұмыс істей білу, жаңа технологияларға
бағдарлауға үйрету және іс - жүзінде қолдана білу.
Компьтерлік желістер, олар тағы есептеуіш желілер немесе деректерді
ұсыну желісі деп аталады. Олар ғылыми - техниканық саланың ойлау
нәтижесінде – компьтерлік және телекомуникациялық технологиялар.
Желістер есептеуіш жүйелердің, компьютердің ақпартатты автоматты
режимде алмастырып отырады. Бір жағынан қарасақ, компьтерлік ақпаратты алыс
қашықтыққа жіберуге мүмкіндігі бар. Компьютер желістерінің адамзат пайда
болғаннан бері жалғыз ғана түрі емес. Мысал ретінде, Ежелгі Римде салынған
су арнасы, ең ежелегі желіс ретінде қарастыруға болады, арна бүкіл аймақты
басып, көптеген қолданушыларды қамтыған.
Алыс қашықтықта тұрған компьютерлерді бір – біріне қосу керек болды,
ол үшін компьютерлерді қашықтығы жүздеген, тіпті мыңдаған шақырымдағы
терминалға қосуды қажет етті. Терминалдар телефон сымдарымен модем арқылы
компьютерлерге жалғанды. Мұндай желілер көптеген қолданушыларға алыс
қашықтықтан ақпарат алуға ыңғайлы болды. Осының нәтижесінде желіс арқылы
электрондық почталар, деректер базасы, мәліметтер алмасу жүйесі жүрді.
Осыған сүйене отырып ең алғаш ауқымды желістер пайда болды деген ұғымды
растауға болады. Осы ауқымды желістерді құрастырғанда есептеуіш желілердің
негізгі идеялары концепциялары пайда болды. Жоғарғы сапалы ақпаратты алыс
қашықтыққа жіберу өте қымбатқа түсті, алғашқы ауқымды желістер көбінесе
белгілі болған хабарлау арналарын қолданды, бірақ олар мүлдем басқа
мақсатта жасалған болатын.
Мысалы; бірнеше жылдар бойы ауқымды желістер телефон арнасы негізінде
құрылған болатын. Мұндай арнада хабарларды жеткізу өте төмен жылдамдықпен
жүргізілді.(Секундына ондаған килобайт)
Ауқымды компьютерлік желістердің жетістігіне көбінесе телефон
жүйесініңдамуын анықтады.
Егер сіздің бір дербес компьютерініз ғана болса, модемінің болмаса,
онда компьютерлік желінің ерекшеліктерін түсіне қою қиын. Қойы жоқтың
қорамен ісі жоқ дегендей көптеген мүмкіндіктер қалтарыста қалады.
Бірақ сіздің бірнеше компьюерлерініз болып, олардың біріндегі
мәліметтерді екіншісіне беру керек болған да желілік технология өте қажет –
ақ. Желілік технологиялар қаржымен уақытты үнемдеуге өте үлкен мүмкіндік
береді.
КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІЛЕРДІҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ

1.1Компьютерлік желілердің шығу тарихы.

Дүние жүзіндегі ең бірінші компьютерлік желілер – ARPANET. АҚШ
өкіметінің үлкен көлемдегі қаражатына қарамастан, ең бірінші компьютерлік
желілер 12 жылдан кейін ғана жұмыс істеу мүмкіндігін алды. Роберт Тейлор
ARPA агентігінің Ақпаратты өңдеу технологиялық бюросын басқарды. Бірінші
ұлттық компьютерлік желілерді құру жылдам қарқынмен дамыды. Барлық америка
университеттерімен ғылыми институттар онмыңдаған доллар тұратын
компьютерлерді өздеріне орнатты, ARPA агентігінің барлық шығындарды өз
мойына алды. АҚШ – тың әр штаттарынан ақпаратты алып отырды. Бірақ әр
компьютерде өзінің жеке тілімен ақпарат еңгізу жүйесі болды. Ақпаратты бір
компьютерден алып , екінші компьютерге жіберу қиынға түсті. Компьютерлерді
бір – біріне байланыстырып, оларға бірдей терминалдармен програмалық
қамтамасыз етуді қолдануды Тейлор ойлап тапқан болатын. Сонымен қатар
телефон байланысының мәселелерін шешу керек болды. Бірнеше комутациялық
түйіндерден өту кезінде байланыс сапасы төмендеді. Осы жобаға қатысқан RAND
корпарациясының қызметкері Пол Берон ақпаратты жоғарғы сапа мен жіберу үшін
аналогты сигнадарды сандық сигналдарға ауыстыруды ауыстыруды ұсынды. RAND
корпарациясының тағы бір идеясы: желілер орталықтанбау керек, жеке
бөлімдерден тұру қажет, сонда ғана ақпарат алмасу жақсы нәтиже береді.
Сондықтан да хабарлама фрагменттері бөліну керек және осы күйінде желінің
әр бағытына жіберіліп, абонентке бір бүтін ретінде келу керек [1].
Дүние жүзінде ең алғаш компьютер желісі – ARPANET 1969 жылы АҚШ-та
жасалған болатын. Бұл жобаны жасау үшін бүкіл мемлекеттегі ARPA
компьютерлерін біріктірді. Телефон сымдары арқылы ақпарат жіберу желісін
құрастырды. Алғаш рет ақпаратты компьютердің көмегімен жіберу 1969 жылы
қазанда жүзеге асты. Осы желістің 1 компьютері Honeywell DDP – 516 Лос-
Анджелес қаласының Калифорния Университетінде, ал екінші компьютер
Стендфорт зерттеу Институтында орналасқан. Олар бір-бірімен 520 км
орналасқан. 1969жылдың аяғында дүние жүзінде алғаш компьютер желісін жасау
жобасы, бір желіге 4 бірдей зерттеу орталықтарын қосылуымен аяқталды.
1968 жылдың 28 шілдеде 140 фирмаға ең жақсы компьютерлік желілерді
құру жоспары туралы конкурсқа үшін хабарлама келеді. Бірақта бұл конкурсқа
BBN (Bolt Berenek and Newman) компаниясы ғана келісім береді. Ол 80 мың
доллар және жарты тонна салмағы болады. Оның сақтау көлемі 12 кбайт,
шамамен кәдімгі калькулятордай болған. Оның корпусынан бірнеше кабелдер
тартылған және оның бірі Стендфорд зертеу институтына тартылған компьютерде
отырған ақпарат алмасуда отырған ең бірінші LOGIN сөзі болатын . 1969
жылы желтоқсан айында желіге 4 түін қосылса, ал 1970 жылдың шілдесінде 8 –
ге жетті, 1971 жылының кыкүйекте – 15, 1972 жылы саны 37 жетті. 1971 жылы
програмист Рэй Томлинсон электронды почта жүйесін жасады. 1983 жылы ARPA
комитеті барлық ARPANET компьютерлеріне TCPIP протоколын қолданды. АҚШ
Қорғаныс министрлігі желісті 2 бөлікке бөлді: Біріншісі жеке әсекри
мақсатта – MILNET, екіншісі ғылыми зерттеулерде – ARPANET.
Совет одағындағы компьютерлік желілер Батыстан салыстырғанда 10 жылдай
артта кешігіп келді. Батыстан кешігу кезеңі өткен ғасырдың 80 жылдың
аяғымен 90 жылдың басына дейін жалғасты, өйткені сол кезеңде шетел
технология жетістіктері күрт өсті, Өйткені ғасырдың 90 жылдың басында Совет
одағының желілер саны өсті, көбінесе жеке ұйымдар желісі шетел
телекомуникациялық операторларымен бірлесіп жұмыс істеді [2].

1.2 Компьютерлік желілерді топтастыру және хабарлау амалдары.

Компьютерлік желілерде аппаратураларға, программаларға компьютерлік
қажетті үйлесімділікті қамтамасыздандыру үшін протоколдар деп аталатын
арнайы стандарттар әсер етеді.
Протокол – әртүрлі компьютер программаларының ақпарат алмасу принципін
анықтайтын ережелер жиынтығы. 1974 жылы Стэндфорт зерттеу институты Винтон
Серфтің жетекшілігімен ақпарат алмасуының ТСР FP протоколын жасады. Бұл
қазіргі уақытта internet желісінде қолданылып жүр. 1986 жылы алғаш рет
Ресейде компьютер желісі ИАС НЕТ жасалды. Шамамен дәл осы уақытта атом
энергия академиялық институтының бір топ ғалымдары компьютер желісінің жаңа
жобасын бастап кетті. 1991жылы REL com ақылы желісі жұмысы басталды. 1992
жылы басында Роспак желісі бүкіл Ресейдің 50 орталығын байланыстырды.
Ресейдің ұлттық спутниктік байланысы VCAT “INTELSAT-704” спутнигі арқылы
жұмыс істейді. Ресеймен ТМД елдерінің барлық аймағына қызмет көрсетеді және
барлық қалалық телефон байланысын, ақпарат жіберетін және интернет
желісінің қызметінқамтамасыз етеді. Қазақстандағы байланыс қызметінің
дамуын біз осы аймақтағы ірі компания АҚ Қазақ телекоммен байланыстырамыз.
Нарықты біздің қаламыдың спутниктік байланыс жүйесін ASTEL фирма қызмет
көрсетіп жатыр.
Бірақ та байланыс жүйесі қымбат, жылдамдығы төмен 30 мбитс дейін.
Еліміздегі жаңа спутник КаЗ Сат-тың ғарышқа ұшыруы Қазақстандағы интернет
желісінің, ұялы байланыс қызметінің арзандауына және де еліміздегі интернет
жүйесінің дамуына, қызықты сайттардың жасалуына мүмкіндік тигізеді. Осы
спутниктің басқару станциясы Ақмола обылысының Ақкөл аудандық орталығында
орналасқан. Windows 2000 Professional операциялық жүйесі тұтынушыларға әр
түрлі қызмет көрсететін бір пайдаланушыларға арналған жұмыс станцияларының
сервермен байланыстыруға есептелген. Компьютерлік желіге қосылған кейін
бірінші рет іске қосылғанда операциялық жүйе DHCP(Dinamic Host
Configuration Protocol ) серверін іздейді. Мұндай типтегі компьютерлерге
желіге бірін- бірі оңай табу үшін адрес меншіктеледі. Егер желіде DHCP
сервері болмаса, компьютерлерді анықтай алатын режимге ауысады. Windows
2000 Professional операциялық жүйесі орнатылған компьютерлер желіге кейірек
қосылса, олар автоматты түрде жұмыс тобына кіреді. Мұндай механизмдеуді IP
– адрестау деп атайды [3].
Желіге компьютерлер жұмысын программалар басқарады, ондағы барлық
коспьютерлердің бір – біріне жіберетін және қабылдайтын ақпаратты
араласпай, тиянақты жеткізу үшін, олар бір тілмен – ортақ ережемен байланыс
жасауы керек. Компьютерлердің бір – бірімен байланыс жасау ережесі желілік
хаттама деп аталады.
Windows 2000 Professional операциялық жүйесі ақпарат тасымалдау
жылдамдығы жоғарғы желімен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Транспорттық
хаттаманы таңдау желі топологиясына байланысты. Microsoft фирмасы мекеме
ішінде жұмыс істеу үшін TCPIP хаттамасын қолдануды ұсынды. Net Ware
сервері бар жергілікті желілерді пакеттері желі бөліктері және редактор
арасында матшутизациялау мүмкіндігін беретін IPXSPX( INTERNET PAKET
EXCHANGE SEQUENEED PACET EXCHANGE) хаттамасын қолданады. Мекеме ақпаратты
жоғалтып алмау мақсатында ауқұмды желілік инфрақұрылымды құру қажеттілігін
құрды. Жуырда осы корпаарция осы хаттаманың кеңйтулерін шығарды. Windows
2000 – корпаративтік және меншік желілерді ұйымдастыруға арналған бірқатар
жаңа хаттамалар қамтамасыз етеді: L2TP, Ipsec, EAP.
Active Directory – үлкен жергілікті желі әкімінің (администратор)
жұмысын жеңілдетеді, пайдаланушының бар екенің тексеру (аутенфикация)
құрылғылары және ресурстарға қатынасты басқару есебін ақпарат қамтамасыз
етеді. Active Directory – ақырғы пайдаланушының дербес іздеу, қажетті
ақпараттық ресурспен және желіге бір рет қосылу процесі шенберінде қосымша
қатынасын жеңілдетеді. Ол қосымша мен жүйенің ақпараттық бөліміндегі
конфигурациялық қолданылытынын жұмыс істеу баптау парамерлері жөнінде
деректерді сақтайды.
Желіге компьютерлер жұмысын программалар басқарады, ондағы барлық
коспьютерлердің бір – біріне жіберетін және қабылдайтын ақпаратты
араласпай, тиянақты жеткізу үшін, олар бір тілмен – ортақ ережемен байланыс
жасауы керек. Компьютерлердің бір- бірімен байланыс жасау ережесі желілік
хаттама деп аталады.
Windows 2000 Professional операциялық жүйесі ақпарат тасымалдау
жылдамдығы жоғарғы желімен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Транспорттық
хаттаманы таңдау желі топологиясына байланысты. Microsoft фирмасы мекеме
ішінде жұмыс істеу үшін TCPIP хаттамасын қолдануды ұсынды. Ғылыми –
техникалық процесс әр түрлі есептеу машиналарын құруға себнепші болды. Олар
өздерінің арнаулы және функционалдық мүмкіндегіде бөлінеді. Дербес
компьютер негізінен қарайтын құжаттардан бастап әр түрлі мәтін дайындау,
есептеулерді орындау, деректер базасын жасау, ақпарат іздеу т.с.с.
жұмыстарға арналған. Дербес компьютер компьютердің көмегімен кең таралумен
қолдануына несіндей сипаттамалар ерекше ықпал етеді:
1. адамдардың компьютермен қатынас жасау тәсілінің қолайлығы
2. құнның арзандығы
3. көлемнің шағындығы мен қоршаған орта жағдайына арнайы талап
қойылатындығы
4. жаңа нұсқаулар мен модульдердің процессін және құрылғының
үлесімдігі
5. жұмыс істеудің оғарғы сенімділігі
Терминал – бұл монитор мен перне тақта немесе компьютермен қатынас
дасаудағы ақпаратты енгізу не шығару үшін қажетті және жеткілікті құжаттар.
Терминал рөлінде дербес компьютер тұрғандықтан сервер қорларын көптеген
жұмыстардан босатып, мәліметтерді қосымша өңдеуді терминалдарда орындауға
мүмкіндік бар. Бұлай мәлімет өңдеу тәсілі терминалдар көбейген сайын бүкіл
жүйенің жұмыс өнімділігін арттыруға үлкен себебін тигізеді [4].
ЖЕЛІЛЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ

2.1 Жергілікті желілер

Жергілікті компьютерлік желі – ортаќ міндеттерді атќаруға арналған,
белгілі ережелер бойынша байланысќан өзара жаќын орналасќан компьютерлер
жиыны.
Жергілікті желі – саны шектеулі компьютерлерді біріктіру үшін
қолданылады. Компьютерлік желі компьютерлерден басқа да желілік
құралғылардан тұрады. Бұл құрылғы желі арқылы жіберуге арналған ақпаратты
түрлендіруге мүмкүндік береді.
Ақпарат – желілер арқылы берілетін сигналдарды түрлендіреді
Компьютерлер, жергілікті желіге желілік тақша деп аталатын
интерфейстік блок – желілік адаптер арқылы қосылады.
Желілік адаптер – компьютерлік байланыс желісімен сәйкестендірілуі
қамтамасыз ететін құрылғы.
Кең тараған адаптерлерге: Ethernet, Token Ring және ArcNett типтері
жатады. Адаптердің әр типі деректерді тарату және желімен қатысудың нақты
бір технологиясына сәйкес келеді. Желілік құрылғыларға – концентратор мен
коммутаторлар жатады. Олар дерек алмасу сапасын жақсартады және деректерді
таратудың әртүрлі стандартын қолданатын желінің әртүрлі бөліктерін
біріктіреді [5].
Екі компьютердің желіге қосудың Direct Cable Connection – тікелей
кабельдік жалғау деп аталатын қарапайым әрі тиімді тәсілі бар. Бұл жағдайда
қосымша желілік құрылғының қажеті жоқ: компьютерлер бір - біріне параллель
немесе тізбекті порттар арқылы қосылады.
Тікелей жалғауда компьютерлердің бірі – жетекші, екіншісі жетекте
болады. Жетекші компьютерлер жетектегі компьютерлердің бумаларына, дискіне,
принтіріне қатынасын қамтамасыз етеді. Жетектегі компьютерлердің дискілері
мен оған қосылған принтерлері жетекші компьютерге қарағанда желілік болып
қалады. Жетекші компьютерден деректерді бір компьютерден екінші компьютерге
жіберуді басқаруға болады.
Тікелей кабельдік жалғаудың кемшілігі – дерек тасымалдау жылдамдығының
баяулығы. Сол себепте тікелей жалғау мекемелерде сирек қолданылғанмен,
тұрмыстық жағдайда қолдануға ыңғайлы. Тікелей кабельдік жалғау арқылы
бірнеше адам қатысып ойнайтын көптеген компьютерлік ойындар жұмыс істейді.
Екіден көп бірнеше компьютерлерді бір – бірімен байланыстыру үшін
тікелей кабельдік жалғау жеткіліксіз. Бұл жағдайда әр бір компьютерге
желілік тақша орнатылуы керек, оларды бір – бірімен кабель арқылы
байланыстырып, компьютерлердің бірлескен жұмысын басқару арналған арнайы
программаларды іске қосу керек. Егер компьютерлер бір – бірінен алшақ
орналасса, олар үшін ортақ желілік жабдық пайдаланылады да, олар бір
программалық қамтамысыз ету дестесімен басқарыла береді. Осындай желіні
жергілікті желі деп атайды.
Жергілікті желінің екі түрі бар: клиент- сервер және бір деңгейлі яғни
тең дәрежелі желі. Клиент – сервер желісіндегі серверден басқа компьютерлер
– жұмыс станциялары немесе клиенттер, яғни тұтынушылар деп аталады.
Сервер – ортақ пайдаланылуға арналған барлық ресурсты қамтитын
компьютер. Бір деңгейлі желіде барлық жұмыс станциялары қайсы бір
мағынасында басқалары үшін сервер қызметін атқарады. Олар ортақталған желі
ресурстарын бірдей қолдана алады және ресурстарды бөлуді бақылап отыратын
ортақ сервер компьютер болмайды. Бір деңгейлі желілердің маңызды желілері –
онымен жұмыс істеу үшін арнайы программалық жабдықтың қажеті жоқ.
Деңгейлері бірдей жергілікті желілерде әрбір жұмыс станциясы басқалары
үшін сервердің рөлін атқара береді. Мысалы, бір компьютерге принтер,
басқасына компакт – дискіні орналастыруға арналған дискіжетек қажет. Егер
мұндай желі Windows 2000 операциялық жүйесі арқылы басқарылса және шалғай
құрылғы ортақ ресурс ретінде анықталса, онда желілердегі әрбір тұтынушы осы
ресурстардың барлығын пайдалана береді. Бірақ принтер қосылған компьютер
іске қосылмай тұрса, онда желі арқылы басуға мәліімет шығара алмаймыз.
Бірдей деңгейлі жергілікті желіні құру өте жеңіл және осындай тәсілмен
бацланысқан компьютерлермен кез келген мәселені тиімді түрде шеше алады
[6].
Windows 2000 операциялық жүйесі ортақ пайдалануға арналған деректердің
кез келген компьютердің пайдалануына толық мүмкіндік береді. Мұндай
басқаруды – жүйелік саясаи немесе жүйелік ереже деп аталады.
Жергілікті желідегі компьютерлердің бір- бірімен геометриялық байланыс
тәсілі топология деп аталады. Байланыстыру топологиясының бірнеше түрлері
бар:
1. Ең қарапайым топология түрі – Шина. Мұндай желідегі барлық
компьютерлер тізбекті түрде бір компьютерге жалғанады.
2. Сақина топологиясы деп аталатын желі байланысында барлық
компьютерлер тұйық сақина түрінде кабельге жалғанады
3. Файлдық серверге негізделген желіде компьютерлер бір- бірімен
компьютерлер жұлдыз схемасы түрінде жалғанады.
Жергілікті желінің қамтамасыз ету мүмкіндіктері:
Ақпараттың арнайы серверде сақталуы, бір пайдаланушылардың қандайда
бір дерекпен жұмыс істеуі;
Бірнеше пайдаланушылар қолданылатын программалық жабдықтарды файлдық
дискілердің серверлерде бір ғана даналардан сақтау;
Электрондық почта мен топтық жоспарлауды пайдаланатын
пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;
Желілік принтерлерді бірлесіп пайдалану;
Интернетке қосылу мүмкіндігі;
Ақпараттың резервтік көшірмесін алу және орнатылғандарды қорғау;
Желідегі компьютерлер санының артыуына қарай мәліметтерді тасымалдау
қиындай түседі. Мұндай жағдайда сервері бар желі құрып, компьютерге
ресурстармен тұтынушыларды орталықтан басқару мүмкіндігін беретін қуатты
Windows 2000 Server операциялық жүйесін орнатқан абзал.
Ортақ деректер базасының каталогы, желілік ресурстар мен біріңғай
қорғаныс саясатын тәсілі бар компьютерлер тобына домен атауы жатады.
Әрбір доменге жеке ат беріледі. Доменнің деректер базасы каталогі
домен басқарушылығынды сақталады. Әр бір доменде бір ғана негізгі бақылаушы
болады. Мүмкіндігінше бір немесе бірнеше домен бақылаушы болған дұрыс.
Жергілікті компьютерлік желілерді олардың бір- біріне өте алшақта
орналасқанына қарамастан өзара байланыстыруға болады. Бұл кезде арнайы
байланыс кабелдерімен бірге кәдімгі байланыс құрылғылары, телефон желісі,
радиоқұрылғылар, талшықты оптикалық желі, ғарыштық серік байланысы т.б.
қолданылады. Бір немесе бірнеше желілерді бір – бірімен байланыстыру
желіарлық байланыс немесе ауқымды желі деп аталады. Ауқымды желі қала,
аймақ, ел, бүкіл Жер шарын қамтыуы мүмкін.
Көп жағдайда бағалы ақпараттар сақталатын мекемелердің компьютерлері
ауқымды желіге қосылғанымен сыртқы тұтынушылардың өз желілеріне қосылуды
рұқсат бере алмайды. Бұл жағдайда шлюздік компьютерлер қорғану қызметін
атқарады. Осы компьютерлер арқылы әкімшілік рұқсат еткен ақпараты ғана ала
алады.
Компьютерлерді жалғау әдісі – желістер топологиясы деп аталады.
Ақпарат алмасу ережесін протокол деп атайды.
Компьютер желістері дегеніміз – компьютердің бірлестігі, олардың
байланыс арнасы арқылы бүтін жүйеге бірігуі.
Желістің абоненттері – ақпаратты қолданушылар. Оған жеке ЭЕМ,
кәсіпкерлік жұмыстар т.б. жатады. Барлық желіс абоненттері станцияға
жасалған. Станция бұл ақпаратты жібері немесе қабылдауға байланысты
жұмыстарын атқарады.
Компьютер желісі – бұл абоненттердің бірігу жүйесі және коммуникация
желісі. Ақпараттың желістер аймақтық орналасуына жүйесіне қаарй 2 түрге
бөлуге болады.
- Ғаламдық желілер
- Жергілікті желітер
(ЛС) Жергілікті желілер абоненттердің бірігуі орналасуына қарай
аздаған аймақта болады. Көбінесе 2-2,5 км шамасында. Жергілікті желістер
артықшылығы аздаған аймақтық орналасуында, мысалы ұйымдарда, кәсіп
орындарда, компанияларда 5км дейін.
Token Ring жергілікті желісі
Бұл стандартты – IBM фирмасы жасап шығарған. Мұнда хабарлау ортасы
ретінде экрандалған витае пара немесе оптоволоканный. Ақпаратты хабарлау
жылдамдығы 4 не 16 мбит с. Станцияны басқарудың хабарлау ортасы ретінде
маркерлік сақина әдісі қолданылады.
Бұл әдістің ең басты негіздері:
- құралдың желістерге сақина топологиясы бойынша қосылуы
- желіске қосылған құралдар ақпаратты маркерге арнайы алғаннан кейін
жібереді
- барлық уақытта, желістер бір ғана станциясының құқығы бар
Физикалық ортада мәліметтерді жеткізу кабелі арқылы
жүргізіледі.Қазіргі телекамуникациялық жүйеде ақпарат беру электоррлік ток
немесе радио сигналдар,жарық сигналдары арқылы беріледі.
Ақпарат тарату ортасына байланысты хабарлау жүйесі.мынадай үш
бөлімнен тұрады:
- провод
- кабельді
- радио арналар және спутник байланысы.
Ең алғашқы ақпаратты тарату үшін желілердің физикалық ортада
қолданылуын анықтау керек болды: телеграф және телофон сымдары мыстан
жасалған коаксикал кабельі, мыстан жасалған қос бұратымдар, оптоволаконный
кабелі және радиотолқындар. Мұндай хабарлау жүйесін құрастырғанда ең
бірінші техникалық мінездемесі, бағасы және монтаж қарапайымдалығына мән
берген жөн. Қазіргі уақытта қолданыста ең көп жүрген, оптовалаконный
кабелі. Бұл кабелмен ірі жүйелер, қала ішіндегі жүйелер және де жоғары
жылдамдықты хабарласу жүйелері құрылған, және де өзінің жақсы сапасы арзан
бағасымен витая пара кабелі көп қолдануға ие [7].
Қазіргі кезде ақпартатты ұсыну ортасында көбінесе мынадай кабелдер
жүйесі қолданылад: Коаксикальный кабел, витая пара, оптоволоконный кабелі.
Кабель типін таңдар алдында мынадай көрсеткіштер бойынша сұрыпталады:
- Монтаж құны мен жөндеу жұмыс;
- Ақпаратты ұсыну жылдамдығы;
- Ақпартатты ұсыну жылдамдығына;
- Деректер жөнелту қауіпсіздігіне;
Компьютердің екеуден көбеюіне байланысты, топология немесе байланыс
конфигурациясын таңдау мәселесі туындайды.
Желідегі компьютер санының ұлғаюы, конфигурация нұсқаларының күрт
өсуіне негізделген. Егер де үш компьютерді екі әдіспен байланыстырсақ, онда
төрт компьютер үшін алты түрлі топологиялық конфигурацияларды ұсына аламыз.
Біз компьютерлерді бір - біріне жалғай аламыз, немесе компьютерлер
тізбектей жалғанып ақпаратты бір - біріне транзитпен жіберіледі.
Байланыс топологиясын таңдау көбінесе желінің сипаттамасына үлкен
ықпал етеді.Көптеген конфигурациялардың ішінде толық байланысты және толлық
емес байланысты болып бөлінеді:
Толық байланысты желілерде, әр компьютер бір- бірімен тікелей
байланыстырылған. Логикалық қарапайымдылығына қарамастан, бұл нұсқасы
тиімді емес. Шышымен де, бұл желідегі әр компьютері коммутациялық
порттарының сны бүкіл желі компьютерлерінің байланысқа шығу шығу жеткілікті
болу керек. Толық байланысты топологиялар үлкен желілерде сирек кездеседі.
Көбінесе бұл топология әдісін снаулы компьютерлер біріктірілу желілерінде
қолданылады.
Сақиналық конфигурациялық желілерде ақпаратты жіберу сақина бойымен
бір компьютерден екінші компьютереге жіберіледі. Сақина тәрізді желілердің
басты артықшылығы оның резервтік байланыс жүйесі. Шынымен де, әр тораптың
жалғануы 2 жолмен – сағат тілі бойынша және керісінше [8].
Жұлдыз тәрізді топологияның кемшілігі оған желілік құрал – жабдықтың
қымбаттылығы. Сонымен қатар желінің тұтынушылары санының шектелуі
концентратор портарының санына сәйкес. Кей уақытта бірнеше концентратор
арқылы желі құрылады. Үш немесе одан да көп компьютерлерді біріктірудегі
тағы да бір мәселесі болып, желілік интерфейсті адрестау. Адрестар болуы
мүмкін: Сандық(мысалы, 129.26.255.255) және символдық (site. domen. ru) Бір
адрес екі түрлі форматта жазылуы мүмкін. Сандық адрестер – оналтылық сану
жүйесінде жазылуы мүмкін. Адрестердің жеке интерфейстері ғана емес, топтық
адрестер де болады. Топтық адрестер арқылы мәліметтер бірнеше тұтынушыларға
жіберілуге болады.
Желідегі компьютерлер санының артыуына қарай мәліметтерді тасымалдау
қиындай түседі. Мұндай жағдайда сервері бар желі құрып, компьютерге
ресурстармен тұтынушыларды орталықтан басқару мүмкіндігін беретін қуатты
Windows 2000 Server операциялық жүйесін орнатқан абзал.
Ортақ деректер базасының каталогы, желілік ресурстар мен біріңғай
қорғаныс саясатын тәсілі бар компьютерлер тобына домен атауы жатады.
Әрбір доменге жеке ат беріледі. Доменнің деректер базасы каталогі
домен басқарушылығынды сақталады. Әр бір доменде бір ғана негізгі бақылаушы
болады. Мүмкіндігінше бір немесе бірнеше домен бақылаушы болған дұрыс.
Бір деңгейлі желілер және сервер негізінде құрылған желілер.
Ақпаратты ұйымдастыру принціпі бойынша жергілікті желілер – бір
дәрежелі және сервер негізінде құрылған жілілер. Сервер- желіге қосылған
компьютер, және оның пайдаланушыларына белгілі қызмет көрсету орталығы.
Компьютерлік желілерде деректерді өңдеу екі бөлікке бөлінеді: клиент және
сервер. Клиент дегеніміз- жұмыс станциясыжәне компьютер желілерін
пайдаланушылар. Деректерді өңдеу процесінде клиент өз сұранысын серверге
қиын процедураларды орындауға, файлдан оқуға, деректер базасынан ақпарат
іздеуге т.б.
Бір дәрежелі желілер – бұл әдіс компьютер желілерін құрудың жеңіл түрі
болып есептеледі. Мұнда негізгі ақпарат алмасу үшін компьютерлер тек бір-
бірімен алмасады. Мұнда арнайы сервер жоқ, компьютерлер барлығы тең құқылы.
Мұнда әр компьютер клиент те сервер ретінде шыға алады. Желіні
пайдаланушылар компьютердегі деректерді жалпы қолдану мүмкіндігіне шығаруды
өзі шешеді. Бірлесіп қолданылатын құрал - жабдықтар ретінде принтерлер,
факс- модемдер т.б. Бір дәрежелі желілерді – жұмысшы топтары деп те атайды,
және олар көбінесе он компьютердерден аспайды. Осындау желілер серверлікке
қарағанда арзандау келеді.

Сурет 1.-Желі топологиясы шина
Ескертпе: [авторымен ұсынылған]

Сурет 2.- Желі топологиясы жұлдыз
Ескертпе: [авторымен ұсынылған]

Сурет 3.- Желі топологиясы сақина
Ескертпе:[авторымен ұсынылған]

Бір деңгейлі желіге қосылған әрбір компьютер ресурстары пайдаланушы,
онымен қатар желінің басқа тораптарына өзінің жергілікті ресурстарында бар
барлық немесе оның кейбір бөлігін ғана қатынас құру құлықтары ретінде ұсына
алады. Бір рангілі желіде Windows 98 және Windows 2000 Professional
операциялық жүйелері орналасқан компьютер болса, Windows 98 орнатылған
компьютерлерге оны баспа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.