WEB-сайттар үшін анимация құру
мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Бөлім Web
дизайн ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..6
1.1 Web дизайнның пайда
болуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Web дизайнға қойлатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.3 Flash
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 11
1.4 Мәліметтерді ағынды режимде
жіберу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..12
2. Бөлім Flash MX-те жұмыс жасау
мүмкіндігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..14
2.1 Графика және
анимация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 15
2.2 Интерактивті анимация құру және
дыбыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 26
2.3 Flash филімдерін қолдану
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
2.4 Тор бетін
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 42
2.5 Flash филімін құрудағы
реттілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
2.6 Редактрлеудің құрал-саймандар
панелі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..44
2.7 Жұмыс
облысы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 45
2.8 Web-сайттар үшін анимация
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...45
2.9 Кадрлық анимация және Flash MX-тe фильмдерді жариялау ... ... ...47
2.10 Мәтінді құружәне
өңдеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
3.Бөлім Бағдарлама интерфейсінің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
3.1 Мультимедиялық
жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.50
3.2 Тесттік
бағдарламан ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .53
4.Бөлім Экономикалық және техникалық қауіпсіздік
туралы ... ... ... ... ... ... ..56
4.1 Жобалаудың экономикалық
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..56
4.2 Техникалық қауіпсіздіктің
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...60
4.3 Тіршілік әрекетінің
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..69
Қолданылған әдебиеттер
көзі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...72
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .75
КІРІСПЕ
Қазіргі заман талабы бойынша білім беруді ақпараттандырудың негізгі
талаптарының бірі – оқу үдерісіне мультимедиалық технологиялар мен
коммуникативтік интерактивті әдістемелердің үйлесімді байланысы негізінде
жасалған, оқыту және тексеру модульдерінен тұратын электрондық
бағдарламаларды, оқулықтарды енгізу. Қазақ тілін оқытуда компьютерлік
бағдарламаларды қолдану тәжірибесі көрсеткендей, оның нәтижелі болуы
көптеген факторларға, оның ішінде негізінен бағдарламаның сапалы болуына
байланысты. Мемлекеттік тілді оқытуда компьютердің шексіз мүмкіндіктерімен
толық қамтамасыз етілген мультимедиалық бағдарламалар қажет.
Мемлекеттік қызметтің кез-келген саласында электрондық оқулықтарды
пайдалану тыңдаушылардың өз бетінше жұмысын және олардың жоғары танымдық
белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты cапалы электронды оқулық қашықтықтан
оқытуға, тіл үйренушінің өздігінен оқып үйренуіне мүмкіндік беру. Қазақ
тілінің қоғамдық қызметін кеңейтіп, оның маңызын, қажеттілігін табиғи түрде
арттыру, жан-жақты дамытудың бірден-бір жолы – тілді үйретудің сапасына
қатаң талап қою, тіл үйренушілердің өздігінен білім алуын ұйымдастырумен
бірге оның нәтижелеріне тұрақты бақылау жасау.
Компьютер тіл үйренушінің жауабын бағалайды, келесі кезекте қандай
материал ұсынылуы қажет екенін анықтайды. Оқу үдерісінде компьютер оқытушы,
электронды интерактивті тренажер, эксперт, іс-әрекет серіктесі, құралы,
үйретуші, тексеруші, бағалаушы қызметтерін атқарады.
Қазақ тілін оқыту әдістемесін әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің
деңгейіне көтерудің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Мемлекеттік тілді оқытуда соңғы мақсатты нәтиже –
қатысымдық құзыреттілікке қол жеткізудің ең негізгі тетігі – ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды оңтайлы пайдалану.
Бұған байланысты Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22
қыркүйектегі №6435 өкімімен бекітілген білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасында: Оқу үдерісінде педагогикалық және ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану – жалпы білім беруді
дамытудың басты бағыттарының бірі, – делінген.
Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңында білім беру жүйесін
ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде анықталып, осы
жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр.
Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық
моделінің қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім
беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады.
Қазақстан Республикасында қабылданған білімді ақпараттандырудың
мемлекеттік бағдарламалары еліміздің біртұтас дүниежүзілік білім
кеңістігіне ену мүмкіндіктерімен байланысты білім беру саласын ақпараттық
тұрғыдан қамтамасыз етудің жаңа сатылық жүйесін жасауға бағытталған.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оқу үдерісінде пайдалану –
ғасыр талаптарына сәйкес тәрбие беруде тұлғаның танымдық ойлау қабілетін
дамытып, шығармашылыққа ұмтылдырады.
Оқу үдерісінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны кең көлемде
енгізу педагогикалық еңбектің тиімділігін жоғарылатып, әдіснамалық
тәсілдерді қолданудың артуына алып келеді.
Сондықтан тіл үйренушінің танымдық іс-әрекеттерін күшейтіп, өздік
жұмыстарды сапалы және жылдам орындау мүмкіндіктерін арттыру мақсатында
дыбыстық, графикалық, видео, мультимедиа элементтерімен оқытудың мүмкіндігі
жоғары.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі тіл үйренушінің өздігінен жұмыс істеуіне
ыңғайлы электронды оқыту жүйесін құруда “компьютер – тіл үйренуші –
оқытушы„ үздіксіз байланысын қамтамасыз ететін интерактивтік ұстанымдары
басшылыққа алынады. Тіл үйренуші мен компьютер диалогы интерактивті
терминалдың көмегімен және белгіленген ереже бойынша жүргізілген есептегіш
жүйе мен оны пайдаланушылар арасындағы ақпарат алмасуға құрылады. Дамытушы
компьютерлік ойындарға құрылған оқу ортасы – тіл үйренушілердің өзіндік
ерекшеліктерін ескере отырып, қазақ тілін меңгеруге және сөйлесім әрекетін
дамытуға бағытталған ойындарды қамти отырып, олардың қатысымдық
құзыреттіліктерін дамытуды көздейтін орта. Толассыз ақпараттар ағымын
бүкіләлемдік Интернет жүйесі, спутниктік каналдар, теледидар, ұялы байланыс
арқылы көріп, естіп қабылдауға машықтанған ХХІ ғасырдың өкіліне нағыз
керегі – сандық бейне, анимация, компьютерлік оқыту ойындары, дыбысты
жаңғырту т.б. компьютерлік технологиялар. Осылардың бәрін қолдануға
мүмкіндік беретін қазіргі мультимедиалық бағдарламалар тіл үйретуді
жеделдетуге, оқу уәждемесін көтеруге, сөйлесім әрекетін дамытуға зор әсерін
тигізеді. Сөйлесім әрекетінің кез келген түрінің негізіне көру-есту
моторының арасындағы байланыс жататыны белгілі. Сондықтан тақырыптық жүйеде
аудио-бейне әсерлермен ұсынылған тілдік материал адамның көру, есту
сезімдеріне ерекше әсер ете отырып, есте сақтау мүмкіндігін арттырады.
Қосылып әндер айту, диктордың айтқанын қайталау арқылы дұрыс айтуға
дағдыландыру, мағынасын аша түсетін бейне материалдар, грамматикалық
анықтағыштар, сөздіктер т.б. арқылы тың тақырыпты жан-жақты ұсыну, бос
орындарға жауаптар жазу, диктант, мазмұндама жазу, сәйкестік, балама, ашық,
жабық, реттік тест түрлерін орындату, т.б. тәсілдер компьютерлік
технологиялардың арқасында өте жылдам және ыңғайлы жүйеде жүзеге асуда.
Дипломдық жұмыстың құрылымы:
Менің дипломдық жұмысым Flash редакторынының көмегімен электрондық
оқулықты құру, яғни Flash редакторының интекрактивтігін пайдалану,
ActionScript скриптер тілін пайдаланып программа жазып шығу. Ол үшін мен
қазіргі күнде интернетте өте үлкен қолданысқа ие Flash редакторын
пайдаландым. Дипломдық жұмыстың 1-бөлімінде Flash редакторы туралы
әңгімелеп шықтым. Екінші бөлімінде өзімнің электрондық оқулығымды қалай
жасағанымды суреттеп өттім.
Flash техналогиясының негізгі векторлық графикалық форматынан
Shockwave Flash (SWF) құрылды. Бірақ бұл ең алғаш векторлық формат емес,
SWF құрушылары ойдағыдай тапқан графиканың бейнелеу мүмкіндігі арасындағы
үйлесімді, онымен жұмыс жасайтын инструментальді құралдар және
қорытындысында Web – парақтарының қосылуының механизмі. SWF қосымшасының
артықшылығы оның жеңіл тасымалдауында, яғни бұл формат әртүрлі аппараттық –
программалық платформада қолданылады (сонымен қатар, ОЖ – сі Mac OS
Macintosh компьютерлер және Windows ОЖ – мен жабдықталған IBM
компьютерлері). Тағы бір SWF – тың ерекшелігі: құрылған негізгі бейнелер
тек анимацияланып ғана қоймай, сонымен қатар олар қосымша интербелсенді
элементтер мен аудио құрылғылардың болуына мүмкіндік туғызады.
Интербелсенді мультимедиялық қосымшалардың тасымалдауы мен құру
мүмкіндігінің күрт өсуі танымал SWF форматының Web – дизайнерлердің
ортасында орындалады. Сондықтан бұл форматтың пайда болуы Macromedia
фирмасында Plug_In компонентінің қоса салынған 2 негізгі желі браузері үшін
құрылған: Internet Explorer және Nestcape Communicator. SWF форматының
тарауына Бүкіләлемдік компьютерлік желі көп әсерін тигізді.
SWF форматының танымал болуының тағы бір себебі, Macromedia фирмасы
бұл форматтың жеңіл және оңай құрал – саймандармен қолданылуы.
Мультимедиялық презинтациялар құру үшін - Macromedia Director Shockwave
Studio, ал графикалық бейнелерді салу үшін - Macromedia Freehand,
Macromedia Fireworks,интербелсенді оқытушы курстарын құру үшін – Macromedia
Authorwave, Macromedia Course Builder. Сондықтан да Web-публикациясының
ішінде ең танымал, әрі жеңіл қолдануына ыңғайлы болып келетін - Macromedia
Flash болып табылады. Macromedia Flash Web – парақтарын толық құруға және
әрбір сайттың анимациясымен безендірілуіне мүмкіндік береді. SWF форматының
көмегімен, оны әдетте Flash деп атап кетті.
1.Бөлім Web дизайн
1.1 Web дизайнның пайда болуы
Web дизайн тарихы 1991 жылы алғашқы web-сайттың пайда болуынан
басталды. Оның құрастырушысы Тим Бернерс-Ли өз сайтында HTTP мәліметтерді
тасымалдаушы, URL адресациялау жүйесі, HTML гипермәтіндік бейнелеу тілі
негізіндегі World Wide Web жаңа технологиясы туралы жазды. Бұл ашылу
ақпараттық технологиялардың дамуына үлкен септігін тигізді. Әлемдегі
бірінші сайт алғашқы интернет-каталог та болды, кейін Тим Бернерс-Ли оған
басқа сайттарға сілтемелер тізімін орналастырды. Сөйтіп виртуалды шындықтың
үшөлшемді кеңістігінің танымалдығы арта берді. Өзіндік мақсат қуған жаңа
сайттар пайда болды. Технологиялардың дамуы сайттарды жетілдіре түсті, web-
беттің көркемделуіне үлкен көңіл бөліне бастады. Сурет графикасы әдемі,
сапалы жасалуы бағалана бастады. Осылармен бірге web дизайн дами түсті.
Web дизайн түсінігіне сайттың шаблонын жасау және оны графикалық көркемдеу
жатады. Қазіргі таңда web дизайн өзіне бірнеше мақсат қояды: қолданушыда
объект бейнесін оң қабылдату, сайт құрылымының қарапайымдылығы мен
анықтылығы, қолданушы интерфейсінің оңай түсінігі, навигациялық жүйенің
ыңғайлылығы және т.б. Осы мақсаттарға жету үшін сайтты құрастырушы
компьютерлік графикамен жұмыс жасайтын программа-құралдарының кең таңдауын,
html- және java кодтарын қолданады. Бұл оның әлі де даму үстінде екенін
көрсетеді. Web дизайн білім мен өнердің қосылысы. Оның негізгі
аспектілеріне бес облыс кіреді.Мазмұны. Мұнда сайт мазмұнының қалыбы мен
ұйымдастыруы кіреді. Мүмкін болар диапазон-мәтіннің қалай жазылғанынан HTML
гипермәтіндік технология көмегімен қалай ұйымдастырылғаны, берілгені және
құрылғанына дейін. Көрінетін бейнелері. Бұл сайттағы экран кеңістігінің
құрылуына қатысты.Құрылу әдетте HTML, CSS немесе Flash көмегімен жүреді
және көркемдік не навигация қызметін атқаратын графикалық элементтерден
тұрады. Сайттың көрінетін бейнелері- web дизайнның негізгі аспектісі, бірақ
ең маңыздысы емес. Технология. Оған бағдарлама көмегімен құрылған түрлі
интерактивті элементтер кіреді. JavaScript сияқты клиент жағында жұмыс
істейтін сценарий тілдерінен Java-сервер секілді серверлік қосымшаға дейін
элементтер болуы мүмкін. Жеткізу. Internet желісінде сайтты жеткізу
жылдамдығы және бас тартпау бағдарламалық қамтаманы және желілік
архитектура көмегімен байланысты. Тағайындау. Сайттың қандай себеппен
құрылғаны web дизайнның негізгі бөлігі болып табылады. Экономикалық
сұрақтармен байланысты болғандықтан, басқа облыстарға қатысты кез келген
шешімді қабылдағанда осы элемент ескеріледі. Әрине, web дизайнның әрбір
облысының сайтқа әсері құрылатын сайттың типіне тікелей тәуелді. Мысалы,
жеке бетте Internet-дүкенге тән экономикалық түсінік болмайды. Өндірістік
кәсіпорынның ішкі желісінде шым-шытырық фильмдерді жарнамалайтын
сайттағыдай көрінетін бейнесі де болмайды. Осылайша графикалық дизайн,
бағдарламалау, желіні ұйымдастыру, қолданушы интерфейсін жобалау, қолдану
ыңғайлылығы және басқа да көздерден тұратын web дизайн мультипәндік облыс
болып табылады.
1.2 Web дизайнға қойлатын талаптар
XXI ғасыр ақпараттық технологиялар ғасыры. Ақпараттану адам өмірінің
бір бөлігіне айналды. Әсіресе адамның интеллектуалды өмір ортасына, білім
жинау, тарату мен қолдануға әсері орасан. Еліміздегі білім беру саласы да
жаһандық ақпараттанудан қалмай, бірге дамып келеді. Алайда интернет
ресурстарына көз жүгіртсек, қазақ тіліндегі сапалы сайттардың өте аз, тіпті
жоқтың қасы деп айтуға болады. Мемлекеттік грант иеленіп, жоғарғы оқу
орнына түскісі келетін оқушы Ұлттық Бірыңғай Тестілеу тапсыру керек. Ол
мектепте алған білімін тексеру үшін арнайы сынақ тест тапсырады, оның
нәтижесін де ұзақ күтеді. Және қазір мектеп оқушыларына дейін ғаламторды
жақсы меңгерген, қажет материалдарын оңай іздеп табады. Мектеп бітіруші
түлектерге арналған talapker.kz сайты уақытты үнемдеп, бір жерден
бірнеше пайдалы ақпарат алып, сынақ тестісінен өтіп, өз-өзін тексеруге
керемет мүмкіндік береді. Сайттың артықшылығы:
• Оның мобилдігі;
• Интернет арқылы байланыстың әркімге қолжетімдігі;
• Материалдардың жаңаланып толықтырылуы;
• Сынақ тест тапсыруда уақыт пен ақшаны үнемдеу;
• Екі тілде болуы( қазақ және орыс тіліндегі оқырмандарға арналған);
• Ыңғайлы навигация және көркем web-дизайн. Объектіні зерттеуге
қолданылған бағдарламалар – Macromedia Flash, Dreamweaver MX,
Javascript және ActionScript .Зерттеу тақырыбы – Web-дизайн көмегімен
талапкерлерге арналған talapker.kz сайтын құру. Мақсаты: мектеп
бітіруші түлектерге пайдалы, креативті дизайнды сайт-көмекші
құрастыру. Ол үшін мен алдыма мынандай мақсаттар қойдым: Жобама
байланысты материалдар жинақтау
• Macromedia Flash, Dreamweaver MX бағдарламалары арқылы сайт дизайнын
көркемдеу.
• Javascript және ActionScript бағдарламалары арқылы сынақ тест және
навигация батырмалары үшін скрип жазу.
• Сайтты материалдармен толықтыру.
• Қазақ және орыс тілінде нұсқалар жасап, сайт жобасын аяқтау.
Web дизайн – сайтты дайындаудың алғашқы этапы. Ол көбіне Adobe
Photoshop немесе Macromedia FlashMX бағдарламасында орындалады, web
дизайнның кейбір элементтері CorelDraw немесе Adobe Illustrator векторлы
графика, 3Dmax, Maya, LightWare үшөлшемді моделдеу бағдарламаларынан
импортталынады. Бірақ web дизайн тек сайттың көркемдік жағы емес, оның
қолданушыға ыңғайлы болуы – тұрақты қолданылатын элементтердің айқын
ерекшеленуі, мәзірдің түсінікті болуы жатады. Сондықтан сайттың дизайны
бірнеше талаптарға жауап беруі керек:
• Web дизайн компанияның имиджін ерекшелеп көрсететін стильді болу
керек.
• Web дизайн команияның фирмалық стилімен үндесуі керек.
• Web дизайн қолданушыға қолайлылық сезімін тудыру қажет, бетте мәтіннің
дұрыс құрылуы, суреттердің ыңғайлы орналасуы және ойластырылған
түстердің үйлесімділігі осыған септеседі.
• Web дизайн қолданушы сайтта басқару элементтері мен навигацияны
іздетпегені дұрыс – мәзір анық та түсінікті болу керек.
• Web дизайн сайтта жарнамаланатын тауар, қызмет көрсету және ақпаратқа
сәйке болу қажет.
• Web дизайн жеңіл, яғни сайт беттері ұзақ жүктелмеу керек.
Web дизайнда анимация жиі қолданылады. Анимацияланған суретті құрған
кезде оның салмағын ескерген жөн. Олар ұзақ жүктеліп, қолданушының сіздің
сайтынызбен жұмысын қиындатады. Әрине, анимацияланған суреттер статикалық
суреттеге қарағанда көбірек көңіл аудартады, оларды мақсатпен және үнемді
қолданса нұр үстіне нұр. Web дизайн қалай құрылады? Web дизайн – бұл сайт
жобасының бір бөлігі ғана. Жалпы сайтқа техникалық тапсырма қойылады. Онда
web дизайнға негізгі талаптар, беттегі басты элементтердің орналасу схемасы
құрылады. Осыдан кейін техникалық тапсырма дизайнерге беріледі, онымен
бірігіп дизайн концепциясы жасалынып бекітіледі. Бұл негізгі беттің
дизайны, ол барлық сайтқа бірдей стиль береді. Сайттың web дизайн жобалау
мен іске асыру бірнеше күннен бірнеше жұмаға созылуы мүмкін. Қазіргі таңда
web дизайнға креативті, ерекше болу талабы қойылады. Себебі онда, жоғарыда
көрсетілгендей өнер, маркетинг, технологиялар қиылысады. Негізгі бетке флеш-
ролик, компанияның соңғы жаңалықтарын, логотипті сурет, бөлімдердің қысқаша
сипаттамасын орналастыруға болады. Web дизайнда визуалды қабылдау үлкен рөл
атқарады. Экранның әртүрлі жерінде орналасқан элементтер ақпаратты көру
және психологиялық қабылдауға әртүрлі әсер етеді. Экранның сол жақ жоғарғы
бөлігінде көп қолданушыға таныс логотип орналасады. Ал жаңа бастаған
фирмалар логотипін оң жақ жоғарғы бөлікте орналастырса, қолданушы оны тез
және оңай жаттайды. Беттің жоғары жағының web дизайнын фотосурет, басқа
графикалық суреттермен безендіру керек. Web дизайн құрғанда кейбір
нәрселерге назар аудару қажет. Суретке тышқан сілтемесін жақындатқанда
көмекші сөз шыққан дұрыс. Бұл қолданушының сайтпен жұмыс жасауын едәуір
оңайлатады. Гиперсілтемелер жалпы мәтіннен ерекшеленіп, анық бейнелену
тиіс. Ал шрифт өзгере алатын болу керек. Бұл мониторларының өлшемі әртүрлі
болатын қолданушыларға арналған. Тышқанды қолданбайтын қолданушылар үшін
табуляция клавиштерінің көмегімен бетте логикалық тәсілмен қозғалатын
арнайы бағдарлама орнатуға болады. Бұл web дизайнын сапасын арттыра түседі.
Тауарды жарнамалайтын сайттарда тауар бағасын суреттердің астына, ал адрес,
сандық ақпараттарды беттің төменгі оң жағына орналастырғаны жөн. Баннер
төменгі сол жақта орналасса үлкен танымалдыққа ие болады. Web дизайн кітап,
газет немесе журнал баспасының полиграфиялық дизайны секілді маңызға ие.
Оның қысқа да нұсқа мағынасы – веб-беттің әдемі, көз тартарлық бейнелеуі
бірнеше мақсат көздейді: бұл жақсы имидж қалыптастыру, клиенттердің сенімін
күшейту, ақпаратты, қызмет көрсету мен тауарды сатуды көбейту. Web дизайн
тартымды да пайдалы болу үшін оны құру кезінде оған қандай тапсырма
жүктелетінін, осы облыстағы бәсекелес сайттарды зерттеу, клиенттің жұмыс
стилі, қандай мақсатты аудиторияға арналғанын білу міндетті. Графиканы құру
және оптимизациялау – күрделі жұмыс. Web-бетті графика құрмай-ақ шрифт,
скрипт, стиль кестесі (CSS) көмегімен көрнекі етіп жасауға болады. Алайда
құжаттың нәтижесіне көптеген факторлар әсер етеді: браузер терезесінің
көлемі, үнсіздік бойынша алынған шрифт, түсі және аты. Сонымен қатар, кей
скрипт пен стилдер барлық браузерлермен ұстана бермейді. Ал егер сіз
графиканы қолдансаңыз, колданушы бетті дәл сіз құрғаныңыздай көреді. Web-
графикамен жұмыстың басты қиындығы-Интернет каналдарының өткізу қасиетінің
төмендігі болып табылады. Сондықтан сіз графикалық файлдың көлемі аз, бірақ
сапалы болуын және оны оптимизациялауда қандай программалар қолдану
қажеттігін қадағалауыныз қажет. Векторлы және растрлы графикалық
редакторлар епті қолда қуатты құрал бола алады. Растрлы суретте әрбір
пикселдің анықталған орны мен түсі бар, мұнда әрбір объект программаға
боялған пиксел жиынтығы ретінде көрінеді. Бұл қолданушы растрлы суреттермен
жұмыс жасағанда нақты суретпен емес, пикселдер тобымен жұмыс жасайтындығын
көрсетеді. Растрлы суреттер түс градациясын және жартытондарды дәл береді,
суреттің жоғарғы детализациясын қамтамасыз етеді. Сол себепті олар тонды
суретті берудің (фотографияны сканерлеу) оптималды құралы болып табылады.
Растрлы графикада пикселдердің бекітілген көлемі қолданылады. Бұл суретті
өзгерту (бұру, үлкейту) кезінде бейненің бұрмалауына және объект шекараның
қисық болып шығуына алып келеді.
Ал векторлы графика математикалық фигура – векторлар негізінде
құрылып, координатасы, түсі және басқа параметрлі қисық және боялған
шектелген облыстардан тұрады. Векторлы суретті файл қисықтың координатасы
мен параметрлерінен құрастырылады. Оларды өзгерткенде сапа төмендемейді.
Векторлы графика ұсақ кеглдер (шрифттар) қолданған цифрлы объектілер және
анық контур қажет логотиптер жасауда пайдаланылады. Adobe Photoshop –
растрлы графиканы профессионалды өңдеудің ең қуатты пакеті. Әртүрлі
фильтрлер мен эффекті жиынтығынан тұратын, растрлы суретті
модификациялаудың көптеген мүмкіндіктерінен құралған үлкен кешен болып
табылады. Web-беттің қалай құрастырылу принципін түсінгеннен кейін, олардың
әрқилы мақсаттарда қолданатынын білеміз. Сол себепті қазіргі таңда Web-
дизайнға көп көңіл аударылады, өйткені желідегі қайсібір ақпараттық
ресурстың танымалдығы тікелей соған байланысты. Web-дизайнердің жалақысының
жоғары болуының себебі де сол. Web-бетті құрушы адам, өзінің білімін
шығармашылық потенциалымен ұштастырады. Көз сүйсінерлік Web-бетті жасап
шығару үшін суретші әрі программист қасиетіне ие болу шарт. Web
қосымшаларын жасаудағы басты қиындық беттің көлемі және интернет
броузерлердің сыйымдылығы болып келеді. Macromedia корпорациясы Web-та
барлық ақпарат түрлерінің соңғы жаңалықтарын қолдануға тырысты. Macromedia
Flash - өте қуатты, сонымен қатар қолданыста қарапайым, интерактивтілікті
ұстанатын векторлы графика негізінде анимациялық жобалар жасаудың құралы.
Flash суретшілер мен дизайнерлер үшін web-жобаны анимация және дыбыспен
толықтыруда таптырмайтын жұмыс құралы болып табылады. Flash-ты Web
стандарт ретінде келісім жасалғалы, ол HTML-мен оңай интеграцияланды.
Алғашында бұл программа Splash Animator деп аталды және белгісіз Future
Animation фирмасымен мультфильм жасау мақсатымен сатылды. Аниматор-
суретшілерге арналып, кең қолданыс таба алмады. WWW қосымшалары танымал
бола бастаған кезде Macromedia секілді алып фирма оған көңіл аударып,
сатып алды да Flash деп атын өзгертті. Flash құрастырушылары жобаны жасауды
оңайлату және автоматтандыру үшін программа интерфейсін өзгертті. Өзгеріс
тек сыртқы бейнені ғана емес, құрамына да тарады. Flash-та интерактивтілік
түсінігі Action Script (Іс-әрекет) сценарийлерін қолдану арқылы кеңейді.
Ол электронды дүкендерді алғаш құрастырушы behaviors (интерфейс
элементтерінің орнын ауыстыру, логика және математика) күрделі іс-әрекет
стилін құрастыруға мүмкіндік береді. Осы себепті программа Web-
өңдеушілерінің арасында кеңінен қолданып, аниматор маманға керемет көмекші
бола алды. 1996 жылы пайда болғаннан кейін Flash көрнекі мультемидийлік
Web-бет құрастыруда стандарт болды. Мысал ретінде Citibank, Fox, PepsiCola,
Paramount, Plymouth, Chrysler, Nestle және Warner Bros серверлерін
көрсетуге болады. Flash-та жұмыс жасау үшін программалаудың маманы болып
қажет емес, бұл JavaScript, Java немесе HTML кодтарын жазбай-ақ
интерактивті Web-түйін жасауға мүмкіндік береді. Интернетте кез келген Web-
беттің негізін құжатты белгілеу және гипертексті ақпарат беруші HTML тілі
құрайды. Flash технология HTML орнын баспағанмен, қазіргі таңда Flash
көмегімен толыққанды бет-ролик жасап шығаруға болады. Macromedia Flash
қолданатын көптеген беттерде HTML мүлде жоқ сияқты, мұнда HTML-код Flash
арқасында минимумға әкелінген. Код мағынасы – Flash-клиптің дұрыс
орналасуы. Аяқталған бір беттің түрін қарастырсақ:
Web-бет=HTML+Flash Flash Action Script-ты қолданғанда, бұл формуланы
JavaScript толықтырады. CGI орындай отырып, Flash қайсібір параметрлерді
бере алады. Сонымен қатар, CGI Flash-тан шақырылып, әрекет орындап, жауап
ретінде алдын-ала әзірленген Flash-клипті көрсетеді. Flash-технологияны
қолданудың ең дұрыс шешімі – толыққанды HTML-құжатты кішігірім клиптермен
көркемдеу. Көптеген танымал сайттар сәннен қалғылары келмей, осы жолды
таңдады. Осындай сайттарға енген қолданушы не Flash-ролик әрекеттерімен
сүйсініп, не оны фон ретінде қабылдайды. Бұл жерде Flash-клиптер
анимацияланған GIF секілді қолданылады және бүкіл сайт үшін өмірлік маңызы
болмайды, осындайда жаңа формуланы пайдалана аламыз:
Web-бет=HTML+DHTML(JavaScriptVBScr ipt,CSS)+Flash+CGI
Flash Web-беттің сәнді қосымшасы ролін атқарады.
1.3 Flash мүмкіндіктері.
Macromedia компаниясы Flash-ты шығара отырып, көптеген қуатты идеялар
мен технологияларды бір программаға біріктірді, сөйтіп қолданушыға Web
арқылы мультимедиялық презентацияларды көруге мүмкіндік берді. Векторлы
графиканы қолдану. Графикалық режимді үнсіздік бойынша қою Flash-ты Web
өңдеу үшін теңеусіз құрал етеді. Векторлы графика – бұл өлшем, форма, түс,
шекара, орналасуы жайлы ақпараттан тұратын математикалық теңдікпен не
векторлармен анықталатын объектілер. Күрделі суреттердің өзімен жұмыс
жасаған кезде кішкентай өлшемді файл алудың бірден-бір мүмкіндігі. GIF пен
JPEG секілді растрлы форматтан өзгешелігі, векторлы суреттер – графика,
текст, схема және анимация SWF (Shock Wave Flash) форматты ықшам файлдарға
оңай экспортталады, осы файлдар желіде отырып-ақ кәдімгі броузер көмегімен
ағымды ойнай алады. Symbol Conversation технологисы Flash-тың күрделі
мультемедиялық презентациялар құрғанда файл көлемінің азғантай болуының
себебі бар. Векторлар, растрлы суреттер, дыбыс бір жобада бірнеше рет
қолданғандықтан, Flash өзінің ішкі Symbol Conversation функциясының
арқасында объектінің бір экземплярын жасауға мүмкіндік береді, оны жаңасын
құрмай-ақ бірнеше рет қолдана аласыз. Бұл жобаның көлемін біршама азайтады.
Қосымшаға кітапхана – Library құрылды. Ол барлық қолданылатын
константалар: салынған символдар, импорталған графика мен дыбыс тізімінен
тұрады. Кітапхана көмегімен қай кадр не қабатта болғанына байланыссыз кез
келген элементке баруға болады. Түстік палитраны, градиенттік құйылуларды
басқа графикалық қосымшалардан (Macromedia Fireworks және Adobe Photoshop)
экспорттауға (импорттауға) болады, бұл сайттағы түстің өзгермеуіне
септеседі. Палитра .fla файлда сақталады және .swf экспортаушы файл
көлеміне байланысты емес. Үнсіздік бойынша Flash web-safe палитрасын
қолданады. Symbol Conversation технологиясының қасиетін пайдаланып, Flash-
жоба кезінде мәліметтер енгізуге болатын текстілік өріс құруға болады, ол
қолданушылардан әртүрлі мәліметтер: пароль енгізуге, регистрациялық,
сұраулы мәліметтер жинауға қолданылады. Бұл толыққанды web-сайт құрудың
жаңа қадамы. Сонымен қатар, өрістер мәтінді динамикалық ауыстыруда
пайдаланылады. Бұл қасиет үнемі жаңаланып тұратын ақпаратты: биржалық,
спорттық, ауа-райы болжамы жазғанда қолданылады. Қолданушы мәтіндік өрісті
құрғанда оған айнымалы береді. Айнымалыларды роликтің әртүрлі сахналарына,
server-side қосымшасына көшіруге болады.
1.4 Мәліметтерді ағынды режимде жіберу
Flash-тың web-қа арналған мультимедиасының тез жүктелуі үшін негізгі
факторы - мәліметтерді ағынды режимде жіберу. Басқа артықшылықтарына
қарамастан, бұл қасиетінсіз Flash желіде тиімді бола алмас еді.
Мәліметтерді ағынды режимде жіберу – қажеттіліктен туындаған технология
мысалы. Ол пайда болғанша байланыстың шектеулі жылдамдығы кесірінен
қолданушылар файлдарды олардың құрамы компьютерге толық жүктелгенше қарай
алмайтын еді. Алайда, құрастырушылар қолданушылардың әрбір байтты бірден
қабылдамай-ақ, жоба мазмұнын біртіндеп түсіне алатынын ұғынды. Ағынды
мүмкіндік дыбысты, анимациялы және растрлы үлкен файлдар бірден бейнелене
бастауын көрсетеді. Дыбыспен жұмыс Web-сайтты фондық әнмен дыбыстау көп
таралмаған, бірақ кейде қолданылады. dhtml, html не басқа стандарттардың
дыбыстық файлдармен тығыз интеграцияланбайтыны дәлелденген. BGSOUND немесе
EMBED тегі арқылы қосылатын фондық дыбыс mid не wav форматына ие болады.
Бірінші форматты қолданғанда беттің шынылдайтыны байқалған, алайда көлемі
бойынша mid Интернетке сәйкес. Яғни, сапасы төмен. Ал wav форматты
дыбыстардың сапасы жақсы, бірақ бетте ұзақ жүктеледі.Flash-тың пайда
болуына байланысты бетті әнмен әрлеушілер бетке көп көрінбейтін Flash-
клипті орналастырады, ол бір дыбыстық фрагментті шексіз қайталай береді.
Бұл кезде сапакөлем орташа деңгейде қалады.
Дыбысты қадағалау әрбір кадрға байланысты. Flash дыбысты бірнеше
тәсілмен шығарады. Ол уақытқа тәуелсіз немесе дыбыс жолы бар анимацияны
синхрондау арқылы. Әрбір каналдың дауыс деңгейін ауыстыруға да болады,
дыбыстың жайлап көтерілуі не төмендеуі секілді. Сонымен, Flash дыбыстың екі
типін пайдаланады – оқиғаға байланысты (event sounds) және ағынды(stream
sounds). Олардың ерекшелігі: біріншісі толық жүктелуі қажет, екіншісі
алғашқы кадрларды дыбыстайтын мәліметтер жүктелісімен жұмыс жасайды.
Экспорттаушы .swf файлға 8-ден 160 kBps дейінгі компрессия деңгейі әсер
етеді, ол Publish Settings терезесінде көрсетіледі. Flash AIFF, WAV және
MP3 форматындағы дыбыстық файлдарды экспорттайды. Web дизайн түсінігіне
сайттың шаблонын жасау және оны графикалық көркемдеу жатады. Қазіргі таңда
web дизайн өзіне бірнеше мақсат қояды: қолданушыда объект бейнесін оң
қабылдату, сайт құрылымының қарапайымдылығы мен анықтылығы, қолданушы
интерфейсінің оңай түсінігі, навигациялық жүйенің ыңғайлылығы және т.б. Осы
мақсаттарға жету үшін сайтты құрастырушы компьютерлік графикамен жұмыс
жасайтын программа-құралдарының кең таңдауын, html- және java кодтарын
қолданады.
Dreamweaver MX– бұл өңдеуші бір салада жұмыс жасай алатын, тез
құрастырып, жүзеге асырып және Web-сайтқа және визуальды редактірлеу
құралдарын пайдаланып Интернет - қосымшаға қызмет көрсете алатын,
қосымшаларды өңдеу және кодты тез жазу интегралды шешімде біріктіріліп
жүзеге асырылған қосымша болып табылады. Өңдеушілер Dreamweaver-ді әр түрлі
серверлік технологиялармен қолдана алады және қолданушыларға мәліметтер
базасына және Web-сервистерге қол жеткізуді қамтамасыз ететін мықты
Интернет –қосымшаларды құрастыра алады. Сайттың басты бет шаблонын HTML
гипермәтіндік белгілеу тілінде жасап, кейін басқа беттерін Dreamweaver MX
бағдарламасы арқылы жасадым. Визуальды құрастыру құралы .swf форматындағы
флэш-роликтерді, графикалық суреттерді кодты жазбай-ақ бірден қоюы жұмысты
көп жеңілдетеді. Macromedia Flash- өте қуатты, сонымен қатар қолданыста
қарапайым, интерактивтілікті ұстанатын векторлы графика негізінде
анимациялық жобалар жасаудың құралы. Flash-программаның негізгі құралы
ретінде векторлық графиканы алуы мультимедианың барлық негізгі элементтерін
(қозғалу, дыбыс, видео, объектілер интерактивтілігі) іске асыруға мүмкіндік
береді. Сонымен қатар дайын программаның көлемі минималды және олардың
жұмысының қорытындысы қоданушының экранына қарамайды – ал бұл интернет-
проекттерге қойылатын ең негізгі талаптардың бірі. Flash-тің ең басты
артықшылығы – аз көлемді, әсем анимацияланған, динамикалық иинтерактивтік
беттерді дайындау мүмкіндігі, ал оны интернетте қолдануға өте қолайлы.
Мұның бәрі векторлық графика және ақпаратты сығудың мықты алгоритмдері
арқылы жүзеге асады. Flash суретшілер мен дизайнерлер үшін web-жобаны
анимация және дыбыспен толықтыруда таптырмайтын жұмыс құралы болып
табылады. Бұл бағдарлама арқылы өз сайтыма әдемі баннер, анимациялық
мултьфильм жасадым. Жобаны құрастыру кезінде алдыма қойылған мақсаттарды
толығымен орындадым, екітілді сайт еліміздегі білім беру саласында жақсы
бір толықтыру болатынына сенемін. Ең бастысы, талапкерлердің көңілінен
шығып, оларға пайдалы болуы ғой. Talapker.kz сайты сынақ тестісінен басқа
кітаптар, есептердің жаңа нұсқасын, формулалар және жадыны дамыту
тәсілдерін ұсына отырып, талапкерлерге арналған нағыз көмекші-сайт атанары
сөзсіз. Яғни Қазақстанның түкпір-түкпіріндегі оқушылар, бұл сайтымды
қолданып, ҰБТ-да жақсы нәтиже көрсетіп жатса, менің бір тілегімнің
орындалғаны. Осылайша, алған білімім игі бастама жасауға жұмсалса, менің 4
жыл бойы текке оқымағанымды көрсетеді.
2. Бөлім Flash MX-те жұмыс жасау мүмкіндігі
Жеңіл және түсінікті нөмірленген Flash – тың нұсқасы тоқтап, оның
орнына МХ деп аталатын нұсқасына өзгертілді. Бұл әріпер нені білдіреді?
Multiextended (кеңейтілген) сөз тіркесі пайдаланушының аббревиатурасына
ассоциалануы керек. Бір сөзбен айтқанда – Mixed (араласқан) дегенді
білдіреді. Flash құрушылары қолданушылардың назарын аудару үшін, бұл
программаның интерфейсін (жұмыс ортасын), қолданушының әртүрлі
категориясына жеке бағытталған.
Flash МХ ортасын әрбір қолданушы қосқан кезде жұмыс облысының пакетін
3 вариантын таңдауға мүмкіндік бар. Бұл :
• Designer – бұл ең алдымен графикалық редактормен жұмыс істейтін
дизайнерлер үшін бағытталған;
• Developer – Web-жариялымдарын құру үшін Flash МХ-ты қолдануында
жұмыс істейтін құрушылар үшін бағытталған;
• General – жалпы жағдайлар үшін.
Редактрлеудің құрал-саймандар панелі терезенің ен ьойына сол
шекарасында орналасқан. Графикалық объектілерді құру және өңдеу үшін өте
қолайлы құрал-саймандармен қамтамасыз етеді. Графикалық редакторлардың
жұмысындағыдай, бұл құралдар бәріне мәлім. Бұл саймандар ыңғайлы болу үшін
4 бөлікке бөлінген.
• Tool (құрал-саймандар) – нақты құралдарды таңдау батырмасы
орналасқан; бұл құралдарды 2 түрге бөледі: таңдау және сурет салу
құралдары;
• View (Түр) кескіннің көру құралдарын басқару, бұл өрісте 2
батырма орналасқан:
• Hand Tool (Қол) – батырманы шерту арқылы режім қосылады және
жұмыс облысын тышқан көмегімен әртүрлі бағытта орналастыруға
мүмкіндік береді
• Zoom Tool (Масштаб) – жұмыс облысындағы батырманы шерту арқылы
тез масштабтау режимі қосылады және бұл режимді қосқанда Options
өрісінде екі қосымша батырмалар пайда болатын масштабтау бағытын
таңдау үшін рұқсат етеді (үлкейту немесе кішірейту).
• (түстер) – бұл бөлімде бөлек түстер таңдау контуры және
объектілерді қоюлату батырмаларын қамтамасыз етеді.
• (параметр) – таңдалған сайманның қосымша параметрлерін орнату
элементтерін көрсететін; қосымша параметрлері бар құралдар үшін
Options өрісі бос болады.
Жұмыс облысы терезенің барлық орталық бөлігін алады. Жұмыс облысында
әртүрлі объектілерді редактрлеу операциялары, дегенмен кадрға тек қана
сол объектілер монтаждық үстел шегінде орналасады. Жұмыс облысындағы қалған
бөлігі не үшін қажет? деген бұл жағдайда сұрақ туындау мүмкін.
Жауабы былай:
• Белгілі бір жұмыстарды орындау үшін;
• Кадрға объектінің біртіндеп кіруінің эффектісін тарату (немесе,
керісінше, одан шығу).
Macromedia фирмасы SWF форматын қолайлы құралдармен, қарапайымдылықпен
жабдықтағандықтан, аталмыш формат өзінің табынушыларына бай. Негізінде,
бұлай жабдықталған құралдар жетерлік.
Олардың қайсыбірі мультимедиялық презентация жасауға бағытталса
(Macromedia Director Shockwave Studio), келесі бірісі графикалық бейнелерді
дайындауға бағыталған (Macromedia FreeHand и Macromedia Fireworks), ал
үшіншілерімен интерактивті оқу курсын дайындауға болады. (Macromedia
Authorware және Macromedia CourseBuilder). Дегенмен тор беттерін
құрушылардың арасында Macromedia Flash көп қолданылады, өйткені тек осы
өнім ғана, тор бетін аяғына дейін әрлей алады. Ал жақсы әрленген бет әрине
көпшіліктің көңілінен шығады. Интернет пайдаланушылардың жақсы
көретіндігінен болар, бұл өнімді жай ғана Flash деп атайды. Сонымен Flash
технологиясының құрамына не кіреді соны көрейік:
• Векторлық графика;
• Анимацияның бірнеше түрін қолдайды;
• Интерфейске интерактивті элементтер жасауға болады;
• Импортталған графикалық форматтарды қолдайды (оның ішінде
растрлық) ;
• FLASH фильмдерін HTML форматына ғана емес, интернетте
қолданылатын кез келген форматқа көшіруге болады;
• Платформалық тәуелсіздік;
• FLASH фильмдерді автономдық түрде де, тор броузерінде де көруге
болады;
2.1 Графика және анимация
Растрлык графика. Растрлік графикадағы бейне, мозайка типтес, бүтін
сурет құрайтын түрлі-түсті нүктелерден тұрады. Растрлік графика мысалы
ретінде сканерленген фотосуреттер немесе PhotoShop-та немесе Paint-та
жасалынған бейнелерді келтіруге болады.
Растрлік графиканы қолдану бейненің, фотоның сапасына қол жеткізуге
мүмкіндік береді. Дегенмен оңай нәрсе жоқ, біздің жағдайымызда файлдардың
көлемі өсіп , бейнелерді редакциялау қиындыққа түседі - әр нүктені қолмен
жөндеуге тура келеді. Тіпті редакциялау кезінде сіз сызық немесе қарапайым
пішіндерді (сопақ, шаршы) пайдалансаңыз, нәтижесінде қолданған құралдардың
арқасында пиксельдік өзгерісті байқауға болады. Көлемді өзгерту бейне
сапасын нашарлатады: көлем азайтылғанда ұсақ детальдар жойылады, ал
үлкейтілгенде сурет сиқысыз шаршылар жиынтығына (ұлғайтылған пиксельдер)
айналып кетеді. Растрлік бейнені басып шығарғанда немесе оны рұқсаттық
қабілеті жеткіліксіз құралдарда қарағанда бейненің қабылдануы анағұрлым
кемиді.
Векторлық графика. Растрлікке қарағанда векторлық графикадағы бейне
жеке бағыттаушы сызықтардан (векторлардан) тұрады. Бұл жағдайда файлда әр
нүкте туралы ақпарат емес бағыттаушы сызықтар туралы ақпарат сақталады.
Бұндай суреттер көбінес аз көлемді болады және редакциялауға да жеңілдік
етеді. Суреттің кез келген элементі басқалардан бөлек өзгертілуі мүмкін.
Сурет өз көлемін еш нұсқансыз, яғни айқындығы мен элементтерінің жалпы
орналасу тәртібін жоғалтпай өзгертеді. Бұл икемділігі оны түрлі рұқсаттық
қабілеті құрылғыларда сапалы түрде көрсетуге мүмкіндік береді.
Бірақ векторлық графикадағы бейненің қабылдануы қарапайым. Суреттің
салынғаны байқалады, дегенмен белгілі икемдік пен біршама қисынды әрекеттер
пайдалану арқылы, мысалы, градиентті бояу, керемет нәтижелерге қол
жеткізуге болады. Егер біз ұнаған суретті әйнекке жапсырып үстінен қағаз
парағын салып, үстінен баса отырып, суреттің көшірмесін жасасақ, бұл
суреттің түпнұсқасы растрлік бейне, ал көшірмеміз векторлық графиканың нақ
өзі болады. Flash-те графиканың екі түрін де пайдалануға болады, растрлік –
дайын графикалық объектілер, векторлық – тікелей редакторда қурастырылған
немесе басқа векторлық форматтаодан импортталынған. Сонымен қатар растрлік
графиканы векторлыққа немесе керісінше ауыстыру мүмкіндігі болады.
Сурет салу негізі. Сурет салудың әр құралының қызметін біле отырып,
сурет салудың әдіс-тәсілдерімен танысайық. Біріктіру – кез келген бір түсті
боялған, шексіз фигура өзі сипаттас фигураға беттестірілгенде, айқындалуы
жойылған соң біртұтас бүтін фигураны құрайды. Осы тәсілді пайдалана отырып,
дайын объектілерден күрделі фигураларды құрастыруға болады. Фигуралардың
желімденуі неліктен? Жауап өте қарапайым. Flash-те жасалынған барлық
фигуралар объектіні сипаттайтын математикалық формулалар түрінде сақталады.
Осыған сәйкес өзара сипаттас фигураларды бір-біріне желімдеу арқылы біз
формулалар қосындысын жасаймыз, нәтижесінде пайда болған фигураны
сипаттайтын жаңа формула туындайды.
Сегменттеу – егер фигураға сипаттамасы сәйкес келмейтін екінші
фигураны, мәселен, басқа түсті беттестірсе, желімдеу әдісі жүзеге аспайды.
Flash-тегі векторлық графиканың математикалық негізін есепке ала отырып,
түрлі сипаттамалардың алуы жүзеге асқаны айдан анық. Осылайша жасалынған
объектіні тышқанның сол жақ батырмасы арқылы айқындап көру, тек оның бір
бөлігін ғана көрсетеді. Егер өзара сипаттас фигураларды беттестіргенде,
айқындауды жоймай тұрып, беттескен фигураның бірін беттестіру аумағынан сәл
ауыстырып жіберсек желімдеу жүзеге аспайды. Нәтижесінде қозғалынбаған
фигураның бөлігі ауыстырылған фигураның беттеспеген көлеміндей мөлшері
жойылады.
Бөлінуді қолдану нұсқалары. Кез келген бір түсті бітеу фигураның
суретін салайық. Енді оны қарындашпен немесе тік сызықпен сызайық.
Нәтижесінде сызықпен бөлінген бояу бөліктері жеке фигураларды құрайды,
олармен жеке жұмыс жасауға болады. Жеке бояуларды өзгерткен соң, сызықты
алып тастап жаңа сипатта боялған фигура жасауға болады. Бұл әдіс slicing
(бөлікке бөлу) деп аталады.
Сызықпен бөлу әдісін пайдаланып үш түсті доптың суретін салыңыз. Тіпті
тапсырманы күрделендіруге де болады: бір доп параллель бояулы, екіншісі
сегменттерге бөлінген. Жұмыс деңгейінің кез келген элементтерін
беттестірілген деңгей элементтеріне оңай айналдыруға болады, ол үшін оларды
топтау жеткілікті – Стрелка (Arrow) құралымен айқындап, ModifyGroup
[Ctrl+G] құралымен топтау қажет. Топталынған элементтерді беттестірілген
деңгейдегі объектілер сияқты орналастыруға болады.Сонымен қатар топты
өзгерту үшін тек Arrow құралын оның модификаторымен (бұру, көлемнің өзгеруі
мен айысуы) пайдалану керектігін есте ұстаған жөн, басқа құралдар топқа
ешқандай әсерін тигізе алмайды.
Топты қайта бөлу Modify Ungroup [Ctrl+G] құралы арқылы жүзеге асады.
Бұл жағдайда топтың барлық элементтері жұмыс деңгейінің объектілері ретінде
қарастырылып, барлық құралдарды пайдалану арқылы өзгеріс енгізуге икемді
болды.
Егер сіз градиенттік бояуды пайдаланғыңыз келсе бұл процессті
жеделдетуге болады. Боялғаннан соң градиент қосымша трансформацияны қажет
етеді (көлемнің, орналасуының және көлбеу бұрышының өзгеруі). Егер бояу
кезеңінде бітеу фигураның ішінде тышқанның сол жақ батырмасын бассаңыз және
диагональ сызық сызсаңыз, онда градиент осы сызық бұрышында орналасады.
Радиалды градиент пайдаланғанда оның орталыңы тышқанның сол жақ батырмасы
басқан жеоінде болады.
Дегенмен бұл да соңы емес! Егер бояу орнына түс немесе градиент емес,
фотосурет немесе сурет пайдаланылса? Мүмкін емес ештеңе жоқ!
• Flash-тен бейнені импорттау жеткілікті: File Import [Ctrl+R],
• Сосын оны Modify Break Apart [Ctrl+B] арқылы бөлу.
• Содан соң бейненің Пипетка (Dropper) құралымен көшірмесін
жасаймыз, сонда ол ағымды бояу болады, онымен қажетті фигураны
бояп, ал ағымдағы құрал автоматты түрде Paint Bucket болады.
Сонымен қатар бояу градиент қасиеттерінің бәрін бойына сіңірген, яғни
біз бояу орталығының орналасуын, көлемін, көлбеуін өзгерте аламыз.
Трансформация маркерлері түрлі пішінді болады. Шаршылар көлемді өзгертуге,
шеңберлер айналымға немесе диагоналдық трансформация жасауға қолданылады.
Жуылу. Сіз әрине Flash-те жасалынған кез келген бейненің анық
еместігіне назар аудардыңыз. Қалай сіз көлем мен трансформацияны
өзгертсеңіз де сурет тік сызықтарымен салынады. Web-дизайн құрастырғанда
контурлардың жуылуына қол жеткізу қажет
Жуылу дизайнның өте белгілі әдістерінің бірі, ол сіздің жұмысыңызға
тереңдік мүмкіндігін беріп кәсіби түрге жетелейді. Берілген эффектіні
сәйкес градиенттік бояу арқылы жасауға болады, бірақ бұл іс жүзінде,
әсіресе “тұмандануды” қажет ететін күрделі сұлбасы бар фигура жасауда
мүмкіндік бермейді. Flash-те орналасқан жуылу бұйрығын пайдалану тиімдірек.
Қажетті фигураны айқындайық.
• Modify (Өзгерту) - Shape (Форма) - Soften Fill Edge (Толтырылған
шегараны жұмсарту) жуылу параметрлері терезесін ашайық.
• Қажетті параметрлерді көрметейік: Distance (қашықтық) жолында
фигура шетінен бастап жуылу қашықтығын енгіземіз, Steps (қадам)
жолында біз жуылу икемділігін береміз (10-нан артық санды
көрсетуге болмайды), Direction (бағыт) жолында екі мәннің бірін
таңдаймыз; Expand - сыртқа, Inset - ішке.
Түрлі мәнді барлық тармақтармен эксперимент жүргізіңіз, дегенмен Flash-
те суреттің өзі емес, оның математикалық көрінісі сақталатынын естен
шығармаңыз, себебі, жылдамдығы төмен компьютерлерде фильмнің күрделі
есептеулерде тежелуі мүмкін.
Шектеулі мәтіндер немесе әріптерді басып сызу. Интернет басқа
орталардың бәрінен бұрын сурет салуға ешбір қатысы жоқ адамдардың
графикалық дизайнмен айналысуына жағдай туғызды. HTML-дің алғашқы
нұсқаларында, бетті рәсімдеудің бір де бір мүмкіндігі ретінде мәтінмен
жұмыс саналатын. HTML-дың өзі де мәтінді белгілеудің мета-тілі екені
белгілі. Дегенмен бұл мәтіннің өзі дизайн элементі бола алмайды деген сөз
емес. Керісінше, мәтіннің барлық мүмкіндігін кәсіби сайттың қайталанбас
тұлғасын тудырады. Flash-тің басқа графикалық редакторлардан мәтінмен жұмыс
барысындағы негізгі айырмашылығы, екі түрлі мәтін жағдайына болуына
байланысты. Мәтін өз алдына, яғни мәтіндік блок редакциялау үшін,
(ActionScript) сценарий тілімен жұмыс жасау үшін және визуалды рәсімдеудің
шектеулі мүмкіншілігі болуы – түстің, көлбеудің, көлемнің өзгеруі әрқашан
қол жетімді. Мәтіннің екінші жағдайында біз мәтіннің өзімен емес, оның
графикалық көрінісімен – “бөлінген мәтін” жұмыс жасаймыз.
• Өзіңіздің атыңызды кегль көлемінің елуден асатын Bold режимін
пайдалана отырып қара түспен жазыңыз.
• Modify (Өзгерту) - Break Apart (Бөлуді сындыру) [Ctrl+B] мәтінді
бөліңіз.
• Сия бүркігіш құралын таңдаңыз.
• Түсті белгілеңіз, мысалы, қызыл және сызық жуандығы 2.
• Мәтінді айқындаңыз, сия бүркігішті пайдаланыңыз.
• Мәтін шектелді. Әріптерді жойып, сіз тек оның Ink Bottle
пайдалану нәтижесінде жасалынған сұлбасын ғана қалдыра аласыз.
Ink Bottle екінші рет, мәселен, басқа түсті пайдалану және
шекараларды бөлу арқылы қызықты эффект алуға болады. Шекараларды
бөлгеннен соң сіз градиентті бояуды пайдалана аласыз. Мәтінді
“хромдау” әдісі өте ұтымды.
• Мәтінді жазып, бөлген соң сол түсті қарындашты алып мәтін
ортасынан толқынды сызық сызыңыз.
• Мәтіннің жоғарғы жағын айқындаңыз және оны градиенттік бояумен
бояңыз, қажет болған жағдайда градиенттің бағытын өзгертіңіз –
вертикалдыға.
• Осы әрекетті мәтіннің төменгі бөлігімен қайталаңыз.
• Arrow құралын алып тышқанның сол жақ батырмасымен екі рет алдын
ала салынған сызықты айқындаңыз.
• Оны жойыңыз.
• Сіздің алдыңызда хромдалған, басылып сызылған, жуылу
эффектісімен сызылған, мәтінді бөлу әдісі мен сегменттеу әдісін
пайдалану арқылы жасалынған мәтін.
Қазіргі кезде тор беттерін әрлеуге көбінесе растрлық графика
қолданылады. Оларға GIF (Graphics Interchange Format, ақпарат алмасуға
арналған графикалық формат), JPEG (Join Photographic Experts Group –
Біріккен бейне эксперттерінің тобы) және PNG (Portable Network Graphics –
Жылжымалы графикалық формат) жатады.
Растрлық графика нүктелер жиынтығы (пиксель – pixel) арқылы
сипатталады. Бұл нүктелер бір бірімен байланыста болмағандықтан, олардың
әрқайсысының түсі мен координатын анықтау керек. Жай ғана мысал, екі-ақ
түсті (ақ қара) бейнені сипаттаған кезде, әр пиксельдің түсін беру үшін
екілік санау жүйесін пайдаланады: 0 – қара, 1 – ақ.. Ал, 256 түсті бейнені
сипаттаған кезде енді әр пиксельге 8-дік санау жүйесін қолданады (256=28).
Суреттің сапасы жақсы болу үшін, әр пиксель үшін 24 разрядқа дейін
қолданылады.
Растрлық бейнелердің тағы бір кемшілігі - бейне сапасы, пайдаланып
отырған монитор пиксельдерінің өлшеміне де байланысты. Яғни кей
мониторларда суреттің сапасы әдемі болып тұрса, екінші жерде ол ондай
қасиеттен айырылады. Сапасы нашар суреттердің пикселін көбейтуге арналған
бағдарламалар болғанымен олар да бұл проблеманы толық шеше алмайды.
Ал енді векторлық графика туралы сөз айтсақ.. Векторлық графика –
орналасуын математикалық формулалар арқылы сипаттайтын қисықтар жиынтығынан
туратын бейне. Мысалға, кез келген шеңберді бейнелеу үшін 3-4 сан ғана
керек, радиус, центр координаттары, сызық қалыңдығы. Осыған байланысты,
векторлық графика растрлық графикаға қарағанда бірнеше артықшылықтарға ие:
• Математикалық формулалармен сипатталған суреттер, растрлық
графикаға қарағанда жадыда аз орын алады.
• Бейнені өзіміз қалаған кез келген масштабқа сапасын жоғалтпай,
өзгертуге болады.
• Кез келген платформаға еш қатесіз көшіруге болды.
Әрине, векторлық графиканың өзіне тән кемшіліктері болады, мысалға,
реалға жақын суреттерді бейнелей алмаймыз. Мұндай мәселені шешімі, жан
жақты қанағаттандыратын ортақ бір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Бөлім Web
дизайн ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..6
1.1 Web дизайнның пайда
болуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Web дизайнға қойлатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.3 Flash
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 11
1.4 Мәліметтерді ағынды режимде
жіберу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..12
2. Бөлім Flash MX-те жұмыс жасау
мүмкіндігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..14
2.1 Графика және
анимация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 15
2.2 Интерактивті анимация құру және
дыбыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 26
2.3 Flash филімдерін қолдану
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
2.4 Тор бетін
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 42
2.5 Flash филімін құрудағы
реттілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
2.6 Редактрлеудің құрал-саймандар
панелі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..44
2.7 Жұмыс
облысы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 45
2.8 Web-сайттар үшін анимация
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...45
2.9 Кадрлық анимация және Flash MX-тe фильмдерді жариялау ... ... ...47
2.10 Мәтінді құружәне
өңдеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
3.Бөлім Бағдарлама интерфейсінің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
3.1 Мультимедиялық
жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.50
3.2 Тесттік
бағдарламан ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .53
4.Бөлім Экономикалық және техникалық қауіпсіздік
туралы ... ... ... ... ... ... ..56
4.1 Жобалаудың экономикалық
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..56
4.2 Техникалық қауіпсіздіктің
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...60
4.3 Тіршілік әрекетінің
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..69
Қолданылған әдебиеттер
көзі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...72
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .75
КІРІСПЕ
Қазіргі заман талабы бойынша білім беруді ақпараттандырудың негізгі
талаптарының бірі – оқу үдерісіне мультимедиалық технологиялар мен
коммуникативтік интерактивті әдістемелердің үйлесімді байланысы негізінде
жасалған, оқыту және тексеру модульдерінен тұратын электрондық
бағдарламаларды, оқулықтарды енгізу. Қазақ тілін оқытуда компьютерлік
бағдарламаларды қолдану тәжірибесі көрсеткендей, оның нәтижелі болуы
көптеген факторларға, оның ішінде негізінен бағдарламаның сапалы болуына
байланысты. Мемлекеттік тілді оқытуда компьютердің шексіз мүмкіндіктерімен
толық қамтамасыз етілген мультимедиалық бағдарламалар қажет.
Мемлекеттік қызметтің кез-келген саласында электрондық оқулықтарды
пайдалану тыңдаушылардың өз бетінше жұмысын және олардың жоғары танымдық
белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты cапалы электронды оқулық қашықтықтан
оқытуға, тіл үйренушінің өздігінен оқып үйренуіне мүмкіндік беру. Қазақ
тілінің қоғамдық қызметін кеңейтіп, оның маңызын, қажеттілігін табиғи түрде
арттыру, жан-жақты дамытудың бірден-бір жолы – тілді үйретудің сапасына
қатаң талап қою, тіл үйренушілердің өздігінен білім алуын ұйымдастырумен
бірге оның нәтижелеріне тұрақты бақылау жасау.
Компьютер тіл үйренушінің жауабын бағалайды, келесі кезекте қандай
материал ұсынылуы қажет екенін анықтайды. Оқу үдерісінде компьютер оқытушы,
электронды интерактивті тренажер, эксперт, іс-әрекет серіктесі, құралы,
үйретуші, тексеруші, бағалаушы қызметтерін атқарады.
Қазақ тілін оқыту әдістемесін әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің
деңгейіне көтерудің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Мемлекеттік тілді оқытуда соңғы мақсатты нәтиже –
қатысымдық құзыреттілікке қол жеткізудің ең негізгі тетігі – ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды оңтайлы пайдалану.
Бұған байланысты Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22
қыркүйектегі №6435 өкімімен бекітілген білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасында: Оқу үдерісінде педагогикалық және ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану – жалпы білім беруді
дамытудың басты бағыттарының бірі, – делінген.
Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңында білім беру жүйесін
ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде анықталып, осы
жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр.
Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық
моделінің қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім
беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады.
Қазақстан Республикасында қабылданған білімді ақпараттандырудың
мемлекеттік бағдарламалары еліміздің біртұтас дүниежүзілік білім
кеңістігіне ену мүмкіндіктерімен байланысты білім беру саласын ақпараттық
тұрғыдан қамтамасыз етудің жаңа сатылық жүйесін жасауға бағытталған.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оқу үдерісінде пайдалану –
ғасыр талаптарына сәйкес тәрбие беруде тұлғаның танымдық ойлау қабілетін
дамытып, шығармашылыққа ұмтылдырады.
Оқу үдерісінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны кең көлемде
енгізу педагогикалық еңбектің тиімділігін жоғарылатып, әдіснамалық
тәсілдерді қолданудың артуына алып келеді.
Сондықтан тіл үйренушінің танымдық іс-әрекеттерін күшейтіп, өздік
жұмыстарды сапалы және жылдам орындау мүмкіндіктерін арттыру мақсатында
дыбыстық, графикалық, видео, мультимедиа элементтерімен оқытудың мүмкіндігі
жоғары.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі тіл үйренушінің өздігінен жұмыс істеуіне
ыңғайлы электронды оқыту жүйесін құруда “компьютер – тіл үйренуші –
оқытушы„ үздіксіз байланысын қамтамасыз ететін интерактивтік ұстанымдары
басшылыққа алынады. Тіл үйренуші мен компьютер диалогы интерактивті
терминалдың көмегімен және белгіленген ереже бойынша жүргізілген есептегіш
жүйе мен оны пайдаланушылар арасындағы ақпарат алмасуға құрылады. Дамытушы
компьютерлік ойындарға құрылған оқу ортасы – тіл үйренушілердің өзіндік
ерекшеліктерін ескере отырып, қазақ тілін меңгеруге және сөйлесім әрекетін
дамытуға бағытталған ойындарды қамти отырып, олардың қатысымдық
құзыреттіліктерін дамытуды көздейтін орта. Толассыз ақпараттар ағымын
бүкіләлемдік Интернет жүйесі, спутниктік каналдар, теледидар, ұялы байланыс
арқылы көріп, естіп қабылдауға машықтанған ХХІ ғасырдың өкіліне нағыз
керегі – сандық бейне, анимация, компьютерлік оқыту ойындары, дыбысты
жаңғырту т.б. компьютерлік технологиялар. Осылардың бәрін қолдануға
мүмкіндік беретін қазіргі мультимедиалық бағдарламалар тіл үйретуді
жеделдетуге, оқу уәждемесін көтеруге, сөйлесім әрекетін дамытуға зор әсерін
тигізеді. Сөйлесім әрекетінің кез келген түрінің негізіне көру-есту
моторының арасындағы байланыс жататыны белгілі. Сондықтан тақырыптық жүйеде
аудио-бейне әсерлермен ұсынылған тілдік материал адамның көру, есту
сезімдеріне ерекше әсер ете отырып, есте сақтау мүмкіндігін арттырады.
Қосылып әндер айту, диктордың айтқанын қайталау арқылы дұрыс айтуға
дағдыландыру, мағынасын аша түсетін бейне материалдар, грамматикалық
анықтағыштар, сөздіктер т.б. арқылы тың тақырыпты жан-жақты ұсыну, бос
орындарға жауаптар жазу, диктант, мазмұндама жазу, сәйкестік, балама, ашық,
жабық, реттік тест түрлерін орындату, т.б. тәсілдер компьютерлік
технологиялардың арқасында өте жылдам және ыңғайлы жүйеде жүзеге асуда.
Дипломдық жұмыстың құрылымы:
Менің дипломдық жұмысым Flash редакторынының көмегімен электрондық
оқулықты құру, яғни Flash редакторының интекрактивтігін пайдалану,
ActionScript скриптер тілін пайдаланып программа жазып шығу. Ол үшін мен
қазіргі күнде интернетте өте үлкен қолданысқа ие Flash редакторын
пайдаландым. Дипломдық жұмыстың 1-бөлімінде Flash редакторы туралы
әңгімелеп шықтым. Екінші бөлімінде өзімнің электрондық оқулығымды қалай
жасағанымды суреттеп өттім.
Flash техналогиясының негізгі векторлық графикалық форматынан
Shockwave Flash (SWF) құрылды. Бірақ бұл ең алғаш векторлық формат емес,
SWF құрушылары ойдағыдай тапқан графиканың бейнелеу мүмкіндігі арасындағы
үйлесімді, онымен жұмыс жасайтын инструментальді құралдар және
қорытындысында Web – парақтарының қосылуының механизмі. SWF қосымшасының
артықшылығы оның жеңіл тасымалдауында, яғни бұл формат әртүрлі аппараттық –
программалық платформада қолданылады (сонымен қатар, ОЖ – сі Mac OS
Macintosh компьютерлер және Windows ОЖ – мен жабдықталған IBM
компьютерлері). Тағы бір SWF – тың ерекшелігі: құрылған негізгі бейнелер
тек анимацияланып ғана қоймай, сонымен қатар олар қосымша интербелсенді
элементтер мен аудио құрылғылардың болуына мүмкіндік туғызады.
Интербелсенді мультимедиялық қосымшалардың тасымалдауы мен құру
мүмкіндігінің күрт өсуі танымал SWF форматының Web – дизайнерлердің
ортасында орындалады. Сондықтан бұл форматтың пайда болуы Macromedia
фирмасында Plug_In компонентінің қоса салынған 2 негізгі желі браузері үшін
құрылған: Internet Explorer және Nestcape Communicator. SWF форматының
тарауына Бүкіләлемдік компьютерлік желі көп әсерін тигізді.
SWF форматының танымал болуының тағы бір себебі, Macromedia фирмасы
бұл форматтың жеңіл және оңай құрал – саймандармен қолданылуы.
Мультимедиялық презинтациялар құру үшін - Macromedia Director Shockwave
Studio, ал графикалық бейнелерді салу үшін - Macromedia Freehand,
Macromedia Fireworks,интербелсенді оқытушы курстарын құру үшін – Macromedia
Authorwave, Macromedia Course Builder. Сондықтан да Web-публикациясының
ішінде ең танымал, әрі жеңіл қолдануына ыңғайлы болып келетін - Macromedia
Flash болып табылады. Macromedia Flash Web – парақтарын толық құруға және
әрбір сайттың анимациясымен безендірілуіне мүмкіндік береді. SWF форматының
көмегімен, оны әдетте Flash деп атап кетті.
1.Бөлім Web дизайн
1.1 Web дизайнның пайда болуы
Web дизайн тарихы 1991 жылы алғашқы web-сайттың пайда болуынан
басталды. Оның құрастырушысы Тим Бернерс-Ли өз сайтында HTTP мәліметтерді
тасымалдаушы, URL адресациялау жүйесі, HTML гипермәтіндік бейнелеу тілі
негізіндегі World Wide Web жаңа технологиясы туралы жазды. Бұл ашылу
ақпараттық технологиялардың дамуына үлкен септігін тигізді. Әлемдегі
бірінші сайт алғашқы интернет-каталог та болды, кейін Тим Бернерс-Ли оған
басқа сайттарға сілтемелер тізімін орналастырды. Сөйтіп виртуалды шындықтың
үшөлшемді кеңістігінің танымалдығы арта берді. Өзіндік мақсат қуған жаңа
сайттар пайда болды. Технологиялардың дамуы сайттарды жетілдіре түсті, web-
беттің көркемделуіне үлкен көңіл бөліне бастады. Сурет графикасы әдемі,
сапалы жасалуы бағалана бастады. Осылармен бірге web дизайн дами түсті.
Web дизайн түсінігіне сайттың шаблонын жасау және оны графикалық көркемдеу
жатады. Қазіргі таңда web дизайн өзіне бірнеше мақсат қояды: қолданушыда
объект бейнесін оң қабылдату, сайт құрылымының қарапайымдылығы мен
анықтылығы, қолданушы интерфейсінің оңай түсінігі, навигациялық жүйенің
ыңғайлылығы және т.б. Осы мақсаттарға жету үшін сайтты құрастырушы
компьютерлік графикамен жұмыс жасайтын программа-құралдарының кең таңдауын,
html- және java кодтарын қолданады. Бұл оның әлі де даму үстінде екенін
көрсетеді. Web дизайн білім мен өнердің қосылысы. Оның негізгі
аспектілеріне бес облыс кіреді.Мазмұны. Мұнда сайт мазмұнының қалыбы мен
ұйымдастыруы кіреді. Мүмкін болар диапазон-мәтіннің қалай жазылғанынан HTML
гипермәтіндік технология көмегімен қалай ұйымдастырылғаны, берілгені және
құрылғанына дейін. Көрінетін бейнелері. Бұл сайттағы экран кеңістігінің
құрылуына қатысты.Құрылу әдетте HTML, CSS немесе Flash көмегімен жүреді
және көркемдік не навигация қызметін атқаратын графикалық элементтерден
тұрады. Сайттың көрінетін бейнелері- web дизайнның негізгі аспектісі, бірақ
ең маңыздысы емес. Технология. Оған бағдарлама көмегімен құрылған түрлі
интерактивті элементтер кіреді. JavaScript сияқты клиент жағында жұмыс
істейтін сценарий тілдерінен Java-сервер секілді серверлік қосымшаға дейін
элементтер болуы мүмкін. Жеткізу. Internet желісінде сайтты жеткізу
жылдамдығы және бас тартпау бағдарламалық қамтаманы және желілік
архитектура көмегімен байланысты. Тағайындау. Сайттың қандай себеппен
құрылғаны web дизайнның негізгі бөлігі болып табылады. Экономикалық
сұрақтармен байланысты болғандықтан, басқа облыстарға қатысты кез келген
шешімді қабылдағанда осы элемент ескеріледі. Әрине, web дизайнның әрбір
облысының сайтқа әсері құрылатын сайттың типіне тікелей тәуелді. Мысалы,
жеке бетте Internet-дүкенге тән экономикалық түсінік болмайды. Өндірістік
кәсіпорынның ішкі желісінде шым-шытырық фильмдерді жарнамалайтын
сайттағыдай көрінетін бейнесі де болмайды. Осылайша графикалық дизайн,
бағдарламалау, желіні ұйымдастыру, қолданушы интерфейсін жобалау, қолдану
ыңғайлылығы және басқа да көздерден тұратын web дизайн мультипәндік облыс
болып табылады.
1.2 Web дизайнға қойлатын талаптар
XXI ғасыр ақпараттық технологиялар ғасыры. Ақпараттану адам өмірінің
бір бөлігіне айналды. Әсіресе адамның интеллектуалды өмір ортасына, білім
жинау, тарату мен қолдануға әсері орасан. Еліміздегі білім беру саласы да
жаһандық ақпараттанудан қалмай, бірге дамып келеді. Алайда интернет
ресурстарына көз жүгіртсек, қазақ тіліндегі сапалы сайттардың өте аз, тіпті
жоқтың қасы деп айтуға болады. Мемлекеттік грант иеленіп, жоғарғы оқу
орнына түскісі келетін оқушы Ұлттық Бірыңғай Тестілеу тапсыру керек. Ол
мектепте алған білімін тексеру үшін арнайы сынақ тест тапсырады, оның
нәтижесін де ұзақ күтеді. Және қазір мектеп оқушыларына дейін ғаламторды
жақсы меңгерген, қажет материалдарын оңай іздеп табады. Мектеп бітіруші
түлектерге арналған talapker.kz сайты уақытты үнемдеп, бір жерден
бірнеше пайдалы ақпарат алып, сынақ тестісінен өтіп, өз-өзін тексеруге
керемет мүмкіндік береді. Сайттың артықшылығы:
• Оның мобилдігі;
• Интернет арқылы байланыстың әркімге қолжетімдігі;
• Материалдардың жаңаланып толықтырылуы;
• Сынақ тест тапсыруда уақыт пен ақшаны үнемдеу;
• Екі тілде болуы( қазақ және орыс тіліндегі оқырмандарға арналған);
• Ыңғайлы навигация және көркем web-дизайн. Объектіні зерттеуге
қолданылған бағдарламалар – Macromedia Flash, Dreamweaver MX,
Javascript және ActionScript .Зерттеу тақырыбы – Web-дизайн көмегімен
талапкерлерге арналған talapker.kz сайтын құру. Мақсаты: мектеп
бітіруші түлектерге пайдалы, креативті дизайнды сайт-көмекші
құрастыру. Ол үшін мен алдыма мынандай мақсаттар қойдым: Жобама
байланысты материалдар жинақтау
• Macromedia Flash, Dreamweaver MX бағдарламалары арқылы сайт дизайнын
көркемдеу.
• Javascript және ActionScript бағдарламалары арқылы сынақ тест және
навигация батырмалары үшін скрип жазу.
• Сайтты материалдармен толықтыру.
• Қазақ және орыс тілінде нұсқалар жасап, сайт жобасын аяқтау.
Web дизайн – сайтты дайындаудың алғашқы этапы. Ол көбіне Adobe
Photoshop немесе Macromedia FlashMX бағдарламасында орындалады, web
дизайнның кейбір элементтері CorelDraw немесе Adobe Illustrator векторлы
графика, 3Dmax, Maya, LightWare үшөлшемді моделдеу бағдарламаларынан
импортталынады. Бірақ web дизайн тек сайттың көркемдік жағы емес, оның
қолданушыға ыңғайлы болуы – тұрақты қолданылатын элементтердің айқын
ерекшеленуі, мәзірдің түсінікті болуы жатады. Сондықтан сайттың дизайны
бірнеше талаптарға жауап беруі керек:
• Web дизайн компанияның имиджін ерекшелеп көрсететін стильді болу
керек.
• Web дизайн команияның фирмалық стилімен үндесуі керек.
• Web дизайн қолданушыға қолайлылық сезімін тудыру қажет, бетте мәтіннің
дұрыс құрылуы, суреттердің ыңғайлы орналасуы және ойластырылған
түстердің үйлесімділігі осыған септеседі.
• Web дизайн қолданушы сайтта басқару элементтері мен навигацияны
іздетпегені дұрыс – мәзір анық та түсінікті болу керек.
• Web дизайн сайтта жарнамаланатын тауар, қызмет көрсету және ақпаратқа
сәйке болу қажет.
• Web дизайн жеңіл, яғни сайт беттері ұзақ жүктелмеу керек.
Web дизайнда анимация жиі қолданылады. Анимацияланған суретті құрған
кезде оның салмағын ескерген жөн. Олар ұзақ жүктеліп, қолданушының сіздің
сайтынызбен жұмысын қиындатады. Әрине, анимацияланған суреттер статикалық
суреттеге қарағанда көбірек көңіл аудартады, оларды мақсатпен және үнемді
қолданса нұр үстіне нұр. Web дизайн қалай құрылады? Web дизайн – бұл сайт
жобасының бір бөлігі ғана. Жалпы сайтқа техникалық тапсырма қойылады. Онда
web дизайнға негізгі талаптар, беттегі басты элементтердің орналасу схемасы
құрылады. Осыдан кейін техникалық тапсырма дизайнерге беріледі, онымен
бірігіп дизайн концепциясы жасалынып бекітіледі. Бұл негізгі беттің
дизайны, ол барлық сайтқа бірдей стиль береді. Сайттың web дизайн жобалау
мен іске асыру бірнеше күннен бірнеше жұмаға созылуы мүмкін. Қазіргі таңда
web дизайнға креативті, ерекше болу талабы қойылады. Себебі онда, жоғарыда
көрсетілгендей өнер, маркетинг, технологиялар қиылысады. Негізгі бетке флеш-
ролик, компанияның соңғы жаңалықтарын, логотипті сурет, бөлімдердің қысқаша
сипаттамасын орналастыруға болады. Web дизайнда визуалды қабылдау үлкен рөл
атқарады. Экранның әртүрлі жерінде орналасқан элементтер ақпаратты көру
және психологиялық қабылдауға әртүрлі әсер етеді. Экранның сол жақ жоғарғы
бөлігінде көп қолданушыға таныс логотип орналасады. Ал жаңа бастаған
фирмалар логотипін оң жақ жоғарғы бөлікте орналастырса, қолданушы оны тез
және оңай жаттайды. Беттің жоғары жағының web дизайнын фотосурет, басқа
графикалық суреттермен безендіру керек. Web дизайн құрғанда кейбір
нәрселерге назар аудару қажет. Суретке тышқан сілтемесін жақындатқанда
көмекші сөз шыққан дұрыс. Бұл қолданушының сайтпен жұмыс жасауын едәуір
оңайлатады. Гиперсілтемелер жалпы мәтіннен ерекшеленіп, анық бейнелену
тиіс. Ал шрифт өзгере алатын болу керек. Бұл мониторларының өлшемі әртүрлі
болатын қолданушыларға арналған. Тышқанды қолданбайтын қолданушылар үшін
табуляция клавиштерінің көмегімен бетте логикалық тәсілмен қозғалатын
арнайы бағдарлама орнатуға болады. Бұл web дизайнын сапасын арттыра түседі.
Тауарды жарнамалайтын сайттарда тауар бағасын суреттердің астына, ал адрес,
сандық ақпараттарды беттің төменгі оң жағына орналастырғаны жөн. Баннер
төменгі сол жақта орналасса үлкен танымалдыққа ие болады. Web дизайн кітап,
газет немесе журнал баспасының полиграфиялық дизайны секілді маңызға ие.
Оның қысқа да нұсқа мағынасы – веб-беттің әдемі, көз тартарлық бейнелеуі
бірнеше мақсат көздейді: бұл жақсы имидж қалыптастыру, клиенттердің сенімін
күшейту, ақпаратты, қызмет көрсету мен тауарды сатуды көбейту. Web дизайн
тартымды да пайдалы болу үшін оны құру кезінде оған қандай тапсырма
жүктелетінін, осы облыстағы бәсекелес сайттарды зерттеу, клиенттің жұмыс
стилі, қандай мақсатты аудиторияға арналғанын білу міндетті. Графиканы құру
және оптимизациялау – күрделі жұмыс. Web-бетті графика құрмай-ақ шрифт,
скрипт, стиль кестесі (CSS) көмегімен көрнекі етіп жасауға болады. Алайда
құжаттың нәтижесіне көптеген факторлар әсер етеді: браузер терезесінің
көлемі, үнсіздік бойынша алынған шрифт, түсі және аты. Сонымен қатар, кей
скрипт пен стилдер барлық браузерлермен ұстана бермейді. Ал егер сіз
графиканы қолдансаңыз, колданушы бетті дәл сіз құрғаныңыздай көреді. Web-
графикамен жұмыстың басты қиындығы-Интернет каналдарының өткізу қасиетінің
төмендігі болып табылады. Сондықтан сіз графикалық файлдың көлемі аз, бірақ
сапалы болуын және оны оптимизациялауда қандай программалар қолдану
қажеттігін қадағалауыныз қажет. Векторлы және растрлы графикалық
редакторлар епті қолда қуатты құрал бола алады. Растрлы суретте әрбір
пикселдің анықталған орны мен түсі бар, мұнда әрбір объект программаға
боялған пиксел жиынтығы ретінде көрінеді. Бұл қолданушы растрлы суреттермен
жұмыс жасағанда нақты суретпен емес, пикселдер тобымен жұмыс жасайтындығын
көрсетеді. Растрлы суреттер түс градациясын және жартытондарды дәл береді,
суреттің жоғарғы детализациясын қамтамасыз етеді. Сол себепті олар тонды
суретті берудің (фотографияны сканерлеу) оптималды құралы болып табылады.
Растрлы графикада пикселдердің бекітілген көлемі қолданылады. Бұл суретті
өзгерту (бұру, үлкейту) кезінде бейненің бұрмалауына және объект шекараның
қисық болып шығуына алып келеді.
Ал векторлы графика математикалық фигура – векторлар негізінде
құрылып, координатасы, түсі және басқа параметрлі қисық және боялған
шектелген облыстардан тұрады. Векторлы суретті файл қисықтың координатасы
мен параметрлерінен құрастырылады. Оларды өзгерткенде сапа төмендемейді.
Векторлы графика ұсақ кеглдер (шрифттар) қолданған цифрлы объектілер және
анық контур қажет логотиптер жасауда пайдаланылады. Adobe Photoshop –
растрлы графиканы профессионалды өңдеудің ең қуатты пакеті. Әртүрлі
фильтрлер мен эффекті жиынтығынан тұратын, растрлы суретті
модификациялаудың көптеген мүмкіндіктерінен құралған үлкен кешен болып
табылады. Web-беттің қалай құрастырылу принципін түсінгеннен кейін, олардың
әрқилы мақсаттарда қолданатынын білеміз. Сол себепті қазіргі таңда Web-
дизайнға көп көңіл аударылады, өйткені желідегі қайсібір ақпараттық
ресурстың танымалдығы тікелей соған байланысты. Web-дизайнердің жалақысының
жоғары болуының себебі де сол. Web-бетті құрушы адам, өзінің білімін
шығармашылық потенциалымен ұштастырады. Көз сүйсінерлік Web-бетті жасап
шығару үшін суретші әрі программист қасиетіне ие болу шарт. Web
қосымшаларын жасаудағы басты қиындық беттің көлемі және интернет
броузерлердің сыйымдылығы болып келеді. Macromedia корпорациясы Web-та
барлық ақпарат түрлерінің соңғы жаңалықтарын қолдануға тырысты. Macromedia
Flash - өте қуатты, сонымен қатар қолданыста қарапайым, интерактивтілікті
ұстанатын векторлы графика негізінде анимациялық жобалар жасаудың құралы.
Flash суретшілер мен дизайнерлер үшін web-жобаны анимация және дыбыспен
толықтыруда таптырмайтын жұмыс құралы болып табылады. Flash-ты Web
стандарт ретінде келісім жасалғалы, ол HTML-мен оңай интеграцияланды.
Алғашында бұл программа Splash Animator деп аталды және белгісіз Future
Animation фирмасымен мультфильм жасау мақсатымен сатылды. Аниматор-
суретшілерге арналып, кең қолданыс таба алмады. WWW қосымшалары танымал
бола бастаған кезде Macromedia секілді алып фирма оған көңіл аударып,
сатып алды да Flash деп атын өзгертті. Flash құрастырушылары жобаны жасауды
оңайлату және автоматтандыру үшін программа интерфейсін өзгертті. Өзгеріс
тек сыртқы бейнені ғана емес, құрамына да тарады. Flash-та интерактивтілік
түсінігі Action Script (Іс-әрекет) сценарийлерін қолдану арқылы кеңейді.
Ол электронды дүкендерді алғаш құрастырушы behaviors (интерфейс
элементтерінің орнын ауыстыру, логика және математика) күрделі іс-әрекет
стилін құрастыруға мүмкіндік береді. Осы себепті программа Web-
өңдеушілерінің арасында кеңінен қолданып, аниматор маманға керемет көмекші
бола алды. 1996 жылы пайда болғаннан кейін Flash көрнекі мультемидийлік
Web-бет құрастыруда стандарт болды. Мысал ретінде Citibank, Fox, PepsiCola,
Paramount, Plymouth, Chrysler, Nestle және Warner Bros серверлерін
көрсетуге болады. Flash-та жұмыс жасау үшін программалаудың маманы болып
қажет емес, бұл JavaScript, Java немесе HTML кодтарын жазбай-ақ
интерактивті Web-түйін жасауға мүмкіндік береді. Интернетте кез келген Web-
беттің негізін құжатты белгілеу және гипертексті ақпарат беруші HTML тілі
құрайды. Flash технология HTML орнын баспағанмен, қазіргі таңда Flash
көмегімен толыққанды бет-ролик жасап шығаруға болады. Macromedia Flash
қолданатын көптеген беттерде HTML мүлде жоқ сияқты, мұнда HTML-код Flash
арқасында минимумға әкелінген. Код мағынасы – Flash-клиптің дұрыс
орналасуы. Аяқталған бір беттің түрін қарастырсақ:
Web-бет=HTML+Flash Flash Action Script-ты қолданғанда, бұл формуланы
JavaScript толықтырады. CGI орындай отырып, Flash қайсібір параметрлерді
бере алады. Сонымен қатар, CGI Flash-тан шақырылып, әрекет орындап, жауап
ретінде алдын-ала әзірленген Flash-клипті көрсетеді. Flash-технологияны
қолданудың ең дұрыс шешімі – толыққанды HTML-құжатты кішігірім клиптермен
көркемдеу. Көптеген танымал сайттар сәннен қалғылары келмей, осы жолды
таңдады. Осындай сайттарға енген қолданушы не Flash-ролик әрекеттерімен
сүйсініп, не оны фон ретінде қабылдайды. Бұл жерде Flash-клиптер
анимацияланған GIF секілді қолданылады және бүкіл сайт үшін өмірлік маңызы
болмайды, осындайда жаңа формуланы пайдалана аламыз:
Web-бет=HTML+DHTML(JavaScriptVBScr ipt,CSS)+Flash+CGI
Flash Web-беттің сәнді қосымшасы ролін атқарады.
1.3 Flash мүмкіндіктері.
Macromedia компаниясы Flash-ты шығара отырып, көптеген қуатты идеялар
мен технологияларды бір программаға біріктірді, сөйтіп қолданушыға Web
арқылы мультимедиялық презентацияларды көруге мүмкіндік берді. Векторлы
графиканы қолдану. Графикалық режимді үнсіздік бойынша қою Flash-ты Web
өңдеу үшін теңеусіз құрал етеді. Векторлы графика – бұл өлшем, форма, түс,
шекара, орналасуы жайлы ақпараттан тұратын математикалық теңдікпен не
векторлармен анықталатын объектілер. Күрделі суреттердің өзімен жұмыс
жасаған кезде кішкентай өлшемді файл алудың бірден-бір мүмкіндігі. GIF пен
JPEG секілді растрлы форматтан өзгешелігі, векторлы суреттер – графика,
текст, схема және анимация SWF (Shock Wave Flash) форматты ықшам файлдарға
оңай экспортталады, осы файлдар желіде отырып-ақ кәдімгі броузер көмегімен
ағымды ойнай алады. Symbol Conversation технологисы Flash-тың күрделі
мультемедиялық презентациялар құрғанда файл көлемінің азғантай болуының
себебі бар. Векторлар, растрлы суреттер, дыбыс бір жобада бірнеше рет
қолданғандықтан, Flash өзінің ішкі Symbol Conversation функциясының
арқасында объектінің бір экземплярын жасауға мүмкіндік береді, оны жаңасын
құрмай-ақ бірнеше рет қолдана аласыз. Бұл жобаның көлемін біршама азайтады.
Қосымшаға кітапхана – Library құрылды. Ол барлық қолданылатын
константалар: салынған символдар, импорталған графика мен дыбыс тізімінен
тұрады. Кітапхана көмегімен қай кадр не қабатта болғанына байланыссыз кез
келген элементке баруға болады. Түстік палитраны, градиенттік құйылуларды
басқа графикалық қосымшалардан (Macromedia Fireworks және Adobe Photoshop)
экспорттауға (импорттауға) болады, бұл сайттағы түстің өзгермеуіне
септеседі. Палитра .fla файлда сақталады және .swf экспортаушы файл
көлеміне байланысты емес. Үнсіздік бойынша Flash web-safe палитрасын
қолданады. Symbol Conversation технологиясының қасиетін пайдаланып, Flash-
жоба кезінде мәліметтер енгізуге болатын текстілік өріс құруға болады, ол
қолданушылардан әртүрлі мәліметтер: пароль енгізуге, регистрациялық,
сұраулы мәліметтер жинауға қолданылады. Бұл толыққанды web-сайт құрудың
жаңа қадамы. Сонымен қатар, өрістер мәтінді динамикалық ауыстыруда
пайдаланылады. Бұл қасиет үнемі жаңаланып тұратын ақпаратты: биржалық,
спорттық, ауа-райы болжамы жазғанда қолданылады. Қолданушы мәтіндік өрісті
құрғанда оған айнымалы береді. Айнымалыларды роликтің әртүрлі сахналарына,
server-side қосымшасына көшіруге болады.
1.4 Мәліметтерді ағынды режимде жіберу
Flash-тың web-қа арналған мультимедиасының тез жүктелуі үшін негізгі
факторы - мәліметтерді ағынды режимде жіберу. Басқа артықшылықтарына
қарамастан, бұл қасиетінсіз Flash желіде тиімді бола алмас еді.
Мәліметтерді ағынды режимде жіберу – қажеттіліктен туындаған технология
мысалы. Ол пайда болғанша байланыстың шектеулі жылдамдығы кесірінен
қолданушылар файлдарды олардың құрамы компьютерге толық жүктелгенше қарай
алмайтын еді. Алайда, құрастырушылар қолданушылардың әрбір байтты бірден
қабылдамай-ақ, жоба мазмұнын біртіндеп түсіне алатынын ұғынды. Ағынды
мүмкіндік дыбысты, анимациялы және растрлы үлкен файлдар бірден бейнелене
бастауын көрсетеді. Дыбыспен жұмыс Web-сайтты фондық әнмен дыбыстау көп
таралмаған, бірақ кейде қолданылады. dhtml, html не басқа стандарттардың
дыбыстық файлдармен тығыз интеграцияланбайтыны дәлелденген. BGSOUND немесе
EMBED тегі арқылы қосылатын фондық дыбыс mid не wav форматына ие болады.
Бірінші форматты қолданғанда беттің шынылдайтыны байқалған, алайда көлемі
бойынша mid Интернетке сәйкес. Яғни, сапасы төмен. Ал wav форматты
дыбыстардың сапасы жақсы, бірақ бетте ұзақ жүктеледі.Flash-тың пайда
болуына байланысты бетті әнмен әрлеушілер бетке көп көрінбейтін Flash-
клипті орналастырады, ол бір дыбыстық фрагментті шексіз қайталай береді.
Бұл кезде сапакөлем орташа деңгейде қалады.
Дыбысты қадағалау әрбір кадрға байланысты. Flash дыбысты бірнеше
тәсілмен шығарады. Ол уақытқа тәуелсіз немесе дыбыс жолы бар анимацияны
синхрондау арқылы. Әрбір каналдың дауыс деңгейін ауыстыруға да болады,
дыбыстың жайлап көтерілуі не төмендеуі секілді. Сонымен, Flash дыбыстың екі
типін пайдаланады – оқиғаға байланысты (event sounds) және ағынды(stream
sounds). Олардың ерекшелігі: біріншісі толық жүктелуі қажет, екіншісі
алғашқы кадрларды дыбыстайтын мәліметтер жүктелісімен жұмыс жасайды.
Экспорттаушы .swf файлға 8-ден 160 kBps дейінгі компрессия деңгейі әсер
етеді, ол Publish Settings терезесінде көрсетіледі. Flash AIFF, WAV және
MP3 форматындағы дыбыстық файлдарды экспорттайды. Web дизайн түсінігіне
сайттың шаблонын жасау және оны графикалық көркемдеу жатады. Қазіргі таңда
web дизайн өзіне бірнеше мақсат қояды: қолданушыда объект бейнесін оң
қабылдату, сайт құрылымының қарапайымдылығы мен анықтылығы, қолданушы
интерфейсінің оңай түсінігі, навигациялық жүйенің ыңғайлылығы және т.б. Осы
мақсаттарға жету үшін сайтты құрастырушы компьютерлік графикамен жұмыс
жасайтын программа-құралдарының кең таңдауын, html- және java кодтарын
қолданады.
Dreamweaver MX– бұл өңдеуші бір салада жұмыс жасай алатын, тез
құрастырып, жүзеге асырып және Web-сайтқа және визуальды редактірлеу
құралдарын пайдаланып Интернет - қосымшаға қызмет көрсете алатын,
қосымшаларды өңдеу және кодты тез жазу интегралды шешімде біріктіріліп
жүзеге асырылған қосымша болып табылады. Өңдеушілер Dreamweaver-ді әр түрлі
серверлік технологиялармен қолдана алады және қолданушыларға мәліметтер
базасына және Web-сервистерге қол жеткізуді қамтамасыз ететін мықты
Интернет –қосымшаларды құрастыра алады. Сайттың басты бет шаблонын HTML
гипермәтіндік белгілеу тілінде жасап, кейін басқа беттерін Dreamweaver MX
бағдарламасы арқылы жасадым. Визуальды құрастыру құралы .swf форматындағы
флэш-роликтерді, графикалық суреттерді кодты жазбай-ақ бірден қоюы жұмысты
көп жеңілдетеді. Macromedia Flash- өте қуатты, сонымен қатар қолданыста
қарапайым, интерактивтілікті ұстанатын векторлы графика негізінде
анимациялық жобалар жасаудың құралы. Flash-программаның негізгі құралы
ретінде векторлық графиканы алуы мультимедианың барлық негізгі элементтерін
(қозғалу, дыбыс, видео, объектілер интерактивтілігі) іске асыруға мүмкіндік
береді. Сонымен қатар дайын программаның көлемі минималды және олардың
жұмысының қорытындысы қоданушының экранына қарамайды – ал бұл интернет-
проекттерге қойылатын ең негізгі талаптардың бірі. Flash-тің ең басты
артықшылығы – аз көлемді, әсем анимацияланған, динамикалық иинтерактивтік
беттерді дайындау мүмкіндігі, ал оны интернетте қолдануға өте қолайлы.
Мұның бәрі векторлық графика және ақпаратты сығудың мықты алгоритмдері
арқылы жүзеге асады. Flash суретшілер мен дизайнерлер үшін web-жобаны
анимация және дыбыспен толықтыруда таптырмайтын жұмыс құралы болып
табылады. Бұл бағдарлама арқылы өз сайтыма әдемі баннер, анимациялық
мултьфильм жасадым. Жобаны құрастыру кезінде алдыма қойылған мақсаттарды
толығымен орындадым, екітілді сайт еліміздегі білім беру саласында жақсы
бір толықтыру болатынына сенемін. Ең бастысы, талапкерлердің көңілінен
шығып, оларға пайдалы болуы ғой. Talapker.kz сайты сынақ тестісінен басқа
кітаптар, есептердің жаңа нұсқасын, формулалар және жадыны дамыту
тәсілдерін ұсына отырып, талапкерлерге арналған нағыз көмекші-сайт атанары
сөзсіз. Яғни Қазақстанның түкпір-түкпіріндегі оқушылар, бұл сайтымды
қолданып, ҰБТ-да жақсы нәтиже көрсетіп жатса, менің бір тілегімнің
орындалғаны. Осылайша, алған білімім игі бастама жасауға жұмсалса, менің 4
жыл бойы текке оқымағанымды көрсетеді.
2. Бөлім Flash MX-те жұмыс жасау мүмкіндігі
Жеңіл және түсінікті нөмірленген Flash – тың нұсқасы тоқтап, оның
орнына МХ деп аталатын нұсқасына өзгертілді. Бұл әріпер нені білдіреді?
Multiextended (кеңейтілген) сөз тіркесі пайдаланушының аббревиатурасына
ассоциалануы керек. Бір сөзбен айтқанда – Mixed (араласқан) дегенді
білдіреді. Flash құрушылары қолданушылардың назарын аудару үшін, бұл
программаның интерфейсін (жұмыс ортасын), қолданушының әртүрлі
категориясына жеке бағытталған.
Flash МХ ортасын әрбір қолданушы қосқан кезде жұмыс облысының пакетін
3 вариантын таңдауға мүмкіндік бар. Бұл :
• Designer – бұл ең алдымен графикалық редактормен жұмыс істейтін
дизайнерлер үшін бағытталған;
• Developer – Web-жариялымдарын құру үшін Flash МХ-ты қолдануында
жұмыс істейтін құрушылар үшін бағытталған;
• General – жалпы жағдайлар үшін.
Редактрлеудің құрал-саймандар панелі терезенің ен ьойына сол
шекарасында орналасқан. Графикалық объектілерді құру және өңдеу үшін өте
қолайлы құрал-саймандармен қамтамасыз етеді. Графикалық редакторлардың
жұмысындағыдай, бұл құралдар бәріне мәлім. Бұл саймандар ыңғайлы болу үшін
4 бөлікке бөлінген.
• Tool (құрал-саймандар) – нақты құралдарды таңдау батырмасы
орналасқан; бұл құралдарды 2 түрге бөледі: таңдау және сурет салу
құралдары;
• View (Түр) кескіннің көру құралдарын басқару, бұл өрісте 2
батырма орналасқан:
• Hand Tool (Қол) – батырманы шерту арқылы режім қосылады және
жұмыс облысын тышқан көмегімен әртүрлі бағытта орналастыруға
мүмкіндік береді
• Zoom Tool (Масштаб) – жұмыс облысындағы батырманы шерту арқылы
тез масштабтау режимі қосылады және бұл режимді қосқанда Options
өрісінде екі қосымша батырмалар пайда болатын масштабтау бағытын
таңдау үшін рұқсат етеді (үлкейту немесе кішірейту).
• (түстер) – бұл бөлімде бөлек түстер таңдау контуры және
объектілерді қоюлату батырмаларын қамтамасыз етеді.
• (параметр) – таңдалған сайманның қосымша параметрлерін орнату
элементтерін көрсететін; қосымша параметрлері бар құралдар үшін
Options өрісі бос болады.
Жұмыс облысы терезенің барлық орталық бөлігін алады. Жұмыс облысында
әртүрлі объектілерді редактрлеу операциялары, дегенмен кадрға тек қана
сол объектілер монтаждық үстел шегінде орналасады. Жұмыс облысындағы қалған
бөлігі не үшін қажет? деген бұл жағдайда сұрақ туындау мүмкін.
Жауабы былай:
• Белгілі бір жұмыстарды орындау үшін;
• Кадрға объектінің біртіндеп кіруінің эффектісін тарату (немесе,
керісінше, одан шығу).
Macromedia фирмасы SWF форматын қолайлы құралдармен, қарапайымдылықпен
жабдықтағандықтан, аталмыш формат өзінің табынушыларына бай. Негізінде,
бұлай жабдықталған құралдар жетерлік.
Олардың қайсыбірі мультимедиялық презентация жасауға бағытталса
(Macromedia Director Shockwave Studio), келесі бірісі графикалық бейнелерді
дайындауға бағыталған (Macromedia FreeHand и Macromedia Fireworks), ал
үшіншілерімен интерактивті оқу курсын дайындауға болады. (Macromedia
Authorware және Macromedia CourseBuilder). Дегенмен тор беттерін
құрушылардың арасында Macromedia Flash көп қолданылады, өйткені тек осы
өнім ғана, тор бетін аяғына дейін әрлей алады. Ал жақсы әрленген бет әрине
көпшіліктің көңілінен шығады. Интернет пайдаланушылардың жақсы
көретіндігінен болар, бұл өнімді жай ғана Flash деп атайды. Сонымен Flash
технологиясының құрамына не кіреді соны көрейік:
• Векторлық графика;
• Анимацияның бірнеше түрін қолдайды;
• Интерфейске интерактивті элементтер жасауға болады;
• Импортталған графикалық форматтарды қолдайды (оның ішінде
растрлық) ;
• FLASH фильмдерін HTML форматына ғана емес, интернетте
қолданылатын кез келген форматқа көшіруге болады;
• Платформалық тәуелсіздік;
• FLASH фильмдерді автономдық түрде де, тор броузерінде де көруге
болады;
2.1 Графика және анимация
Растрлык графика. Растрлік графикадағы бейне, мозайка типтес, бүтін
сурет құрайтын түрлі-түсті нүктелерден тұрады. Растрлік графика мысалы
ретінде сканерленген фотосуреттер немесе PhotoShop-та немесе Paint-та
жасалынған бейнелерді келтіруге болады.
Растрлік графиканы қолдану бейненің, фотоның сапасына қол жеткізуге
мүмкіндік береді. Дегенмен оңай нәрсе жоқ, біздің жағдайымызда файлдардың
көлемі өсіп , бейнелерді редакциялау қиындыққа түседі - әр нүктені қолмен
жөндеуге тура келеді. Тіпті редакциялау кезінде сіз сызық немесе қарапайым
пішіндерді (сопақ, шаршы) пайдалансаңыз, нәтижесінде қолданған құралдардың
арқасында пиксельдік өзгерісті байқауға болады. Көлемді өзгерту бейне
сапасын нашарлатады: көлем азайтылғанда ұсақ детальдар жойылады, ал
үлкейтілгенде сурет сиқысыз шаршылар жиынтығына (ұлғайтылған пиксельдер)
айналып кетеді. Растрлік бейнені басып шығарғанда немесе оны рұқсаттық
қабілеті жеткіліксіз құралдарда қарағанда бейненің қабылдануы анағұрлым
кемиді.
Векторлық графика. Растрлікке қарағанда векторлық графикадағы бейне
жеке бағыттаушы сызықтардан (векторлардан) тұрады. Бұл жағдайда файлда әр
нүкте туралы ақпарат емес бағыттаушы сызықтар туралы ақпарат сақталады.
Бұндай суреттер көбінес аз көлемді болады және редакциялауға да жеңілдік
етеді. Суреттің кез келген элементі басқалардан бөлек өзгертілуі мүмкін.
Сурет өз көлемін еш нұсқансыз, яғни айқындығы мен элементтерінің жалпы
орналасу тәртібін жоғалтпай өзгертеді. Бұл икемділігі оны түрлі рұқсаттық
қабілеті құрылғыларда сапалы түрде көрсетуге мүмкіндік береді.
Бірақ векторлық графикадағы бейненің қабылдануы қарапайым. Суреттің
салынғаны байқалады, дегенмен белгілі икемдік пен біршама қисынды әрекеттер
пайдалану арқылы, мысалы, градиентті бояу, керемет нәтижелерге қол
жеткізуге болады. Егер біз ұнаған суретті әйнекке жапсырып үстінен қағаз
парағын салып, үстінен баса отырып, суреттің көшірмесін жасасақ, бұл
суреттің түпнұсқасы растрлік бейне, ал көшірмеміз векторлық графиканың нақ
өзі болады. Flash-те графиканың екі түрін де пайдалануға болады, растрлік –
дайын графикалық объектілер, векторлық – тікелей редакторда қурастырылған
немесе басқа векторлық форматтаодан импортталынған. Сонымен қатар растрлік
графиканы векторлыққа немесе керісінше ауыстыру мүмкіндігі болады.
Сурет салу негізі. Сурет салудың әр құралының қызметін біле отырып,
сурет салудың әдіс-тәсілдерімен танысайық. Біріктіру – кез келген бір түсті
боялған, шексіз фигура өзі сипаттас фигураға беттестірілгенде, айқындалуы
жойылған соң біртұтас бүтін фигураны құрайды. Осы тәсілді пайдалана отырып,
дайын объектілерден күрделі фигураларды құрастыруға болады. Фигуралардың
желімденуі неліктен? Жауап өте қарапайым. Flash-те жасалынған барлық
фигуралар объектіні сипаттайтын математикалық формулалар түрінде сақталады.
Осыған сәйкес өзара сипаттас фигураларды бір-біріне желімдеу арқылы біз
формулалар қосындысын жасаймыз, нәтижесінде пайда болған фигураны
сипаттайтын жаңа формула туындайды.
Сегменттеу – егер фигураға сипаттамасы сәйкес келмейтін екінші
фигураны, мәселен, басқа түсті беттестірсе, желімдеу әдісі жүзеге аспайды.
Flash-тегі векторлық графиканың математикалық негізін есепке ала отырып,
түрлі сипаттамалардың алуы жүзеге асқаны айдан анық. Осылайша жасалынған
объектіні тышқанның сол жақ батырмасы арқылы айқындап көру, тек оның бір
бөлігін ғана көрсетеді. Егер өзара сипаттас фигураларды беттестіргенде,
айқындауды жоймай тұрып, беттескен фигураның бірін беттестіру аумағынан сәл
ауыстырып жіберсек желімдеу жүзеге аспайды. Нәтижесінде қозғалынбаған
фигураның бөлігі ауыстырылған фигураның беттеспеген көлеміндей мөлшері
жойылады.
Бөлінуді қолдану нұсқалары. Кез келген бір түсті бітеу фигураның
суретін салайық. Енді оны қарындашпен немесе тік сызықпен сызайық.
Нәтижесінде сызықпен бөлінген бояу бөліктері жеке фигураларды құрайды,
олармен жеке жұмыс жасауға болады. Жеке бояуларды өзгерткен соң, сызықты
алып тастап жаңа сипатта боялған фигура жасауға болады. Бұл әдіс slicing
(бөлікке бөлу) деп аталады.
Сызықпен бөлу әдісін пайдаланып үш түсті доптың суретін салыңыз. Тіпті
тапсырманы күрделендіруге де болады: бір доп параллель бояулы, екіншісі
сегменттерге бөлінген. Жұмыс деңгейінің кез келген элементтерін
беттестірілген деңгей элементтеріне оңай айналдыруға болады, ол үшін оларды
топтау жеткілікті – Стрелка (Arrow) құралымен айқындап, ModifyGroup
[Ctrl+G] құралымен топтау қажет. Топталынған элементтерді беттестірілген
деңгейдегі объектілер сияқты орналастыруға болады.Сонымен қатар топты
өзгерту үшін тек Arrow құралын оның модификаторымен (бұру, көлемнің өзгеруі
мен айысуы) пайдалану керектігін есте ұстаған жөн, басқа құралдар топқа
ешқандай әсерін тигізе алмайды.
Топты қайта бөлу Modify Ungroup [Ctrl+G] құралы арқылы жүзеге асады.
Бұл жағдайда топтың барлық элементтері жұмыс деңгейінің объектілері ретінде
қарастырылып, барлық құралдарды пайдалану арқылы өзгеріс енгізуге икемді
болды.
Егер сіз градиенттік бояуды пайдаланғыңыз келсе бұл процессті
жеделдетуге болады. Боялғаннан соң градиент қосымша трансформацияны қажет
етеді (көлемнің, орналасуының және көлбеу бұрышының өзгеруі). Егер бояу
кезеңінде бітеу фигураның ішінде тышқанның сол жақ батырмасын бассаңыз және
диагональ сызық сызсаңыз, онда градиент осы сызық бұрышында орналасады.
Радиалды градиент пайдаланғанда оның орталыңы тышқанның сол жақ батырмасы
басқан жеоінде болады.
Дегенмен бұл да соңы емес! Егер бояу орнына түс немесе градиент емес,
фотосурет немесе сурет пайдаланылса? Мүмкін емес ештеңе жоқ!
• Flash-тен бейнені импорттау жеткілікті: File Import [Ctrl+R],
• Сосын оны Modify Break Apart [Ctrl+B] арқылы бөлу.
• Содан соң бейненің Пипетка (Dropper) құралымен көшірмесін
жасаймыз, сонда ол ағымды бояу болады, онымен қажетті фигураны
бояп, ал ағымдағы құрал автоматты түрде Paint Bucket болады.
Сонымен қатар бояу градиент қасиеттерінің бәрін бойына сіңірген, яғни
біз бояу орталығының орналасуын, көлемін, көлбеуін өзгерте аламыз.
Трансформация маркерлері түрлі пішінді болады. Шаршылар көлемді өзгертуге,
шеңберлер айналымға немесе диагоналдық трансформация жасауға қолданылады.
Жуылу. Сіз әрине Flash-те жасалынған кез келген бейненің анық
еместігіне назар аудардыңыз. Қалай сіз көлем мен трансформацияны
өзгертсеңіз де сурет тік сызықтарымен салынады. Web-дизайн құрастырғанда
контурлардың жуылуына қол жеткізу қажет
Жуылу дизайнның өте белгілі әдістерінің бірі, ол сіздің жұмысыңызға
тереңдік мүмкіндігін беріп кәсіби түрге жетелейді. Берілген эффектіні
сәйкес градиенттік бояу арқылы жасауға болады, бірақ бұл іс жүзінде,
әсіресе “тұмандануды” қажет ететін күрделі сұлбасы бар фигура жасауда
мүмкіндік бермейді. Flash-те орналасқан жуылу бұйрығын пайдалану тиімдірек.
Қажетті фигураны айқындайық.
• Modify (Өзгерту) - Shape (Форма) - Soften Fill Edge (Толтырылған
шегараны жұмсарту) жуылу параметрлері терезесін ашайық.
• Қажетті параметрлерді көрметейік: Distance (қашықтық) жолында
фигура шетінен бастап жуылу қашықтығын енгіземіз, Steps (қадам)
жолында біз жуылу икемділігін береміз (10-нан артық санды
көрсетуге болмайды), Direction (бағыт) жолында екі мәннің бірін
таңдаймыз; Expand - сыртқа, Inset - ішке.
Түрлі мәнді барлық тармақтармен эксперимент жүргізіңіз, дегенмен Flash-
те суреттің өзі емес, оның математикалық көрінісі сақталатынын естен
шығармаңыз, себебі, жылдамдығы төмен компьютерлерде фильмнің күрделі
есептеулерде тежелуі мүмкін.
Шектеулі мәтіндер немесе әріптерді басып сызу. Интернет басқа
орталардың бәрінен бұрын сурет салуға ешбір қатысы жоқ адамдардың
графикалық дизайнмен айналысуына жағдай туғызды. HTML-дің алғашқы
нұсқаларында, бетті рәсімдеудің бір де бір мүмкіндігі ретінде мәтінмен
жұмыс саналатын. HTML-дың өзі де мәтінді белгілеудің мета-тілі екені
белгілі. Дегенмен бұл мәтіннің өзі дизайн элементі бола алмайды деген сөз
емес. Керісінше, мәтіннің барлық мүмкіндігін кәсіби сайттың қайталанбас
тұлғасын тудырады. Flash-тің басқа графикалық редакторлардан мәтінмен жұмыс
барысындағы негізгі айырмашылығы, екі түрлі мәтін жағдайына болуына
байланысты. Мәтін өз алдына, яғни мәтіндік блок редакциялау үшін,
(ActionScript) сценарий тілімен жұмыс жасау үшін және визуалды рәсімдеудің
шектеулі мүмкіншілігі болуы – түстің, көлбеудің, көлемнің өзгеруі әрқашан
қол жетімді. Мәтіннің екінші жағдайында біз мәтіннің өзімен емес, оның
графикалық көрінісімен – “бөлінген мәтін” жұмыс жасаймыз.
• Өзіңіздің атыңызды кегль көлемінің елуден асатын Bold режимін
пайдалана отырып қара түспен жазыңыз.
• Modify (Өзгерту) - Break Apart (Бөлуді сындыру) [Ctrl+B] мәтінді
бөліңіз.
• Сия бүркігіш құралын таңдаңыз.
• Түсті белгілеңіз, мысалы, қызыл және сызық жуандығы 2.
• Мәтінді айқындаңыз, сия бүркігішті пайдаланыңыз.
• Мәтін шектелді. Әріптерді жойып, сіз тек оның Ink Bottle
пайдалану нәтижесінде жасалынған сұлбасын ғана қалдыра аласыз.
Ink Bottle екінші рет, мәселен, басқа түсті пайдалану және
шекараларды бөлу арқылы қызықты эффект алуға болады. Шекараларды
бөлгеннен соң сіз градиентті бояуды пайдалана аласыз. Мәтінді
“хромдау” әдісі өте ұтымды.
• Мәтінді жазып, бөлген соң сол түсті қарындашты алып мәтін
ортасынан толқынды сызық сызыңыз.
• Мәтіннің жоғарғы жағын айқындаңыз және оны градиенттік бояумен
бояңыз, қажет болған жағдайда градиенттің бағытын өзгертіңіз –
вертикалдыға.
• Осы әрекетті мәтіннің төменгі бөлігімен қайталаңыз.
• Arrow құралын алып тышқанның сол жақ батырмасымен екі рет алдын
ала салынған сызықты айқындаңыз.
• Оны жойыңыз.
• Сіздің алдыңызда хромдалған, басылып сызылған, жуылу
эффектісімен сызылған, мәтінді бөлу әдісі мен сегменттеу әдісін
пайдалану арқылы жасалынған мәтін.
Қазіргі кезде тор беттерін әрлеуге көбінесе растрлық графика
қолданылады. Оларға GIF (Graphics Interchange Format, ақпарат алмасуға
арналған графикалық формат), JPEG (Join Photographic Experts Group –
Біріккен бейне эксперттерінің тобы) және PNG (Portable Network Graphics –
Жылжымалы графикалық формат) жатады.
Растрлық графика нүктелер жиынтығы (пиксель – pixel) арқылы
сипатталады. Бұл нүктелер бір бірімен байланыста болмағандықтан, олардың
әрқайсысының түсі мен координатын анықтау керек. Жай ғана мысал, екі-ақ
түсті (ақ қара) бейнені сипаттаған кезде, әр пиксельдің түсін беру үшін
екілік санау жүйесін пайдаланады: 0 – қара, 1 – ақ.. Ал, 256 түсті бейнені
сипаттаған кезде енді әр пиксельге 8-дік санау жүйесін қолданады (256=28).
Суреттің сапасы жақсы болу үшін, әр пиксель үшін 24 разрядқа дейін
қолданылады.
Растрлық бейнелердің тағы бір кемшілігі - бейне сапасы, пайдаланып
отырған монитор пиксельдерінің өлшеміне де байланысты. Яғни кей
мониторларда суреттің сапасы әдемі болып тұрса, екінші жерде ол ондай
қасиеттен айырылады. Сапасы нашар суреттердің пикселін көбейтуге арналған
бағдарламалар болғанымен олар да бұл проблеманы толық шеше алмайды.
Ал енді векторлық графика туралы сөз айтсақ.. Векторлық графика –
орналасуын математикалық формулалар арқылы сипаттайтын қисықтар жиынтығынан
туратын бейне. Мысалға, кез келген шеңберді бейнелеу үшін 3-4 сан ғана
керек, радиус, центр координаттары, сызық қалыңдығы. Осыған байланысты,
векторлық графика растрлық графикаға қарағанда бірнеше артықшылықтарға ие:
• Математикалық формулалармен сипатталған суреттер, растрлық
графикаға қарағанда жадыда аз орын алады.
• Бейнені өзіміз қалаған кез келген масштабқа сапасын жоғалтпай,
өзгертуге болады.
• Кез келген платформаға еш қатесіз көшіруге болды.
Әрине, векторлық графиканың өзіне тән кемшіліктері болады, мысалға,
реалға жақын суреттерді бейнелей алмаймыз. Мұндай мәселені шешімі, жан
жақты қанағаттандыратын ортақ бір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz