ФИЗИКАНЫ ОҚЫТУДА ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫ ҚОЛДАНУ
Мазмұны
Кіріспе
І-тарау. Физика пәнін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану
1.1.Физика пәнін жеке оқытудағы жаңа ақпараттық технологиялар
1.2.Жаңа ақпараттық технологияларды физика сабағында пайдаланып,
оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіру
1.3.Компьютерлік оқыту мәселелері
ІІ-тарау. Физиканы оқытуда электрондық оқулықты қолдану
1. Электронды оқулықтар туралы жалпы мәліметтер
2. Физика пәні бойынша электрондық оқулықтардың талдау мазмұны. Физиканы
оқытуда олардың әдістемелік қолдану тәсілдері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Жұмыстың негізгі мақсаты – физиканы компьютер көмегімен жеке оқытуда
тәжірибелік зерттеме тәсілдерін талдау мен дәйектеме беру.
Зерттеу маңыздылығы – физика пәнін оқыту үрдісіне компьютерлік
технологияларды енгізе отырып, физиканы жекелей оқытудағы алғышарттарды
құру болып табылады.
Жұмысты орындау барысында келесі міндеттер қойылды:
1) Оқу еңбегін рационалды ұйымдастыру дағдыларын қалыптастыру;
2) Оқытылатын пәнге қызығушылықты қалыптастыру;
3) Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін дамыту;
4) Өз бетімен жұмыс істеудің арқасында осы дағдыларды кеңейтіп және алған
білімдерін дұрыс пайдалануды қалыптастыру.
Қоғамның қазіргі заманғы даму деңгейі, жоғары білімді мамандарды, еркін
ойлайтын, шығармашыл кәсіби адамдарды талап етеді. Бұл қазіргі заманғы
педагогиканың алдына бәсекеге қабілетті тұлғаны, дамыту тәсілдерін
қалыптастыруға міндет қояды. Соңғы он жылдықта бұл міндеттер үлкен
табыстармен, зерттеме мен әр түрлі педагогикалық технологияларды білім беру
үрдісіне енгізу арқылы шешіледі.
Педагогикалық технология – бұл ғылыми дәйектемелік таңдау сипаттамасы
(оқушы мен оқытушының өзара қарым-қатынасын ұйымдастыратын үрдісіне),
оқытушының ұйымдастырған іс-әрекетінің оқушымен өзара қарым-қатынасы,
қоршаған нақтылықтың субъекті ретінде тұлғаның барынша дамытудың мақсатында
әсер етуі. Тұлғаны тәрбиелеуде мақсатты процесі оның ақпараттандырылуы және
әлеуметтендірілуі, өзгерту тәсілдері оның дамытылуында және өзін дамыту
педагогикалық жүйелерде жүзеге асырылады. Бірақ та көптеген адамдар осы
уақытқа дейін, ақпараттық технологияның білімнің дегуманизациялануына әкеп
соқтыратынына үрейленеді. Алайда, компьютерлендірілген қоғамның арқасының
табалдырығында жалпы және білім жүйесінде жекелей алғанда тұрғандарды
алсақ, олар студенттердің қандай қуанышқа кенелетінін, достық
хабарламалармен мұхиттар арқылы алмасатынын көріп, былай деуге болады:
технология, керісінше білім беру ортасын гуманизациялауға қабілетті.
Әрқашанда оқуға мәжбүр етіп, ол бұл оқыту үрдісін тек қана рақатқа
айналдырып, бірден тәжірибелік нәтижелерді сезінуге болады.
Электроника мен оптикалық сақтау тәсілдері мен беру, өңдеу және
ақпаратты көрсету мүмкіндіктері кең әрі тиімді компьютерді физика пәнін
оқыту үрдісінде пайдалануға зор мүмкіндік береді.
Есептеуіш техниканың мүмкіндіктерін сабақтарда пайдалану, оқытудың
тиімділігін арттыруға, оқушылардың білімінің бағасы мен сапасын жақсартуға,
оқушыларға көмек беру уақытын көбейтуге мүмкіндіктер береді. Әрбір оқушы
оқытудың жекелей ырғағына, оқытылатын материалдың берілген тереңділігіне,
өзіне керекті көмектің деңгейіне еріп отырады.
Студенттер мен оқытушылардың еңбегін парасаттандыру мен шығармашылық
қабілеттерінің компьютерлік қолдау, элиталық білім беру арқылы
қызметкерлерді жоғары кәсіби дайындыққа дайындау, ақпараттың жемісті
дамытылуынан білім беру жүйесі жақсы нәтижеге жетеді.
Жоғары білімді ақпараттандыру – бұл жиынтық шараларын іске асыру,
мамандарды жоғары деңгейде дамытуға бағытталған, есептеуіш техникамен
компьютерлік технологияларды оқу және ғылыми-зерттеу жұмыстарында, оқыту
үрдісін басқарғанда осы саланы кеңейту жолы арқылы тиімді пайдалану.
Ақпараттандыру – студенттерге шығармашылық ойлауда оның ынталандыруына
қосымша мүмкіндіктер қалыптастырады, өз бетімен жұмыс істеу маңыздылығын
жеделдетеді, сонымен қатар өз бетімен жұмыс істеудің бақылауы мен өзін
бақылауы жеңілдетіледі. Оқытушының жеке жұмысының деңгейі жоғарылайды,
оқыту жұмысында интеллектуалды және қол жұмысы құраушыларының арасындағы
байланыс өзгереді.
Қазіргі уақытта адамзат үшін өзекті мәселе болып, ашық қоғамның, яғни
“шекарасыз қоғамның” құрылуы болып саналады. Білім беру жүйесінің шыңдай
түсуінің ашықтық пен еріктілік ұстанымдарына сүйене отырып, оның маңызды
шартының қалыптастырылуы мойындалады. Ашық та еркін білім беру бірыңғай
білім беру кеңістігін құрылуын ұйғарып, сонымен қатар барлық білім беру
үрдісінің қатысушыларына ақпараттандыру мен білім беру ресурстарына, әрбір
оқытылушыға барынша өзінің тұлғалық сапасын дамытуға тең мүмкіндіктер
ұсыну. Әсіресе, бұл басқарушы білім беру ошақтарынан қашықта орналасқан
аудандар үшін өзекті болып саналады. Білім беруде парадигманың ауысуы
жетілдірудің негізінде педагогикалық технологияларды педагогикалық
жүйелерде білім берудің жаңа үлгісін құрудың қажеттілігін тудырады.
Дүниежүзілік және қазақстандық білім беру жүйелерінде қазіргі уақытта,
желілік ақпараттық технологиялардың негізінде интегралданған білім беру
жүйелерінің құрылуына беталыс пайда болуда.
Ашық білім беру идеяларын іске асыру үшін жаңа үйлесім мен
инновацияланған білім беру технологиялары қажет, Әсіресе бұл жүйеде
қашықтан оқыту, “виртуалды” оқыту түрлеріне оқушылардың өз бетімен және
жекеленген жұмыстарына орын бөледі.
Берілген жұмыста физиканы оқыту үрдісінде жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану қарастырылады.
Электронды және оптикалық ақпаратты сақтау, беру, өңдеу және көрсету
тәсілдері, физика пәнін оқытуда компьютерлік тәсілдерді тиімді әрі кең
пайдалануға мүмкіндіктер береді. Есептеуіш техника оның іргелі негізі -
физика болып саналады. Оның сабақ беруде құрал ретінде ғана емес, сонымен
қатар физикалық процесттер мен құбылыстарды үлгілеушісі және қазіргі
көрнекілік құралы ретінде, лабораториялық жұмыстардың математикалық өңделу
нәтижесінде, оқушының өзін бақылау және қадағалауында кең қолданыс табуда.
Мен есептеуіш техниканы пайдалану технологиясын сабақтарда дайын
физикаға байланысты бағдарламаларды пайдалана отырып құрдым. Одан басқа
оқушылардың көмегімен құрылған бақылау жұмыстары, физикалық диктантар,
лабораториялық жұмыстар мен тағы басқа оқу бағдарламаларын, сонымен қатар
компьютердің басқа да мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сыныптан тыс
жұмыстарда компьютерді пайдаланып, оқушылармен бірігіп физика және
астрономия бойынша бағдарламалар құрдым. Бұл бағдарламалар оқыту үрдісінде
көптеген жеңіл амал-тәсілдер мен жаңа ойлар ойлап табуға әкелді.
Қазіргі уақытта көптеген білім ошақтарында кеңінен телекоммуникациялық
викториналарды, басқатырғыштарды қолданады. Бұл дегеніміз топтық-жарыстық
сұрақ-жауап ойыны, әр түрлі мектептер мен қалалардағы оқушылар тобы
арасында электрондық пошта байланысын пайдалана отырып жүзеге асырылады.
Жарыстың қатысушылары өзінің шығармашылық қабілеттерін көрсетуге жақсы
мүмкіндіктері бар, себебі оларға берілген міндеттер зерттеу мінезіне ие
болады. Осы мүмкіндікті біз де пайдаланамыз: бұл викторина үшін топ
құрамыз, оның дайындығы сынып үшін ғана емес, мектеп өміріне қызықты іс-
шара болып табылады. Топтың жұмысын ғылыми-зертеу тобының шығармашылық
жұмысына жақындата отырып, теориялық және эксперименталды есептерді шешуге
таңдауда ерік беріледі. Соңғы шешулер әдетте бірлесе, “ми шабуылы” арқылы
өтеді, сонда оқушылар өзін белсенді ұстап және жарыс қызықты, тартымды
өтеді. Бұл бағыттағы жұмыс мектептегі физиканы оқытудың барлық деңгейін
қамтиды, ол біздің мектепте жетінші сыныптан тоғызыншы сыныпқа дейін
(негізгі мектеп). Бұл әр жыл сайын өзгеріп отырады, мысалы сегізінші сынып
тоғызыншы сыныппен құралас топтары, жетінші-сегізінші қазақ топтары және
аралас сыныптарды бірлестіре отырып жүргіземін.
Тағы да бір жаңа ақпараттық технологияның түрін қолдану, ол – қашықтан
ақыл-кеңес беру орталығының ашылуы, “интернет әлемі”. Бұл жүйеде оқушының
әр түрлі жас ерекшеліктеріне және барлық оқытылу деңгейлеріне қарай
көптеген қызықтыратын, ойландыратын сұрақтарға бірдей әрі нақты жауаптар
алуына, оқушылардың ой-өрісін, коммуникативтік қатынас қабілеттерін
кеңейтіп, дамытуға үлесі зор. Ал, менде оқушыларды қызықтыруға арналған әр
түрлі таныту материалдарды байытуға мүмкіндік тудырылады. Сұрақтар мен
жауаптар тізімін біз ақпарат стендінде орналастырып, оны үнемі толтырып,
жаңартып отырамыз. Көптеген ақпаратпен оқушылар физика кабинетінде (қағаз
түрінде) және информатика кабинетінде (электронды түрде) таныса алады.
Бірақ, мұндай мүмкіндіктер біздің мектепте қарастырылмаған.
Сонымен қатар, дарынды оқушылармен жекелей оқыту жұмысы жетілдірілген.
Бұл сабақтарда шығармашылық, зерттеу міндетерін шешуге, өздік эксперимент
жұмыстарын жасауға бағытталған.
І-тарау. Физика пәнін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану
1.1.Физика пәнін жеке оқытудағы жаңа ақпараттық технологиялар
Қазіргі әлемде ақпараттық технологиялар прироритетті білім беру
мақсаттарында жетістіктін негізгі құралы болуда. Оқыту үрдісінде жаңа
ақпаратық технологиялар қазіргі кезде тікелей компьютердің қолдануымен
байланысты. Компьютер – оқытудың әмбебап құралы болып саналады. Ол оқушының
білімін, шеберлік пен дағдылығын ғана емес, сонымен қатар оқушының тұлғасын
қалыптастырады, оның қызықтыратын мүддесін қанағатандырады. Жалпы білім
беру ошақтары мен жоғары білім беру мекемелерінде ақпараттық
технологияларды пайдалану, оқытушы мен оқушы рөлдерін және олардың қарым-
қатынастарын түбегейлі өзгертеді. Оқытушы өзінің оқушыларының,
студенттерінің алдында бастапқы ақпарат арнасы, бастамасы ретінде болады.
Қай жерден берілген, керекті ақпаратты алуға болады деген сұрақ, сұрақпен
алмасады, қандай түрде және қандай көлемде оқушы ақпаратты қабылдап, оны
меңгере алады. Жаңа ақпаратық технологияларды қолдану өзара байланыс
табиғатына көптеген өзгерістер енгізеді, бұл оқытушы мен оқушының арасында,
оқушы мен оқушының сонымен қатар, мұғалім рөлінің оқушылар арасындағы өзара
қарым-қатынасы өзгереді. Жаңа ақпараттық технология құралдары оқытушы мен
оқушының өз бетімен және бірлесе отырып шығармашылық жұмыстарын өркендетуде
шектеусіз мүмкіндіктермен қамтамасыз етеді. Мұғалім өзінің оқушыларының
өнімді жұмысының бірге қатысушысына айналады. Енді оның негізгі мақсаты –
оқушылардың тұлғасын дамытуға бағыттау, шығармашылық ізденісті қолдау және
олардың топтасқан жұмысын ұйымдастыру. Ақпараттық технологияларын оқыту
үрдісінде қолданғанда жалпы дидактикалық міндеттерді іске асырып, оны
алдына қоя білу:
← Оқу еңбегін рационалды ұйымдастыру дағдыларын өндіру;
← Оқытылатын пәнге қызығушылықты қалыптастыру;
← Ақыл-ой жұмысының жалпыламалық әдістерін мақсатты түрде қалыптастыру;
← Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауын дамыту;
← Оқушылардың шығармашылық жұмысын түрлендіруге дайындау;
← Алынған білімді пайдалануды өндіре білу және өз бетімен оқытудың
арқасында бұл білімді кеңейту.
Оқытуда ақпараттық технологияларды пайдалану, оның маңызды оқыту
ұстанымын – жеке ұстанымын анықтайды. Әрбір оқушы жекеше оқыту ырғағына,
атап айтқанда өзіне қажетті көмектін деңгейіне, жұмыс қарқынына оқытылатын
материалдың берілген тереңділігіне ереді. Оқыту үрдісінің бүтінділігі бұл
жағдайда өзгермейді. Жекелей оқыту арқылы ақпараттық технологиялар
көмегімен оның дифференциясына көшу жүзеге асырылады. Сонымен қатар,
ақпараттық технологияларды тиімді пайдалану кезінде оқушылардың себепті
өзгерістері болады.
Білім беру үрдісінде ақпараттық технологияларды жөнді пайдалануы, оның
көмегімен дидактикалық ұстанымдар жетілдіріледі, ғылыми қол жетуі,
көрнекілік, саналы және белсенділігі, жекелей оқытылуға жақындалу
қалыптасады. Жаңа ақпараттық технологияларды сәтті пайдалануда әртүрлі әдіс-
тәсілдер, түрлер және оқыту құралдары байланыстырылады.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана отырып оқыту – бұл
қажеттілікке сай оқытушыны алмастыруға болады, яғни тәуелсіз болудың оқыту
тәсілі.
Оқыту үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолданудан нәтижелі
әсердің алынуы бұл ақпараттық және көрсету бағдарламалары, компьютермен
оқушының жұмысын интерактивті тәртібін қамтамасыз ететін үлгілеуші
бағдарламалар, білімділік деңгей диагностикасына арналған эксперттік
жүйелер. Интернет желісінің ақпараттық ресурстарына жолдың ашықтылығы[1].
Қазіргі білім беруде екі түрлі оқыту түрін бөліп көрсетуге болады:
тізбектелген, қатаң белгіленген (сызықтық) оқытылу және сызықтық емес
(тізбектелмеген) жеке бағдарлық оқыту.
Ең қызықты және кемелді болып сызықтық емес, тұлғалық-бағдарлық оқытылу
болып табылады, оның өзі ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың
арқасында, оған мүмкіндік ашылды.
Математикалық-жаратылыстану кезеңінің пәндер курстары бойынша оқыту
үрдісін сызықтық емес білім үлгілері мен сызықтық емес құралдар,
технологиялармен оқытуда едәуір жетілдіріле түседі.
Есептерді шеше алатын шеберлікті көрсету үшін әдетте декларативті
білімді яғни, деректер туралы білім, құбылыстар мен заңдылықтар,
процедуралық білімдерді айыру қажет. Процедуралық білімдер декларативтік
негізінде интенсивті тәжірибе жолында пайда болды. Осы білімге ие болған
жоғары мамандандырылған эксперттерді осы қасиетпен басқалардан айыруға
болады.
Декларативті білімге компьютерлік жүйелерді оқыту қазіргі гипермәтін
мен мультимедиа технологияларының арқасында жоғарғы мүлтіксіздік деңгейіне
бұрын жетті. Әсіресе, білімнің екінші түрін берумен үлкен қиындықтар
байланысқан (себебі, бұл ортада есептерді шығаруды үйрету үшін) маманның
процедуралық біліміне сүйене отырып, оған есептерді шығарып үйретуге
болатын орта қажет. Яғни, қарастырылып отырған пәндік саласының, есептерді,
міндеттерді шығаратын үрдістің үлгісі құрылуы керек. Осы сияқты үлгілерді
типтік алгебра мен геометрия салалары бойынша құру мәселе емес, себебі бұл
берілген жағдайда математик-эксперт анық оның тамаша стратегиясын
қалыптастыра алады, осы құрылған жоспар бойынша оқушы нақты шешімге келе
алады немесе көптеген толық жетілмеген білім салаларымен жұмыс істеуге тура
келеді.
Берілген жағдай дәстүрлі алгоритмдік деректерді өңдеу әдістері негізіне
де білім бірлігінің жиынтығы – білімдер базасы әдісін құра және қолдана
отыруға әкелді. Бұл өз алдына мәселелері бар салалар мен олардың байланысы,
объектілерінің іс-әрекеті және де анықталмағандықпен осы әрекеттердің
орындалуын көрсетеді.
Жасанды зердені зерттеу барысында соңғы 10-15 жыл ағымында өз алдына
экспертті жүйелер бағыты қалыптасты (жиналған білім деректерінің
негіздемесіне сүйене отырып). Эксперттік жүйелердің тағайындалуы, өте қиын
есептерді жиналған білім деректерінің негіздемесінен тұжырымдалады. Бұл
орайда қарастырылатын мәселесі бар саланың жұмысы айқындалады. Осы
эксперттік жүйелерді қолданудың оң қасиеті болып әртүрлі жағдайларда
шешімдер қабылдау мүмкіндігі, бұл жағдайларда оның алгоритімі алдын-ала
белгісіз және пайымдаулар тізбегі түріндегі берілген деректер бойынша
қалыптасады.
Соңғы жиырма жылда білім беру саласы үшін интеллектуалды жүйелер
облысындағы мамандар эксперттік жүйелерді құру мен пайдалану аймағында
белсенді зерттеу жұмыстарын жүргізуде. Жаңа экспертті жүйелер тобы –
экспертті оқыту жүйелері пайда болды.
Экспертті оқыту жүйе дегеніміз бұл – қандай да бір пәндік облысы
бойынша эксперт білімі негізінде педагогикалық мақсаттың іске асырылуы,
үйретудің басқару мен үйрету диагностикасын іске асырып, сонымен қатар
эксперттердің (пәндік-маман, әдіскерлер, психолог-мамандар) мінез-құлқын,
жүріс-тұрысын айқындап көрсетеді. Экспертті оқыту жүйенің эксперттілігінің
негізі оның оқыту әдістемесінде, соның арқасында ол оқытушыларға оқытуға,
оқушыларға оқуға көмектеседі.
Бірақ та, осы уақытқа дейін жасалынған көптеген жүйелерді оқушымен
шектелген қарым-қатынас әдістерін ұйымдастырған, сонымен қатар өзінің
жұмысын түсіндіру барысы бар жүйелер жетілдірілмеген. Оқыту үрдісіндегі
пайдаланатын бағдарламаның педагогикалық құралдарды эксперттік үйрету
жүйелерінде пайда болған оқу саласына арналған жаңа буындағы бағдарламаның
құралдары пайда болуына орай, оларды ұғындыру қажет болды, бірақ нақты
түсінік берілген жоқ. Эксперттік оқыту жүйесінің архитектурасы екі негізгі
компонентті ерекшелейді:
1. Білім базасы (білім бірлігін сақтайтын орын);
2. Интеллектуалдық интерфейстен, алынатын нәтижелердің түсініктемелері
мен алынатын білімнен, шешімді шығарушы механизмнен тұратын білімнің
бағдарламалық өңдеу құралы.
Оқушы мен экспертті оқыту жүйелер арасындағы деректермен алмасуын
интеллектуалды интерфейстің бағдарламасы орындайды. Сонымен қатар, ол
оқушының хабарламасын қабылдап, оны білім базасын бейнелеу түріне
түрлендіріп, керісінше ішкі нәтиже бейнесін оқушы пішініне түрлендіріп,
керекті жад тасуышына хабарды береді. Экспертті оқыту жүйесі мен оқушы
арасындағы қатынас диалогын ұйымдастырудың маңызды талабы оның
табиғилығында. Есептерді шығарғанда маңыздысы оның тізбектелуінде,
профессионалды терминдерде оқушы бейнесімен және оқушының көрінісімен
сәйкес болып оның профессионалды терминдерде жүргізілуі.
Үйрету саласында жұмыс істейтіндерге түсіндірме жүйелерінің жақсы
дамытылуы экспертті оқыту жүйелері үшін де өте маңызды болып табылады.
Бұнда экспертті оқыту жүйелерін оқыту үрдісінде “мұғалімнің” белсенді
рөлін ғана емес, сонымен қатар жүйенің ішінде болатын ішкі процесттерді
қолданбалы облысты үлгілеудің көмегімен зерттейтін, анықтамалықтың рөлін де
атқарады. Жетілдірілген түсіндіру жүйесі екі компоненттен тұрады: белсенді,
оқу үрдісі барысында беретін ақпараттық хабарлар жиындарын, нақты шешімі
бар есеп жолынан тәуелді болатын, толығымен жүйенің анықталуымен; оқушының
бағдарлық іс-әрекетінің әрекетсіздігі, енжарлығы (түсіндіру жүйесінің
негізгі компоненті).
Түсіндіру жүйесінің белсенді компоненті болып ашық, жүйеден алынған
нәтижелер мен әрекеттермен еретін түсіндірме болып табылады. Түсіндірме
жүйесінің әрекетсіз компоненті болып – білімнің негіздемесіне сай, тек қана
жүйеге тән, ақпараттық қолдаудың сапалы жаңа түрі. Бұл компоненттің
оқушымен шақырылатын жетілдірілген көмек жүйесінен басқа, есепті шығару
барысының түсіндіру жүйесі бар.
Жетілген түсіндіру жүйесінің маңызды ерекшелігі болып, оқушымен қарым-
қатынаста табиғи тілді қолдауында. “Мәзір” жүйесін кең түрде пайдалануы
ақпаратты дифференциалдап қана қоймай, жетілдірілген экспертті оқыту
жүйелері оқушы дайындығының деңгейі мен оның психологиялық портретін
қалыптастырады.
Бірақ та оқушыны есептің толық шығарылуы көптеген керек емес бөлшектері
әрқашан оны қызықтыра бермейді. Бұл жағдайда, жүйе тізбектен тек қана
қажетті сәттерді, олардың маңыздылығы мен оқушының білім деңгейін есепке
алуға тиісті. Ол үшін оқушының білім және ниет үлгісін білім базасында
қолдау болу керек. Егер де оқушы берілген жауапты түсінбеуін әрі қарай
жалғастырса, онда жүйе қандай да бір білім фрагментінің, қолданған үлгінің
негізінде білім мәселелерін толық мағынасын ашуға үйрету қажет.
Экспертті оқыту жүйесінің жасалушы және пайдаланушының негізгі ұстанымы
болып өзін үйретуші және өзін танытушы конструктивті оқыту үрдісі алынған.
Өзін таныту және өзін оқытуды қолдануда конструктивті оқыту үрдісін
экспертті оқыту жүйесін жетілдіру мен қолданудың негізгі ұстанымына
алынған, ол субъектіні оқытудың қызметтік үйлесімін жарастыра отырып,
экспертті оқыту жүйесінің жетілдірілуімен және өзара тоғысу әсерінің
экспертті оқыту жүйесінің оқытудың өзін-өзі таныту және өзін оқытуды
жетілдіру негізінде болады. Ұсынылған кестенің негізгі айыратын сәттері
болып:
1. Оқушының мүмкіндігі бойынша тірегі;
2. Оқыту барысының басқаруымен білім базасын құрғандағы эксперттік және
тану әдістерін кең түрде пайдалануы;
3. Білім бақылауы мен оқытудың әр түрлі сатысындағы қызметтік үйлесуін
пайдаланып, оқушының өзі педагог рөлінің орнын баса алады, ұсынылатын
тапсырмалар конструктивтік мінез-құлыққа ие болады, оқыту үрдісі
рекурсивті болып табылады. Оқыту барысында ізденім элементтері
енгізілген, яғни егер ақпарат толық және анықталмағандық шартында
шешімді қабылдау керек болса, онда мүмкін оқыту үрдісін сол кесте
бойынша тереңдетуі қажет.
Экспертті оқыту жүйесінде құралатын есептің сапалы шешілуі үшін білімді
толық бірлескен жүйеге қабылдап, құрамалау үшін, кемінде оның үш типі болуы
тиісті: пәндік саланы зерделеу туралы, оқыту стратегиясы мен педагогикалық
әдістері туралы (педагогика саласы), тұлғаның психологиялық ерекшелігі
туралы, қызметтің таным, ойлау сипаттамалары (психология саласы).
Білім алуды ұйымдастырудың үрдісін пайдалану үшін репертуарлық тор
әдістемесін ұсынуға болады, экспертті оқыту жүйесінде пайдаланылатын қиын
құрылымды білімнің бірлескен табиғатын анықтауға мүмкіндік береді. Оқушының
пәндік, әдістемелік-педагогикалық, психологиялық даралығын ескереді.
Танымдық қызметтің себебімен басқаруға, берілген және айқындалған
элементтер мен құрылымды пайдалану мүмкін болады.
Осы әдіс түрін пайдалану ұстаздың профессионалды қызмет тәжірибесін
студентке беруге мүмкіндік туғызады. Бұл жеке тәжірибе түсінік беретін
ақпаратта райланып, оқытушының құрылымына салыстырмалы түрде оңай
бөлшектеніп, құрмаласады, ол көбінесе жақсы жетілдірілген амал-тәсілдердің
көмегімен автоматты түрде анықталады. Әрбір студенттің жеке-дара оқытылуы –
тәсілдің мағынасында негізі қаланған, сонымен қатар, әрбір студент өзіне
қажет деген стратегияға сәйкес пәндік саланы зерттеуде тұжырымдалады.
Экспертті оқыту жүйесінің басты жетілдіру мақсаты болып, оқытушы
білімінің деңгейін салыстырғандағы студенттің ағымдағы білім деңгейінің
бағалануы саналады. Екі торлар тобын салыстыру оқытушы мен оқушы
көріністері арасындағы айырымды бағалауға мүмкіндік береді.
Экспертті оқыту жүйесінің технологиясына негізделген физикалық
компьютерлік бағдарламалар, білім беру үрдісінде көп таралған. Қазіргі
кезеңде жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың жаңа сатылары
жоспарлануда. Ұсынылатын концепциясының негізінде келесі ережелер
кірістірілген:
← Компьютерлік оқыту бағдарламасы – оқытудың эксклюзивті түрі ретінде
қарастырылмай, оқу үрдісінің дәстүрлі түрлері – лекциялар,
консультациялар, лабораториялық жұмыстармен үйлестірілуі қажет.
Сонымен қатар, компьютерлік оқыту үрдісінде студенттің өздік
аудитордан тыс жұмыстарындағы пайдалылығын ескеру қажет;
← Компьютерлік оқыту бағдарламасының типтік құрылымын осыған сәйкес
айқындалады: курс бағдарламасына нақты жауап беретін, жеке-дара
тапсырмаларымен оның жақсы меңгерілгенін бақылауы мен ақпараттың
алмасып, кезектесуі;
← Компьютерлік оқыту бағдарламасында оқушы әр түрлі заттар және оның
қасиеттері мен айналуларымен танысу жүргізілуі қажет. Физикалық
құбылыстарды зерттегенде осындай әсерлі бақылау, таптырмайтын әдістің
бірі болып саналады.
Жоғарыдағы компьютерлік оқыту бағдарламасы құрылымының әдістемесі оның
маңыздылығын анықтайды, бірақ та оның нақты физикалық пәнінің профилінен
тәуелді болады:
1. Компьютерлік оқыту бағдарламасындағы ақпарат дәстүрлі емес,
мүмкіндігінше қызықты, тартымды ең бастысы шағын түрде көрсетілуі
қажет. Көптеген теңдеулердің мәтіндік бейнелі образдары ретінде
қолдануын қысқарту керек. Олардың орнына қысқаша формулалар,
схемалар. Әсіресе – физикалық құбылыстардың компьютерлік
үлгілеушісі, экранда газдың бөлінуін, тұнбаның түсуін,
реагенттердің түсін өзгертуін бейнелеу, соңғысына әсіресе зейін
бөлу керек, себебі физикада түс өзгерту үлкен орын алады.
2. Экран дисплейінде тек физикалық реакцияларын бейнелеп қана қоймай,
оны мөлшерлі ақпаратпен сәйкес студенттің алуын ұйымдастыру, мысалы
“синтезделген” заттың шығу анықтылығы, оның маңызды сипаттамасы мен
константасы.
3. Оқушыға ұсынылатын тапсырмалар көп нұсқалы болуы тиісті. Алдыңғы
ақпаратқа үндеу жасауға мүмкіндігін қамтамасыз ету керек, сонымен
қатар, қате жауапқа көмек көрсетуді ұсыну, ал келесі сәтсіз жауап
үшін – дұрыс жауап беру. Компьютерлік оқыту бағдарламасын
тәжірибелік тексеру кезінде, студенттің тапсырмалары жұмысының
нәтижелеріне статистикалық таңдау жүргізу, олардың ары қарай
қиындық деңгейі мен көлемін оңтайлы етуін қарастыру.
Компьютердің білім беру саласындағы практикалық қолданылуы бүгінде
үлкен мағына табуда. Оның қолданылуы, тек оқыту дәлелділігін жоғарылатудан
басқа, оқытуды жекелеуге себеп бола алады, мұндағы жекеше оқыту жай жеке
оқытуға өту мағынасында ғана емес, оқушының терең әдістемелік және
психологиялық тұлғаға өту мағынасында айтылады, оның мақсаты –
жетілдірудің сатылануы және үйлесімділігі.
Пәндік мазмұндамаға сәйкес, электрондық курсты төрт негізгі модульге
бөлуге болады: гипермедиа технологиясын пайдалана отырып, құрылымдық мәтін
түрінде көрсетілген, керекті оқу материалынан тұратын электрондық оқулық,
оқушыларда жиі қиындық туғызатын физикалық түсініктемелердің бейнеленуі,
көрнекілік көріністер (электрлік өрістің күш сызықтары, магниттік
индукцияның вектор бағытының өзгерісі және тағы басқа). Сонымен қатар, оның
құрамына мектеп зертханасы үшін керекті құрал-жабдыққа шамасы келмейтін
физикалық тәжірибенің бейнежазулары; лабораториялық практикум аса қиын және
қауіпсіз (компьютерлік үлгілеу бағдарламаларын пайдаланып, сыныпта
орындауға болмайтын өздік тәжірибенің орындалуы, мысалы жоғары кернеуді
қолданғанда); келесі практикалық жұмыстың орындалуын жетілдіруге болатын
тренинг; бақылау блогы, өзінде екі түрлі жүктеме мағынасы бар; біріншіден,
тестер жүйесінің көмегімен оқушының оқу деңгейін тексеру, екіншіден тест
нәтижесінің негізінде оқушыға ыңғайлы да тез анықтамалық материалын дер
кезінде өзіне керекті ақпаратты алуға болатын динамикалық+ үлгісін құру.
Бұл құрылым оқыту үрдісінің дәстүрлі компоненттерін қайта жаңғыртады:
жаңа материалмен таныстыру, алынған білімді практикалық түрде бекіту, ақыл-
кеңес беру мен меңгеруін бақылау. Сонымен қатар компьютерлік дамыту
компоненттері арасындағы байланыс пен тану қызметін ынталандыруға мүмкіндік
береді.
Материалдың гипермәтіндік ұйымдастырылуының арқасында, тақырыптар
жиынтығы мен оны оқыту тереңділігі кеңейтілген диапазонда түрлендіріліп
отырады, бұл кезде оқушының әр түрлі деңгейі физиканың қысқартылған курсты
гуманитарлық мектептерден бастап физика-математикалық мектептерге дейін
оған өзінше баптау жасауға болады. Сондықтан бірнеше оқулықтан бас тартуға
мүмкіндік туғызылып, пайдаланушының тізімі өсетінінін кепілдейді.
Компьютерді оқытуды қолданғанда мынаны есте сақтау қажет, жалпы
физиканы оқытудағы негізгі мақсат болып ақиқаттар соммасын меңгеру, формула
бойынша есептеулердің тренингісі емес, қарапайым бағалаулар мен физикалық
ойлаулар, дүниетаным көзқарасын жетілдіру, құбылыстың жинақы үлгісін құрып,
оның қолдану аясын бағалау. Компьютерлік оқулықтың құрылымы осы мақсатқа
жетуге мүмкіндік беруге тиісті[2].
1.2.Жаңа ақпараттық технологияларды физика сабағында пайдаланып,
оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіру
Білім берудің қазіргі тұжырымдаманың маңызды міндеті болып, оқушылардың
қоршаған ортада болып жатқан құбылыстары мен процестердің жалпы
көрінісінің дамытылуы.
Бүтін бірлескен әлемнің үлгісін қалыптастыру мен дамытудың негізгі
мәселесі – барлық мектеп курсын қамтитын жалпы ғылыми-зерттеу әдістері мен
интегралданған оңтайлы әдістерінің жоқтығынан. Қазіргі уақыттағы ғылыми,
пәнаралық ғылыми көзқарастар, зерттеу әдістері, интегралданған оңтайлы
әдістерін көрсететін жалпы ғылыми ойлау стилін қалыптастыра отырып, бұл
мәселені шешуге болады. Ойлау стилі ойлау мәдениетін анықтап, әлемнің ой-
өріс позициясын айқындайды. Орта мектептегі ойлау стилін қалыптастырып,
дамыту үшін мынадай керекті базалық түсініктер бар, “үлгі”, “жүйе”,
“ақпарат”, “жіктелу”, “формализация” және “Информатика және есептеуіш
техника” курсы бар. Оқыту үрдісіне жаңа ақпараттық технологияларды ендіру,
оқытушының ойлау стилін, оқыту әдістемесін өзгертуге әкеледі. Физика және
информатика пәнаралық байланысында, информатика көптеген есептеуіш
тапсырмалар мен эксперименталды жобаларды шешуге арналған құрал ретінде
қарастырылады.
Информатика – ғылымның техникалық жетістігі, кибернетика бөлігі, жалпы
ғылымдар кешені болып ұсынылып көрсетіледі. Компьютерді физика сабақтарында
пайдаланудың, оқытушыға да оқушыға да жеке-дара шығармашылықпен оқуға,
үйлесуге мүмкіндік береді. Ол – оқушылардың ойлау қабілетін, ынтасын
шығармашылық қабілетін дамытып, табиғат заңдарын берік, нық та саналы
меңгеруін береді. Оның мақсаты оқушыларды жаңа ақпараттың дамушы
қоғамындағы белсенді шығармашылық қызметіне дайындау. Осы мақсатқа жету
үшін пәндерді оқытуда жаңа ақпараттық технологияның оңтайлы түрлерін
енгізу. Білім беру кеңістігіндегі тұлғаның білімді меңгеру әсерлілігі мен
өмірлік тәжірибе қорын арттыруға себеп болады. Соңғы кездегі әлеуметтік-
экономикалық өзгерістер, білім беру мекемелері мен қоғамның
ақпараттандырылу міндеттерін өзекті етті.
Әдістемелік бірлестіктермен бірлесе отырып ұйымдастырған информатика
мұғалімімен қызметтестік, сабақтарды әсерлі де қызықты еткізді. Мұнда олар
интегралданған сабақтармен сыныптан тыс жұмыстар өткізіп, онда оқушылардың
қоршаған ортаны ғылыми танудың әдістерімен таныстырып, дидактикалық
мақсатқа жеткізді, сонымен қатар оқушының шығармашылық қабілеттерін
дамытуға байланысты көптеген тренинг-жұмыстар жүргізді. Осындай сабақтар
сериясы мен сабақтан тыс үйірмелер жасалынып, оқушының қолдану әдеттерін
тәжірибеде жетілдіре, білімдерін жалпылай отырып қолданады. Тәжірибе
сабақтар, білімді жинақтаушы сабақтар өзіндік шығармашылық сипат алады.
Сонымен қатар, оқушылар мен студенттердің өздері де компьютерлік тестер мен
электрондық оқулықтар жасай алады. Бұндай сабақтар мен үйірмелердің міндеті
оқушылардың статистикалық ойлау қабілетін, өздерінің танымының табысына
жетудің сенімділігі.
Соның ішінде көптеген сабақтардың үлгілері бар, олар нақты тексерілген
және өзінің оң нәтижелерін береді. Сабақтар мына кезеңдермен берілген:
1. Ұйымдастырылған: жоба үлгісін анықтауда тұлғалық қатынастың
сенімді-дәлелдік түрі. Валеология элементтерін пайдалана
отырып, оқушыларды жақсы қызметтестікпен әлемді тануға
ынталандырып, икемдеу. Оның кезеңдік зерттеуіндегі білімнің
мақсаты мен бағытына жетуін анықтау.
2. Білімнің өзектілігі: оның алдында меңгерілген білімді
пайдалану. Оқушымен бірігіп әрекеттер жоспарын құру, жүйелі
эксперимент жасағанда оның мақсатын анықтау. Оқушыға оның
білімі мен зеректілігін өзіне сендіре отырып, тұлғаның
қызметін белсендіре отырып, оны сәттілікке жеткізу. Егер де
алынған білім жақсы меңгеріліп, жетілдірілсе онда, берілген
кезеңдік сабақта оның жақын және алдағы келешекте қойылған
мақсаты мен міндеттерін қалыптастырады.
3. Жұмыстың ұйымдастырылуы: мұғалім мақсатқа жету алгоритімінің
бірнеше түрін ұсынып және оны таңдауға мүмкіндік береді. Оқушы
өзі жоспарлап оны өзі шешеді, қай есепті шешуге арналған
алгоритмді құруға және бар алгоритмді таңдауға. Мұғалім
оқушының тұлғалық сапасы пен оның білім деңгейіне сүйене
отырып, оқушыны мәселені тиімді шешу жолына бағыттайды.
Сонымен қатар, жобаның орындалуын, таңдалып алынған бағытының
меңгерілуімен басқарып отырады.
4. Эксперимент: оқушы жұмысты қауіпсіздік техникасын сақтау
ережелерімен бастайды; жұмыста қолданылатын материал мен
құралдарды қолдану технологиясымен танысады; өзі тәжірибе
жасайды; тәжірибенің ақпараттық және физикалық үлгісінің
түрінде нәтижені алады.
5. Компьютерлік үлгі: үлгілеу үшін электрондық кестелер ортасы
таңдалынады, бұл кеңістікте кестеде жинақталған ақпараттың
және физиканың үлгілері болады, кесте – білімнің үш саласын
қамтиды:
1) Шығушы деректер – басқарылатын параметрлер (басқарылмайтыны есептеу
формаларында болады);
2) Аралық есептеулер;
3) Нәтижелер.
Сабақтың мазмұнды құрылымында көрсетілген білімнің кезеңдік меңгерілуі,
оқушыға компьютерлік тәжірибеге көшуге болатынын белгілейді. Компьютерлік
тәжірибенің параметрін өзгертіп оның нәтижесін бақылай отырып, оқушы өзі
әрбір физикалық шама бойынша интерактивті физикалық зерттеу жүргізе алады.
Оның нәтижесін графикалық түрде бейнелеуге болады. Бейнетаспа жазулары
тәжірибені одан да көрнекі, қызықты және тартымды ете түседі, сабақ
мазмұнды, әлеуметті маңызды бола түседі. Білім кеңістігіндегі тұлғаның
танымдылығы, ойлау қабілеті үрдісі басқа пәндер сабағына ынталандыра
түседі.
6. Анықтамалық әдебиеттермен жұмыс: практикалық-нысаналы
құндылығы бар, тақырыпты тереңдететін тұлғаның алдағы
уақыттағы метологиялық-жетілдіру бағыты мен оның қызықтырушы
аймағының өздік жұмыс элементі.
7. Нәтижелер анализі: білім беруші кеңістіктегі тұлғалар
өздерінің тәжірибе нәтижелерін бағалайды. Олар есептің нақты,
дұрыс емес шешімін көрсететін нәтижені алуы мүмкін. Теріс
шешім – бұл да нәтижеге жатады. Оның себебі оны ары қарай
тереңірек зерттеу мен білімді жетілдіріп, түзетім жасау.
Сондықтан да, өзіндік компьютерлік үлгілеу орындаушыдан
бағдарламалаумен жақсы меңгеруімен қатар, сәйкес есептердің математикалық
шешу әдістері мен физикалық құбылыстардың негізін оқыту талап етілуі
тиісті.
Компьютермен пайдалана білу – бұл оқытылатын информатика курсының соңғы
міндетінің бірі екені белгілі. Физика сабақтарында оқушылармен, бірінші
орында физикалық құбылыстар, табиғат заңдары зерттеледі, теңдеулер
шешіледі, жүйелік процестер бейнеленеді. Бұл оқушыларға түсінікті әрі
қолайлы. Осы құбылыстарды басқа параметрлермен зерттеу тиімді, әсіресе
информатика пәнімен интегралданса құнды болады. Информатиканы тану
байланысы жақсы нәтижелерге қол жеткізді, оның негізінде физика мен
математика арасындағы интегралдану дамытылуда. Тәжірибелерді куәландыратын
көзқарас бойынша, оқушылардың ғылыми-практикалық білімін жетілдіретін
пәнаралық сабақтар және солардың базасында дайындайтын электрондық кестелер
сол ортаға жататынын көрсетеді. Осы сияқты сабақтарды өткізуд,е электрондық
кестедегі жұмыстар білімді біліктілік пен машықтануды бекіткенде әр
ақпараттың қолдауы бар әр түрлі пәндердің міндеттері болады. Бұл сабақтар
үшін мұғалім оқушының дайындық деңгейі мен пәндер интеграциясын қолдану
мүмкіндігінің жеке-даралығын есепке ала отырып, оған керекті міндетті
таңдайды.
Пәнаралық байланыстар – бұл ғылыми-жаратылыстану кезеңі мен физика-
математикалық сабақтардағы тұлғаның практикалық әлеуметтендірілуіне
талаптанушы қазіргі дидактикалық, кешенді мәселесі болып табылады.
Пәнаралық байланыстың үш негізгі бағыты бар:
1) Бірінші пәндік саланың білім мен шеберлігі;
2) Екінші саладағы білім мен шеберлік;
3) Оқыту үрдісі кезіндегі осы білім мен шеберлікті интегралдау.
Берілген бірлескен курс, оқушылардың ерекше пәндерге, сабақтардың
қуатты интенсификациясының арқасында қызығушылықты арттырып, тұлғаның
танымдық қызметі мен құндылықтарын кешенді түрде әрекет етуге мүмкіндік
береді. Сонымен бір сөзбен айтқанда: пәндердің интегралдануы – ойлау
қабілеті үрдісін дамытады.
Қоғамның бүгінгі басты бағыттарының бірі – білім беру үрдісін
ақпараттандыру. Бұл бағыт жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы
дамыта оқыту, қашықтан оқыту, дара тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді.
Қазақстан Республикасының Білім беру туралы заңында, еліміздің білім
беру жүйесінің басты міндеттері атап көрсетілген. Соның бірі – білім беру
жүйесін ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, бүкіләлемдік
коммуникация желісіне шығу.
Білім беруді тез қарқынмен компьютерлендіру қажеттілігі мына
факторлармен түсіндіріледі:
1) Оқушыны қазіргі қоғам сұранымына сай өзінің өмірлік әрекетінде
дербес компьютердің құралдарын қажетті деңгейде пайдалана
алатындай жан-жақты дамыған дара тұлға ретінде тәрбиелеу.
2) Жаппай компьютерлік сауаттылық мәселелерін шешу, яғни,
оқушыларға ақпараттық-коммуникациялық техника құралдарын
пайдалану дағдысын қалыптастыру.
3) Оқушының шығармашылық қабілетін, эксперименталды іскерлігін
дамыту.
4) Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейін жетілдіру, тиімділігі мен
сапасын жоғарылату мақсатында компьютерді жекелеген пәндерде
оқыту құралы ретінде пайдалану.
Жаңа ақпараттық технологияны білім беруде ақпараттандыру құралдарын
пайдалана отырып, жоспарлы және саналы түрде білім беру үрдісін, білімді
игеруді зерттеумен айналысатын дидактиканың саласы ретінде қарастыру.
Қазіргі кезде сабаққа дайындалу барысында мұғалім сабақ мазмұны
оқушылар үшін танымдылығы жағынан қызықты әрі жаңаша өтуі үшін өзінің
бағалы уақытын қажетті материалды іздеу мен жүйелеуге жұмсайды. Ал
жекелеген курс бойынша мәселелік-бағдарлы оқу бағдарламалары пакетінің
болуы мұғалімге мұғалім-оқушы жүйесінде ақпаратты беруді, өңдеуді және
қайталауды жаңаша ұйымдастыруына мүмкіндік береді. Бірақ, мұның барлығы
жүзеге асуы үшін мұғалім компьютерлік оқыту технологиясы бойынша білімдер
мен іскерліктерді игеруі қажет. Бұл дайындық дифференциалды түрде болуы
тиіс, себебі, әрбір пән мұғалімдері үшін компьютерді оқыту үрдісінде
пайдалану әр түрлі сипатқа ие.
Сонымен қатар, көптеген зерттеулер мен эксперименттердің нәтижесіне
сүйенсек, жаңа ақпараттық технологиялар оқу үрдісінің тиімділігі мен
сапасын жоғарылатады деп танылғанымен, оны жекелеген пәндерде пайдаланудың
нақты әдістемелері, компьютердің оқушыға тигізетін психологиялық әсері
туралы нақты теория әлі жоқ. Сондықтан да жаңа ақпараттық технологиясын
жалпы білім беретін мектепте пайдалану бір қатар әлеуметтік-экономикалық,
философиялық, ғылыми-техникалық, әдістемелік және педагогикалық-
психологиялық мәселелерді шешуді қажет етеді.
Жаңа ақпараттық технологиялар және оның негізгі ұғымдары
Білім беруде компьютерді және оның құралдарын пайдалана бастаған кезде
оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары (ЖАТ) ұғымы пайда болды.
Анықтамалық сөздік бойынша: жаңа ақпараттық технологиялар – компьютер
құралдарын оқытуда пайдалану әдістері туралы білімдер жиыны[3].
А.Горячевтің тұжырымдауынша, жаңа ақпараттық технологиялары – мәтіндік
редактор, электрондық кесте, мәліметтер базасы, графиктік редатор,
мультимедия және коммуникациялық технологиямен сипатталады[4].
Р.Әбдірәсілова болса, жаңа ақпараттық технологияны оқыту құралдары
жүйесінің элементі деп қарастырады, Н.Апатованың анықтауынша, жаңа
ақпараттық технологиялары – қажетті техникалық және бағдарламалық жабдығы
бар компьютер[5].
В.Грищенко мен Б.Паньшин ақпараттық технологияны әлеуметтік ортаның
заңдылықтарына сәйкес және мейлінше аз шығынмен ақпаратты жасап, сақтап,
таратуды қамтамасыз ететін құралдар мен әдістердің жиынтығы дейді. Ал
Н.Макарова қысқаша компьютер негізіндегі технология деп тұжырымдайды[6].
И.Роберттің айтуынша, жаңа ақпараттық технологиялар – есептеуіш техника
негізінде қызмет ететін бағдарламалық құрылғылар, сонымен бірге ақпаратты
таратуды, өңдеуді, сақтауды, жинақтауды қамтамасыз ететін құралдар мен
ақпарат айырбастау жүйелері болып табылады[7]. В.Извозчиковтың анықтауынша,
білім берудегі жаңа ақпараттық технологиялар – оқытудың жаңа электрондық
құралдарын, ең алдымен, компьютерді оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланудың
әдіснамасы мен технологиясы[8].
Д.Матрос төмендегі шарттар орындалғанда ғана жаңа ақпараттық
технологиялар туралы айтуға болады дейді:
- егер ол педагогикалық технологияның негізгі ұстанымдарын
қанағаттандырса (алдын-ала жобалау, мақсатқа сәйкестік, біртұтастық және
тағы басқа);
- егер ол дидактикада теория және тәжірибе жүзінде бұдан бұрын
қарастырылмаса;
- егер ақпаратты дайындау және тасымалдау құралы компьютер болса[9].
Жаңа технологиялар – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың техникалық
және әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын, ақпаратты жинау,
ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің техникалық құралдары
мен әдістерінің жиынтығы - М.Жалдактың пікірінше[10].
Осыған қарағанда жаңа ақпараттық технологияға дидактика мәселелерін
есептеуіш техника көмегімен шешетін педагогикалық технология деген анықтама
беруге болады.
Білім беруді ақпараттандыру және оқытуды компьютерлендіру ұғымдарын
ажырата білу керек. Соңғысы компьютерді тек оқытуда пайдалану аумағын
қамтиды. Бұл жағдайда компьютердің мүмкіндіктері өте кең: электронды
оқулықтардың көмегімен жаңа білім, жаттықтыру тапсырмаларын беру,
оқушылардың білімін тексеру, тест алу, әр түрлі ойындар және тағы басқалар.
Оқыту үрдісінде компьютер оқыту нысаны және құралы болуы мүмкін. Яғни,
оқытуда компьютердің екі бағыты болады. Біріншісі бойынша компьютердің
мүмкіндіктерін сезініп және оны әр түрлі жағдайларда пайдалана білуге
қажетті білім, дағды іскерліктермен қаруландырса, екінші бағыт бойынша
компьютер – оқытудың тиімділігін жоғарылатып, сапасын көтеретін күшті құрал
болып есептеледі.
Жаңа ақпараттық технология құралдарын оқыту үрдісінде білім беру және
оқыту, қоршаған ортаны тану, оқыту экспериментінің нәтижесін өңдеу, оқу-
тәрбие үрдісін жүзеге асыру және педагогикалық технологияларды таратуда
тиімді құралы болып табылады.
Көптеген зерттеушілердің ойынша, бұл оқу орындарының техникалық
жабдықталуымен, мұғалім ұжымдарының ізденімпаздылығымен байланысты күрделі
әрі ұзақ үрдіс. Мұнда, негізінен, үш кезеңді бөліп қарастыруға болады.
Бірінші кезеңде, жаңа ақпараттық технология құралдарын игеру және оның
педагогикалық қолданылуын анықтау. Екінші кезеңде, аңа ақпараттық
технология құралдарын игеріп және оқытуды ұйымдастырудың жаңа түрлері мен
әдістері негізінде барлық дәстүрлі пәндерге кеңінен енгізу. Қазіргі кезде
көптеген педагогикалық бағдарламалық құралдар жасалған. Бірақ, дүниежүзілік
тәжірибе көрсеткеніндей, олардың барлығы оқыту үрдісін толық
қанағаттандырмайды. Үшінші кезеңде, жаңа ақпараттық технология құралдарын
пайдалану негізінде оқытудың әдістемелік негізі өзгеріп, білім беру мазмұны
жаңарып, оқыту үрдісін автоматтандыру жүзеге асуы қажет.
Оқыту технологияларына байланысты түсініктер
Біз талдайтын ұғымдардың көпшілігінде технология сөзі кездеседі.
Технология түсінігін қарап шықсақ, ол - өнім шығару процесінде жүзеге
асырылатын шикізат формасын, материалды немесе жартылай фабрикатты өңдеу,
олардың қалып-күйін, қасиеттерін өзгерту тәсілдерінің жиынтығы.
Технологияның ғылыми ретінде атқаратын міндеті – практикадағы ең тиімді
өндірістік процесті анықтау және оны пайдалану мақсатында физикалық,
химиялық, механикалық және де басқа заңдылықтарды анықтау. Оқыту
түсінігін анықтайық, ол – белгілі бір мақсатқа жету бағытында
ұйымдастырылған, жоспарлы күйде тұрақты жүзеге асырылатын, педагогтар,
шеберлер, тәлімгерлер, т.б жетекшілігімен жүргізілетін білімді,
біліктілікті және дағдыларды меңгеру процесі. Енді, жалпы оқыту
технологиясы түсінігіне анықтама берейік. Оқыту технологиясы – мынадай
шарттарды: 1) білімнің, ғылыми жетістіктердің, техниканың белгілі бір
аймағында қойылған мақсатқа жету бағытында ұйымдастырылған, жоспарлы күйде
тұрақты жүзеге асырылатын білімді, біліктілікті және дағдыларды меңгеру
процесін; 2) оқыту, өздігінен білім алу және өзін-өзі бақылау процестерін
керек етіп, соларды жүзеге асыратын шарттарды қалыптастыруды қамтамасыз
ететін әдістер, тәсілдер, құралдар жиынтығы.
Интерактивті режим – командалар мен жауаптар алмасу арқылы атқарылатын
тұтынушы мен жүйенің жұмыс істеу режимі. Қазіргі компьютер мен оның
жұмысына сәйкес бағдарламалық жабдығы интерактивті режимде программаларды
түзетуге, дисплей экранындағы бейнелерді қарап шығуға, толықтыруға, жүйенің
сауалына жауап енгізуге, басқа да жұмыстар орындауға мүмкіндік береді.
Оқытудың интерактивті режимі – оқушының жүйемен белсенді түрде өзара
әрекеттесуі арқылы орындалатын, әр түрлі оқыту, бақылау, навигация (бірінен
біріне ауысу) құралдары арқылы педагог жұмысын атқара алатын білім беру
процесі субъектілерінің диалогтық жұмыс режимін айтады.
Оқытудың компьютерлік технологиялары – ақпаратты бейнелеу, тасымалдау
және жинақтау, оқушының танымдық әрекетін бақылау және басқару сияқты
педагогтың кейбір функцияларын модельдейтін компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс құралдары және интерактивті бағдарламалық өнім
негізінде жұмыстың педагогикалық шарттарын жасау тәсілдері, әдістері,
құралдары жиыны. Білім беруде компьютерлік технологияларды пайдалану оқыту
үрдісін толық өзгертуге, оқытудың жеке тұлғаға бағытталған моделін жүзеге
асыруға мүмкіндік береді. Қазіргі оқыту құралдары әр түрлі оқыту формаларын
жетілдіруге мүмкіндік береді, оған қоса олардың оқушылардың өздігінен білім
алуын ұйымдастырудағы өзіндік жұмыстарды орындататын әдістемелік құрал
ретінде атқаратын жұмысының маңызы өте зор. Әрине, қазіргі компьютер мен
интерактивті бағдарламалық-әдістемелік құралдар мұғалім мен оқушының
әрекеттесу формаларын өзгертіп, мұғалімді оқытушыдан гөрі ақылдаса отырып,
көмектесетін кеңес беруші ретінде қарастырады. Ал мұндай өзгеріс оқушының
білімге деген ынтасын арттырып, сабақтың нәтижелік бақылаудың жаңа
модельдерін (баяндама, есеп беру, жұрт алдында жобаларды топ болып біріге
отырып қорғау) іздеуге итереді, оқытудың жеке адамға бағытталған қызықты
түрлерін енгізуді керек етеді.
Оқытудың компьютерлік технологиялары педагогтар мен оқушылардың
шығармашылық қасиеттерін дамытуға үлкен мүмкіндіктер береді.
Мультимедиялық технологиялар – бейнелік және аудиоэффектілік, әр түрлі
мультибағдарламалық мүмкіндіктерді интерактивті бағдарламалық жабдықтың
басқаруымен орындата алатын электрондық құжаттарды дайындау тәсілдері.
Мультимедия құралдары деп әр түрлі орталарды: графиканы, гипермәтінді,
дыбысты, анимацияны, бейнелік көріністерді пайдалана отырып, тұтынушының
компьютермен әрекеттесуін жүзеге асыратын аппараттық және бағдарламалық
құралдардың біріктірілген кешендерін айтады.
Мультимедиа жарнамалық бизнесте, компьютерлік ойындар жасауда кең
қолданылады. Мультимедиа технологияларының қызықты мүмкіндіктері –
электрондық оқу құралдарын жасауда және де басқа оқып үйренуге арналған
материалдар дайындауда көп пайдаланылады. Мультимедиалық технологияларды
кеңінен қолдану оқытудың қазіргі компьютерлік технологияларын дамытудың
жаңа бағыттарын дамытуға зор үлес қосып келеді. Мультимедиа технологиялары
құралдарын оқу-әдістемелік материалдары кешендерін жасауда қалай қолдануға
болады? Оларға әр түрлі мультимедиялық эффектілерді жай мәтіндермен
салыстырғанда қандай көлемде қосуға болады? Оқу құжаттарында мультимедиалық
қосымшалар пайдалануға шек қойыла ма? Осындай мәселелерді шешу бағытында
нақты зерттеу жұмыстарын жүргізу керек, өйткені, гармонияны бұзу, өте
жарқын, әсерлі қосымшаларды, мультимедиялық эффектілерді шамадан тыс
қолдану оқушылардың жұмыс қабілетін төмендетіп, оларды тез шаршатуы да
ықтимал.
Білімді ақпараттандыру – оқыту мен тәрбиелеу ісінің психологиялық-
педагогикалық мақсаттарын жүзеге асыру бағытында білім беру саласын қазіргі
кездегі жаңа ақпараттық технологияларды жасау және пайдалану жұмыстарының
теориясы мен практикасын қамтамасыз ететін процесс.
Қазіргі кездегі жаңа ақпараттық технологиялар – қазіргі компьютерлік
техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін
қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі
техникалық құралдар жиыны. Ақпараттық технологиялардың жиі кездесетін осы
анықтамасын біз де пайдаланамыз. Оқытудың қазіргі кездегі ақпараттық
технологиялары – қазіргі оқыту технологиясын интерактивті бағдарламалық-
әдістемелік сүйемелдеумен қамтамасыз ететін қазіргі компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс құралдары, инструменталдық бағдарламалық
құралдар жиыны. Оқыту ісіндегі қазіргі ақпараттық технологиялардың негізгі
міндеттері – танымдық әрекеттерді басқару процесі мен қазіргі ақпараттық
білім ресурстарына қол жеткізудің интерактивті ортасын жасау ісі болып
табылады[11].
Оқыту үрдісінде компьютерді тиімді пайдалану әдістемесі
Білім беру үрдісі – ақпараттық қоғам жағдайындағы жас өспірімдерді жан-
жақты даярлайтын процесс болуы қажет. Сондықтан білім беру жүйесінде
компьютерлерді пайдаланудың маңызы зор. Өйткені, компьютер адам қызметінің
барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ
мамандарының ақпараттық мәдениеті негіздерін қалыптастыру, оқушылардың
компьютерде жұмыс жасауды игеруімен тығыз байланысты.
Компьютерді мектепте оқытуды практикаға енгізу әлеуметтік,
экономикалық, теориялық және практикалық сипаттағы түйінді мәселелерге жол
ашып отыр. Атап айтқанда, ғылыми-техникалық прогрестің тез өсу қарқыны
жоғары деңгейлі мамандар даярлауда жаңаша оқыту әдістерінің қажеттігін алға
қоюда. Бұл мәселелерді шешудің бірден бір жолы – оқу үрдісін
компьютерлендіру. Компьютерді оқу процесінде тиімді пайдалану үшін оны
қолданудың әдістемелік жүйесін жасау керек. Білім беруді ақпараттандыру
мәселесінің ауқымы өте кең және көп салалы. Бұл мәселе төңірегінде кейінгі
жылдары көптеген ғалымдар мен әдіскерлер зерттеу жұмыстарын жүргізіп, құнды-
құнды еңбектер жазып шығарды.
Теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді оқып, талдау жасау негізінде
мынадай тұжырымға келуде. Біріншіден, көптеген жаратылыстану пәндерінде
компьютерді пайдалану мәселесі іске асырылуда, бірақ бұл мәселе физика
пәнінде кең өріс ала-алмай отыр. Екіншіден, көптеген пәндерде компьютерді
пайдалану қалыптасқан психологиялық-педагогикалық талаптарға онша сай
келмейді. Себебі, бұрынғы қалыптасқан оқу үрдісінде қарым-қатынас тек
мұғалім мен оқушы арасында компьютерлік педагогика пайда болғаны мәлім.
Сондықтан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І-тарау. Физика пәнін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану
1.1.Физика пәнін жеке оқытудағы жаңа ақпараттық технологиялар
1.2.Жаңа ақпараттық технологияларды физика сабағында пайдаланып,
оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіру
1.3.Компьютерлік оқыту мәселелері
ІІ-тарау. Физиканы оқытуда электрондық оқулықты қолдану
1. Электронды оқулықтар туралы жалпы мәліметтер
2. Физика пәні бойынша электрондық оқулықтардың талдау мазмұны. Физиканы
оқытуда олардың әдістемелік қолдану тәсілдері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Жұмыстың негізгі мақсаты – физиканы компьютер көмегімен жеке оқытуда
тәжірибелік зерттеме тәсілдерін талдау мен дәйектеме беру.
Зерттеу маңыздылығы – физика пәнін оқыту үрдісіне компьютерлік
технологияларды енгізе отырып, физиканы жекелей оқытудағы алғышарттарды
құру болып табылады.
Жұмысты орындау барысында келесі міндеттер қойылды:
1) Оқу еңбегін рационалды ұйымдастыру дағдыларын қалыптастыру;
2) Оқытылатын пәнге қызығушылықты қалыптастыру;
3) Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін дамыту;
4) Өз бетімен жұмыс істеудің арқасында осы дағдыларды кеңейтіп және алған
білімдерін дұрыс пайдалануды қалыптастыру.
Қоғамның қазіргі заманғы даму деңгейі, жоғары білімді мамандарды, еркін
ойлайтын, шығармашыл кәсіби адамдарды талап етеді. Бұл қазіргі заманғы
педагогиканың алдына бәсекеге қабілетті тұлғаны, дамыту тәсілдерін
қалыптастыруға міндет қояды. Соңғы он жылдықта бұл міндеттер үлкен
табыстармен, зерттеме мен әр түрлі педагогикалық технологияларды білім беру
үрдісіне енгізу арқылы шешіледі.
Педагогикалық технология – бұл ғылыми дәйектемелік таңдау сипаттамасы
(оқушы мен оқытушының өзара қарым-қатынасын ұйымдастыратын үрдісіне),
оқытушының ұйымдастырған іс-әрекетінің оқушымен өзара қарым-қатынасы,
қоршаған нақтылықтың субъекті ретінде тұлғаның барынша дамытудың мақсатында
әсер етуі. Тұлғаны тәрбиелеуде мақсатты процесі оның ақпараттандырылуы және
әлеуметтендірілуі, өзгерту тәсілдері оның дамытылуында және өзін дамыту
педагогикалық жүйелерде жүзеге асырылады. Бірақ та көптеген адамдар осы
уақытқа дейін, ақпараттық технологияның білімнің дегуманизациялануына әкеп
соқтыратынына үрейленеді. Алайда, компьютерлендірілген қоғамның арқасының
табалдырығында жалпы және білім жүйесінде жекелей алғанда тұрғандарды
алсақ, олар студенттердің қандай қуанышқа кенелетінін, достық
хабарламалармен мұхиттар арқылы алмасатынын көріп, былай деуге болады:
технология, керісінше білім беру ортасын гуманизациялауға қабілетті.
Әрқашанда оқуға мәжбүр етіп, ол бұл оқыту үрдісін тек қана рақатқа
айналдырып, бірден тәжірибелік нәтижелерді сезінуге болады.
Электроника мен оптикалық сақтау тәсілдері мен беру, өңдеу және
ақпаратты көрсету мүмкіндіктері кең әрі тиімді компьютерді физика пәнін
оқыту үрдісінде пайдалануға зор мүмкіндік береді.
Есептеуіш техниканың мүмкіндіктерін сабақтарда пайдалану, оқытудың
тиімділігін арттыруға, оқушылардың білімінің бағасы мен сапасын жақсартуға,
оқушыларға көмек беру уақытын көбейтуге мүмкіндіктер береді. Әрбір оқушы
оқытудың жекелей ырғағына, оқытылатын материалдың берілген тереңділігіне,
өзіне керекті көмектің деңгейіне еріп отырады.
Студенттер мен оқытушылардың еңбегін парасаттандыру мен шығармашылық
қабілеттерінің компьютерлік қолдау, элиталық білім беру арқылы
қызметкерлерді жоғары кәсіби дайындыққа дайындау, ақпараттың жемісті
дамытылуынан білім беру жүйесі жақсы нәтижеге жетеді.
Жоғары білімді ақпараттандыру – бұл жиынтық шараларын іске асыру,
мамандарды жоғары деңгейде дамытуға бағытталған, есептеуіш техникамен
компьютерлік технологияларды оқу және ғылыми-зерттеу жұмыстарында, оқыту
үрдісін басқарғанда осы саланы кеңейту жолы арқылы тиімді пайдалану.
Ақпараттандыру – студенттерге шығармашылық ойлауда оның ынталандыруына
қосымша мүмкіндіктер қалыптастырады, өз бетімен жұмыс істеу маңыздылығын
жеделдетеді, сонымен қатар өз бетімен жұмыс істеудің бақылауы мен өзін
бақылауы жеңілдетіледі. Оқытушының жеке жұмысының деңгейі жоғарылайды,
оқыту жұмысында интеллектуалды және қол жұмысы құраушыларының арасындағы
байланыс өзгереді.
Қазіргі уақытта адамзат үшін өзекті мәселе болып, ашық қоғамның, яғни
“шекарасыз қоғамның” құрылуы болып саналады. Білім беру жүйесінің шыңдай
түсуінің ашықтық пен еріктілік ұстанымдарына сүйене отырып, оның маңызды
шартының қалыптастырылуы мойындалады. Ашық та еркін білім беру бірыңғай
білім беру кеңістігін құрылуын ұйғарып, сонымен қатар барлық білім беру
үрдісінің қатысушыларына ақпараттандыру мен білім беру ресурстарына, әрбір
оқытылушыға барынша өзінің тұлғалық сапасын дамытуға тең мүмкіндіктер
ұсыну. Әсіресе, бұл басқарушы білім беру ошақтарынан қашықта орналасқан
аудандар үшін өзекті болып саналады. Білім беруде парадигманың ауысуы
жетілдірудің негізінде педагогикалық технологияларды педагогикалық
жүйелерде білім берудің жаңа үлгісін құрудың қажеттілігін тудырады.
Дүниежүзілік және қазақстандық білім беру жүйелерінде қазіргі уақытта,
желілік ақпараттық технологиялардың негізінде интегралданған білім беру
жүйелерінің құрылуына беталыс пайда болуда.
Ашық білім беру идеяларын іске асыру үшін жаңа үйлесім мен
инновацияланған білім беру технологиялары қажет, Әсіресе бұл жүйеде
қашықтан оқыту, “виртуалды” оқыту түрлеріне оқушылардың өз бетімен және
жекеленген жұмыстарына орын бөледі.
Берілген жұмыста физиканы оқыту үрдісінде жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану қарастырылады.
Электронды және оптикалық ақпаратты сақтау, беру, өңдеу және көрсету
тәсілдері, физика пәнін оқытуда компьютерлік тәсілдерді тиімді әрі кең
пайдалануға мүмкіндіктер береді. Есептеуіш техника оның іргелі негізі -
физика болып саналады. Оның сабақ беруде құрал ретінде ғана емес, сонымен
қатар физикалық процесттер мен құбылыстарды үлгілеушісі және қазіргі
көрнекілік құралы ретінде, лабораториялық жұмыстардың математикалық өңделу
нәтижесінде, оқушының өзін бақылау және қадағалауында кең қолданыс табуда.
Мен есептеуіш техниканы пайдалану технологиясын сабақтарда дайын
физикаға байланысты бағдарламаларды пайдалана отырып құрдым. Одан басқа
оқушылардың көмегімен құрылған бақылау жұмыстары, физикалық диктантар,
лабораториялық жұмыстар мен тағы басқа оқу бағдарламаларын, сонымен қатар
компьютердің басқа да мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сыныптан тыс
жұмыстарда компьютерді пайдаланып, оқушылармен бірігіп физика және
астрономия бойынша бағдарламалар құрдым. Бұл бағдарламалар оқыту үрдісінде
көптеген жеңіл амал-тәсілдер мен жаңа ойлар ойлап табуға әкелді.
Қазіргі уақытта көптеген білім ошақтарында кеңінен телекоммуникациялық
викториналарды, басқатырғыштарды қолданады. Бұл дегеніміз топтық-жарыстық
сұрақ-жауап ойыны, әр түрлі мектептер мен қалалардағы оқушылар тобы
арасында электрондық пошта байланысын пайдалана отырып жүзеге асырылады.
Жарыстың қатысушылары өзінің шығармашылық қабілеттерін көрсетуге жақсы
мүмкіндіктері бар, себебі оларға берілген міндеттер зерттеу мінезіне ие
болады. Осы мүмкіндікті біз де пайдаланамыз: бұл викторина үшін топ
құрамыз, оның дайындығы сынып үшін ғана емес, мектеп өміріне қызықты іс-
шара болып табылады. Топтың жұмысын ғылыми-зертеу тобының шығармашылық
жұмысына жақындата отырып, теориялық және эксперименталды есептерді шешуге
таңдауда ерік беріледі. Соңғы шешулер әдетте бірлесе, “ми шабуылы” арқылы
өтеді, сонда оқушылар өзін белсенді ұстап және жарыс қызықты, тартымды
өтеді. Бұл бағыттағы жұмыс мектептегі физиканы оқытудың барлық деңгейін
қамтиды, ол біздің мектепте жетінші сыныптан тоғызыншы сыныпқа дейін
(негізгі мектеп). Бұл әр жыл сайын өзгеріп отырады, мысалы сегізінші сынып
тоғызыншы сыныппен құралас топтары, жетінші-сегізінші қазақ топтары және
аралас сыныптарды бірлестіре отырып жүргіземін.
Тағы да бір жаңа ақпараттық технологияның түрін қолдану, ол – қашықтан
ақыл-кеңес беру орталығының ашылуы, “интернет әлемі”. Бұл жүйеде оқушының
әр түрлі жас ерекшеліктеріне және барлық оқытылу деңгейлеріне қарай
көптеген қызықтыратын, ойландыратын сұрақтарға бірдей әрі нақты жауаптар
алуына, оқушылардың ой-өрісін, коммуникативтік қатынас қабілеттерін
кеңейтіп, дамытуға үлесі зор. Ал, менде оқушыларды қызықтыруға арналған әр
түрлі таныту материалдарды байытуға мүмкіндік тудырылады. Сұрақтар мен
жауаптар тізімін біз ақпарат стендінде орналастырып, оны үнемі толтырып,
жаңартып отырамыз. Көптеген ақпаратпен оқушылар физика кабинетінде (қағаз
түрінде) және информатика кабинетінде (электронды түрде) таныса алады.
Бірақ, мұндай мүмкіндіктер біздің мектепте қарастырылмаған.
Сонымен қатар, дарынды оқушылармен жекелей оқыту жұмысы жетілдірілген.
Бұл сабақтарда шығармашылық, зерттеу міндетерін шешуге, өздік эксперимент
жұмыстарын жасауға бағытталған.
І-тарау. Физика пәнін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану
1.1.Физика пәнін жеке оқытудағы жаңа ақпараттық технологиялар
Қазіргі әлемде ақпараттық технологиялар прироритетті білім беру
мақсаттарында жетістіктін негізгі құралы болуда. Оқыту үрдісінде жаңа
ақпаратық технологиялар қазіргі кезде тікелей компьютердің қолдануымен
байланысты. Компьютер – оқытудың әмбебап құралы болып саналады. Ол оқушының
білімін, шеберлік пен дағдылығын ғана емес, сонымен қатар оқушының тұлғасын
қалыптастырады, оның қызықтыратын мүддесін қанағатандырады. Жалпы білім
беру ошақтары мен жоғары білім беру мекемелерінде ақпараттық
технологияларды пайдалану, оқытушы мен оқушы рөлдерін және олардың қарым-
қатынастарын түбегейлі өзгертеді. Оқытушы өзінің оқушыларының,
студенттерінің алдында бастапқы ақпарат арнасы, бастамасы ретінде болады.
Қай жерден берілген, керекті ақпаратты алуға болады деген сұрақ, сұрақпен
алмасады, қандай түрде және қандай көлемде оқушы ақпаратты қабылдап, оны
меңгере алады. Жаңа ақпаратық технологияларды қолдану өзара байланыс
табиғатына көптеген өзгерістер енгізеді, бұл оқытушы мен оқушының арасында,
оқушы мен оқушының сонымен қатар, мұғалім рөлінің оқушылар арасындағы өзара
қарым-қатынасы өзгереді. Жаңа ақпараттық технология құралдары оқытушы мен
оқушының өз бетімен және бірлесе отырып шығармашылық жұмыстарын өркендетуде
шектеусіз мүмкіндіктермен қамтамасыз етеді. Мұғалім өзінің оқушыларының
өнімді жұмысының бірге қатысушысына айналады. Енді оның негізгі мақсаты –
оқушылардың тұлғасын дамытуға бағыттау, шығармашылық ізденісті қолдау және
олардың топтасқан жұмысын ұйымдастыру. Ақпараттық технологияларын оқыту
үрдісінде қолданғанда жалпы дидактикалық міндеттерді іске асырып, оны
алдына қоя білу:
← Оқу еңбегін рационалды ұйымдастыру дағдыларын өндіру;
← Оқытылатын пәнге қызығушылықты қалыптастыру;
← Ақыл-ой жұмысының жалпыламалық әдістерін мақсатты түрде қалыптастыру;
← Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауын дамыту;
← Оқушылардың шығармашылық жұмысын түрлендіруге дайындау;
← Алынған білімді пайдалануды өндіре білу және өз бетімен оқытудың
арқасында бұл білімді кеңейту.
Оқытуда ақпараттық технологияларды пайдалану, оның маңызды оқыту
ұстанымын – жеке ұстанымын анықтайды. Әрбір оқушы жекеше оқыту ырғағына,
атап айтқанда өзіне қажетті көмектін деңгейіне, жұмыс қарқынына оқытылатын
материалдың берілген тереңділігіне ереді. Оқыту үрдісінің бүтінділігі бұл
жағдайда өзгермейді. Жекелей оқыту арқылы ақпараттық технологиялар
көмегімен оның дифференциясына көшу жүзеге асырылады. Сонымен қатар,
ақпараттық технологияларды тиімді пайдалану кезінде оқушылардың себепті
өзгерістері болады.
Білім беру үрдісінде ақпараттық технологияларды жөнді пайдалануы, оның
көмегімен дидактикалық ұстанымдар жетілдіріледі, ғылыми қол жетуі,
көрнекілік, саналы және белсенділігі, жекелей оқытылуға жақындалу
қалыптасады. Жаңа ақпараттық технологияларды сәтті пайдалануда әртүрлі әдіс-
тәсілдер, түрлер және оқыту құралдары байланыстырылады.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана отырып оқыту – бұл
қажеттілікке сай оқытушыны алмастыруға болады, яғни тәуелсіз болудың оқыту
тәсілі.
Оқыту үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолданудан нәтижелі
әсердің алынуы бұл ақпараттық және көрсету бағдарламалары, компьютермен
оқушының жұмысын интерактивті тәртібін қамтамасыз ететін үлгілеуші
бағдарламалар, білімділік деңгей диагностикасына арналған эксперттік
жүйелер. Интернет желісінің ақпараттық ресурстарына жолдың ашықтылығы[1].
Қазіргі білім беруде екі түрлі оқыту түрін бөліп көрсетуге болады:
тізбектелген, қатаң белгіленген (сызықтық) оқытылу және сызықтық емес
(тізбектелмеген) жеке бағдарлық оқыту.
Ең қызықты және кемелді болып сызықтық емес, тұлғалық-бағдарлық оқытылу
болып табылады, оның өзі ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың
арқасында, оған мүмкіндік ашылды.
Математикалық-жаратылыстану кезеңінің пәндер курстары бойынша оқыту
үрдісін сызықтық емес білім үлгілері мен сызықтық емес құралдар,
технологиялармен оқытуда едәуір жетілдіріле түседі.
Есептерді шеше алатын шеберлікті көрсету үшін әдетте декларативті
білімді яғни, деректер туралы білім, құбылыстар мен заңдылықтар,
процедуралық білімдерді айыру қажет. Процедуралық білімдер декларативтік
негізінде интенсивті тәжірибе жолында пайда болды. Осы білімге ие болған
жоғары мамандандырылған эксперттерді осы қасиетпен басқалардан айыруға
болады.
Декларативті білімге компьютерлік жүйелерді оқыту қазіргі гипермәтін
мен мультимедиа технологияларының арқасында жоғарғы мүлтіксіздік деңгейіне
бұрын жетті. Әсіресе, білімнің екінші түрін берумен үлкен қиындықтар
байланысқан (себебі, бұл ортада есептерді шығаруды үйрету үшін) маманның
процедуралық біліміне сүйене отырып, оған есептерді шығарып үйретуге
болатын орта қажет. Яғни, қарастырылып отырған пәндік саласының, есептерді,
міндеттерді шығаратын үрдістің үлгісі құрылуы керек. Осы сияқты үлгілерді
типтік алгебра мен геометрия салалары бойынша құру мәселе емес, себебі бұл
берілген жағдайда математик-эксперт анық оның тамаша стратегиясын
қалыптастыра алады, осы құрылған жоспар бойынша оқушы нақты шешімге келе
алады немесе көптеген толық жетілмеген білім салаларымен жұмыс істеуге тура
келеді.
Берілген жағдай дәстүрлі алгоритмдік деректерді өңдеу әдістері негізіне
де білім бірлігінің жиынтығы – білімдер базасы әдісін құра және қолдана
отыруға әкелді. Бұл өз алдына мәселелері бар салалар мен олардың байланысы,
объектілерінің іс-әрекеті және де анықталмағандықпен осы әрекеттердің
орындалуын көрсетеді.
Жасанды зердені зерттеу барысында соңғы 10-15 жыл ағымында өз алдына
экспертті жүйелер бағыты қалыптасты (жиналған білім деректерінің
негіздемесіне сүйене отырып). Эксперттік жүйелердің тағайындалуы, өте қиын
есептерді жиналған білім деректерінің негіздемесінен тұжырымдалады. Бұл
орайда қарастырылатын мәселесі бар саланың жұмысы айқындалады. Осы
эксперттік жүйелерді қолданудың оң қасиеті болып әртүрлі жағдайларда
шешімдер қабылдау мүмкіндігі, бұл жағдайларда оның алгоритімі алдын-ала
белгісіз және пайымдаулар тізбегі түріндегі берілген деректер бойынша
қалыптасады.
Соңғы жиырма жылда білім беру саласы үшін интеллектуалды жүйелер
облысындағы мамандар эксперттік жүйелерді құру мен пайдалану аймағында
белсенді зерттеу жұмыстарын жүргізуде. Жаңа экспертті жүйелер тобы –
экспертті оқыту жүйелері пайда болды.
Экспертті оқыту жүйе дегеніміз бұл – қандай да бір пәндік облысы
бойынша эксперт білімі негізінде педагогикалық мақсаттың іске асырылуы,
үйретудің басқару мен үйрету диагностикасын іске асырып, сонымен қатар
эксперттердің (пәндік-маман, әдіскерлер, психолог-мамандар) мінез-құлқын,
жүріс-тұрысын айқындап көрсетеді. Экспертті оқыту жүйенің эксперттілігінің
негізі оның оқыту әдістемесінде, соның арқасында ол оқытушыларға оқытуға,
оқушыларға оқуға көмектеседі.
Бірақ та, осы уақытқа дейін жасалынған көптеген жүйелерді оқушымен
шектелген қарым-қатынас әдістерін ұйымдастырған, сонымен қатар өзінің
жұмысын түсіндіру барысы бар жүйелер жетілдірілмеген. Оқыту үрдісіндегі
пайдаланатын бағдарламаның педагогикалық құралдарды эксперттік үйрету
жүйелерінде пайда болған оқу саласына арналған жаңа буындағы бағдарламаның
құралдары пайда болуына орай, оларды ұғындыру қажет болды, бірақ нақты
түсінік берілген жоқ. Эксперттік оқыту жүйесінің архитектурасы екі негізгі
компонентті ерекшелейді:
1. Білім базасы (білім бірлігін сақтайтын орын);
2. Интеллектуалдық интерфейстен, алынатын нәтижелердің түсініктемелері
мен алынатын білімнен, шешімді шығарушы механизмнен тұратын білімнің
бағдарламалық өңдеу құралы.
Оқушы мен экспертті оқыту жүйелер арасындағы деректермен алмасуын
интеллектуалды интерфейстің бағдарламасы орындайды. Сонымен қатар, ол
оқушының хабарламасын қабылдап, оны білім базасын бейнелеу түріне
түрлендіріп, керісінше ішкі нәтиже бейнесін оқушы пішініне түрлендіріп,
керекті жад тасуышына хабарды береді. Экспертті оқыту жүйесі мен оқушы
арасындағы қатынас диалогын ұйымдастырудың маңызды талабы оның
табиғилығында. Есептерді шығарғанда маңыздысы оның тізбектелуінде,
профессионалды терминдерде оқушы бейнесімен және оқушының көрінісімен
сәйкес болып оның профессионалды терминдерде жүргізілуі.
Үйрету саласында жұмыс істейтіндерге түсіндірме жүйелерінің жақсы
дамытылуы экспертті оқыту жүйелері үшін де өте маңызды болып табылады.
Бұнда экспертті оқыту жүйелерін оқыту үрдісінде “мұғалімнің” белсенді
рөлін ғана емес, сонымен қатар жүйенің ішінде болатын ішкі процесттерді
қолданбалы облысты үлгілеудің көмегімен зерттейтін, анықтамалықтың рөлін де
атқарады. Жетілдірілген түсіндіру жүйесі екі компоненттен тұрады: белсенді,
оқу үрдісі барысында беретін ақпараттық хабарлар жиындарын, нақты шешімі
бар есеп жолынан тәуелді болатын, толығымен жүйенің анықталуымен; оқушының
бағдарлық іс-әрекетінің әрекетсіздігі, енжарлығы (түсіндіру жүйесінің
негізгі компоненті).
Түсіндіру жүйесінің белсенді компоненті болып ашық, жүйеден алынған
нәтижелер мен әрекеттермен еретін түсіндірме болып табылады. Түсіндірме
жүйесінің әрекетсіз компоненті болып – білімнің негіздемесіне сай, тек қана
жүйеге тән, ақпараттық қолдаудың сапалы жаңа түрі. Бұл компоненттің
оқушымен шақырылатын жетілдірілген көмек жүйесінен басқа, есепті шығару
барысының түсіндіру жүйесі бар.
Жетілген түсіндіру жүйесінің маңызды ерекшелігі болып, оқушымен қарым-
қатынаста табиғи тілді қолдауында. “Мәзір” жүйесін кең түрде пайдалануы
ақпаратты дифференциалдап қана қоймай, жетілдірілген экспертті оқыту
жүйелері оқушы дайындығының деңгейі мен оның психологиялық портретін
қалыптастырады.
Бірақ та оқушыны есептің толық шығарылуы көптеген керек емес бөлшектері
әрқашан оны қызықтыра бермейді. Бұл жағдайда, жүйе тізбектен тек қана
қажетті сәттерді, олардың маңыздылығы мен оқушының білім деңгейін есепке
алуға тиісті. Ол үшін оқушының білім және ниет үлгісін білім базасында
қолдау болу керек. Егер де оқушы берілген жауапты түсінбеуін әрі қарай
жалғастырса, онда жүйе қандай да бір білім фрагментінің, қолданған үлгінің
негізінде білім мәселелерін толық мағынасын ашуға үйрету қажет.
Экспертті оқыту жүйесінің жасалушы және пайдаланушының негізгі ұстанымы
болып өзін үйретуші және өзін танытушы конструктивті оқыту үрдісі алынған.
Өзін таныту және өзін оқытуды қолдануда конструктивті оқыту үрдісін
экспертті оқыту жүйесін жетілдіру мен қолданудың негізгі ұстанымына
алынған, ол субъектіні оқытудың қызметтік үйлесімін жарастыра отырып,
экспертті оқыту жүйесінің жетілдірілуімен және өзара тоғысу әсерінің
экспертті оқыту жүйесінің оқытудың өзін-өзі таныту және өзін оқытуды
жетілдіру негізінде болады. Ұсынылған кестенің негізгі айыратын сәттері
болып:
1. Оқушының мүмкіндігі бойынша тірегі;
2. Оқыту барысының басқаруымен білім базасын құрғандағы эксперттік және
тану әдістерін кең түрде пайдалануы;
3. Білім бақылауы мен оқытудың әр түрлі сатысындағы қызметтік үйлесуін
пайдаланып, оқушының өзі педагог рөлінің орнын баса алады, ұсынылатын
тапсырмалар конструктивтік мінез-құлыққа ие болады, оқыту үрдісі
рекурсивті болып табылады. Оқыту барысында ізденім элементтері
енгізілген, яғни егер ақпарат толық және анықталмағандық шартында
шешімді қабылдау керек болса, онда мүмкін оқыту үрдісін сол кесте
бойынша тереңдетуі қажет.
Экспертті оқыту жүйесінде құралатын есептің сапалы шешілуі үшін білімді
толық бірлескен жүйеге қабылдап, құрамалау үшін, кемінде оның үш типі болуы
тиісті: пәндік саланы зерделеу туралы, оқыту стратегиясы мен педагогикалық
әдістері туралы (педагогика саласы), тұлғаның психологиялық ерекшелігі
туралы, қызметтің таным, ойлау сипаттамалары (психология саласы).
Білім алуды ұйымдастырудың үрдісін пайдалану үшін репертуарлық тор
әдістемесін ұсынуға болады, экспертті оқыту жүйесінде пайдаланылатын қиын
құрылымды білімнің бірлескен табиғатын анықтауға мүмкіндік береді. Оқушының
пәндік, әдістемелік-педагогикалық, психологиялық даралығын ескереді.
Танымдық қызметтің себебімен басқаруға, берілген және айқындалған
элементтер мен құрылымды пайдалану мүмкін болады.
Осы әдіс түрін пайдалану ұстаздың профессионалды қызмет тәжірибесін
студентке беруге мүмкіндік туғызады. Бұл жеке тәжірибе түсінік беретін
ақпаратта райланып, оқытушының құрылымына салыстырмалы түрде оңай
бөлшектеніп, құрмаласады, ол көбінесе жақсы жетілдірілген амал-тәсілдердің
көмегімен автоматты түрде анықталады. Әрбір студенттің жеке-дара оқытылуы –
тәсілдің мағынасында негізі қаланған, сонымен қатар, әрбір студент өзіне
қажет деген стратегияға сәйкес пәндік саланы зерттеуде тұжырымдалады.
Экспертті оқыту жүйесінің басты жетілдіру мақсаты болып, оқытушы
білімінің деңгейін салыстырғандағы студенттің ағымдағы білім деңгейінің
бағалануы саналады. Екі торлар тобын салыстыру оқытушы мен оқушы
көріністері арасындағы айырымды бағалауға мүмкіндік береді.
Экспертті оқыту жүйесінің технологиясына негізделген физикалық
компьютерлік бағдарламалар, білім беру үрдісінде көп таралған. Қазіргі
кезеңде жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың жаңа сатылары
жоспарлануда. Ұсынылатын концепциясының негізінде келесі ережелер
кірістірілген:
← Компьютерлік оқыту бағдарламасы – оқытудың эксклюзивті түрі ретінде
қарастырылмай, оқу үрдісінің дәстүрлі түрлері – лекциялар,
консультациялар, лабораториялық жұмыстармен үйлестірілуі қажет.
Сонымен қатар, компьютерлік оқыту үрдісінде студенттің өздік
аудитордан тыс жұмыстарындағы пайдалылығын ескеру қажет;
← Компьютерлік оқыту бағдарламасының типтік құрылымын осыған сәйкес
айқындалады: курс бағдарламасына нақты жауап беретін, жеке-дара
тапсырмаларымен оның жақсы меңгерілгенін бақылауы мен ақпараттың
алмасып, кезектесуі;
← Компьютерлік оқыту бағдарламасында оқушы әр түрлі заттар және оның
қасиеттері мен айналуларымен танысу жүргізілуі қажет. Физикалық
құбылыстарды зерттегенде осындай әсерлі бақылау, таптырмайтын әдістің
бірі болып саналады.
Жоғарыдағы компьютерлік оқыту бағдарламасы құрылымының әдістемесі оның
маңыздылығын анықтайды, бірақ та оның нақты физикалық пәнінің профилінен
тәуелді болады:
1. Компьютерлік оқыту бағдарламасындағы ақпарат дәстүрлі емес,
мүмкіндігінше қызықты, тартымды ең бастысы шағын түрде көрсетілуі
қажет. Көптеген теңдеулердің мәтіндік бейнелі образдары ретінде
қолдануын қысқарту керек. Олардың орнына қысқаша формулалар,
схемалар. Әсіресе – физикалық құбылыстардың компьютерлік
үлгілеушісі, экранда газдың бөлінуін, тұнбаның түсуін,
реагенттердің түсін өзгертуін бейнелеу, соңғысына әсіресе зейін
бөлу керек, себебі физикада түс өзгерту үлкен орын алады.
2. Экран дисплейінде тек физикалық реакцияларын бейнелеп қана қоймай,
оны мөлшерлі ақпаратпен сәйкес студенттің алуын ұйымдастыру, мысалы
“синтезделген” заттың шығу анықтылығы, оның маңызды сипаттамасы мен
константасы.
3. Оқушыға ұсынылатын тапсырмалар көп нұсқалы болуы тиісті. Алдыңғы
ақпаратқа үндеу жасауға мүмкіндігін қамтамасыз ету керек, сонымен
қатар, қате жауапқа көмек көрсетуді ұсыну, ал келесі сәтсіз жауап
үшін – дұрыс жауап беру. Компьютерлік оқыту бағдарламасын
тәжірибелік тексеру кезінде, студенттің тапсырмалары жұмысының
нәтижелеріне статистикалық таңдау жүргізу, олардың ары қарай
қиындық деңгейі мен көлемін оңтайлы етуін қарастыру.
Компьютердің білім беру саласындағы практикалық қолданылуы бүгінде
үлкен мағына табуда. Оның қолданылуы, тек оқыту дәлелділігін жоғарылатудан
басқа, оқытуды жекелеуге себеп бола алады, мұндағы жекеше оқыту жай жеке
оқытуға өту мағынасында ғана емес, оқушының терең әдістемелік және
психологиялық тұлғаға өту мағынасында айтылады, оның мақсаты –
жетілдірудің сатылануы және үйлесімділігі.
Пәндік мазмұндамаға сәйкес, электрондық курсты төрт негізгі модульге
бөлуге болады: гипермедиа технологиясын пайдалана отырып, құрылымдық мәтін
түрінде көрсетілген, керекті оқу материалынан тұратын электрондық оқулық,
оқушыларда жиі қиындық туғызатын физикалық түсініктемелердің бейнеленуі,
көрнекілік көріністер (электрлік өрістің күш сызықтары, магниттік
индукцияның вектор бағытының өзгерісі және тағы басқа). Сонымен қатар, оның
құрамына мектеп зертханасы үшін керекті құрал-жабдыққа шамасы келмейтін
физикалық тәжірибенің бейнежазулары; лабораториялық практикум аса қиын және
қауіпсіз (компьютерлік үлгілеу бағдарламаларын пайдаланып, сыныпта
орындауға болмайтын өздік тәжірибенің орындалуы, мысалы жоғары кернеуді
қолданғанда); келесі практикалық жұмыстың орындалуын жетілдіруге болатын
тренинг; бақылау блогы, өзінде екі түрлі жүктеме мағынасы бар; біріншіден,
тестер жүйесінің көмегімен оқушының оқу деңгейін тексеру, екіншіден тест
нәтижесінің негізінде оқушыға ыңғайлы да тез анықтамалық материалын дер
кезінде өзіне керекті ақпаратты алуға болатын динамикалық+ үлгісін құру.
Бұл құрылым оқыту үрдісінің дәстүрлі компоненттерін қайта жаңғыртады:
жаңа материалмен таныстыру, алынған білімді практикалық түрде бекіту, ақыл-
кеңес беру мен меңгеруін бақылау. Сонымен қатар компьютерлік дамыту
компоненттері арасындағы байланыс пен тану қызметін ынталандыруға мүмкіндік
береді.
Материалдың гипермәтіндік ұйымдастырылуының арқасында, тақырыптар
жиынтығы мен оны оқыту тереңділігі кеңейтілген диапазонда түрлендіріліп
отырады, бұл кезде оқушының әр түрлі деңгейі физиканың қысқартылған курсты
гуманитарлық мектептерден бастап физика-математикалық мектептерге дейін
оған өзінше баптау жасауға болады. Сондықтан бірнеше оқулықтан бас тартуға
мүмкіндік туғызылып, пайдаланушының тізімі өсетінінін кепілдейді.
Компьютерді оқытуды қолданғанда мынаны есте сақтау қажет, жалпы
физиканы оқытудағы негізгі мақсат болып ақиқаттар соммасын меңгеру, формула
бойынша есептеулердің тренингісі емес, қарапайым бағалаулар мен физикалық
ойлаулар, дүниетаным көзқарасын жетілдіру, құбылыстың жинақы үлгісін құрып,
оның қолдану аясын бағалау. Компьютерлік оқулықтың құрылымы осы мақсатқа
жетуге мүмкіндік беруге тиісті[2].
1.2.Жаңа ақпараттық технологияларды физика сабағында пайдаланып,
оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіру
Білім берудің қазіргі тұжырымдаманың маңызды міндеті болып, оқушылардың
қоршаған ортада болып жатқан құбылыстары мен процестердің жалпы
көрінісінің дамытылуы.
Бүтін бірлескен әлемнің үлгісін қалыптастыру мен дамытудың негізгі
мәселесі – барлық мектеп курсын қамтитын жалпы ғылыми-зерттеу әдістері мен
интегралданған оңтайлы әдістерінің жоқтығынан. Қазіргі уақыттағы ғылыми,
пәнаралық ғылыми көзқарастар, зерттеу әдістері, интегралданған оңтайлы
әдістерін көрсететін жалпы ғылыми ойлау стилін қалыптастыра отырып, бұл
мәселені шешуге болады. Ойлау стилі ойлау мәдениетін анықтап, әлемнің ой-
өріс позициясын айқындайды. Орта мектептегі ойлау стилін қалыптастырып,
дамыту үшін мынадай керекті базалық түсініктер бар, “үлгі”, “жүйе”,
“ақпарат”, “жіктелу”, “формализация” және “Информатика және есептеуіш
техника” курсы бар. Оқыту үрдісіне жаңа ақпараттық технологияларды ендіру,
оқытушының ойлау стилін, оқыту әдістемесін өзгертуге әкеледі. Физика және
информатика пәнаралық байланысында, информатика көптеген есептеуіш
тапсырмалар мен эксперименталды жобаларды шешуге арналған құрал ретінде
қарастырылады.
Информатика – ғылымның техникалық жетістігі, кибернетика бөлігі, жалпы
ғылымдар кешені болып ұсынылып көрсетіледі. Компьютерді физика сабақтарында
пайдаланудың, оқытушыға да оқушыға да жеке-дара шығармашылықпен оқуға,
үйлесуге мүмкіндік береді. Ол – оқушылардың ойлау қабілетін, ынтасын
шығармашылық қабілетін дамытып, табиғат заңдарын берік, нық та саналы
меңгеруін береді. Оның мақсаты оқушыларды жаңа ақпараттың дамушы
қоғамындағы белсенді шығармашылық қызметіне дайындау. Осы мақсатқа жету
үшін пәндерді оқытуда жаңа ақпараттық технологияның оңтайлы түрлерін
енгізу. Білім беру кеңістігіндегі тұлғаның білімді меңгеру әсерлілігі мен
өмірлік тәжірибе қорын арттыруға себеп болады. Соңғы кездегі әлеуметтік-
экономикалық өзгерістер, білім беру мекемелері мен қоғамның
ақпараттандырылу міндеттерін өзекті етті.
Әдістемелік бірлестіктермен бірлесе отырып ұйымдастырған информатика
мұғалімімен қызметтестік, сабақтарды әсерлі де қызықты еткізді. Мұнда олар
интегралданған сабақтармен сыныптан тыс жұмыстар өткізіп, онда оқушылардың
қоршаған ортаны ғылыми танудың әдістерімен таныстырып, дидактикалық
мақсатқа жеткізді, сонымен қатар оқушының шығармашылық қабілеттерін
дамытуға байланысты көптеген тренинг-жұмыстар жүргізді. Осындай сабақтар
сериясы мен сабақтан тыс үйірмелер жасалынып, оқушының қолдану әдеттерін
тәжірибеде жетілдіре, білімдерін жалпылай отырып қолданады. Тәжірибе
сабақтар, білімді жинақтаушы сабақтар өзіндік шығармашылық сипат алады.
Сонымен қатар, оқушылар мен студенттердің өздері де компьютерлік тестер мен
электрондық оқулықтар жасай алады. Бұндай сабақтар мен үйірмелердің міндеті
оқушылардың статистикалық ойлау қабілетін, өздерінің танымының табысына
жетудің сенімділігі.
Соның ішінде көптеген сабақтардың үлгілері бар, олар нақты тексерілген
және өзінің оң нәтижелерін береді. Сабақтар мына кезеңдермен берілген:
1. Ұйымдастырылған: жоба үлгісін анықтауда тұлғалық қатынастың
сенімді-дәлелдік түрі. Валеология элементтерін пайдалана
отырып, оқушыларды жақсы қызметтестікпен әлемді тануға
ынталандырып, икемдеу. Оның кезеңдік зерттеуіндегі білімнің
мақсаты мен бағытына жетуін анықтау.
2. Білімнің өзектілігі: оның алдында меңгерілген білімді
пайдалану. Оқушымен бірігіп әрекеттер жоспарын құру, жүйелі
эксперимент жасағанда оның мақсатын анықтау. Оқушыға оның
білімі мен зеректілігін өзіне сендіре отырып, тұлғаның
қызметін белсендіре отырып, оны сәттілікке жеткізу. Егер де
алынған білім жақсы меңгеріліп, жетілдірілсе онда, берілген
кезеңдік сабақта оның жақын және алдағы келешекте қойылған
мақсаты мен міндеттерін қалыптастырады.
3. Жұмыстың ұйымдастырылуы: мұғалім мақсатқа жету алгоритімінің
бірнеше түрін ұсынып және оны таңдауға мүмкіндік береді. Оқушы
өзі жоспарлап оны өзі шешеді, қай есепті шешуге арналған
алгоритмді құруға және бар алгоритмді таңдауға. Мұғалім
оқушының тұлғалық сапасы пен оның білім деңгейіне сүйене
отырып, оқушыны мәселені тиімді шешу жолына бағыттайды.
Сонымен қатар, жобаның орындалуын, таңдалып алынған бағытының
меңгерілуімен басқарып отырады.
4. Эксперимент: оқушы жұмысты қауіпсіздік техникасын сақтау
ережелерімен бастайды; жұмыста қолданылатын материал мен
құралдарды қолдану технологиясымен танысады; өзі тәжірибе
жасайды; тәжірибенің ақпараттық және физикалық үлгісінің
түрінде нәтижені алады.
5. Компьютерлік үлгі: үлгілеу үшін электрондық кестелер ортасы
таңдалынады, бұл кеңістікте кестеде жинақталған ақпараттың
және физиканың үлгілері болады, кесте – білімнің үш саласын
қамтиды:
1) Шығушы деректер – басқарылатын параметрлер (басқарылмайтыны есептеу
формаларында болады);
2) Аралық есептеулер;
3) Нәтижелер.
Сабақтың мазмұнды құрылымында көрсетілген білімнің кезеңдік меңгерілуі,
оқушыға компьютерлік тәжірибеге көшуге болатынын белгілейді. Компьютерлік
тәжірибенің параметрін өзгертіп оның нәтижесін бақылай отырып, оқушы өзі
әрбір физикалық шама бойынша интерактивті физикалық зерттеу жүргізе алады.
Оның нәтижесін графикалық түрде бейнелеуге болады. Бейнетаспа жазулары
тәжірибені одан да көрнекі, қызықты және тартымды ете түседі, сабақ
мазмұнды, әлеуметті маңызды бола түседі. Білім кеңістігіндегі тұлғаның
танымдылығы, ойлау қабілеті үрдісі басқа пәндер сабағына ынталандыра
түседі.
6. Анықтамалық әдебиеттермен жұмыс: практикалық-нысаналы
құндылығы бар, тақырыпты тереңдететін тұлғаның алдағы
уақыттағы метологиялық-жетілдіру бағыты мен оның қызықтырушы
аймағының өздік жұмыс элементі.
7. Нәтижелер анализі: білім беруші кеңістіктегі тұлғалар
өздерінің тәжірибе нәтижелерін бағалайды. Олар есептің нақты,
дұрыс емес шешімін көрсететін нәтижені алуы мүмкін. Теріс
шешім – бұл да нәтижеге жатады. Оның себебі оны ары қарай
тереңірек зерттеу мен білімді жетілдіріп, түзетім жасау.
Сондықтан да, өзіндік компьютерлік үлгілеу орындаушыдан
бағдарламалаумен жақсы меңгеруімен қатар, сәйкес есептердің математикалық
шешу әдістері мен физикалық құбылыстардың негізін оқыту талап етілуі
тиісті.
Компьютермен пайдалана білу – бұл оқытылатын информатика курсының соңғы
міндетінің бірі екені белгілі. Физика сабақтарында оқушылармен, бірінші
орында физикалық құбылыстар, табиғат заңдары зерттеледі, теңдеулер
шешіледі, жүйелік процестер бейнеленеді. Бұл оқушыларға түсінікті әрі
қолайлы. Осы құбылыстарды басқа параметрлермен зерттеу тиімді, әсіресе
информатика пәнімен интегралданса құнды болады. Информатиканы тану
байланысы жақсы нәтижелерге қол жеткізді, оның негізінде физика мен
математика арасындағы интегралдану дамытылуда. Тәжірибелерді куәландыратын
көзқарас бойынша, оқушылардың ғылыми-практикалық білімін жетілдіретін
пәнаралық сабақтар және солардың базасында дайындайтын электрондық кестелер
сол ортаға жататынын көрсетеді. Осы сияқты сабақтарды өткізуд,е электрондық
кестедегі жұмыстар білімді біліктілік пен машықтануды бекіткенде әр
ақпараттың қолдауы бар әр түрлі пәндердің міндеттері болады. Бұл сабақтар
үшін мұғалім оқушының дайындық деңгейі мен пәндер интеграциясын қолдану
мүмкіндігінің жеке-даралығын есепке ала отырып, оған керекті міндетті
таңдайды.
Пәнаралық байланыстар – бұл ғылыми-жаратылыстану кезеңі мен физика-
математикалық сабақтардағы тұлғаның практикалық әлеуметтендірілуіне
талаптанушы қазіргі дидактикалық, кешенді мәселесі болып табылады.
Пәнаралық байланыстың үш негізгі бағыты бар:
1) Бірінші пәндік саланың білім мен шеберлігі;
2) Екінші саладағы білім мен шеберлік;
3) Оқыту үрдісі кезіндегі осы білім мен шеберлікті интегралдау.
Берілген бірлескен курс, оқушылардың ерекше пәндерге, сабақтардың
қуатты интенсификациясының арқасында қызығушылықты арттырып, тұлғаның
танымдық қызметі мен құндылықтарын кешенді түрде әрекет етуге мүмкіндік
береді. Сонымен бір сөзбен айтқанда: пәндердің интегралдануы – ойлау
қабілеті үрдісін дамытады.
Қоғамның бүгінгі басты бағыттарының бірі – білім беру үрдісін
ақпараттандыру. Бұл бағыт жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы
дамыта оқыту, қашықтан оқыту, дара тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді.
Қазақстан Республикасының Білім беру туралы заңында, еліміздің білім
беру жүйесінің басты міндеттері атап көрсетілген. Соның бірі – білім беру
жүйесін ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, бүкіләлемдік
коммуникация желісіне шығу.
Білім беруді тез қарқынмен компьютерлендіру қажеттілігі мына
факторлармен түсіндіріледі:
1) Оқушыны қазіргі қоғам сұранымына сай өзінің өмірлік әрекетінде
дербес компьютердің құралдарын қажетті деңгейде пайдалана
алатындай жан-жақты дамыған дара тұлға ретінде тәрбиелеу.
2) Жаппай компьютерлік сауаттылық мәселелерін шешу, яғни,
оқушыларға ақпараттық-коммуникациялық техника құралдарын
пайдалану дағдысын қалыптастыру.
3) Оқушының шығармашылық қабілетін, эксперименталды іскерлігін
дамыту.
4) Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейін жетілдіру, тиімділігі мен
сапасын жоғарылату мақсатында компьютерді жекелеген пәндерде
оқыту құралы ретінде пайдалану.
Жаңа ақпараттық технологияны білім беруде ақпараттандыру құралдарын
пайдалана отырып, жоспарлы және саналы түрде білім беру үрдісін, білімді
игеруді зерттеумен айналысатын дидактиканың саласы ретінде қарастыру.
Қазіргі кезде сабаққа дайындалу барысында мұғалім сабақ мазмұны
оқушылар үшін танымдылығы жағынан қызықты әрі жаңаша өтуі үшін өзінің
бағалы уақытын қажетті материалды іздеу мен жүйелеуге жұмсайды. Ал
жекелеген курс бойынша мәселелік-бағдарлы оқу бағдарламалары пакетінің
болуы мұғалімге мұғалім-оқушы жүйесінде ақпаратты беруді, өңдеуді және
қайталауды жаңаша ұйымдастыруына мүмкіндік береді. Бірақ, мұның барлығы
жүзеге асуы үшін мұғалім компьютерлік оқыту технологиясы бойынша білімдер
мен іскерліктерді игеруі қажет. Бұл дайындық дифференциалды түрде болуы
тиіс, себебі, әрбір пән мұғалімдері үшін компьютерді оқыту үрдісінде
пайдалану әр түрлі сипатқа ие.
Сонымен қатар, көптеген зерттеулер мен эксперименттердің нәтижесіне
сүйенсек, жаңа ақпараттық технологиялар оқу үрдісінің тиімділігі мен
сапасын жоғарылатады деп танылғанымен, оны жекелеген пәндерде пайдаланудың
нақты әдістемелері, компьютердің оқушыға тигізетін психологиялық әсері
туралы нақты теория әлі жоқ. Сондықтан да жаңа ақпараттық технологиясын
жалпы білім беретін мектепте пайдалану бір қатар әлеуметтік-экономикалық,
философиялық, ғылыми-техникалық, әдістемелік және педагогикалық-
психологиялық мәселелерді шешуді қажет етеді.
Жаңа ақпараттық технологиялар және оның негізгі ұғымдары
Білім беруде компьютерді және оның құралдарын пайдалана бастаған кезде
оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары (ЖАТ) ұғымы пайда болды.
Анықтамалық сөздік бойынша: жаңа ақпараттық технологиялар – компьютер
құралдарын оқытуда пайдалану әдістері туралы білімдер жиыны[3].
А.Горячевтің тұжырымдауынша, жаңа ақпараттық технологиялары – мәтіндік
редактор, электрондық кесте, мәліметтер базасы, графиктік редатор,
мультимедия және коммуникациялық технологиямен сипатталады[4].
Р.Әбдірәсілова болса, жаңа ақпараттық технологияны оқыту құралдары
жүйесінің элементі деп қарастырады, Н.Апатованың анықтауынша, жаңа
ақпараттық технологиялары – қажетті техникалық және бағдарламалық жабдығы
бар компьютер[5].
В.Грищенко мен Б.Паньшин ақпараттық технологияны әлеуметтік ортаның
заңдылықтарына сәйкес және мейлінше аз шығынмен ақпаратты жасап, сақтап,
таратуды қамтамасыз ететін құралдар мен әдістердің жиынтығы дейді. Ал
Н.Макарова қысқаша компьютер негізіндегі технология деп тұжырымдайды[6].
И.Роберттің айтуынша, жаңа ақпараттық технологиялар – есептеуіш техника
негізінде қызмет ететін бағдарламалық құрылғылар, сонымен бірге ақпаратты
таратуды, өңдеуді, сақтауды, жинақтауды қамтамасыз ететін құралдар мен
ақпарат айырбастау жүйелері болып табылады[7]. В.Извозчиковтың анықтауынша,
білім берудегі жаңа ақпараттық технологиялар – оқытудың жаңа электрондық
құралдарын, ең алдымен, компьютерді оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланудың
әдіснамасы мен технологиясы[8].
Д.Матрос төмендегі шарттар орындалғанда ғана жаңа ақпараттық
технологиялар туралы айтуға болады дейді:
- егер ол педагогикалық технологияның негізгі ұстанымдарын
қанағаттандырса (алдын-ала жобалау, мақсатқа сәйкестік, біртұтастық және
тағы басқа);
- егер ол дидактикада теория және тәжірибе жүзінде бұдан бұрын
қарастырылмаса;
- егер ақпаратты дайындау және тасымалдау құралы компьютер болса[9].
Жаңа технологиялар – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың техникалық
және әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын, ақпаратты жинау,
ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің техникалық құралдары
мен әдістерінің жиынтығы - М.Жалдактың пікірінше[10].
Осыған қарағанда жаңа ақпараттық технологияға дидактика мәселелерін
есептеуіш техника көмегімен шешетін педагогикалық технология деген анықтама
беруге болады.
Білім беруді ақпараттандыру және оқытуды компьютерлендіру ұғымдарын
ажырата білу керек. Соңғысы компьютерді тек оқытуда пайдалану аумағын
қамтиды. Бұл жағдайда компьютердің мүмкіндіктері өте кең: электронды
оқулықтардың көмегімен жаңа білім, жаттықтыру тапсырмаларын беру,
оқушылардың білімін тексеру, тест алу, әр түрлі ойындар және тағы басқалар.
Оқыту үрдісінде компьютер оқыту нысаны және құралы болуы мүмкін. Яғни,
оқытуда компьютердің екі бағыты болады. Біріншісі бойынша компьютердің
мүмкіндіктерін сезініп және оны әр түрлі жағдайларда пайдалана білуге
қажетті білім, дағды іскерліктермен қаруландырса, екінші бағыт бойынша
компьютер – оқытудың тиімділігін жоғарылатып, сапасын көтеретін күшті құрал
болып есептеледі.
Жаңа ақпараттық технология құралдарын оқыту үрдісінде білім беру және
оқыту, қоршаған ортаны тану, оқыту экспериментінің нәтижесін өңдеу, оқу-
тәрбие үрдісін жүзеге асыру және педагогикалық технологияларды таратуда
тиімді құралы болып табылады.
Көптеген зерттеушілердің ойынша, бұл оқу орындарының техникалық
жабдықталуымен, мұғалім ұжымдарының ізденімпаздылығымен байланысты күрделі
әрі ұзақ үрдіс. Мұнда, негізінен, үш кезеңді бөліп қарастыруға болады.
Бірінші кезеңде, жаңа ақпараттық технология құралдарын игеру және оның
педагогикалық қолданылуын анықтау. Екінші кезеңде, аңа ақпараттық
технология құралдарын игеріп және оқытуды ұйымдастырудың жаңа түрлері мен
әдістері негізінде барлық дәстүрлі пәндерге кеңінен енгізу. Қазіргі кезде
көптеген педагогикалық бағдарламалық құралдар жасалған. Бірақ, дүниежүзілік
тәжірибе көрсеткеніндей, олардың барлығы оқыту үрдісін толық
қанағаттандырмайды. Үшінші кезеңде, жаңа ақпараттық технология құралдарын
пайдалану негізінде оқытудың әдістемелік негізі өзгеріп, білім беру мазмұны
жаңарып, оқыту үрдісін автоматтандыру жүзеге асуы қажет.
Оқыту технологияларына байланысты түсініктер
Біз талдайтын ұғымдардың көпшілігінде технология сөзі кездеседі.
Технология түсінігін қарап шықсақ, ол - өнім шығару процесінде жүзеге
асырылатын шикізат формасын, материалды немесе жартылай фабрикатты өңдеу,
олардың қалып-күйін, қасиеттерін өзгерту тәсілдерінің жиынтығы.
Технологияның ғылыми ретінде атқаратын міндеті – практикадағы ең тиімді
өндірістік процесті анықтау және оны пайдалану мақсатында физикалық,
химиялық, механикалық және де басқа заңдылықтарды анықтау. Оқыту
түсінігін анықтайық, ол – белгілі бір мақсатқа жету бағытында
ұйымдастырылған, жоспарлы күйде тұрақты жүзеге асырылатын, педагогтар,
шеберлер, тәлімгерлер, т.б жетекшілігімен жүргізілетін білімді,
біліктілікті және дағдыларды меңгеру процесі. Енді, жалпы оқыту
технологиясы түсінігіне анықтама берейік. Оқыту технологиясы – мынадай
шарттарды: 1) білімнің, ғылыми жетістіктердің, техниканың белгілі бір
аймағында қойылған мақсатқа жету бағытында ұйымдастырылған, жоспарлы күйде
тұрақты жүзеге асырылатын білімді, біліктілікті және дағдыларды меңгеру
процесін; 2) оқыту, өздігінен білім алу және өзін-өзі бақылау процестерін
керек етіп, соларды жүзеге асыратын шарттарды қалыптастыруды қамтамасыз
ететін әдістер, тәсілдер, құралдар жиынтығы.
Интерактивті режим – командалар мен жауаптар алмасу арқылы атқарылатын
тұтынушы мен жүйенің жұмыс істеу режимі. Қазіргі компьютер мен оның
жұмысына сәйкес бағдарламалық жабдығы интерактивті режимде программаларды
түзетуге, дисплей экранындағы бейнелерді қарап шығуға, толықтыруға, жүйенің
сауалына жауап енгізуге, басқа да жұмыстар орындауға мүмкіндік береді.
Оқытудың интерактивті режимі – оқушының жүйемен белсенді түрде өзара
әрекеттесуі арқылы орындалатын, әр түрлі оқыту, бақылау, навигация (бірінен
біріне ауысу) құралдары арқылы педагог жұмысын атқара алатын білім беру
процесі субъектілерінің диалогтық жұмыс режимін айтады.
Оқытудың компьютерлік технологиялары – ақпаратты бейнелеу, тасымалдау
және жинақтау, оқушының танымдық әрекетін бақылау және басқару сияқты
педагогтың кейбір функцияларын модельдейтін компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс құралдары және интерактивті бағдарламалық өнім
негізінде жұмыстың педагогикалық шарттарын жасау тәсілдері, әдістері,
құралдары жиыны. Білім беруде компьютерлік технологияларды пайдалану оқыту
үрдісін толық өзгертуге, оқытудың жеке тұлғаға бағытталған моделін жүзеге
асыруға мүмкіндік береді. Қазіргі оқыту құралдары әр түрлі оқыту формаларын
жетілдіруге мүмкіндік береді, оған қоса олардың оқушылардың өздігінен білім
алуын ұйымдастырудағы өзіндік жұмыстарды орындататын әдістемелік құрал
ретінде атқаратын жұмысының маңызы өте зор. Әрине, қазіргі компьютер мен
интерактивті бағдарламалық-әдістемелік құралдар мұғалім мен оқушының
әрекеттесу формаларын өзгертіп, мұғалімді оқытушыдан гөрі ақылдаса отырып,
көмектесетін кеңес беруші ретінде қарастырады. Ал мұндай өзгеріс оқушының
білімге деген ынтасын арттырып, сабақтың нәтижелік бақылаудың жаңа
модельдерін (баяндама, есеп беру, жұрт алдында жобаларды топ болып біріге
отырып қорғау) іздеуге итереді, оқытудың жеке адамға бағытталған қызықты
түрлерін енгізуді керек етеді.
Оқытудың компьютерлік технологиялары педагогтар мен оқушылардың
шығармашылық қасиеттерін дамытуға үлкен мүмкіндіктер береді.
Мультимедиялық технологиялар – бейнелік және аудиоэффектілік, әр түрлі
мультибағдарламалық мүмкіндіктерді интерактивті бағдарламалық жабдықтың
басқаруымен орындата алатын электрондық құжаттарды дайындау тәсілдері.
Мультимедия құралдары деп әр түрлі орталарды: графиканы, гипермәтінді,
дыбысты, анимацияны, бейнелік көріністерді пайдалана отырып, тұтынушының
компьютермен әрекеттесуін жүзеге асыратын аппараттық және бағдарламалық
құралдардың біріктірілген кешендерін айтады.
Мультимедиа жарнамалық бизнесте, компьютерлік ойындар жасауда кең
қолданылады. Мультимедиа технологияларының қызықты мүмкіндіктері –
электрондық оқу құралдарын жасауда және де басқа оқып үйренуге арналған
материалдар дайындауда көп пайдаланылады. Мультимедиалық технологияларды
кеңінен қолдану оқытудың қазіргі компьютерлік технологияларын дамытудың
жаңа бағыттарын дамытуға зор үлес қосып келеді. Мультимедиа технологиялары
құралдарын оқу-әдістемелік материалдары кешендерін жасауда қалай қолдануға
болады? Оларға әр түрлі мультимедиялық эффектілерді жай мәтіндермен
салыстырғанда қандай көлемде қосуға болады? Оқу құжаттарында мультимедиалық
қосымшалар пайдалануға шек қойыла ма? Осындай мәселелерді шешу бағытында
нақты зерттеу жұмыстарын жүргізу керек, өйткені, гармонияны бұзу, өте
жарқын, әсерлі қосымшаларды, мультимедиялық эффектілерді шамадан тыс
қолдану оқушылардың жұмыс қабілетін төмендетіп, оларды тез шаршатуы да
ықтимал.
Білімді ақпараттандыру – оқыту мен тәрбиелеу ісінің психологиялық-
педагогикалық мақсаттарын жүзеге асыру бағытында білім беру саласын қазіргі
кездегі жаңа ақпараттық технологияларды жасау және пайдалану жұмыстарының
теориясы мен практикасын қамтамасыз ететін процесс.
Қазіргі кездегі жаңа ақпараттық технологиялар – қазіргі компьютерлік
техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін
қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі
техникалық құралдар жиыны. Ақпараттық технологиялардың жиі кездесетін осы
анықтамасын біз де пайдаланамыз. Оқытудың қазіргі кездегі ақпараттық
технологиялары – қазіргі оқыту технологиясын интерактивті бағдарламалық-
әдістемелік сүйемелдеумен қамтамасыз ететін қазіргі компьютерлік техника,
телекоммуникациялық байланыс құралдары, инструменталдық бағдарламалық
құралдар жиыны. Оқыту ісіндегі қазіргі ақпараттық технологиялардың негізгі
міндеттері – танымдық әрекеттерді басқару процесі мен қазіргі ақпараттық
білім ресурстарына қол жеткізудің интерактивті ортасын жасау ісі болып
табылады[11].
Оқыту үрдісінде компьютерді тиімді пайдалану әдістемесі
Білім беру үрдісі – ақпараттық қоғам жағдайындағы жас өспірімдерді жан-
жақты даярлайтын процесс болуы қажет. Сондықтан білім беру жүйесінде
компьютерлерді пайдаланудың маңызы зор. Өйткені, компьютер адам қызметінің
барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ
мамандарының ақпараттық мәдениеті негіздерін қалыптастыру, оқушылардың
компьютерде жұмыс жасауды игеруімен тығыз байланысты.
Компьютерді мектепте оқытуды практикаға енгізу әлеуметтік,
экономикалық, теориялық және практикалық сипаттағы түйінді мәселелерге жол
ашып отыр. Атап айтқанда, ғылыми-техникалық прогрестің тез өсу қарқыны
жоғары деңгейлі мамандар даярлауда жаңаша оқыту әдістерінің қажеттігін алға
қоюда. Бұл мәселелерді шешудің бірден бір жолы – оқу үрдісін
компьютерлендіру. Компьютерді оқу процесінде тиімді пайдалану үшін оны
қолданудың әдістемелік жүйесін жасау керек. Білім беруді ақпараттандыру
мәселесінің ауқымы өте кең және көп салалы. Бұл мәселе төңірегінде кейінгі
жылдары көптеген ғалымдар мен әдіскерлер зерттеу жұмыстарын жүргізіп, құнды-
құнды еңбектер жазып шығарды.
Теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді оқып, талдау жасау негізінде
мынадай тұжырымға келуде. Біріншіден, көптеген жаратылыстану пәндерінде
компьютерді пайдалану мәселесі іске асырылуда, бірақ бұл мәселе физика
пәнінде кең өріс ала-алмай отыр. Екіншіден, көптеген пәндерде компьютерді
пайдалану қалыптасқан психологиялық-педагогикалық талаптарға онша сай
келмейді. Себебі, бұрынғы қалыптасқан оқу үрдісінде қарым-қатынас тек
мұғалім мен оқушы арасында компьютерлік педагогика пайда болғаны мәлім.
Сондықтан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz