Оқушылардың шығармашылық кабілетін арттыру–технология пәнінің міндеті

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І
.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

ІІ. Негізгі бөлім Оқушылардың шығармашылық кабілетін
арттыру–технология пәнінің міндеті
2.1 Технология пәні–шығармашылық дамытудың бір жолы ... ... ... ... .. 8
2.2 Шығармашылық–оқушылар дамуының басты негізі ... ... ... ... ... ... .
11
2.3 Мектепте технология пәнінің енгізілуі, оны үйретудің тиімді
жолдары мен мақсаттары және технология сабағының түрі ... ... ... ... ...
17
2.4 Жылдық-күнтізбелік жоспар.Сабақ
жоспарлары ... ... ... ... ... ... . ... .. 22

ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 26

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 27

І. Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі - Қазақстан Республикасындағы білім беру
жүйесінде үлкен өзгерістер болып жатыр. Тәуелсіздік алған соң мемлекетіміз
әлемнің барлық түкпірімен рухани-мәдени байланыстар жасап, таным
көкжиегіміз кеңейе түсті.
Нарық экономикасының талабына сай, өркениетті қоғамның ерікті, өз бас
бостандығын бағалайтын, білімді, рухани байлығы мен мәдениеттілігі жоғары,
адамгершілік, жаңаша ойлау қабілеті бар, дені сау, өз елінің болашағына
жауапты ғасыр тұлғасын тәрбиелеу – тәуелсіздікке ие болған Қазақстан
Республикасының дәуірлік міндеті.
Оқу-білім саласы да өз кезегінде жаңа инновациялық технологияла-
рымен, бұрындары шектеу қойылып келген батыс-шығыс ілім-ғылымының озық
ойларымен танылып, қажетінше қарулануға мүмкіндік алды. Кеңес заманында
мүлде зерттелмеген, немесе аз ғана ғылыми ортаға ғана қолжетімді болған
көптеген ғылым салалары еркін игеріле бастады. Солардың қатарына педагогика
ғылымының салалары жатады.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған 5-9
сыныптардың кәсіптік білім беру бағдарламасы көркемдік білім беру мен
эстетикалық тәрбиені бірге жүргізуге бағыттайды, яғни тәрбие мен оқытуды
тұтас үрдіс ретінде қарастырады. Бағдарлама мектепте кәсіптік білім беріп
оқытуды оқушыларда рухани мәдениет, эстетикалық талғам қалыптастыру мен
оларға кәсіптік білім беру сауаттылығын меңгертудің бірегей жүйесі ретінде
ұсынады. Мұғалім дәл осы бірлікті іс жүзінде жүзеге асыруы тиіс. Балаларды,
олардың мінез-құлығын, көзқарастарын, сезімдерін, ерік-жігерлерін
тәрбиелемей оқыту мүмкін емес.
Қазақстан ғасырлар тоғысында тәуелсіз елге айналып, саяси,
әлеуметтік және экономикалық жүйесі әлемдік өркениет үлгісінде қайта құрылу
білім беру саласындағы – ұлттық мектептерді өркендету. Қай кезең, қай
дәуірде де адамға білім мен тәрбие беруден артық асыл міндет болмаған. Осы
мәселеге Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлының ұзақ мерзімді бағдарламасында
ерекше көңіл бөлуі де тегін емес.
Республикамыздағы белсенді ізденіс үстіндегі ұстаздар жан-жақты
жұмыстарды жүзеге асыруда. Бүгінгі таңда ұлттық негізде білім беретін
мектептердің мәні, қызметі, құрылымы мен құрамы, басқару стилі ерекше,
өзіндік құндылықтары мен ұстамдары бар. Сондықтан тәрбие мен оқыту ұлттық
педагогика негізде қалыптасуы жөн, бұл ғылыми негізде пайдалану және даму
жолдарын іздестіру көкейкесті мәселелердің бірі.
Мектеп реформасында балалар мен жасөспірімдердің еңбек тәрбиесін
күшейту және қазіргі заманға сай өзіміздің ұлттық өнерімізге үйрету оқу-
тәрбие үрдісінің өзекті мәселелерінің бірі. Демек, оқушыларды өнерімізге
тәрбиелеу олардың сан түрінің ерекшеліктерімен таныстыру керек. Бұл баланы
елін, жерін сүюге, салт-дәстүрін бағалай білуге үйретеді.

Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу. Адамның адам болып қалыптасуының
құралы-еңбек. Еңбектің нәтижелі болуы әр адамның еңбекке саналы қатынасына
байланысты. Олай болса, бүгінгі таңдағы қоғам қажеттілігі- жас ұрпақтың
бойында еңбекке ынталылықты, құштарлықты тәрбиелеу болашақ еңбек жолын
дұрыс таңдауға бағыт-бағдар беру. Баланың жеке басының еңбекке бейім болып
өсуі, оны еңбекке дұрыс баулудың нәтижесі. Адамның жан-жақты дамуында еңбек
шешуі факторлардың бірі. Ал педагогикасында еңбекті бүкіл тәрбие жүйесінің
күре тамыры деп қарастырады.
Тәрбие адамның ақыл-ойын дамытатын белгiлi бiр мaғлұмaттap берiп
қана қоймайды, күнделікті өмірінде қимыл-әрекетін қамтамасыз етедi.
Барлық дененiң қозғалысқа түсiп, бұлшық еттерiнiң дамуына, сомдануына, ми
талшықтарының өсуіне мүмкіндік тудырады.
Баланың жас шағында алған дене тәрбиесiнiң әсepiнeн еңбекке деген
ынтасы өсiп те, өшiп те қалуы мүмкін. Сондықтан баланы жас кезiнен
ұқыптылыққа баулып, қарапайым еңбекке үйрету, мiнез-құлқының еңбекке
бағытталуын қамтамасыз етiп тәрбиелеген жөн.

Eңбек тәрбиесінің мақсаты, мiндеттерi:

· Жастардың организмiн дамыта отырып, сан қилы дене еңбегiнiң түрлерiмен
таныстыру.
· Оқу еңбегiне қызықтыру үйрету, оған дағдыландыру.

· Шығармашылық еңбек дегендi түсiндiру, нәтижесiн таныту, оны
пайдалануды, бағалауды үйрету.
· Саналы да, сапалы да еңбек етуге әдеттендiру, өйткенi еңбек қоғамның
экономикальқ байлығын арттырудың көзi.
· Еңбек мәдениетiн сақтауға, еңбек уақытын, еңбек материалын үнемдеуге,
ұқыптылықпен жұмcayгa үйрету.
· Еңбегiнiң нәтижесiне, аз да болса жеткен табысына қанағаттану,
психологиялық сезiмiн дамыту.
· Саналы да, сапалы да еңбек етуге әдеттендiру, өйткенi еңбек қоғамның
экономикалық байлығын арттырудың көзi.
. Еңбек ету iскерлiгiн, дағдысын дамыту.
· Еңбек мәдениетiн сақтауға, еңбек уақытын, еңбек материалын үнемдеуге,
ұқыптылықпен ұcтayгa үйрету.
· Қабiлетiне қарай, мамандығына ие болуына бағыт беру.
· Еңбекке белсендiлiк, бастамашылдық, ұйымдастырушылық, оны жоспарлай
бiлyшiлiк мүмкiндiктерін дамыту.
· Жас ұрпақтың еңбек арқылы адамдық және адамгершілік қасиеттерін
қалыптастыру .
Жас ұрпақтың мiнез-құлығындағы еңбектiң бағыт алуы мектептен көп бұрын
отбасында, өзiне-өзi қызмет ету, табиғаттағы еңбек, тұрмыстың-шаруашылық
еңбек, ойын баласы кезеңiнен басталады да, мектепте бiлiм негiздерiн игеру
және сыныптан тыс тәрбие үрдiстерi кезiнде жалғастырылады.
Қазақ ежелден ұл бала мен қыз баланың тәрбиесiн отбасында iскe асырған.
Тәрбиеге бүкiл ауыл адамдары қалыс қалмай қатысып, баланың тepic жолға
түспеуiне мүмкiндiк жасаған. Ұлды төрт түлiктi бағып баптауға, отын шауып
тамақ тасуға, құсбегiлiкке, аңшылыққа, ат құлағындa ойнауға, қолөнер
шеберлiгiне, аталары мен әкелерi баулыса, қызды үй жұмысын, қолөнер
жұмыстарын атқаруға, яғни отбасылық жұмыстарғa баулыған. Ата көрген - оқ
жанар, ана керген - тон пішер деген мәтелдің мәні де осында жатыр.
Еңбек тәрбиесiнiң мақсаты - жас ұрпақтың дене және ақыл-ой еңбегiне
деген дұpыc қатынасын, өмiрде де еңбектi қажетсiнуiне тәрбиелеу.
Жалпы еңбек етуге оқушылардың даярлау міндетінің маңызы орасан зор.
Өйткені бір еңбек дағдыларына ие болмай отырып,еңбек ете алмайды, Еңбек
процесінде оқушыларды еңбектегі практикалық еңбек қызметіне тарту жолымен
ғана еңбекке қатынастың негізін қалауға болады.
Еңбек үстіндегі шағармашылық ізденудің нәтижесінде түрмысқа керекті
заттардың жаңа неше алуан түрлері жасалып отыр. Жалпы халық арасындағы
қолөнердің бай мұраларын сұрыптай отырып заманымызға сай сапа түр беру
әдісімен оларды ілгері дамыта беру ісін бүгінде кейбір шеберлер қолға ала
бастады. Бұл өте игілікті іс, оны ары қарай жаппай дамыту қажет. Бұл салада
еңбекке баулуды жалғастырып, іскер, білімді еңбекқор шәкірттерді тәрбиелеу
үшін мұғалімге қосымша әдебиеттермен қолөнерден хабары болу керек десек
артық емес.
Білім мен күш жұмсалатын оқу еңбегі оқушылардың қоғам алдындағы ең
бірінші елеулі де міндеті. Сондықтан да оқушыны елеулі оқу еңбегіне
оқулықтармен, әдебиеттермен үнемі жұмыс істеуге дағдыландыру,
лабораториялық жұмыстарды, байқауларды өткізу, есептер мен өлшеулерді
жүргізу техникасын үйрету, дербес жұмыс дағдыларына ие ету, сондай-ақ,
мектептегі немесе үйдегі өзінің жұмыс орнын даярлай білуге үйрету
педагогиканың да басты мақсаты болса керек.
Оқушыларға өздері оқып үйренетін ғылым негіздерінен іс жүзіндегі
маңыздылығын көрсетіп, олардың бойына практикада алған білімдерді қолдану
дағдылардың маңызы зор.
Міне, осының бәрі мектептің еңбек тәрбиесінің аса маңызды құрамы болып
табылатыны даусыз.
Мен курстық жұмысымның тақырыбын Технология сабақтарында шым ши тоқу
деп алған себебім, қазіргі таңдағы әлеуметтік, экономикалық талап-
тілектерге сай рухани бай, білімді, шығармашыл тұлға тәрбиелеу қажеттігі
ерекше туындап тұр.Курстық жұмыс жазу барысында технология сабағында үйрету
түсінігін жеке бастың қасиеті ғана емес,оқушының оқу процесіндегі іс-әрекет
құралы және табыстың белгісі жайлы жазамын және де оқу процесінде негізгі
мәселе – оқушылардың белсенді іс-әрекеті және ол шығармашылықтың дамуына
негіз болатынын атап көрсетемін.
Талдау – курстық жұмысымның бірінші бөлімінде қазақтың ұлттық қолөнеріне
байланысты мағлұматтар көрсетілген.

Екінші бөлімінде курстық жұмысымның негізгі мәселесі ашылады. Яғни,
оқушылардың жеке тұлғасына байланысты шығармашылық қабілетін зерттеп
дамыту.Сонымен қоса шығармашылық ұғымының сипаттамасы; шығармашыл тұлға-
біртұтас жүйе; оқушылардың шығармашылығын дамытуда оқу процесінің маңызы
жайлы мәліметтер қарастырылады.
Зерттеу өзектілігі. Қазіргі жаңаша ойлау және саяси-өзгерістер
заманына байланысты оқушыларға тәрбие және білім беру бүгінгі күннің өзекті
мәселелерінің біріне айналып отырғаны хақ. Қ.Р. "Білім туралы" заңында
"Ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері
негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау"- деп көрсетілген.
Сонымен қатар оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту және реалистік
өнерді тануына мүмкіндік жасау.
Мәселе: оқушыларға технология сабағында халық-қолданбалы өнер арқылы
шығармашылық қабілетінің артуына мүмкіндік жасау және ұлттық тәрбие беру
зерттеу жұмысының негізгі мәселелері.
Зерттеу әдістері: оқу жұмысын зерттегенде педагогикалық
ғылыми–зерттеу әдістері қолданылды. Олар:
1. Бақылау әдісі – педагогикалық іс–әрекет жұмысында мәселелерді
анықтау үшін қолданылды.
2. Аналитикалық әдіс – әдебиеттермен жұмыс істегенде және эскиздер мен
үлгілерді орындағанда пайдаланылды.
3. Нақты–ғылыми(экспериментальды) әдіс – педагогикалық тәжірибені
дайындағанда және өткізгенде қолданылды.
Зерттеу мақсаты: курстық жұмыстың басты мақсаты – технология
пәні арқылы оқушыларды эстетикалық, ақыл-ой, еңбекке тәрбиелеу, балалардың
шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Зерттеу объектісі: технология пәні арқылы оқыту және дамыту
кезіндегі оқушының шығармашылық дамуы.
Зерттеу пәні: зерттеу пәні болып оқушының
шығармашылық дәрежесінің дамуына мүмкіндік беретін сәндік-қолданбалы
өнер, яғни технология пәні және шығармашылық жұмыс, сонымен қатар
оқушыларда шығармашылықты қалыптастыру мақсаттары болып табылады.
Зерттеу болжамы. Егер оқушының шығармашылық өсуі технология
пәні арқылы тәрбиелеу және оқыту жүйесі бойынша ұйымдастырылатын болса,
оқушылардың шығармашылық қалыптасу мақсаттарын жалпы орта білім жүйесінде
бейнелеу (сызу,еңбек,сурет) және педагогикалық әдістермен шешуге болады,
өйткені әр-түрлі жастағы балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту жалпы
орта білім стандарттарына сәйкес келеді.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы және ғылыми жаңалығы:
1. Оқушылардың шығармашылық қабілетін арттырудың және шығар- машылық
дамытудың бір жолы болатын технология пәнінің міндеті талданып,
оның мәні және рөлі анықталды.
2. “Шығармашылық”, “шығармашылы қабілеттілік” түсініктеріне ғы- лыми
сипаттама беріліп, оларды оқушыларда дамытудың жолдары
қарастырылды.
3. Шығармашылықтың оқушыларда көркемдік талғамды қалыптасты- рудағы
мүмкіндіктері талқыланды.

ІІ. Негізгі бөлім. Оқушылардың шығармашылық қабілетін арттыру–технология
пәнінің міндеті.

2.1. Технология пәні – шығармашылық дамытудың бір жолы

Мектеп сабақтары балаларда әр-түрлі адамдардың адамзат өркениетінің
әр-түрлі адамдардың адамзат өркениетінің дамуына қосқан үлесіне
құрметтеуді дамытуды, оқушыларда өзіне-өзі сенімділікті мәселелерді шешу
қабілеттерін, сонымен қатар өзінің айналасында қолайлы жағдайларды құруға
дамытуды; балаларды күнделікті өмірге адалдық жұмыс жолына және теңдікке
деген дайындығын дамытуды; оқушыларда өзінің мектебіндегі және қоғамдағы,
сонымен қатар басқа елдердің адамдарының құқықтарын құрметтеуге қызықтыруды
дамыуды қажет.
Қазіргі кездегі Қазақстандағы қалыптастырушылық жаңа экономикалық
жағдайлар жалпы білім беретін мектеп оқушыларының алдында жаңа мақсаттар
мен міндеттер қояды. Бүгінгі күнгі білім берудің жалпы мақсаты – бұл жан-
жақты және үйлесімді дамыған тұлғаның қалыптасуы. Бұл мақсатты шешуге көп
жағдайда “Технология” білім беру облысы арқылы дұрыс ұйымдастырылған
еңбекке оқыту себепші болады.
“Технология” сөзі грек тілінен аударғанда “techne” - өнер, шеберлік,
дағды және “logos” – оқыту, ғылым, сөз. Яғни “Технология”– бұл дағды,
шеберлік, өнер туралы ғылым болып табылады.
Егер түсініктірек және қазіргі тілмен айтсақ, “Технология”– бұл
белгілі бір өнімді шығаруды қамтамасыз ететін өндірістегі операциялар
кезеңділігі.
Оқу процесі бір-бірімен өзара тығыз байланысқан оқыту(мұғалімнің іс-
әрекеті) мен оқудан (оқушылар іс-әрекеті) құралады. Технология әдістемесі
басқа оқу пәндерінің оқыту тәжірибесін қолданады. Сонымен бірге оқу
пәндерінде сонша маңызды болып табылмайтын бірнеше факторларды ескеруге
тура келеді. Олар: қауіпсіздік техника ережелерінің орындалуы, жұмыс
орнының ұйымдастырылуы, жұмыс орындау тәсілдерінің дұрыстығы және де
басқалар.
Мектептегі өзге оқу пәндерінен өзгешелігі технология пәнінің
формалары мен әдістері келесі маңызды ерекшеліктерден көрінеді:
– оқушылардың еңбек іс-әрекеті тек алынған білім, игерілген дағды мен
шеберліктен емес, сонымен қатар материалдық құндылықтары бар заттарды
жасаумен байланысты;
– білім көздерінен маңызды орынды алатын өндірістік объектілер(еңбек
заттары және құрал-жабдықтар, оқыту құралдары), еңбек және
технологиялық процесстер алады.
“Технология” жалпы курсы оқушылардың олардың қызығулары мен мінез
сипатына қарай өз қабілеттерін тереңірек және жақты дамытуға көмектеседі.
Қол еңбегі баланың психика және интеллектісін дамытуға тиімді
болатын“гимнастикалық снаряд” болып табылады. Тура осы практикалық іс-
әрекет түйсік сферасын дамыту тәсілімен, оймен және шығармашылық күшпен
күрделі абстрактілі іс-әрекеттерді ішкі (көрінбейтін) ортадан сыртқы
(көрінетін) ортаға, яғни оларды түсініктер етіп аударуға жәрдемдеседі.
Эстетикалық тәрбиелеу – бұл адамда шындыққа эстетикалық қатынасты
қалыптастыруға мақсатты бағытталған процесс. Бұнда еңбек іс-әрекетінде
көркемдікті қабылдау және түсінуге, еңбек процесіне және нәтижесіне
адамның әсемдікті енгізе алу қабілетіне көп көңіл бөлінеді. Сондықтан да
оқушыларды сәндік-қолданбалы өнер негізінде тәрбиелеу – тұрмыс және еңбек
мәдениетін, жалпы адамдар қатынастарының мәдениетін қалыптастыру аса зор
маңызды болып табылады.
Сәндік-қолданбалы өнер сонымен қатар халық шеберлері өнімдерінің
үлкен рухани құндылықтарының ашылуына, эстетикалық талғамды
қалыптастыруға, оқушыларды техникалық білімдермен қаруландыруға, оларда
еңбек дағдылары мен шеберліктерін дамытуға, сонымен қатар мамандық
таңдауға, еңбекке деген психологиялық және практикалық дайындықты жүргізуге
мүмкіндік береді.
Өнер әдістері арқылы тәрбиелеу – педогогтың негізгі принциптерінің
бірі. Өнер арқылы балаларда шығармашылық жігері, іс-әрекетке деген ерік,
басталған істі соңына дейін іске асыру сияқты қасиеттер қалыптасу,
тәрбиелену қажет. Еңбек тәрбиесін еңбек процесі, мазмұны және
мақсатындағы әдемілікті танусыз елестету мүмкін емес. Сонымен қатар
өмірден үзілген, белсенді шығармашылық әрекеттен және идеалғақол жеткізу
күресінен айырылған эстетикалық тәрбиені де елестету қиын. Сәндік-
қоданбалы өнер түрлерінің жоғары тәрбиелеу мүмкіндіктері өндіріс техникасы
және қол еңбекке негізделген эстетикалық бастауға негізделеді. Көптеген
көркем шығармашылық іс-әрекетінің негізін құрайтын – қол шығармашылық
еңбегі осы күнге жеткен еңбек формасы болып табылады. Адамның сезіну және
шығару жұмыс істеу болып табылатын қуану, тану және басқаларды үйрету
болып табылатын бөлінбейтін қабілеттері адам тұлғасының барлық жақтарында
үйлесім табады. Сәндік қолданбалы өнерімен шұғылдану эстетикалық
тәрбиелеуде, оқушыларда көру түйсіктерін қалыптастыруда табиғат
көркемдігін белсенді қолдануға мүмкіндік береді.
Сәндік–қолданбалы өнер — қазақ этномәдениетінің ең негізгі
бөлімдерінің бірі, оны мектепте бірінші сыныптан оқыту керек.[3,б.20].
Оқыту және тәрбиелеу процесінде тұлғаның барлық шығармашылық
мүмкіндіктерін белсендірудің күшті факторы ретінде, жоғары эстетикалық
қажеттіліктерді және оның эмоционалды-образды қабылдауды қалыптастырудың
жолы ретінде сәндік-қолданбалы өнерге өте маңызды рөл беріледі. Сәндік
қолданбалы өнердің басты ерекшелігі болып өмірде адамға қажетті
күнделікті заттар өмірде көркем шығармаға айналады.Онда пайдалық
әсемділікпен, эстетикалық практикалық қажеттілікпен қосылған материалдардың
сәндік форма мен образдарға өзгеру нәтижесінде балаларда көркем және еңбек
дағдылары қалыптасады, шығармашылық шеберліктері дамиды. Олар өздері
эстетикалық көркем заттарды жасағандықтан еңбек әсемділігін біліп таниды
және іс-әрекеттерінің нәтижелеріне сай қанағат, ынсап, алуға мүмкіндік
алады. Сәндік-қолданбалы өнердегі әр түрлі құралдар мен жабдықтар
материалдарға әсер етудің тәсілі болып табылады.
Сәндік-қолданбалы өнерге мыналар жатады: пішу негіздері мен тігу,
киімді конструкциялау, ілмек арқылы және спицада тоқу, кестелеу, сәндік
түстерді дайындау, жұмсақ ойыншық жасау, бисермен тоқу, макраме, теріден
жасалған заттар, ағаш ою, құрақты мозаика және де көптеген басқа түрлер.
Осылармен айналысу балаға заттарды өз қолымен жасауға және шығаруға
мүмкіндік береді. Оқушыларда көркемдік қабілеттері, көз қырағылығы, кіші
моторика және қозғалыстар координациясы, кеңістіктегі ойлау, зейін және
қиял дамиды. Осы жерде В.А.Сухомлинскийдің айтқан сөздерін еске түсіруге
болады:“Балалар жасап шығару процесінде бір әдемі таңғажайып зат жасалатын
еңбекті сүйеді. Баланың ақылдылығы – оның саусақтарының ұшында және де
неғұрлым игерген немесе игеріліп жатқан шеберлік жоғары болған сайын қол
соғұрлым бала ақылдырақ болады.
Еңбек процесіндегі шығармашылық шаттану – сәндік-қолданбалы өнер
облысындағы белсенді іс-әрекеттегі ажыратылмайтын күй болып табылады.
Сәндік бұйымды жасау процесі оқушы жұмыстың басынан соңғы нәтижеге
дейінгі жетуге керекті елестету жағдайында ғана құнды болады. Яғни бұйымды
жасау кезінде оқушы өзінің алдағы жұмыстарын жоспарлайды. Өйткені алдыңғы
операцияны жасамастан бұрын, келесі іс-әрекетке көшуге болмайды. Осының
бәрі оқушыларды ұйымдастыққа және еңбек мәдениетіне, кез келген уақытта
қандай да болмасын жұмысқа жоспарлау элементін енгізуге мүмкіндік береді.
Сәндік қолданбалы өнер бұйымдарымен жұмыс істеу оқушылардың
еңбекке тәрбиелеу мен эстетикалық тәрбиелеудің бір белсенді әдістері.
Материалдарды көркемдеп өңдеу еңбек процесі оның ырғағы, екпіні,
ойын безендіруімен оқушыларды қызықтырады, олардың қабілеттерін анықтауға
қолғабыс етеді. Олар өз бетімен еңбектенуді үйренеді, әсемділікті жасауға
ұмтылады. Оқушыларда еңбек мәдениетінің арнайы дағдылары қалыптасады,
мамандықтарға деген қызығушылықтар пайда болады.
Көркем еңбек іс-әрекет процесінде оқушылар көптеген білім және
дағдыларды, графикалық дағдыларды меңгереді, қоршаған өмірдің құбылыстары
мен заттарына анализ жасауға, құрал-жабдықтарды қолдануға үйренеді, қиялды,
шығармашылық біліктілікті, зейінді, көріп есте сақтау жадын, форма және түс
сезінуін және олардың өзгеруін дамытады.
Мұғалім тақырыптарды үйреткенде түрлі құрал мен жабдықтар қалайша
қолданылуына, қауіпсіздік техника ережелерінің орындалуына аса көп көңіл
бөлуі тиіс.
Оқушыларды алдағы жұмыс мақсаты және мазмұны мен, практикалық
жұмыстармен, технологиялық құжаттамалармен, жұмыс орнының ұйымдастырылуы
және қауіпсіздік жұмыс ережелерімен таныстырады. Аса көп көңіл көркем
қолөнер тәсілдерін көрсететін еңбек әдістерін көрсетуге бөлінеді. Жұмыс
процесінде іске деген шығармашылық қызығушылық қалыптасады, әдемілікті
қабылдау және оны шығару қабілеті дамиды.
Шығармашылық даму оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу әрекетінің
ең жоғарғы формасы болып табылады.
Оқыту процесінде технологиялық картаны қолдану оқушының өз
бетімен жұмыс істеуіне көмектеседі. Жазбаша инструкциялар олардың ойлау
әрекетін белсендіреді, бастама және ынталарын жоғарылатады, олардың жеке
мүмкіндіктерін ескеруге көмектеседі, оқу уақытын тиімдірек қолдануға ықпал
етеді, технологиялық картамен оқушы өзінің қажеттілігіне қарай қолдана
алады. Жазбаша құжаттама көмегімен уақытындағы өзін-өзі бақылау қателерді
болдырмауға көмектеседі және жаңа білімдерді табысты меңгеруіне септігін
тигізеді.
Оқыту тиімділігінің жоғарылауына кеңінен көрнекі құралдарды
техникалық құралдарды қолдану әсер етеді. Олар өзінің қолданылуына,
мазмұнына, әдістер және қолдану тәсілдеріне қарай әр түрлі болып келеді.
Олар жаңа материалды түсіндіргенде және де оны қайталағанда, бекіткенде
қолданатын, сонымен қатар сыныптан тыс жұмыста оқушылардың білімін
тексергенде қажетті видеокассеталар, сән журналдары, макеттер, моделдер,
суреттер, таблицалар, схемалар, және тағы басқа болып табылады.
Қазіргі оқушыларды оқыту технологияның міндеттерінің бірі мектеп
түлектерін жеке еңбек іс-әрекетіне дайындау. Белгілі бір жағдайларда
оқушылар берілген технологиямен оны кәсіптік деңгейде меңгере алады. Оқу
сабақтары ереже бойынша аралас сабақ формасында өтеді және өзіне
теориялық және практикалық жұмысты орындау бөліктерін енгізеді. Осы
жағдайда мұғалім түрлі оқыту әдістерін(ауызша, көрнекілік, практикалық)
қолданады және де оларды жиі-жиі араластырып оқытады. Басты орынды
әлеуметтік-экономикалық маңыздылығы бар және нарықта сұранымға ие, сонымен
қатар дайын өнімдерді бақылау және бағалау әдістері бар бұйымды жасау
негізінде іске асырылатын еңбек жұмысының әдісі алады.
Оқушылардың еңбек нәтижелеріне анализ жасағанда байқалғаны: бір үлгі
бойынша жасалған бұйымдар да өте жеке дара, бір-біріне ұқсамайтын болып
шықты. Бұл оқушылардың шығармашылық мінезін көрсетіп дәлелдейді, ал бұнсыз
тұлғаның дамуы мүмкін емес. Технология сабақтарының тәрбиелеу бағыттылығы
барлық оқыту процесінің маңызды компоненті болып табылады. Оқушыларды
эмоционалды-құлықты сферасына аудару оқытуды мотивтендіруді қалыптастыруда
және де оқушылардың жалпы дамуына, субъекті-субъективті қатынастарының
орнығуына зор маңызы бар.

2.2. Шығармашылық – оқушылар дамуының басты негізі

Қазіргі қоғам жеке адамнан прогрессивті ойлай алатын
белсенді әрекетті, жан-жақты болуды талап етеді. Өйткені адамның қоғамда
алатын орны, қазіргісі, болашағы үнемі толғандыратын мәселелер қатарына
жатады. Бұл қоғамның дамуымен тікелей байланысты.[250,б.28].
Қазақстан Республикасында орта білімді дамыту тұжырымдамасы білім
беру мекемелерінің ең негізгі мақсаты: дүниетанымдық,
құзырлық, шығармашылық деп атап көрсетеді. Қоғамда “орындаушы”
адамнан гөрі “шығармашыл” адамға деген сұраныстың көп екендігін қазіргі
өмір талабы дәләлдеп отыр.
Көтеріліп отырған мәселе туралы жазылған ойлар,
тұжырымдамалар, көзқарастар, еңбектер баршылық. Ежелден-ақ ұлы
ойшыларымыз Жүсіп Баласағұн, Әл-Фараби, ұлы Абайды ерекше толғандырған.
Сондықтан ұлы ойшылдар өз еңбектерінде адамның жеке басын,
қабілеттерін дамытуды үнемі көтеріп отырған.
Көрнекті педагогтер К.Ушинский, Ы.Алтынсарин, А.Макаренко оқушы
шығармашылығына бағыт-бағдар беруді, ең алдымен, мазмұнына енгізген.
Шығармашылық — бүкіл тіршілік көзі. Ал бүгінгідей күрделі
әлеуметтік-экономикалық жаңартулар тұсында шығармашылық қабілеттер басты
нысана болып, оқушыда шығармашылық қабілеттің болмауы үлкен мәселе
саналып, оны ойландыруы тиіс деп білеміз. Мұндай күрделі мәселені шешуде
бастауыш сыныптың орны ерекше.
Ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда адам миында болатын миллиард
клетканың белсенді түрде тек қана 3-4 пайызы ғана жұмыс істейді екен. Өз
халқымыздың “балаңды 5 жасқа дейін піріңдей тұт, 5 жастан 15 жасқа дейін
құлыңдай тұт” деген даналық сөзі де баланың қандай еңбекпен
де айналысатын кезі балалық шақ екенін, сол шақты ұтымды
пайдалану керектігін еске салғандай. Бүгінгі таңда бастауыш сыныпта
қолданылып жүрген баланың шығармашылықпен жұмыс жасауына берілген
тапсырмалар көлемі аз.
Шығармашылық қабілеттілік― бала өз бетінше жаңа бір бейне
құрумен сипатталады, яғни іс-әрекеттің қандай түрінде болсын жаңалық ашу
арқылы, жасампаздық бейне жасау арқылы өзіндік жеке даралық дамудың бір
көрінісін байқатқан жағдаймен түсіндіріледі. Соңғы жылдары шығармашылық
психологиясы туралы С.Рубинштейн, А.Брушлинский, Б.Кедров, О.Тихомиров, ал
жалпы және арнайы қабілеттіліктер туралы Б.Теплов, Н.Тарасов қабілеттілік
және жеке даралық өзгешеліктердің психологиясы мен психофизиологиясы туралы
Б.Теплов, Э.Голубаева еңбектері шығармашылық қабілеттері туралы мәселелері
бойынша жүргізілген зерттеу жұмыстарының негізін қалады.
Қазіргі педагогикалық-психологиялық зерттеулерде балалардың
бастауыш сыныптағы ерекшеліктерін атап көрсететін Л.Божовичтің, Р.Буренің,
Л.Венгердің, Я.Коломинскийдің және тағы басқа ғалымдар еңбектерінің маңызы
зор. Онда мектептегі оқытудағы аса мәнді қасиеттер: тәжірибелік және ой
жұмыстарының қарапайым дағдылары, мінез-құлық қалыптасуының жайы,
адамгершілік-жігерлік сапалар кеңінен сөз болады.
Оқу-танымдық әрекеттің үрдісінде мынадай мақсаттар жүзеге
асырылады.
1.Символикалық бейнелерге психикалық әрекеттің құралы ретінде(есте сақтау)
саналы қатынасты қалыптастыру.
2.Қисынды ойлауды және көрнекі бейнелі операцияларды меңгеру.
3.Оқу типі тапсырмаларына деген жағымды кең қатынасты дамыту.
4.Қиялды, әр түрлі қабылдауды жетілдіру.
Бастауыш сынып оқушыларының сөйлеу тілін дамытудың, қол және
аяқ мүшелерінің қозғалысын, оқыту үрдісіндегі зор рөл атқаратын
интеллектуалдық дағдыларының маңызы ерекше. Бала сұрақтарға жауап қайтарып,
ортамен өз танымымен бөлісе алуы қажет.
Мектеп оқушылары үшін негізгі бөліктер — оқу тапсырмалары, оқу
әрекеттері: бақылау және бағалау. Көрсетілген бөліктерге сәйкес кіші
жастағы балалардың бойында оқу-танымдық әрекеттің мынадай шарттарын
қалыптастыру қажет. Оқу тапсырмасын қабылдау және сезіну қасиеті;
мұғалімнің көмегімен немесе өз бетінше танымдық тапсырмалар қоя білу
қабілеті; дербес қабілеті; жоспарлау қабілеті; тапсырманы шешу тәсілін
таңдау қабілеті, бағдарлық және атқарушылық оқу әрекеттерін орындау
қабілеті; тапсырманы тез және сапалы орындау қабілеті; оқу істерін бақылау
қабілеті; дербес жұмысын бағалау қабілеті.
Өкінішке орай, мұғалімдер жоғарыда аталған шарттарга көңіл бөле
бермейді.
Ақыл-ой дамуының деңгейі бастауыш сынып мұғалімінің педагогикалық жүйедегі
әдіс-тәсілдерді қаншалықты қолданғанына тікелей байланысты екендігі қазір
баршаға белгілі.
Педагогтер бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін ұйымдастыру үшін
мынандай логикалық көрсеткішті басшылықка алады:
– жеке пәндерді бөлу;
– ішінде аталған пәннің негіздері бар және әрекет ететін пәндер мен
құбылыстарды іріктеу;
– пәндердің жеке қасиеттері мен сапасын анықтау;
– осы қасиет мен сапаны пәнаралық функционалды байланыс жүйесінде
талдау.
Ақыл-ой дамуының қажетті деңгейінде болуымен қатар баланың ерік-жігері
дамуының маңызы зор. Бастауыш сынып оқушыларының ерік-жігері дамуының
белгісі мінез-құлқын басқара және өз ісіне есеп бере алуы. Баланың мектепте
оқуға даярлығының ең басгы мәселелерінің бірі, жоғарыда атап
көрсеткеніміздей, таным үрдістері мен әрекеттері және деңгейі болып
табылады.
Адамның ақыл-ойын, қабілеттерін дамыту арқылы оны бақыт жолына жеткізу
мәселесіне бірнеше еңбектер арнаған шығыстың әйгілі ойшылы Әл-Фараби
қабілеттер өзінен-өзі табиғат тудырған қалпында бақытқа жеткізе
алмайтындығына, оларды бағыттау, тәрбиелеу, дамыту керек екендігіне
тоқталған.
"Шығармашылық" сөзінің төркіні "шығу", "ойлап табу" дегенге келіп
саяды. Көрнекті психолог Л.Выготский шығармашылық деп жаңалық ашатын
әрекетті атаған. Ал Я.Пономарсв оны даму ұғымымен қатар қояды. Соңғы
жылдары шығармашылық сезімен жаңалық, бастамашылық, белсенділік ұгым-дары
астарлас қолданылып жүр.
Шығармашылық жайлы еңбектерді талдай келе біз төмендегідей қоры-
тындыға келдік. Шығармашылық - өте күрделі психологиялық үрдіс. Ол іс-
әрекет түрі болғандықтан, тек адамға ғана тән. Шығармашылықты төмендегідей
ерекшеліктермен сипатталған адам әрекеті деуге болады:
– шығармашылықтағы қарама-қайшшықтардың болуы;
– әлеуметтік және жеке адамға деген мәнінің болуы;
– шығармашылыққа арналган шарттардың, жағдайдың болуы;
– шыгармашылық түлгаиың жекелік қасиеттерінің болуы;
– нәтиженің жаңалыгы, соңы.
Ал бастауыш сыныптағы балалардың шығармашылығы тек өзіне ғана жаңалық
болып табылатын субъективті жаңалық. Ендеше оларға тән шығар-машылық
кезеңдерін шартты түрде былайша топтастырамыз.
1. Жаңалықпен бетпе-бет келу.
2. Шығармашылық, екі үштылық, белгісіздік.
3. Шешімнің жарқ етуі.
4. Шығармашылық акт.
5. Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Құрғақ ойлау мен жаттап алудан гөрі өз ізденісіне нәтижесі немесе
шығармашылық әрекетінің жемісі болған жағдайда ғана оқушы білімді терең
меңгере алады. Осы ойды белгілі ғалымдар да құптайды. Академик Г.Струмин
өзінің естеліктерінде былай деп жазады: "мен алдымен журналда берілген
есептерді өздігімнен шығарып, кейіннен сол журналга өзімнің құрастырған
есептрім мен теоремаларымды жібердім. Тіпті кейіннен сол журналдың
корреспонденті болдым. Алайда, бұл менің шағын шыгармашылық жұмысым болса
да, мен бұл ғылыми жұмысымның бастамасы деп есептеймін ".
Оқушының өзіне деген сенімін арттырып жөне іс-әрекетін демеп,
қабілетін дамытып, шығармашылық жұмыстың бастамасын дамытуға және тежеуге
үйрететін — мұғалім.
Мектепте білім беру ісіндегі басты бағдар — оқушылардың тек шығар-
машылық мүмкіндіктерін дамыту және оларды шынайы өмірдегі дара тұлға етіп
әзірлеу. Ол үшін ең біріншіден, өз таңдаулары бойынша оқытудың ұстанымын
жүзеге асыру, яғни денсаулығын, дамуын, қызығуын ескеріп, мүмкіндіктерін
ашу. Екіншіден, оқыту үрдісінің сапасын арттырудың басты құрамды бөлігі —
жақсы түсінікті тілмен жазылған оқулық. Ол жоғары сапалы, ғылыми түсінікті,
қысқа да дәл, тілге жеңіл, мазмұнды, қазіргі технология мен педагогика
талаптарына сай келетін болуы ксрек. Қазіргі қоғамда жүріп жатқан
әлеуметтік терең өзгерістер білім беруді дамытудың жаңа жолдарын, яғни
педагогика ғылымының әдістемесін өзгертуді талап етеді. Бүрынғы әдіске
арналған оқу үрдісінде мұғалімге басымдылық рөл берілсе, ал қазір оқу
үрдісіндс оқушы белсенділік көрсетуі тиіс, оны оқытпайды. Ол өздігінен оқуы
тиіс, ал мұғалімнің негізгі көңіл аударатын жайы: әрбір оқушының жеке
қызығуы мен мүмкіндіктерін ашу. Әрбір оқушы басқа оқушымен салыстырылмайды.
Керісінше, дамуына қарай өзімен-өзі салыстырылады. Оқушылардың өз
нәтижелерін бағалай білуге үйренуі аса маңызды. Сонда баға оның жіберген
қатесіне берілген жазалау емес, қайта жстістігіне берілген мадақтау, қызығу
мен қажетін көтермелеу құралына айналады. Оқытудың негізгі мотиві — таным.
Өйткені, таным арқылы балаға оқу қуаныш және тұрақты қызығу тудырады.
Оқытудың негізгі мақсаты өз бетінше дами алатын жеке адамды қалыптастыру
болғандықтан, оқушылар өз бетінше танымдық әрекет етудің әдістері мен
дағдыларын меңгеруі тиіс.
Бүгінгі білім жүйесі бүкіл әлем деңгейінде қоғамдық дамудың өлшемі
мен сол коғамның негізін құрайтын басты тетіктердің біріне айналды.
Сондықтан да әлемдік қауымдастықта айтарлықтай ықпалы артып келе жатқан
еліміздің білім беру саласын халықаралық дәрежеге көтеру және бәсекеге
қабілетті маман даярлау мақсатында тың да нақты қадамдар жасалуда.
Қазіргі танда жалпы білім беретін мектептің функционалдық қызметінің
басым бағыттары оқушылардың ғылымдар жүйесінің негіздерін меңгеріп, олардың
бойында тұлғааралық және этникалық топаралық қатынастар мәдениетін, жеке
тұлғаның өзін-өзі айқындау және кәсіптік бағдарларын анықтау қабілетін
қалыптастыру болып табылады. Ғылымның қай саласы болсын ұстаз қауымы алдына
зор міндеттер жүктейді. Соның ең бастысы - сапалы білім және саналы тәрбие
беру барысында оқушылардың шығармашылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.