Математика пәнін оқытудағы оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудағы негізгі әдістеме
Жоспар
Кіріспе
1. Оқушыларға матеметика пәнін оқытудатанымдық қызығушылықты
қалыптастырудың теориялық негіздері
1. Математика пәнін оқыту процесіндегі танымдық қызығушылығын
қалыптыстырудың психологиялық-дидактикалық негіздері
2. Танымдық қызығушылықтың қалыптасудағы өлшемі және деңгейлері
3. Жаңғырту және шығармашылық қызыметтің жалпы сипаттамасы
2. Математика пәнін оқытудағы оқушылардың танымдық қызығушылықтарын
қалыптастырудағы негізгі әдістеме
2.1 Оқу барысындағы танымдық қызығушылықты қалыптастыруға көзделген
оқулықтардағы есептер жүйесінің талаптары.
2.2 Оқушылардың қызығушылығын қалыптастырудағы бағытталған алгебралық
стандартты емес есептерді шешуге үйретудің әдістемесі
2.3 математика сабағындағы оқушылардың танымдық қызығушылығын
қалыптастыруды зерттеу нәтижелері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Танымдық қызығушылық проблемасы бүгіндер актуалды. Педагогикалық ғылым
теориялық жасалған жұмыстардың және оны практикалық оқумен іске асырудың
қажеттілігін дәлелдеп береді.
Өсіп келе жатқан әрбір адамды шығармашылыққа дайындауды дәлелдеудің
қажеті жоқ. Сондықтан педагогтардың жігерін осыған бағыттау қажет.
Шығармашылыққа құштарлық педагогикалық әсердің құралына айналуымүмкін, атап
айтқанда оқушылардың танымдылыққа қызығушылығын қалыптастыру құралы,
білім алу, оқу қажеттілігін қалыптастыру құралы болып табылады.
Адам өміріне, еңбекке, қоршаған ортаға қызығушылығын дамыту өте
маңызды. Қызығушылық, жаңа жұмыс тәсілдеріне, жаңа икемділікке, жаңа білім
іздеуге итермелейді. Жұмыс барысындағы туындаған сауалдарды шешу
қажетілігі, өз бетімен жаңашылдықты іздеуге ұмтылу, жаңа ақпараттарды
игерудегі ықыласында білімге қызығушылық туындайды. Белгілі педагог
Д.Н.Вильнеев қызығушылықтың орасан зор күшін және адам тұлғасына әсерін,
оның қызметін күәландырып береді. Белгілі адамдардың іс-әрекетін, өмірлерін
сараптап мынандай тұжырымға келеді, олардың кейбіреулері өздерін
қызықтырмайтын салада жалқаулық танытып, ал керісінше қызықтыратын салада
олар өздерінің қуатты, жарқын, шаршауды білмейтіндерін байқатты.
Білім алуға қызығушылық және оны еңбек жолында іске асыру қазіргі
заманда маңызы зор. Бізге біреудің әмірін белсенді орындаушы емес, алдына
қойған мақсатты іштей қабылдап, құштарлықпен ізденуші, қажетті білімді
сіңіріп және оны іске қолданатын шығармашыл адам қажет. Басқаша айтқанда
бұл адамдар қызығушылықпен білім алып және қызығушылықпен еңбек етеді.
1. Оқушыларға математика пәнін оқытудағы танымдық қызығушылықты
қалыптастырудағы теориялық негіздер
1. Математика пәнін оқыту процесіндегі танымдық қызығушылығын
қалыптастырудағы психологиялық –дидактикалық негіздер
Танымдық қызығушылықта тұлғаның басқада бет-әлпеті және оқушының
әрекеттік түрткісі дамып қалыптасуы ең алдымен оқу кезінде болады. Оқушының
танымдық қызығушылығын қалыптастыру оқу кезінде екі негізгі бағыттан шығуы
мүмкін, бірінші жағынан оқу құралдарының мазмұны осы мүмкіндіктерді өз
бойында ұстайды, ал екіншіден оқушының танымдылық әрекеттерін
ұйымдастырудағы анықталған жолмен.
Жаңа ғылыми жетістіктерді көрсету таным қызығушылығына әсерін
тигізеді. Бүгінгі күнде бағдарламалар шеңберін кеңітіп оқушыларды ғылыми
ізденістерінің бағыттары негіздерімен, ғылыми ашылымдармен міндетті түрде
таныстыру.
Оқыту материалдарының барлығы оқушыларды қызықтыра бермейді.
Сондықтан тағы бір өте маңызды танымдылыққа, қызығушылыққа өзі әрекеттену
процесі алға тартылады. Оқушылардың оқуға ықыласын арттыру үшін танымдық іс-
әрекетпен айналысуын оқушының қажеттілігін дамыту керек, ал ол деген оқушы
оқу процесінде жағымды жақтарын таба біліп, оқу процесінің өзі
қызығушылықтың жағымды жағында болуы абызал. Оған жол, алдымен
қызығушылықтың ерекше сәйкестігі, оқушылардың өз бетімен түрілі жұмыстарды
ұйымдастыруы жатады. Дербес орындалған тапсырма білімнің сапасын, оқушының
дағдысын және ептілігінің ең сенімді көрсеткіші.
Дербес жұмысты ұйымдастыру – сабақтың ең қиын кезеңі. Берілген
тапсырманы тексеру кезінде, сыныпта үлгермеген 8-9 оқушы болады, ал оларды
тосып отыру уақыт алады. Сондықтан мұғалім дербес жұмысты тексеруді
бастайды. Берілген тапсырманы орындағанда, жұмысқа кіріседі ал,
орындамағандар шешімді дәптерге көшіруге кіріседі. Осындай түрде тексеру
ұйымдастырған мұғалім, тапсырманы орындамағандарға мөлшерле түрде көмек
қылады. Бірақ бұл дұрыс жол ма?
Қысқасы сыныпта күнен-күнге дербес жұмысты толық орындамайтын топ
қалыптасады және тексеру кезінде тапсырманы аяқтауды әдетке айналдырады.
Оқушыны дербес жұмыс істеуге қалай үйретуге болады? Дайындық жаттығуларын
қолданып бірізділікпен ойластырылған тапсырмалар, нұсқалығы, көрнекілік
және тапсырманы жариялау қажет.
Деректерді жаттау үшін ғана жарайтын дайын дүниені алға тарту, оқытудың
проблемасы болып табылады және оқушылардың талмайтын қызығушылығын
түйіндейді. Мұндай оқыту ақиқатты іздеуге және ұжыммен бірге табуды мәжбір
етеді.
Проблемалық оқытуда жалпы талқыға проблеманың сұрағы, өз бойында кейбірде
қарама қайшылық элементті, кейбірде күтпегендік жағыдайлары талқыланады.
Проблемалық оқыту оқушылар тарабынан қызу талқыға салуды тудырады.
Проблемалық оқыту оқушылар өміріне эмоцсияын туындатып, ізденіс, ойшылдық
әуестікті қалыптастырады. Осының бәрі оқушының оқуға деген қатынасына жақсы
әсерін тигізеді.
Проблемалық жағыдайды туғызу негізгі дидактикалық тәсілдің бірі оқу
тапсырмаларын шешетін тәсіл болып табылады. Олардың тізімі:
1. Оқулық тапсырманы қабылдау;
2. Есептелген геометриялық есептің шешімін сараптау-синтетикалық
ізденісін қабылдау;
3. Жалпы тәсілмен шешілетін жалқы есептің жүйелерінің құрылымын
қабылдау;
4. Оқыту тапсырмаларының шешу процестерін бақылауын іске асыруын
қабылдау;
5. Оқыту тапсырмаларының шешімінің тәтижелік бағаларын қабылдау;
Геометриялық есептің талаптарын және сипаттау шартын іске асыруда.
Оқушылардың есептеуінен функцинналдық тәуелділікті, бойындағы нағыз
мөлшерді анықтайды. Осымен ол негізгі қатынастарды жанама анықтайды.
Оқушының негізгі қатынасын анықтау, оның тапсырманы қабылдауы болып
табылады. Және оның оқулық тапсырмасын шешуде ізденіс қажеттілігі пайда
болды.
Оқулық процесті құру міндетті шешу прцесіндегі проблемелық мінезді
білдіріп, проблемалық жағыдайды игеру жүйесі ретінде, қаралатын
міндеттердің негізгі мазмұнын құрайтынын білдіреді. Тагымдық қызығушылығын
қалыптастыру, мақаттылықты басқару үшін оқулық міндеттерінің негізгі
мазмұнын түрілі мінездегі проблемалық жағыдайлар жүйесі ретінде таныстыру
керек.
Сондықтан мұғалім сабақты ұйымдастырғанда есепті шешу процесіндегі
проблемалық мінезді, белсенділігін байқауды және оқушының дербестілігін,
міндеттерді шешудегі тұрақтлығын байқауға мүмкіндік береді. Оқушылардың
проблемалық жағыдайды ойдағыдай шешулерін геометриялық міндеттерді шешу
процесінде танымдылыққа қызығушылықты бекітіп, проблемалық жағыдайды
тудыруға мұғалімді ынталандырады.
Проблемалық мазмұны міндетін қарауда танымдылық қызығушылықты
қалыптастырудың мәні өте зор.
2. Танымдық қызығушылықтың қалыптасуындағы өлшемі және деңгейлері
Қызығушылықтың адам үшін күрделі және маңызды болуымен байланысты
өзінің психологиялық анықтамаларында көптеген тұжырымдарға ие, ол келесідей
қарастырылады:
- Адам зейінінің бағытталуы (Н.Ф.Добрынин, Т.Рибо);
- Оның ақыл-ой және эмоционалдық белсенділігінің көрінуі;
- Әртүрлі сезімдердің активаторы (Д.Фрейер);
- Адамның дүниеге деген белсенді эмоционалды-таным
қатынасы(Н.Г.Морозова)
- Жеке тұлғаның оның өмірлік маңызы мен эмоционалды тартымдылығын
түсінуімен туған объектіге деген спецификалық қатынасы.
Танымдық қызығушылық – жеке тұлғаның маңызды ұйымдастырылуы, ол адамның
өмір қызыметінің процесінде қалыптасады, оның өмір сүруінің әлеуметтік
жағыдайларында құрылады және адамға туғаннан берілмейді.
Танымдық қызығушылықтың ерекше маңызы оқу өмірдің фундаменталды негізі
болғанда, баланың, жасөспірімнің, бозбаланың жүйеқұрушы танымына арнайы
мекемелер мен педагогикалық дайындалған кадрлар енген кезде мектеп
жылдарында білінеді.
Танымдық қызығушылық – жеке тұлғаның интегралды ұйымдастырылуы. Ол
қызығушылықтың жалпы феномені ретінде күрделі құрылымға ие, оған жеке
психикалық процестер, қатынас арқылы білінетін адамның дүниемен объективті
және субъективті байланыстары кіреді.
Әуестік – бұл талғам қатынасының қарапайым сатысы, ол таза ішкі,
көбінесе күтілмеген жағдайларға негізделген, адамның зейінін тудырады. Адам
үшін жаңа жағдайға байланысты бұл қарапайым бағыт маңызды емес.
Білуге құмарлық – жеке тұлғаның бағалы жағыдайы. Ол адамның көргенінен
тыс жағдайға енуінен сипатталады. Қызығушылықтың бұл сатысында таңырқау,
таным қуанышы, қызметпен қанағаттану эмоцияларының күшті көрінуі білінеді.
Жұмбақтардың қалыптасуы мен оларды шешуге сабақтарда ғана емес, еңбекте
қарапайым орындаушы және пассивті есте сақтаудан басқа дамитын, дүниені
белсенді көру ретіндегі білуге құмарлықтың мәні білінді.
Теориялық қызығушылық нақты ғылымның күрделі теориялық сұрақтар мен
мәселелерін дамуымен бірге, оларды таным құралы ретінде пайдаланумен
байланысты. Адамның дүниеге, оның өзгеруіне белсенді әсер етуінің бұл
сатысы адамның дүние танымы мен, ғылымның күші мен мүмкіндіктеріне
сенімімен тікелей байланысты. Бұл саты жеке тұлға құрылымының таным бастауы
ғана емес адамды қызымет етуші, субъект, жеке тұлға ретінде сипаттайды.
Оқыту жағыдайында танымдық қызығушылық оқушының бір, кейде бірнеше пәнді
оқуға, тануға тырысуымен білінеді.
Мектеп жас адамға қазіргі ғылымның барлық жетістіктерін бере алмайды.
Олардың маштабы үлкен, ал ғылыми білімдерінің даму темпі зор. Сондықтан
кәзіргі оқытудың басты әлеуметтік міндеті тек кең білім ғана беру емес,
сонымен қатар өсіп келе жатқан адамның жеке тұлғасын білімге дербес ие
болуға тану саласына енуге, оқытудың тұрақты таным қызығушылығын
қалыптастыруға тұрақты тырысу.
Оқытудың нақты процесінде мұғалім оқушыларға көптеген білімдер мен
икемдерге үйретуге тура келеді.
Пәндік икемдердің әр түрілі болуында жалпы, оқыту мазмұнына тәуелсіз
мысалы: кңтапты оқи білу(кітаппен жұмыс істеу), оқу материалын талдау және
жалпылау, жүйелей білу, жалғыз негізін анықтау, жауапты логика құру,
дәлелдемелерді келтіру жіне тағы басқа. Басшылыққа ала алатын икемдер
ерекшеленеді. Бұл жалпыланған икемдер эмоционалды реттеуші процестердің
кешеніне негізделеді. Олар таным қызыметінің жеңіл әртүрілі жағдайларды
білімді пайдалануға және бұрынғылар арқылы жаңа білімге ие болуға мүмкіндік
беретін тәсілдерді құрайды.
Танымдық қызығушылықтың аталған деңгейлері жалпы оның даму тенденциясын
сипаттайды. Нақты процесте танымдық қызығушылықтың жасайтын жолы жұқа және
күрделі өзара ауысумен сипатталады. Оларда бір саты екінші сатыға енеді,
біреуі екіншіден шығады, біреуі екіншімен бірге жүреді. Бірақ бұл жағыдайда
әрбір сәтте мұғалім оқушы қызығушылығының дамуының қай сатысында болғанын
көре алады: фактілер мен репордуктивті қызымет деңгейінде, маңызды
байланыстар мен қолданбалы сипатпен байланысты іздеу қызыметіне тырысу
деңгейінде немесе мәнді заңдылықтар мен терең себеп-салды байланыстарды ашу
деңгейінде.
Сөйтіп әрбір сынып оқушыларының белгілі тобын локализацияланған, айқын,
басым танымдық қызығушылығы бар оқушылар құрайды.
Мұғалім оқушының танымдық қызығушылығы бар екенін анықтай алатын
көрсеткіштердің басқа параметірі – оқушының танымдық қызыметінің
эмоционалдық қолайлы фоны. Оқушылардың эмоционалдық көріністері мұғалім
үшін айқын көрсеткіш болып табылады. Бұл көріністер жұқа және ұстатпайтыны
соншама, тек олар бойынша ғана танымдық қызығушылық туралы әсер алу қиынға
түседі.
Оқушылардың танымдық қызығушылығының көрсеткіш параметрі эмоционалдық
күймен өзара әрекет етіп оқушылардың танымдық қызығушылығының өту
ерекшеліктерінде көрінетін реттеуші процестер.
Алдымен олар зейіннің шоғырлануында және әлсіз алаңдауында білінеді.
Танымдық қызығушылықтың айқын көрсеткіші оқушының қиындық кезіндегі мінез-
құлқы болады. тұрақты және жеткілікті терең қызығушылық қиындықтан өтуге
тырысумен, күрделі мәселелерді шешуде әртүрілі тәілдерді қолдануға
тырысумен үйлеседі. Оқу процесінің қарапайым жағыдайында мұғалім
оқушылардың осы полярлық топтарын айқын көрсетеді. Олардың біреуі көптеген
үлгі алады, шешудің әртүрілі тәсілдері мен амалдарын іздейді, немесе
механикалық түрде көршісінен не тақтадан көшіруге тырысады.
Еркін таңдауда білімнің, қызыметтің, кітап оқудың, бос уақыттағы
айналысудың нақты саласына артықшылық беріп, оқушы өзінің қызығушылықтарын,
өзінің потенциалды мүмкіндіктерін, оқу кезінде алған және жағымды жұмыста
трансформацияланған танымдық және тәжірибелік қызыметті ашады.
Бос уақыттағы қызметті таңдау, сабақтан бос уақытта нақты іске басымдық
беру – оқушының қызығушылығы мен икемділігінің маңызды көрсеткіші. Бұл
күрделі әлеуметтік, тек педагогикалық емес мәселе, оны дұрыс шешуден адам
қызығушылығы ғана емес, оның өмірдегі белсенді позициясы байланысты.
Еркін таңдауда білімнің, қызыметтің , кітап оқытудың, бос уақыттағы
айналысудың нақты саласында артықшылық беріп, оқушы өзінің
қызығушылықтарын, өзінің потенцианалды мүмкіндіктерін, оқу кезінде алған
және жағымды жұмыста трансформацияланған танымдық және тәжирибелік
қызыметті ашады.
3. Жаңғырту және шығармашылық қызыметтің жалпы сипаттамасы
Оқушылардың оқудағы танымдық қызығушылығы өзінің негізінде білімнің,
икемдердің және дағдылардың қалыптасқан жүйесін меңгеруге бағытталған. Осы
білімнің бағыты, мазмұны және көлемі қоғам дамуының жеке сатыларында
өзгермелі болады, әрқашан кеңейіп қоғамның мұқтаждықтарына және ғылымның,
техниканың және мәдениетінің дамуына сәйкес жетіледі.
Оқушылардың оқу кезіндегі жаңғырту және шығармашылық жұмысы – бұл
олардың белсенділігі мен дербестігі көрінісінің әртүрілі деңгейлері. Егер
жаңғырту – бірінші, бастапқы саты болса, шығармашылық – оқушылардың
танымдық және тәжірибелік қызыметінің ең жоғарғы сатысы. Олардың оқу
процесіндегі әртүрілі мақсаты осыдан. Егер оқушылардың шығармашылық
қызыметінің мақсаты – алған білімді әрі қарай жетілдіру ғана емес,
оқушылардың ойлауын жан – жақты белсендіру, олардың танымдық қызығушылығын
дамыту.қызыметтің осы түрлері белгілі түрде мазмұны бойынша, орындалуы
бойынша бір бірінен ажыратылады. жаңғырту қызыметі көп бөлігінде
бағдарламалы түрде білімнің шеңберімен және оны зерттеу әдістерімен
шектеледі. Шығармашылық танымдық қызымет сонымен қатар зеттелетін
құбылыстардың жаңа жақтарын анықтауды, білімді кеңейтіп дамытуды болжайды.
Шығармашылық түрде жұмыс істейтін оқушылар талап етілмесе де, оқулықтармен
шектелмейді, ғылыми әдебиетке, анықтамаларға, энциклопедияларға жүгінеді.
Оқулықтармен жұмыс істеу процесінде олар қосымша зерттеуді талап етіп
сұрақтарды іздейді, дербес зерттеулер жүргізеді.
Жаңғырту – бұл алдымен, оқушының мұғалімнен, оқулықтан, оқу құралынан
және басқа қайнар көзден алғанын қалпына келтіру, жандандыру.
Бұл меңгеріліп қабылданған нәрсені ойлы, сөзді немесе тәжирибелік
жаңғырту. Оқушы алған теориялық мәліметті жандандырады. Білімді пайдалану
процесінде ол тәжірибелік әрекеттерді,. Операцияларды жандандырады.
Сөйтіп, жаңғырту өзгертуші, шығармашылық елементтерді енгізуші, аса
жоғары белсенділікпен және оқушылардың дербес ойлауымен сипатталады.
Қазіргі кезде мектептегі оқушылардың шығармашылық қызмет мәселесіне көп
көңіл бөлінеді.
Оқытудағы шығармашылық танымдық қызыметтің жаңғырту қызыметінен
негізгі айырмашылығы оқушылардың танымдық қабілеттері мен шығармашылық
күштерін белсендіруде, зерттелетін сұрақтарға терең енуде, үлкен
дербестікке, олардың тұжырымдары мен қортындаларының жаңалығында.
Сонымен қатар оқушылардың танымдық қызымет мәселесін зерттеушілер
әділ айтқандай, оларды қарама-қайшы қоюға болмайды.
Оқытудан оқушылардың білімге деген қызығушылығы туып, олардың толық
және терең меңгеруге деген мұқтаждығы өсіп, жұмыста бастамшылығы мен
дербестігі дамып, оқыту процесінде оқушылар ғылыми білім, икем және
дағдылардың тұрақты жүйесін меңгеріп қана қоймай, өзінің танымдық
қабілеттерін және шығармашылық күштерін дамытып, дербестік жұмыстың
әдістерін жетілдіу мақсатында жүргізілуі керек.
Жаңғыртушылық танымдық қызымет шығармашылық қызыметтің шарты болып
табылады, ол мұғалімнің үлгілері мен тапсырмаларына негізделген білім мен
әдістерге сүйенеді. Оқушылардың шығармашылық танымдық қызыметіне қойылған
сұрақтарды шешудегі белгілі дербестік кіреді, оқушылар жұмысында
зерттелетін материалды жаттаумен шектелмейді, оны дербес түсінеді,
материалды түсіндіргенге және мазмұндағанда өзінің ойларын енгізеді, өз
жұмыының әдістемесін жетілдіреді. Оқушылардың білім берудің бір сатысынан
басқа жоғарғы сатысына ауысқан сайын оқушылардың шығармашылық танымдық
қызыметі ғылыми-зерттеушілік жұмысқа жақындай береді.
2. Математика пәнін оқытудағы оқушылардың танымдық қызығушылықтарын
қалыптастырудағы негізгі әдістеме
1. Оқу барысында танымдық қызығушылықты қалыптастыруға көзделген
оқулықтардағы есептер жүйесінің талаптары
Оқушылардың математиканы зерттеу процесіндегі танымдық қызығушылықты
дамыту қазіргі мектептегі математика оқытушыларының алдында тұрған
өзекті мәселелердің бірі. Осындай тәрбиенің және оқушылардың
математикалық қабілеттерін дамытудың негізгі тәсілі есептер болады.
Математикаға үйрету кезінде есептерді шығаруға оқу уақытының
үлкен бөлігі беріледі. Мектептегі есептерді шешуге берілетін уақыт
тиімсіз қолданылады деген қортынды туып отыр, ал бұл математиканы
оқытудың сапасына тұтастай теріс әсер етеді.
Оқушыларға шешуге ұсынылған есептердің әрқайсысы оқытудың
көптеген нақты мақсаттарына қызымет ете алады. Бірақ есептердің басты
мақсаты – оқушылардың шығармашылық ойлауын дамыту, оларды математикаға
қызыұтыру, математикалық фактілерді ашуға әкелу.
Оқушыларды есеп шығаруға мақсатты бағытталған оқытуды жүзеге
асырып, арнайы іріктелген жаттығулар арқылы оларды бақылауға,
аналогияны, индукцияны, салыстыруды пайдалануға, сәйкес қортындылар
жасауға үйретуге болады. Біздің ойымызша, оқушыларға шығармашылық
ойлаудың берік икемдерге баулу керек.
Оқушылардың шығармашылық ойлауының мақсатты бағытталған дамуына,
математикалық дамуына, оларда танымдық қызығушылықты және дербестікті
қалыптастыруға көмектесетін есептерді сабақта жүйелі пайдалану қажет
дегенді тұжырымдаймыз.
Кейде шығармашылық ойлау икемдерін дамыту үшін біз мектеп және басқа
оқулықтарда кездесетін есептердің шарттарын өзгертуді жөн көрдік.
Үшбелгілі саннан сондай цифрмен, бірақ кері тәртіппен жазылған
үшбелгілі санды шегеріп тастасақ, алынған одуль 9 және 11 бөлінетінін
дәлелдеу керек (949) есептің алдында оқушылардың математикалық дамуы
үшін оларға айырма (9,11,99бөлінетін) қасиетке ие екенін анықтауды
ұсыну керек. Содан кейін жеке мысалда анықталған заңдылықты жалпы
түрде дәлелдеу керек.
Талаптардың кешені есептер жүйесінің келесі амалдарын ескереді:
1. Есептер жүйесі оған кіретін есептердің құрылымының дамуы негізінде
күрделілігінің өсу дәрежесі бойынша жүйеленуі керек.
2. Есептер жүйесі олардың мәселелік дәрежесінің өсуін қамтамасыз ету
керек.
3. Іріктелген есептер қызыметтің әртүрілі деңгейінде болу керек.
4. Есептер жүйесі оқушыларңа еркін таңдау мүмкіндігін беру керек.
5. Есептер жүйесінде ауыспалы құрылымды есептер болу керек.
6. Шығару процесі прроблемалық сипатқа ие болу керек.
7. Есептер жүйесіне проблемалық есептер болу керек.
Проблемалық мазмұн негізінде құрылған есептердің типтері проблемалық
жағдайы мұғалім қиындықсыз құру үшін дайын материал болып табылады.
Проблемалық жағыдай қолданыстағы білім мен ұсынылған есепті шешу үшін
қажет білім арасындағы сәйкессіздіктен, үйлеспеушіліктен туған қиындықты
білдіреді.
Проблемалық жағыдайдың туу процесі мен танымдық қызығушылықты
проблемалық жағыдай арқылы ынталандыруды біріктірсе, келесіні дәлелдеуге
болады: әтті шешілген проблемалық есеп танымдық қызығушылықты бекітеді.
Проблемалық есепті қою мен шешудің тәжірибелік мүмкіндігі математика
сабағында осы мақсат үшін келесі типтегі есептерді пайдалану мүмкіндігіне
негізделген:
- Толық емес немесе артық бастапқы берілгендері бар;
- Сұрақты қоюдағы айқынсыздығы бар;
- Қарама-қайшы берілгендері бар;
- Алдын ала жіберілген қателері бар және т.с.с.
Проблемалық есепті оқушылар белгілі әрекеттер жасап шығарады:
- Проблемалық жағыдайды мұғалімнен қабылдау немесе дербес қою;
- Есеп шартын өзгерту;
- Графикалық және әріптік формаға функционалдық қатынасты
модельдеу;
- Қатынас моделін қасиеттерін таза түрінде зерттеу үшін өзгерту;
- Есеп жүйесін құру;
- Алдынғы әрекеттерді орындауды бақылау;
- Осы есепті шешудің жалпы тәсілін меңгеру бағасы.
Оқу тапсырмаларының мазмұны оларды орындау нәтижесінде оқушылар проблемалық
жағдайларды, есептерді шешуде тұрақты икемдерге ие болуына бағытталған.
Келесі мазмұндағы оқу тапсырмалары ұсынылады:
1. ... жалғасы
Кіріспе
1. Оқушыларға матеметика пәнін оқытудатанымдық қызығушылықты
қалыптастырудың теориялық негіздері
1. Математика пәнін оқыту процесіндегі танымдық қызығушылығын
қалыптыстырудың психологиялық-дидактикалық негіздері
2. Танымдық қызығушылықтың қалыптасудағы өлшемі және деңгейлері
3. Жаңғырту және шығармашылық қызыметтің жалпы сипаттамасы
2. Математика пәнін оқытудағы оқушылардың танымдық қызығушылықтарын
қалыптастырудағы негізгі әдістеме
2.1 Оқу барысындағы танымдық қызығушылықты қалыптастыруға көзделген
оқулықтардағы есептер жүйесінің талаптары.
2.2 Оқушылардың қызығушылығын қалыптастырудағы бағытталған алгебралық
стандартты емес есептерді шешуге үйретудің әдістемесі
2.3 математика сабағындағы оқушылардың танымдық қызығушылығын
қалыптастыруды зерттеу нәтижелері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Танымдық қызығушылық проблемасы бүгіндер актуалды. Педагогикалық ғылым
теориялық жасалған жұмыстардың және оны практикалық оқумен іске асырудың
қажеттілігін дәлелдеп береді.
Өсіп келе жатқан әрбір адамды шығармашылыққа дайындауды дәлелдеудің
қажеті жоқ. Сондықтан педагогтардың жігерін осыған бағыттау қажет.
Шығармашылыққа құштарлық педагогикалық әсердің құралына айналуымүмкін, атап
айтқанда оқушылардың танымдылыққа қызығушылығын қалыптастыру құралы,
білім алу, оқу қажеттілігін қалыптастыру құралы болып табылады.
Адам өміріне, еңбекке, қоршаған ортаға қызығушылығын дамыту өте
маңызды. Қызығушылық, жаңа жұмыс тәсілдеріне, жаңа икемділікке, жаңа білім
іздеуге итермелейді. Жұмыс барысындағы туындаған сауалдарды шешу
қажетілігі, өз бетімен жаңашылдықты іздеуге ұмтылу, жаңа ақпараттарды
игерудегі ықыласында білімге қызығушылық туындайды. Белгілі педагог
Д.Н.Вильнеев қызығушылықтың орасан зор күшін және адам тұлғасына әсерін,
оның қызметін күәландырып береді. Белгілі адамдардың іс-әрекетін, өмірлерін
сараптап мынандай тұжырымға келеді, олардың кейбіреулері өздерін
қызықтырмайтын салада жалқаулық танытып, ал керісінше қызықтыратын салада
олар өздерінің қуатты, жарқын, шаршауды білмейтіндерін байқатты.
Білім алуға қызығушылық және оны еңбек жолында іске асыру қазіргі
заманда маңызы зор. Бізге біреудің әмірін белсенді орындаушы емес, алдына
қойған мақсатты іштей қабылдап, құштарлықпен ізденуші, қажетті білімді
сіңіріп және оны іске қолданатын шығармашыл адам қажет. Басқаша айтқанда
бұл адамдар қызығушылықпен білім алып және қызығушылықпен еңбек етеді.
1. Оқушыларға математика пәнін оқытудағы танымдық қызығушылықты
қалыптастырудағы теориялық негіздер
1. Математика пәнін оқыту процесіндегі танымдық қызығушылығын
қалыптастырудағы психологиялық –дидактикалық негіздер
Танымдық қызығушылықта тұлғаның басқада бет-әлпеті және оқушының
әрекеттік түрткісі дамып қалыптасуы ең алдымен оқу кезінде болады. Оқушының
танымдық қызығушылығын қалыптастыру оқу кезінде екі негізгі бағыттан шығуы
мүмкін, бірінші жағынан оқу құралдарының мазмұны осы мүмкіндіктерді өз
бойында ұстайды, ал екіншіден оқушының танымдылық әрекеттерін
ұйымдастырудағы анықталған жолмен.
Жаңа ғылыми жетістіктерді көрсету таным қызығушылығына әсерін
тигізеді. Бүгінгі күнде бағдарламалар шеңберін кеңітіп оқушыларды ғылыми
ізденістерінің бағыттары негіздерімен, ғылыми ашылымдармен міндетті түрде
таныстыру.
Оқыту материалдарының барлығы оқушыларды қызықтыра бермейді.
Сондықтан тағы бір өте маңызды танымдылыққа, қызығушылыққа өзі әрекеттену
процесі алға тартылады. Оқушылардың оқуға ықыласын арттыру үшін танымдық іс-
әрекетпен айналысуын оқушының қажеттілігін дамыту керек, ал ол деген оқушы
оқу процесінде жағымды жақтарын таба біліп, оқу процесінің өзі
қызығушылықтың жағымды жағында болуы абызал. Оған жол, алдымен
қызығушылықтың ерекше сәйкестігі, оқушылардың өз бетімен түрілі жұмыстарды
ұйымдастыруы жатады. Дербес орындалған тапсырма білімнің сапасын, оқушының
дағдысын және ептілігінің ең сенімді көрсеткіші.
Дербес жұмысты ұйымдастыру – сабақтың ең қиын кезеңі. Берілген
тапсырманы тексеру кезінде, сыныпта үлгермеген 8-9 оқушы болады, ал оларды
тосып отыру уақыт алады. Сондықтан мұғалім дербес жұмысты тексеруді
бастайды. Берілген тапсырманы орындағанда, жұмысқа кіріседі ал,
орындамағандар шешімді дәптерге көшіруге кіріседі. Осындай түрде тексеру
ұйымдастырған мұғалім, тапсырманы орындамағандарға мөлшерле түрде көмек
қылады. Бірақ бұл дұрыс жол ма?
Қысқасы сыныпта күнен-күнге дербес жұмысты толық орындамайтын топ
қалыптасады және тексеру кезінде тапсырманы аяқтауды әдетке айналдырады.
Оқушыны дербес жұмыс істеуге қалай үйретуге болады? Дайындық жаттығуларын
қолданып бірізділікпен ойластырылған тапсырмалар, нұсқалығы, көрнекілік
және тапсырманы жариялау қажет.
Деректерді жаттау үшін ғана жарайтын дайын дүниені алға тарту, оқытудың
проблемасы болып табылады және оқушылардың талмайтын қызығушылығын
түйіндейді. Мұндай оқыту ақиқатты іздеуге және ұжыммен бірге табуды мәжбір
етеді.
Проблемалық оқытуда жалпы талқыға проблеманың сұрағы, өз бойында кейбірде
қарама қайшылық элементті, кейбірде күтпегендік жағыдайлары талқыланады.
Проблемалық оқыту оқушылар тарабынан қызу талқыға салуды тудырады.
Проблемалық оқыту оқушылар өміріне эмоцсияын туындатып, ізденіс, ойшылдық
әуестікті қалыптастырады. Осының бәрі оқушының оқуға деген қатынасына жақсы
әсерін тигізеді.
Проблемалық жағыдайды туғызу негізгі дидактикалық тәсілдің бірі оқу
тапсырмаларын шешетін тәсіл болып табылады. Олардың тізімі:
1. Оқулық тапсырманы қабылдау;
2. Есептелген геометриялық есептің шешімін сараптау-синтетикалық
ізденісін қабылдау;
3. Жалпы тәсілмен шешілетін жалқы есептің жүйелерінің құрылымын
қабылдау;
4. Оқыту тапсырмаларының шешу процестерін бақылауын іске асыруын
қабылдау;
5. Оқыту тапсырмаларының шешімінің тәтижелік бағаларын қабылдау;
Геометриялық есептің талаптарын және сипаттау шартын іске асыруда.
Оқушылардың есептеуінен функцинналдық тәуелділікті, бойындағы нағыз
мөлшерді анықтайды. Осымен ол негізгі қатынастарды жанама анықтайды.
Оқушының негізгі қатынасын анықтау, оның тапсырманы қабылдауы болып
табылады. Және оның оқулық тапсырмасын шешуде ізденіс қажеттілігі пайда
болды.
Оқулық процесті құру міндетті шешу прцесіндегі проблемелық мінезді
білдіріп, проблемалық жағыдайды игеру жүйесі ретінде, қаралатын
міндеттердің негізгі мазмұнын құрайтынын білдіреді. Тагымдық қызығушылығын
қалыптастыру, мақаттылықты басқару үшін оқулық міндеттерінің негізгі
мазмұнын түрілі мінездегі проблемалық жағыдайлар жүйесі ретінде таныстыру
керек.
Сондықтан мұғалім сабақты ұйымдастырғанда есепті шешу процесіндегі
проблемалық мінезді, белсенділігін байқауды және оқушының дербестілігін,
міндеттерді шешудегі тұрақтлығын байқауға мүмкіндік береді. Оқушылардың
проблемалық жағыдайды ойдағыдай шешулерін геометриялық міндеттерді шешу
процесінде танымдылыққа қызығушылықты бекітіп, проблемалық жағыдайды
тудыруға мұғалімді ынталандырады.
Проблемалық мазмұны міндетін қарауда танымдылық қызығушылықты
қалыптастырудың мәні өте зор.
2. Танымдық қызығушылықтың қалыптасуындағы өлшемі және деңгейлері
Қызығушылықтың адам үшін күрделі және маңызды болуымен байланысты
өзінің психологиялық анықтамаларында көптеген тұжырымдарға ие, ол келесідей
қарастырылады:
- Адам зейінінің бағытталуы (Н.Ф.Добрынин, Т.Рибо);
- Оның ақыл-ой және эмоционалдық белсенділігінің көрінуі;
- Әртүрлі сезімдердің активаторы (Д.Фрейер);
- Адамның дүниеге деген белсенді эмоционалды-таным
қатынасы(Н.Г.Морозова)
- Жеке тұлғаның оның өмірлік маңызы мен эмоционалды тартымдылығын
түсінуімен туған объектіге деген спецификалық қатынасы.
Танымдық қызығушылық – жеке тұлғаның маңызды ұйымдастырылуы, ол адамның
өмір қызыметінің процесінде қалыптасады, оның өмір сүруінің әлеуметтік
жағыдайларында құрылады және адамға туғаннан берілмейді.
Танымдық қызығушылықтың ерекше маңызы оқу өмірдің фундаменталды негізі
болғанда, баланың, жасөспірімнің, бозбаланың жүйеқұрушы танымына арнайы
мекемелер мен педагогикалық дайындалған кадрлар енген кезде мектеп
жылдарында білінеді.
Танымдық қызығушылық – жеке тұлғаның интегралды ұйымдастырылуы. Ол
қызығушылықтың жалпы феномені ретінде күрделі құрылымға ие, оған жеке
психикалық процестер, қатынас арқылы білінетін адамның дүниемен объективті
және субъективті байланыстары кіреді.
Әуестік – бұл талғам қатынасының қарапайым сатысы, ол таза ішкі,
көбінесе күтілмеген жағдайларға негізделген, адамның зейінін тудырады. Адам
үшін жаңа жағдайға байланысты бұл қарапайым бағыт маңызды емес.
Білуге құмарлық – жеке тұлғаның бағалы жағыдайы. Ол адамның көргенінен
тыс жағдайға енуінен сипатталады. Қызығушылықтың бұл сатысында таңырқау,
таным қуанышы, қызметпен қанағаттану эмоцияларының күшті көрінуі білінеді.
Жұмбақтардың қалыптасуы мен оларды шешуге сабақтарда ғана емес, еңбекте
қарапайым орындаушы және пассивті есте сақтаудан басқа дамитын, дүниені
белсенді көру ретіндегі білуге құмарлықтың мәні білінді.
Теориялық қызығушылық нақты ғылымның күрделі теориялық сұрақтар мен
мәселелерін дамуымен бірге, оларды таным құралы ретінде пайдаланумен
байланысты. Адамның дүниеге, оның өзгеруіне белсенді әсер етуінің бұл
сатысы адамның дүние танымы мен, ғылымның күші мен мүмкіндіктеріне
сенімімен тікелей байланысты. Бұл саты жеке тұлға құрылымының таным бастауы
ғана емес адамды қызымет етуші, субъект, жеке тұлға ретінде сипаттайды.
Оқыту жағыдайында танымдық қызығушылық оқушының бір, кейде бірнеше пәнді
оқуға, тануға тырысуымен білінеді.
Мектеп жас адамға қазіргі ғылымның барлық жетістіктерін бере алмайды.
Олардың маштабы үлкен, ал ғылыми білімдерінің даму темпі зор. Сондықтан
кәзіргі оқытудың басты әлеуметтік міндеті тек кең білім ғана беру емес,
сонымен қатар өсіп келе жатқан адамның жеке тұлғасын білімге дербес ие
болуға тану саласына енуге, оқытудың тұрақты таным қызығушылығын
қалыптастыруға тұрақты тырысу.
Оқытудың нақты процесінде мұғалім оқушыларға көптеген білімдер мен
икемдерге үйретуге тура келеді.
Пәндік икемдердің әр түрілі болуында жалпы, оқыту мазмұнына тәуелсіз
мысалы: кңтапты оқи білу(кітаппен жұмыс істеу), оқу материалын талдау және
жалпылау, жүйелей білу, жалғыз негізін анықтау, жауапты логика құру,
дәлелдемелерді келтіру жіне тағы басқа. Басшылыққа ала алатын икемдер
ерекшеленеді. Бұл жалпыланған икемдер эмоционалды реттеуші процестердің
кешеніне негізделеді. Олар таным қызыметінің жеңіл әртүрілі жағдайларды
білімді пайдалануға және бұрынғылар арқылы жаңа білімге ие болуға мүмкіндік
беретін тәсілдерді құрайды.
Танымдық қызығушылықтың аталған деңгейлері жалпы оның даму тенденциясын
сипаттайды. Нақты процесте танымдық қызығушылықтың жасайтын жолы жұқа және
күрделі өзара ауысумен сипатталады. Оларда бір саты екінші сатыға енеді,
біреуі екіншіден шығады, біреуі екіншімен бірге жүреді. Бірақ бұл жағыдайда
әрбір сәтте мұғалім оқушы қызығушылығының дамуының қай сатысында болғанын
көре алады: фактілер мен репордуктивті қызымет деңгейінде, маңызды
байланыстар мен қолданбалы сипатпен байланысты іздеу қызыметіне тырысу
деңгейінде немесе мәнді заңдылықтар мен терең себеп-салды байланыстарды ашу
деңгейінде.
Сөйтіп әрбір сынып оқушыларының белгілі тобын локализацияланған, айқын,
басым танымдық қызығушылығы бар оқушылар құрайды.
Мұғалім оқушының танымдық қызығушылығы бар екенін анықтай алатын
көрсеткіштердің басқа параметірі – оқушының танымдық қызыметінің
эмоционалдық қолайлы фоны. Оқушылардың эмоционалдық көріністері мұғалім
үшін айқын көрсеткіш болып табылады. Бұл көріністер жұқа және ұстатпайтыны
соншама, тек олар бойынша ғана танымдық қызығушылық туралы әсер алу қиынға
түседі.
Оқушылардың танымдық қызығушылығының көрсеткіш параметрі эмоционалдық
күймен өзара әрекет етіп оқушылардың танымдық қызығушылығының өту
ерекшеліктерінде көрінетін реттеуші процестер.
Алдымен олар зейіннің шоғырлануында және әлсіз алаңдауында білінеді.
Танымдық қызығушылықтың айқын көрсеткіші оқушының қиындық кезіндегі мінез-
құлқы болады. тұрақты және жеткілікті терең қызығушылық қиындықтан өтуге
тырысумен, күрделі мәселелерді шешуде әртүрілі тәілдерді қолдануға
тырысумен үйлеседі. Оқу процесінің қарапайым жағыдайында мұғалім
оқушылардың осы полярлық топтарын айқын көрсетеді. Олардың біреуі көптеген
үлгі алады, шешудің әртүрілі тәсілдері мен амалдарын іздейді, немесе
механикалық түрде көршісінен не тақтадан көшіруге тырысады.
Еркін таңдауда білімнің, қызыметтің, кітап оқудың, бос уақыттағы
айналысудың нақты саласына артықшылық беріп, оқушы өзінің қызығушылықтарын,
өзінің потенциалды мүмкіндіктерін, оқу кезінде алған және жағымды жұмыста
трансформацияланған танымдық және тәжірибелік қызыметті ашады.
Бос уақыттағы қызметті таңдау, сабақтан бос уақытта нақты іске басымдық
беру – оқушының қызығушылығы мен икемділігінің маңызды көрсеткіші. Бұл
күрделі әлеуметтік, тек педагогикалық емес мәселе, оны дұрыс шешуден адам
қызығушылығы ғана емес, оның өмірдегі белсенді позициясы байланысты.
Еркін таңдауда білімнің, қызыметтің , кітап оқытудың, бос уақыттағы
айналысудың нақты саласында артықшылық беріп, оқушы өзінің
қызығушылықтарын, өзінің потенцианалды мүмкіндіктерін, оқу кезінде алған
және жағымды жұмыста трансформацияланған танымдық және тәжирибелік
қызыметті ашады.
3. Жаңғырту және шығармашылық қызыметтің жалпы сипаттамасы
Оқушылардың оқудағы танымдық қызығушылығы өзінің негізінде білімнің,
икемдердің және дағдылардың қалыптасқан жүйесін меңгеруге бағытталған. Осы
білімнің бағыты, мазмұны және көлемі қоғам дамуының жеке сатыларында
өзгермелі болады, әрқашан кеңейіп қоғамның мұқтаждықтарына және ғылымның,
техниканың және мәдениетінің дамуына сәйкес жетіледі.
Оқушылардың оқу кезіндегі жаңғырту және шығармашылық жұмысы – бұл
олардың белсенділігі мен дербестігі көрінісінің әртүрілі деңгейлері. Егер
жаңғырту – бірінші, бастапқы саты болса, шығармашылық – оқушылардың
танымдық және тәжірибелік қызыметінің ең жоғарғы сатысы. Олардың оқу
процесіндегі әртүрілі мақсаты осыдан. Егер оқушылардың шығармашылық
қызыметінің мақсаты – алған білімді әрі қарай жетілдіру ғана емес,
оқушылардың ойлауын жан – жақты белсендіру, олардың танымдық қызығушылығын
дамыту.қызыметтің осы түрлері белгілі түрде мазмұны бойынша, орындалуы
бойынша бір бірінен ажыратылады. жаңғырту қызыметі көп бөлігінде
бағдарламалы түрде білімнің шеңберімен және оны зерттеу әдістерімен
шектеледі. Шығармашылық танымдық қызымет сонымен қатар зеттелетін
құбылыстардың жаңа жақтарын анықтауды, білімді кеңейтіп дамытуды болжайды.
Шығармашылық түрде жұмыс істейтін оқушылар талап етілмесе де, оқулықтармен
шектелмейді, ғылыми әдебиетке, анықтамаларға, энциклопедияларға жүгінеді.
Оқулықтармен жұмыс істеу процесінде олар қосымша зерттеуді талап етіп
сұрақтарды іздейді, дербес зерттеулер жүргізеді.
Жаңғырту – бұл алдымен, оқушының мұғалімнен, оқулықтан, оқу құралынан
және басқа қайнар көзден алғанын қалпына келтіру, жандандыру.
Бұл меңгеріліп қабылданған нәрсені ойлы, сөзді немесе тәжирибелік
жаңғырту. Оқушы алған теориялық мәліметті жандандырады. Білімді пайдалану
процесінде ол тәжірибелік әрекеттерді,. Операцияларды жандандырады.
Сөйтіп, жаңғырту өзгертуші, шығармашылық елементтерді енгізуші, аса
жоғары белсенділікпен және оқушылардың дербес ойлауымен сипатталады.
Қазіргі кезде мектептегі оқушылардың шығармашылық қызмет мәселесіне көп
көңіл бөлінеді.
Оқытудағы шығармашылық танымдық қызыметтің жаңғырту қызыметінен
негізгі айырмашылығы оқушылардың танымдық қабілеттері мен шығармашылық
күштерін белсендіруде, зерттелетін сұрақтарға терең енуде, үлкен
дербестікке, олардың тұжырымдары мен қортындаларының жаңалығында.
Сонымен қатар оқушылардың танымдық қызымет мәселесін зерттеушілер
әділ айтқандай, оларды қарама-қайшы қоюға болмайды.
Оқытудан оқушылардың білімге деген қызығушылығы туып, олардың толық
және терең меңгеруге деген мұқтаждығы өсіп, жұмыста бастамшылығы мен
дербестігі дамып, оқыту процесінде оқушылар ғылыми білім, икем және
дағдылардың тұрақты жүйесін меңгеріп қана қоймай, өзінің танымдық
қабілеттерін және шығармашылық күштерін дамытып, дербестік жұмыстың
әдістерін жетілдіу мақсатында жүргізілуі керек.
Жаңғыртушылық танымдық қызымет шығармашылық қызыметтің шарты болып
табылады, ол мұғалімнің үлгілері мен тапсырмаларына негізделген білім мен
әдістерге сүйенеді. Оқушылардың шығармашылық танымдық қызыметіне қойылған
сұрақтарды шешудегі белгілі дербестік кіреді, оқушылар жұмысында
зерттелетін материалды жаттаумен шектелмейді, оны дербес түсінеді,
материалды түсіндіргенге және мазмұндағанда өзінің ойларын енгізеді, өз
жұмыының әдістемесін жетілдіреді. Оқушылардың білім берудің бір сатысынан
басқа жоғарғы сатысына ауысқан сайын оқушылардың шығармашылық танымдық
қызыметі ғылыми-зерттеушілік жұмысқа жақындай береді.
2. Математика пәнін оқытудағы оқушылардың танымдық қызығушылықтарын
қалыптастырудағы негізгі әдістеме
1. Оқу барысында танымдық қызығушылықты қалыптастыруға көзделген
оқулықтардағы есептер жүйесінің талаптары
Оқушылардың математиканы зерттеу процесіндегі танымдық қызығушылықты
дамыту қазіргі мектептегі математика оқытушыларының алдында тұрған
өзекті мәселелердің бірі. Осындай тәрбиенің және оқушылардың
математикалық қабілеттерін дамытудың негізгі тәсілі есептер болады.
Математикаға үйрету кезінде есептерді шығаруға оқу уақытының
үлкен бөлігі беріледі. Мектептегі есептерді шешуге берілетін уақыт
тиімсіз қолданылады деген қортынды туып отыр, ал бұл математиканы
оқытудың сапасына тұтастай теріс әсер етеді.
Оқушыларға шешуге ұсынылған есептердің әрқайсысы оқытудың
көптеген нақты мақсаттарына қызымет ете алады. Бірақ есептердің басты
мақсаты – оқушылардың шығармашылық ойлауын дамыту, оларды математикаға
қызыұтыру, математикалық фактілерді ашуға әкелу.
Оқушыларды есеп шығаруға мақсатты бағытталған оқытуды жүзеге
асырып, арнайы іріктелген жаттығулар арқылы оларды бақылауға,
аналогияны, индукцияны, салыстыруды пайдалануға, сәйкес қортындылар
жасауға үйретуге болады. Біздің ойымызша, оқушыларға шығармашылық
ойлаудың берік икемдерге баулу керек.
Оқушылардың шығармашылық ойлауының мақсатты бағытталған дамуына,
математикалық дамуына, оларда танымдық қызығушылықты және дербестікті
қалыптастыруға көмектесетін есептерді сабақта жүйелі пайдалану қажет
дегенді тұжырымдаймыз.
Кейде шығармашылық ойлау икемдерін дамыту үшін біз мектеп және басқа
оқулықтарда кездесетін есептердің шарттарын өзгертуді жөн көрдік.
Үшбелгілі саннан сондай цифрмен, бірақ кері тәртіппен жазылған
үшбелгілі санды шегеріп тастасақ, алынған одуль 9 және 11 бөлінетінін
дәлелдеу керек (949) есептің алдында оқушылардың математикалық дамуы
үшін оларға айырма (9,11,99бөлінетін) қасиетке ие екенін анықтауды
ұсыну керек. Содан кейін жеке мысалда анықталған заңдылықты жалпы
түрде дәлелдеу керек.
Талаптардың кешені есептер жүйесінің келесі амалдарын ескереді:
1. Есептер жүйесі оған кіретін есептердің құрылымының дамуы негізінде
күрделілігінің өсу дәрежесі бойынша жүйеленуі керек.
2. Есептер жүйесі олардың мәселелік дәрежесінің өсуін қамтамасыз ету
керек.
3. Іріктелген есептер қызыметтің әртүрілі деңгейінде болу керек.
4. Есептер жүйесі оқушыларңа еркін таңдау мүмкіндігін беру керек.
5. Есептер жүйесінде ауыспалы құрылымды есептер болу керек.
6. Шығару процесі прроблемалық сипатқа ие болу керек.
7. Есептер жүйесіне проблемалық есептер болу керек.
Проблемалық мазмұн негізінде құрылған есептердің типтері проблемалық
жағдайы мұғалім қиындықсыз құру үшін дайын материал болып табылады.
Проблемалық жағыдай қолданыстағы білім мен ұсынылған есепті шешу үшін
қажет білім арасындағы сәйкессіздіктен, үйлеспеушіліктен туған қиындықты
білдіреді.
Проблемалық жағыдайдың туу процесі мен танымдық қызығушылықты
проблемалық жағыдай арқылы ынталандыруды біріктірсе, келесіні дәлелдеуге
болады: әтті шешілген проблемалық есеп танымдық қызығушылықты бекітеді.
Проблемалық есепті қою мен шешудің тәжірибелік мүмкіндігі математика
сабағында осы мақсат үшін келесі типтегі есептерді пайдалану мүмкіндігіне
негізделген:
- Толық емес немесе артық бастапқы берілгендері бар;
- Сұрақты қоюдағы айқынсыздығы бар;
- Қарама-қайшы берілгендері бар;
- Алдын ала жіберілген қателері бар және т.с.с.
Проблемалық есепті оқушылар белгілі әрекеттер жасап шығарады:
- Проблемалық жағыдайды мұғалімнен қабылдау немесе дербес қою;
- Есеп шартын өзгерту;
- Графикалық және әріптік формаға функционалдық қатынасты
модельдеу;
- Қатынас моделін қасиеттерін таза түрінде зерттеу үшін өзгерту;
- Есеп жүйесін құру;
- Алдынғы әрекеттерді орындауды бақылау;
- Осы есепті шешудің жалпы тәсілін меңгеру бағасы.
Оқу тапсырмаларының мазмұны оларды орындау нәтижесінде оқушылар проблемалық
жағдайларды, есептерді шешуде тұрақты икемдерге ие болуына бағытталған.
Келесі мазмұндағы оқу тапсырмалары ұсынылады:
1. ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz