Қылмыстардың қайталануының жіктелуі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
1 Қылмыстың қайталануы қылмыстардың көптігінің бір түрі ретінде ... ... . 4
1.1. Қылмыстың көптігінің
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4
1.2. Қылмыстың қайталануының жалпы
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3. Қылмыстың қайталануының заңдық
белгіліері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...11
2 Қылмыстардың қайталануының
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.1. Қарапайым
рецидив ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 16
2.2. Қауіпті
рецидив ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .. 18
2.3. Аса қауіпті
рецидив ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 20
2.4. Жалпы және арнайы
рецидив ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ..27
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Кіріспе

Қылмыстық құқықтануы мәселесі кодекснің қылмыстық құқығында негізгі
орынды алады.Кодекс қылмыстық құқық теориясында қылмыстық құқының түсінігі
жеке институт болып қалыптасты. Егер де бірнеше құлмыс жасалатын болса, ол
қылмыстық кодекснің бірнеше бабымен бағалануы тиіс. Дегенмен де бірнеше
қылмыс бірғана қылмыстық құқықтық нормамен бағаланатын жағдайларда болады.
Заңдылықты және қылмыстық тәртіпті сақтауды қамтамасыз ету құқық
қолдану тәжерибесін жетілдіру мәселері туәелсіз демократиялық мемлекет
құру, нарықтық қатынастарды бекіту жағдайында ерекше маңызға ие.Біздің
қоғамның күрделі тарихи даму кезеңде мемлекеттік институттар толық
қалыптаспаған саяси және крименалдық құрылымдардын дамуы криминалдық
өйткені бар тұлғаларың басқару аясыңда өту тенденциясы байқалады.
Қылмыстықпен күресті заңдылықты қамтамасыз ету мәселесі – көбінесе,
рецидивистік қылмыс сияқты қоғамдық қауіпті қатынастарды тиімді алдын
алудан көрнеді. Осыған байланысты аталған қылмыс категориясымен
заңдылықтарды және құқық қолдану тәжірибесі жетілдіру мәселесе маңызды орын
алады.Қылмыстық құрылымындағы реквистік жеке құбылыс ретінде жеке зерттеуді
қажет ететін, өзінің ерекшіліктерімен сипатталады.
Реквисистік мәселесі кешенді зерттеуді қажет етеді.Рецидивистік
түсінісі–бұл ең алдымен қылмыстық құқықтық түсінік, соңдықтан да қылмыстық
заңдылықта қылмыс рецидивист үшін жауапкершілікті реттейтін нормалар
көзделуі тиіс.Қылмыстың қайтаналуы термині ең алғаш 1397 жылы Псков
суднасы грамотасының 8-бабында және Двиндік жарығы грамотасының 5– бабыңда
алғаш рет қалыптасты.

1 Қылмыстың қайталануы қылмыстардың көптігінің бір түрі ретінде
1.1 Қылмыстардың көптігінің түсінігі
Қылмыстардың көптігі негізінде бір тұлғаның бойында қылмыстық заңмен
қарастырылған бірнеше құқық бұзушылықтардың орын алуын түсінеміз.Бұл жерде
ескерілетін бір жағдай субъектінің әрбір қылмыстық әрекеттері қылмыстың
жеке құрамын құрады және қылмыстық құқықтық мәнге ие. Қылмыстың
қайталануын келесідей құрылымдық белгілерден тұрады:
1.қылмыстық құрамын біріктіретін бастамалар–субъект, яғни осы
қылмыстық әрекеттерді жасаған тұлға.Бір тұлға бір ғана емес, бірнеше
қылмыстарды жасайды.Ол қылмыстар қылмыс құрамының элементтері өзгеріп
отырса да, қылмыс субъектсінің өзгермеуімен, яғни бір адамның бірнеше рет
қылмыс жасауымен сипатталады.
2.Әрбір жасалған құқық бұзушылық қылмыс болуы керек.Екі әректтердің
біреуі әкімшілік құқық бұзушылық болса, тәртіптік әрекет немесе азаматтық
құқықтық деликт болса, ол қылмыс құрамы болып табылмайды.
3.Қылмыстың көптігіне кіретін әрбір қылмыс жеке құрам белгілерін
қамтиды. Қылмыстың көптігі аяқталған қылмыстардан, оларға дайындалудан және
оларға оқталудан тұрады. Егерде тұлға ұрлықтың бір эпизодында орындаушы, ал
екіншісінде айдап салушы болса қылмыстың көптігі туындайды.
4.Егер екі эпизодтың біреуінде қылмыстық құқықтық салдарды
шектейтін жағдайлар болса, қылмыстың көптілігі болмайды.Оларға келесілерді
жатқызуға болады:
- әрекеттеріне өкіну;
-жәбірленушімен татуласуы;
-жағдайдың өзгеруіне байланысты;
-ескіру мерзімінің өтуіне байланысты;
-амнистия жарияланса.
5. қылмыстың көптілігіне кіретін әрбір қылмыс бойынша қылмыстық
қудалауды қозғау үшін процессуалдық кедергілердің болмауы.Бұндай
кедергілердің тізімі қылмыстық процессуалдық заңдылықтарда қарастырылған.
Біздің ойымызша, Г.Г.Кривопаловтың қылмыстың көптілігі әлеуметтік құқықтық
құбылыс ретінде белгілі бір нысансыз болуы мүмкін емес деген пікірі дұрыс.
Қылмыстың көптілігінің нысаны туралы мәселе қылмыстық құқықтық теориясында
даулы мәселелердің бірі.Кейбір авторлардың пікірлері бойынша қылмыстың
көптілігінің екі нысанын: қылмыстың қайталануы және қылмыстардың жиынтығын
ажыратады.Басқа авторлар қылмыстың көптілігі қылмыстың қайталануын және
қылмыс рецидивін бөліп қарастырады. Сонымен, әлеуметтік құрылымдардың
нысаны мен мазмұнының қатынасы туралы философиялық ереже, қоғамдық қауіпті
және құқыққа қарсы әрекет құрылымы және қылмыстық заң нормалары негізінде
қылмыстың көптілігінің келесі үш нысанын қарастырамыз:
- қылмыстың бірнеше мәртелігі;
- қылмыстардың жиынтығы;
- қылмыстардың қайталануы.
Олар қылмыстың көптілігін құратын қылмыстардың қоғамдық қауіптілік
дәрежесі және қылмыстық заңмен қарастырылған заңдық белгілерімен ерекше
қылмыстық салдарымен ажыратылады:
1. Бұрын қасақана жасаған қылмысы үшiн соттылығы бар адамның қасақана
қылмыс жасауы қылмыстың қайталануы деп танылады.
2. Қылмыстың кайталануы:
а) егер адам бұрын қасақана жасаған кылмысы үшiн екі рет бас
бостандығынан айыруға сотталrан болса, осы адам қасақана жасаған қылмысы
үшiн бас бостандығынан айыруға сотталған жағдайда;
б) егер адам бұрын ауыр қылмыс жасағаны үшiн сотталған болса, ол ауыр
қылмыс жасаған жағдайда қауіпті деп танылады.
3. Қылмыстардың қайтаналуы:
а) егер адам бұрын ауыр қылмыс немесе ауырлығы орташа қасақана қылмыс
жасағаны үшiн кемiнде үш рет бас бостандығынан айыруға сотталrан болса, осы
адам қасақана жасаған қылмысы үшiн бас бостандығынан айыруға сотталған
жағдайда;
б) егер адам бұрын ауыр қылмыс жасағаны үшiн екі рет бас бостандығынан
айыруға сотталса немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшiн сотталған болса, осы
адам жасаған ауыр қылмысы үшiн бас бостандығынан айыруға сотталrан
жағдайда;
в) егер адам бұрын ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшiн сотталған
болса, ол аса ауыр қылмыс жасаған жағдайда аса қауіпті деп танылады.
4. Он сегiз жасқа толмаған адамның жасаған қылмысы үшiн соттылығы, сондай-
ақ осы Кодексте белгiленген тәртіп бойынша алынып тасталған немесе жойылған
соттылық қылмыстың қайталануы тану кезiнде ескерiлмейдi.
5. Қылмыстардың қайтаналуы осы Кодексте көзделген негiздер мен
шектерде неғұрлым қатаң жазаға әкеп соқтырады.
1. Қайталану-қылмыстың бiрнеше мәрте жасалуының бiр түpi болып
табылады.ҚК-тiн, 13-бабының бiрiншi белiмiне сәйкес ол бұрын қасақана
қылмысы үшiн соттылығы бар адамның қасақана қылмыс жасауы .ҚК-тiң, осы
бабының төртiншi белiмiне сәйкес Он сегiз жасқа толмаған адамның жасаған
қылмысы үшiн соттылығы, сондай-ақ осы Кодексте белгiленген тәртiп бойынша
алынып тасталған немесе жойылған соттылық, қылмыстың қайталуын тану кезiнде
ескерiлмейдi: қылмыстардың қайталануы қылмыскердiң қоғам ушiн
қауiптiлiгiнiң жоғары екендiгiн бiлдiредi, себебi оған алқашқы кылмысы үшiн
колданылғанан жазаның мақсаты орындалмады..
2. Қазақстан Республикасы жоғарғы Соты 1994 жылғы 25 мамырда қабылдаған
№1 Соттардың к,айталанған қылмыстар туралы қылмысты iстердi қарастыру
тәжiрибесi туралы қаулысында бұрын болған соттылықтар, бұған дейiн
тағайындалған және шын мәнiнде өтелген жазалар, жазадан босатылу негiздерi
туралы мілiметтердi жан-жақты және мұқият тексерiп, сонымен қатар,
сотталушыньщ жеке басы туралы басқа да деректердi анықтап, бiлу керектігін
атап керсетті.
3. Жасалатын қылмыстардың сипатына қарай қайталану-жалпы және
арнайы болып бөлiнедi. Жалпы қайталану-бұрын соттылығы бар тұлғаның кез
келген жаңа қылмыс жасауы. Мысалы, алаяқтық үшiн сотталған тұлға бұзақылық
жасауы мүмкін. Егер де қылмыстың қайталануы бұрынғы жасалған қылмыс үшiн
жазаны өтеу кезiнде болса, жаза ҚК-тiң 60-бабымен үкiмдердiң жиынтығы үшiн
бекiтiлген ережелер бойынша тағайындалады. Егер бұрын жасалған қылмыс үшiн
сотталушы бас бостандығынан айыру жазасын өтеген болса, қайта жасаған
қылмыс үшiн бас бостандығынан айыру қатаң режимдегi түзеу колониясына
тағайындалады.Соттылығы бар тұлғаның ұқсас немесе бiртектi жаңадан қылмыс
жасауы арнайы қайталану болып танылады.
4. Қоғамдық қауiптiлiгiнiң деңгейi бойынша қайталану қарапайым,
қауiптi және өте қауiптi болып бөлiнедi. Қарапайым қайталану бұл
қауiптi және өте қауiптi қайталанудың белгiлерiнe сәйкес келмейтiн
қайталану.ҚК-тің 13-бабының екiншi бөлiмiне сәйкес қылмыстық қайталануы
төмендегiдей жағдайларда қауіпті деп танылады:
а) егер адам бұрын қасақана жасаған қылмысы үшiн eкi рет бас
бостандығынан айыруға сотталған болса, осы адам қасақана жасаған қылмысы
үшiн бас бостандығынан айыруға сотталған жағдайда;
б) егер адам бұрын ауыр қылмыс жасағаны үшiн сотталған болса, ол
ауыр қылмыс жасаған жағдайда.
Қылмыстың қайталануы ҚK-тiң 13-бабының үшiншi бөлiмiне сәйкес
мынадай жағдайларда өте қауiптi деп танылады:
а) егер адам бұрын ауыр қылмыс немесе ауырлығы орташа қасақана қылмыс
жасағаны үшiн кемiнде үш рет бас бостандығынан айыруға сотталған болса,
осы адам қасақана жасаған қылмысы үшiн бас бостандығынан айыруға сотталған
жағдайда;
б) егер адам бұрын ауыр қылмыс жасағаны үшiн eкi рет бас бостандығынан
айыруға сотталса немесе аса ауыр қылмыс жасағаны ушiн сотталған болса, осы
адам жасаған ауыр қылмысы үшiн бас бостаңдығынан айыруға сотталған
жағдайда;
в) егер адам бұрын ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшiн
сотталған болса, ол аса ауыр қылмыс жасаған жағдайда.
5. Қылмыстың қайталануының қарапайым, қауiптi және өте қауiптi болып
бөлiнуiнiң заңдылық тұрғысынан алғандағы мағынасы - ҚК-тiң 59-бабының
екiншi бөлiмiне сәйкес, қайталанудьщ қандай да бiр түpi орын алғаңда,
соттың жазаның мерзiмi мен мөлшерiн осы жасалған қылмыс үшiн заң жүзiңде
көзделген ең қатал жаза түрінің ең жоғарғы мерзiмi мен мөлшерiнiң шегiнен
төмен тағайындай алмайтындығында.

1.2 Қылмыстың қайталануының жалпы түсінігі
Рецидив түсінгі латын тілінен аударғанда r e c i d i v u s –
қайталау. Рецидив - қайталау ( екі рет, үш рет және т.б.). Бұл белгі барлық
қылмыс түрлері үшін жалпы белгі болып табылады.Бұл бір тұлғаның бірнеше рет
қылмыс жасауы–сот тәжірибесінде жиі кездесіп тұрады.Қылмыстық әдебиеттерден
қылмыстың қайталануы және онымен күрес салалық құық ғылымы жүйесінде
негізгі мәселелердің бірі екенін көреміз.
Рецидив - қылмыстың көптілігінің ең қауіпті түрі болып табылады.
Рецидивистер дегеніміз–ізгілік-құқықтық қатынаста қараусыз қалған
тұлғалар және оларға тәрбиелік әсер ету өте қиынға соғады. Олар қоғамда
криминалдық субмәдениетті насихаттап қана қоймай, әлі жан-жағын дұрыс
бағалай алмайтын жасөспірім балаларды қылмыс жасауға тартуы мүмкін. Қылмыс
рецидиві түсінігін бір жүйеге келтіру үшін оларды келесідей топтарға бөліп
қарастыруға болады:
1. Рецидив дегеніміз – бір тұлғаның екі немесе одан да көп қылмыс
жасауы.Бұл жүйе бойынша рецидив толығымен қайталанудан
көрінеді.Басқаша айтқанда, бұл жүйе фактілік қайталану ретінде
анықталады.Кейбір авторлар фактілік қайталану негізінде алғашқы
соттылығы үшін жазасы алынып тасталған немесе жойылғаннан кейін екінші
немесе бірнеше рет қылмыс жасауды түсінеді.Келесі топ автовролары
субъектінің алғашқы құқық бұзушылығы үшін соттылығының болуы немесе
болмауына байланыссыз қылмыстық құқықтық әрекетті бірнеше рет жасауды
түсінеді.Ал кейбір авторлар фактілік қайталану дегеніміз қылмыстың
қарапайым қайталануы деген пікірлерін айтады.
2. Екінші топ авторларының пікірі бойынша қылмыстың қайталануы болуы үшін
алғашқы қылмыс үшін сотталғаннан кейін, кез келген қылмысты қайтадан
жасауы жеткілікті.Бұл топтың жақтаушылары сотталған тұлғаның қайтадан
қылмыс жасауы жоғары қауіптілікпен сипатталады, сондықтанда оның
әрекеттері сот тарапынан сөгістің пәні болып табылады деп
негіздейді.Тұлғаның бұндай жағдай іштей ұқсас құбылыстар массасынан
Рецидивті бөлу үшін жеткілікті негіз болып табылмайды. Рецидив
түсінігін ашу үшін тек қана заңдық тұрғыда ғана қарастырмау
керек.Осыған байланысты Ю.И.Шутов рецидив түсінігіне тұлғаның қоғамға
қарсы ерекшеліктері ретінде белгілі әлеуметтік әлементтер кіреді деп
дұрыс қарастырады.
3. Үшінші топ авторларының пікірлері бойынша Рецидив негізінде тек қана
бірыңғай және ұқсас қылмыстарды жазаны өтегеннен кейін жасауы.
4. Төртінші топ авторларының пікірлері бойынша қылмыс рецидиві негізінде
алғашқы қылмысы үшін жазасын толық немесе ішінара өтеген соттылығы
заңдық тәртіпте алынып тасталмаған немесе жойылмаған бұрын сотталған
тұлғаның қайтадан қылмыс жасауы.Бұл жерде қылмыс Рецидивінің барлық
белгілері қарастырылған. Жазалау – бұл адамды түзеу және қайта
тәрбиелеуде қоғамның және мемлекеттік органдардың шығармашылық
қызметі. Рецидивтің қауіптілігі ол жазаны өтей отырып түзелмей,
қайтадан қылмыс жасауынан көрінеді.
Сонымен жоғарыда айтылғандардан келесідей қорытынды жасауға
болады: қылмыс Рецидиві – алғашқы қылмысы үшін жазаны толық немесе
ішінараөтеген заңдық тәртіпте бекітілген қылмысы үшін соттылығы алынбаған
немесе жойылмаған тұлғаның қайтадан қылмыс жасауы.
1. Қайталану - қылмыстың бiрнеше мәрте жасалуының бiр түpi болып
табылады.ҚК-тiң, 13-бабының бiрiншi белiмiне сәйкес ол бұрын қасақана
қылмысы үшiн соттылығы бар адамның қасақана қылмыс жасауы .ҚК-тiң, осы
бабының төртiншi бөлiмiне сәйкес Он сегiз жасқа толмаған адамның жасаған
қылмысы үшiн соттылығы, сондай-ақ осы Кодексте белгiленген тәртiп бойынша
алынып тасталған немесе жойылған соттылық, қылмыстың қайталуын тану кезiнде
ескерiлмейдi: қылмыстардың қайталануы қылмыскердiң қоғам үшiн
қауiптiлiгiнiң жоғары екендiгiн бiлдiредi, себебi оған алқашкы кылмысы үшiн
колданылғанан жазаның мақсаты орындалмады.
2. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты 1994 жылғы 25 мамырда қабылдаған
№1 Соттардың қайталанған қылмыстар туралы қылмысты iстердi қарастыру
тәжiрибесi туралы қаулысында бұрын болған соттылықтар, бұған дейiн
тағайындалған және шын мәнiнде өтелген жазалар, жазадан босатылу негiздерi
туралы мілiметтердi жан-жақты және мұқият тексерiп, сонымен қатар,
сотталушыньщ жеке басы туралы басқа да деректердi аньқтап, бiлу керектігін
атап керсетті.
3. Жасалатын қылмыстардың сипатына қарай қайталану - жалпы және
арнайы болып бөлiнедi. Жалпы қайталану-бұрын соттылығы бар тұлғаның кез
келген жаңа қылмыс жасауы. Мысалы, алаяқтық үшiн сотталған тұлға бұзақылық
жасауы мүмкін. Жалпы қайталанудың заңдылық тұрғысынан маңыздылығы-оның
қылмыстардың бағалануына әсерін тигiзбестен, жеке жауаптылықты анықтау мен
жаз тағайындау кезiнде ескерiлуiнде (ҚК-тiң 54-бабының 1 белiмiнiң а
тармағы бойынша жалпы қайталану жауаптылық пен жазаны ауырлатушы жағдай
болып табылады). Егер де қылмыстың қайталануы бұрынғы жасалған қылмыс үшiн
жазаны өтеу кезiнде болса, жаза ҚК-тiң 60-бабымен укiмдердiң жиынтығы үшiн
бекiтiлген ережелер бойынша тағайындалады. Егер бұрын жасалған қылмыс үшiн
сотталушы бас бостандығынан айыру жазасын өтеген болса, қайта жасаған
қылмыс үшiн бас бостандығынан айыру қатаң режимдегi түзеу колониясына
тағайындалады. Соттылығы бар тұлғаның ұқсас немесе бiртектi жаңадан қылмыс
жасауы арнайы қайталану болып танылады.
4. Қоғамдық қауiптiлiгiнiң деңгейi бойынша қайталану қарапайым,
қауiптi және өте қауiптi болып бөлiнедi.
Қарапайым қайталану бұл қауiптi және өте қауiптi қайталанудың
белгiлерiнe сәйкес келмейтiн қайталану.ҚК-тің 13-бабының екiншi бөлiмiне
сәйкес қылмыстық қайталануы төмендегiдей жағдайларда қауіпті деп танылады:
а) егер адам бұрын қасақана жасаған қылмысы үшiн eкi рет бас
бостандығынан айыруға сотталған болса, осы адам қасақана жасаған қылмысы
үшiн бас бостандығынан айыруға сотталған жағдайда;
б) егер адам бұрын ауыр қылмыс жасағаны үшiн сотталған болса, ол
ауыр қылмыс жасаған жағдайда.

1.3 Қылмыстың қайталануының заңды белгілері
Қылмыстың қайталануының жалпы түсінігін анықтай отырып, оны құрайтын
белгілерге тоқталу қажет.
Қылмыстың қайталануының 3 заңдық белгімен сипатталады:
1. 2 немесе одан да көп қатынастарды өзінше жасаса;
2. бұрын жасаған қатынасы үшін соттылығының болуы;
3. алдынғы қатынасы үшін соттпен тағайындаған жазаны толық және ішінара
өтеу осы белгілердің арқайсысы арнайы қарастұруды талап етеді.
4. 2 немесе одан да көп қатынастарды ішінара жасау
қатынастардын қайталануының бірінші заңдық белгісі болып табылады қайтадан
жасалған қылмыс алдыңғы жасалған қылмысымен кінә нысаны бойынша сәйкес
келуі де келмеу де мүмкін.Рецедив-болу үшін жасалған қылмыстардың ауырлығы
және сипаты, сонымен қатар, түрі мен жаза мөлшері ешқандай роль атқармайды,
жасалған қатынастардын сипаты және олардын ауырлығы рецедивтің қоғамдық
қауіптілік дәжересін көрсетеді рецедивтің қоғамдық қауіптілік дәжересін
көрсетеді. Ол жазаның түрі мен мөлшері–рецедивт тұлғасынын қоғамдық
кауіптілік дәжересін, яғни рецедивтік қарапайым және өте қауіпті деп болу
үшін негіз боп табылады. Кейбір авторлардың көрсетуі бойынша жасалған
қатынастын ауырлығына байланысты ғана тұлғаны рецедив деп тануға болмайды.
Осыған қоса жасалған қатынастың кінә нысанына байланысты толғаны
рецедивист деп тану қате болар еді.Кінә нысанының сәйкес келуі жасалған
әрекеті үшін және толғаны өте кауіпті рецедивт деп тану туралы мәселені
шешкен кезде белгілі бір мәнге болады.Қылмыстын қайталануы кезіңде кінә
нысанының сәйкес келуі жасалған әрекетті анықтау кезінде әсер етпейді,
бірақ егерде алдынғы қылмысы сияқты сонғы қылмысы үшін бас бостандығынан
айырылу жазасы тағайындаса еңбекке түзеу мекемесінде жазаның түрі мен
мөлшерін әсер етуі мүмкін.Қылмыстарды олардың сот жағын ескере отырып
сәйкестендіру әр түрлі болуы мүмкін:
1) Бұрын жасаған қылмысты жасағаны үшін сот қылмыстын болуы қылмыстын
қайталануының 2-і белгісі боп табылады.
Сотталған – жасаған қылмысы үшін сотпен белгілі бір жазалауға соттау
фактісімен қамтылған толғанын қылмыстық жағдайы.Бұл жағдай айыптау үкімі
заңды көшіне енген күннен бастап заңмен бенгіленген уақыт өткенге кейін
жалғасады.Қылмыстық құқықта соттылық институтының қажеттілігі заңшығарушы
соттылқтын болуын толғаны рецедивт деп тану мүмкінділігі мен
байланыстыруынан көрінеді; соттылықты нақты қылмыс құрамдарын анықтайтын
белгі ретінде қарастырады.
Жазылған қылмысы үшін соттылық сот актісімен – заңдылық белгілермен
қамтылған үкімнен туындайды.Сот үкімі айыптауышы және ақтаушы болуы
мүмкін.Соттылығы бар тұлға жаңадан қылмыс жасаған жағдайда осындай қылмысты
сотталмаған тұлғалар жасауы мен салыстырғанда ауыр жауыпкершілік
көтереді.Соттылық уақыт туралы мәселенін үлкен практиқалық маңызы
бар.Соттылықтын дойылуы немесе алыптастауы қылмыстық салдарға әкеп соғады:
• Кінәлуге жауапкершілігін ауырлатын жағдай болып тьабылады және
жасалған әрекеттік анықтауға, жаза тағайында әсерін тегізеді.
• Тұлғаны рецедивт деп тану үшін міндетті белгі боп табылады.
• Қылмыстық жаукершіліктен және жазадан босатуды шектейтін жағдай
ретінде қатысады.
Соттылықты қылмыстын қайталуынының заңдық белгілеріне жатқызуы келесі
жағдайлар бойынша негізделеді. Егер де бірнеше қылмыс жасаған тұлға бірдей
бір рет сотталмаса, оңда ешкім оған қылмыстық жазаны қолдануға реакциясынын
қандай болатындығын айта алмайды.
Жалпы құқықтық сипатты салдар соттығы бар толғарға билік
органдарының және лауазымды тұлғалардын төлкұжаттық режим әрекет ететін
жерлерде туруға рұқсат бермеуге және белгілі қызметке қабылдаудан
бастартуға әкімшілік қадағалау белгілеуге мүмкімдік береді.Соттылық
институтынын ролін көтеру қылмыстық рецедивтерімен жұмыс жасауға мүмкіндік
береді.Қайталап немесе бірнеше мәртеге қылмыс жасаған тұлғада соттылығын
болмауы ерекше қауіпті қылмыскер рецедивисттерге қылмыс жасауға себеп
болады.Бәрі өз кезінде жауапкершілікті жеке тұлғада тұрғыда қарау жазаның
индивидуалдығын оперативтік тергеу жұмысын жақсарту мәселелерән
қылмыскердін қауіптік дәрежесін көрсетуші ретінде соттылық есебін қажет
ететінгін көрсетеді.
Үкім заңды күшіне енгеннен кейін қадағалау тәртібінде алынып тасталуы
және өзгертілуі мүмкін. 1-ші инстанциядағы сотпен шығарылған айыптау
үкімінін аппеляциялық және қадағалау инстанцмяларымен алынып тасталуы
сотышылықтың болмағандығын және үкімді алып тастағанда дейін қайтадан
қылмыс жасау рецедивт болып табылмайтығын білдіреді.Соттылық–жасалған
қылмыстың белгілі бір жазасына сотталған фактімен қамталған тұлғаның
қылмыстық жағдайы соттылық уақытша құбылыс және тұлғаны сотталмаған деп
тануға негіз болып табылатын белгілі бір жағдайлардын бастаумен
тоқтатылады.Соттылық сотшыда жазаны өтегеннен кейін заңда көрсетілген белгі
бір мерзімінің ішінде сақталады.Ерекше жағдайларда соттылық өмір бойы
сақталуы мүмкін.
Соттылықтың 3 тәртібі бар:
1. Қылмыстық заңмен реттелетін соттылықты жойу;
2. Қылмыстық заңдылықпен реттелетін соттылықты ашып тастау
3. Қылмыс негізіңде шығарлатын мемлекеттік белік жоғарғы органдармен
шығарылатын амнистия актісі және басқа да соттықты алып тастау.
Соттылықтықты жою институты қылмыс рецидивін асырту үшін үлкен мәнге
ие.Ол бұрын сотталған тұлғаның қылмыстық заңдылықты сақтаудың (стимулы)
болып табылады.Соттылығын алып тастау институты туралы айта отырып,
қылмыстық заңды қарастырылған соттылықты уақытынан бұрын алып тастау туралы
мәселеге назар аудару керек.Соттылықты уақытынан бұрын алып тастауын соттық
тәртібі көрсетілген.Соттылықты уақытынан бұрын алып тастау институнын
негізгі мақсаты түзелуші тұлғалға қоғамның толық құқықты мәселесі болуға
көмек болып табылады.Егер, сотшы мерзім өйткенге дейін қайтадан қылмыс
жасаса, онда ол мемлекеттің сенімін ақтамады деген қорытынды шығаруға
болады.Сотталушының жаңадан қылмыс жасамауы сотшылықты жоюдың міндетті
шарты боп табылады .
Бірінші қылмысы үшін соттылықты жою мерзімі соңғы қылмысы үшін жазаны
өтегеннен кейін басынан бастап есептеленеді.Бұл жағдайларда тұлға екі
қылмыстың ең ауырлығы үшін соттылықты жою мерзім өтегенге дейін сотталған
болып санылады.Соттылықты алып тастаудың соттылықты тәртібі соттың
анықтамасының шығаруын қарастырады.Бұндай ұйғарым шағындануға жатпайды, оны
шығарғаннан кейін бірден заңды күшене енеді және тез арада орындалуға
жатады. Қылмыстың қайталануының 3-ші заңды белгісі болып табылады.
Соттылықпен жаза арасында тығыз өзара байланыс бар. Бұл өз ара байланыс
соттылықсыз жаза болмайтығынан және жазасыз соттылық болмайтығымен
қамтылған қылмыс жасаған кінәлі тұлғанын қоғамдық қауіптілігі жаза мен
соттылық арасындағы байланыстын қажетті шарты боп табылады. Егер де тұлға
қоғамдық қауіптілігінен айырылса жазадан босатылады және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.