Адам және жануар физиологиясы пәні бойынша электрондық оқытуды қолдану

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыстың тақырыбы:

« Адам және жануар физиологиясы пәні бойынша электрондық оқытуды қолдану»

Тақырыптың өзектілігі:

Казіргі заманға сай оқыту процесінде адам және жануар физиологиясын терең түсіндіру үшін электрондық оқыту құралдарының алар орны ерекше. Бірақ қазіргі кезде қазақ тілінде құрастырылған электрондық оқулықтар аз болғандықтан оқу жүйесін электрондандыру маңызды мәселелердің бірі болып отыр.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2006 жылдың 1 наурызындағы халыққа жолдауында «Электрондық үкімет» жүйесін шұғыл енгізу қажеттілігін әдейі баса көрсеткім келеді деп нақты атап көрсетті. Біз электрондық үкіметпен ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді пайдаланамыз.

Электронды оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: «Оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту». Білім берудің кез келген саласында «Электрондық оқулықтарды» пайдалану жас өспірімдердің танымдық белсенділігін артырып қана қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.

Электрондық оқулық дегеніміз - құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы. Электронды оқулық кез келген оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді. Себебі, өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады.

Заман талабына сай ой-өрісі дамыған, шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық оқулықтарды оқу процесінде пайдалану - оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады.

Зерттеу жұмысының мақсаты:

Білім берудің жаңа технологияларын «Адам және жануар физиологиясы» тарауын оқу процесінде қолданудың жолдарын анықтау.
Адам және жануар физиологиясы пәнін заманға сай оқыту үшін электрондық оқулық құрастыру.

Жұмыстың мақсатына жету үшін алға қойылған міндеттер:

«Адам және жануар физиологиясы» тарауы бойынша мультимедиялық презентациялар құрастыру.
Электрондық оқытудың маңыздылығына шолу жасау;
Адам және жануар физиологиясын пәнінің тарауларын талдау;
Лабораториялық сабақтарды жинақтау және бақылау сұрақтары, тест тапсырмаларын құрастыру;
«Адам және жануар физиологиясы» тарауы бойынша электрондық оқулық жасау.

Ғылыми жетекші: Шакиржанова И. С

Аға оқытушы

Орындаушы: Дюйсекеева Б. А

БК-23 тобының студенті

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

1. 1 Электронды оқулық құрылымы, маңыздылығы, қолдану аясы.

1. 2 Интерактивті әдістер

1. 3 Адам және жануар физиологиясы бойынша электрондық оқулық түрлер

2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ

2. 1 Мектептің жалпы сипаттамасы

2. 2 Зертелген тақырыптардың түрлері

2. 3 Зерттеу әдістері

3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ТАЛҚЫЛАУ

3. 1. Физиология пәнінің мазмұны мен маңызы

3. 2. Физиологияның негізгі мақсаттары

3. 3. Физиологияның салалары

3. 4. Физиологияның басқа ғылымдармен байланысы

3. 5. Физиологияны тануда пайдаланатын әдістер

3. 6. Бірінші тарау бойынша тест тапсырмалары

4 Қан айналым жүйесінің физиологиясы

4. 1. Қанның тіршіліктегі маңызы

4. 2. Қанның молекулалық құрылысының қасиеттері

5 Тыныс алу жүйесі

5. 1. Тыныс алу дегеніміз не және ол қалай атқарылады?

5. 2. Тыныс алудың түрлері

5. 3. Сыртқы тыныс кезеңдері

5. 4. Көкірек қуысының қимылдары

5. 5. Тыныс алуға мұқтаждық

5. 6. Үшінші тарау бойынша тест тапсырмалары

6 Ас қорыту жүйесі. Ағзаға қоректік заттардың келуі мен жылжуы

6. 1. Ас қорыту процесінің эволюциясы

6. 2. Ағзаға пайдалы заттардың келуі

6. 3. Ағзада пайдалы заттардың жылжуы

6. 4. Ауыз қуысында астың қорытылуы

6. 5. Қарында коректік заттардың өзгеріске ұшырауы

6. 6. Ас қорыту процесінде тоқ ішектің рөлі

тарау бойынша тест тапсырмалары

7 Бөлу жүйесі мен тері физиологиясы.

7. 1. Бөлу процесінің маңызы

7. 2. Бүйректің құрлысы, оның бөлу жүйесіндегі маңызы

7. 3. Бөлу процесінің реттелуі

тарау бойынша тест тапсырмалары

8 Ішкі секреция бездерінің физиологиясы

8. 1. Ішкі секрецияға қысқаша шолу

8. 2. Биологиялық белсенді заттардың жіктелуі

8. 3. Гормондардың қасиеттері

8. 4. Эндокринология жетістіктері практикада

тарау бойынша тест тапсырмалары

9 Орталық жүйке жүйесі.

9. 1. Орталық жүйке жүйесі туралы жалпы ұғым

9. 2. Нерв орталығының қасиеттері

9. 3. Нерв жүйесінің адам өміріне ықпалы

тарау бойынша тест тапсырмалары

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 41

ПАЙДАЛАНАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 42

Ақпараттық технология электрондық оқулық туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің жоғарғы білім беру жүйесін ақпараттандыру және жаңа ақпараттық технологиялар көмегімен білім берудің тиімділігі мен сапасын көтеру мақсатында ұсынған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру, педагог - ғалымдардың алдында тұрған негізгі мәселелердің бірі болып табылады.

Қазіргі кездегі ақпараттық - коммуникациялық технологиялар ақпараттың кез келген көлемін орналастырудың, сақтаудың, өндеудің және кез келген қашықтарға тасымалдаудың шексіз мүмкіндіктерін береді.

Оқытуды ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын дайындауды талап етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық оқулықтар, мультемедиялық оқу құралдары мен электрондық жазбалар жатады. Бұрынғы оқыту технологиялары негізінен сөз арқылы мәлімет беруге негізделгені белгілі. Ал бірақ адам жадындағы кез келген мәлімет басқаша жинауы түрде сақталатының ғалымдар анықтаған болатын, онда олар ақпараттық технологиялар арқылы оңай көрсетілетін көрнекі бейнелер, дыбыстар мен схемалар тәрізді күйде орналасады екен. Осыған орай болашақта электрондық кітапханалар ұйымдастырылып, онда оқыту процесінде қолдануға ұсынылған электрондық басылымдар, арнайы әзірленген оқу құралдары мен әдістемелік нұсқаулары болуы тиіс [1] .

Оқу - тәрбие үрдісінде ақпараттық технологияны пайдалану қажеттілігі бүгінгі күннің әлеуметтік - экономикалық талаптарынан туындап отыр.

Көп жылдан бері қалыптасқан дәстүрлі сабақ беру әдісіне ақпараттық технологияның жаңаша өзгерістер мен идеологияларды қосатынына сенім мол.

Бағдарламалық оқыту - тақырыпты оқыту бағдарламасы бойынша арнайы құралдар (оқулық, ЭЕМ) көмегімен оқушының өз бетімен меңгеруі. Бағдарламалық оқытудың негізгі ұғымы оқытатын бағдарлама. Бағдарлама үш бөлімнен тұрады: оқу ақпараттарының үзінділері, онымен жұмыс істеу операциялары - тапсырма, меңгеру үшін істелетін жұмыстар, бақылау тапсырмалары, жаттығуларды қайталау немесе келесі бөлікке өту туралы нұсқаулар [2] .

Қазіргі қолданыста ақпараттық технологияның тиімділігі оқушының тұлғалық қасиеттерін дамыту, ақпараттың қоғамды өздігінен жемісті нәтижелі ақпараттан іс - әрекетке дайындауын іске асыруға байланысты айқындауға болады.

Қазақстан Республикеасында оқыту процесін автоматтандыру электрондық оқулық тарала бастады. Электрондық оқулықтар интерактивті - әдістерге негізделген білім беру процесінің субъектілерінің өзара қарым - қатынасының автоматтандырылған оқыту процесі.

Сабақ үстінде электрондық оқулықты қолдану мақсатында мәліметтер қорын яғни, (білім, ақпарат) терминдер, ұғымдар, кестелер, графиктер, диаграммаларды, суреттерді қолданылады [3] .

Кіріспе

Физиология -«физис» -табиғат, «логос» -ілім деген грек сөздерінен тұрады. Адам мен жануарлар физиологиясы осы организмдердің сыртқы қоршаған ортамен байланысы күйінде атқаратын қызметін зерттейді, олардың іске асу заңдылықтарын ашады.

Физиологиялық тіршілік әрекетінің негізінде физиологиялық процестер жатады. Физиологиялық процестер тірі материяда жаңа сапалы мазмұнға ие болатын онда жүретін физикалық және химиялық процестердің күрделі бірлігінің формасы. Физиологиялық процестер физиологиялық функцияларды қамтамасыз етеді. Физиологиялық функция- тірі жүйедегі әртүрлі бөліктердің, структуралық элементтерінің өзара әрекеттесуінің көріністері. Функция ағзадағы, мүшедегі, жасушадағы зат алмасу процесінің орта жағдайының алуан өзгерістеріне бейімделуі барысындағы, әрі сол ағзаның ортаға белсенді ықпалы барысындағы өзгерістерінің нәтижесі. Функция деп жүйенің немесе органның спецификалық әрекетін айтады.

Физиологияның негізгі міндеті - жануар және адам ағзасындағы тіршілік процестерінің, мәселен нерв жүйесімен басқада жүйелер қызметтерінің спецификалық, физиологиялық заңдарын одан әрі ашу, анықтау. Себебі осы арқылы ол процестерді басқарудың жетілген әдістерін табуға болады.

Физиология тіршіліктің мән-мағынасын, оның химиясы мен физикасын зертеп білуге қатысады.

Физиологияның өз алдына қоятын мақсаты:

1. Тірі ағзадағы қалыпты функциялардың іске асыуның заңдарын қоршаған ортаның үнемі өзгермелі және дамыған жағдайларымен байланыстыра зерттеу;

2. Сол тірі ағзадағы функциялардың онтогенез және филогенез барысындағы дамуын әрі олардың өзара байланыстарын зерттеу.

Физиологиялық процестерді зерттеудің әртүрлі деңгейлері бар:молекулалық, мембраналық, субжасушалық, жасушалық, ұлпалық, мүшелік, жүйелік және ағзалық.

Бүкіл ағзаның өмір сүру қызметін, олардың бір-бірімен және сыртқы ортамен қатынасын анықтау қажет. Бірақ бұл жеке мүшелер қызметін зерттеу әруақытта ағзаның тіршілік ету ортасына байланысты жалпы өмір сүру қызметін толық білу мақсатына бағынып отыруы тиіс. Осындай синтездік физиологияны ғана ағзаның функцияларының толық жүретін барлық процестер бір-бірімен өте тығыз байланысып жатқандықтан, оларды зерттеуде көптеген қиындықтар кездеседі. Сондықтан ондағы әртүрлі органдар жұмысын, оған организмде жүретін басқа процестердің ететін әсерін елемей зерттеуге ұмытушылық табиғи нәрсе болып табылады. Осындай күрделі құбылыстарды олардың жәй түріне айналдырып және оның әрқайсысын жеке-жеке зерттеу жолын анализ/талдау/жолы деп атайды. Бұған мысал ағзадан бөлініп алынған белгілі бір органдардың жұмысына қолдан жасалған ортада бақылау жүргізу. Бірақ, мұндай зерттеу органдағы процестер сол орган қалыпты ағза денесінде тұрғанда қалай жүреді деген сұраққа жауап бере алмайды.

Бізді, сонымен алыпты тірш қатар, вивисекциялық операция жасау /тірідей кесу/ әдістемесі де қанағаттандыра алмайды. Себебі, мұнда орган қызметін бақылау қалыпты тіршілік ету ортасынан әлдеқайда алыс жатқан наркозбен ұйықтатылған жануарлар денесінде жүргізіледі.

Физиологиялық функцияларды аналитикалық әдіспен зерттеуді теріске шығаруға болмайды. Бірақ, негізгі мақсат жартылай емес, бөлшектенбеген, біртұтас жануар ағзасын зерттеу болуы тиіс. Орыстың атақты физиологі И. П. Павлов ғылымға созылмалы / ұзақ уақыт бақылауға мүмкіндік беретін / тәжірбиелер жасау әдісін енгізді. / фистула қою әдісі деп те аталады/. Мұндай тәжірибелер операция жасаудың барлық ережелерін сақтай отырып операция жасалған және одан жазылған жануарларды жүргізіледі. Мұндай жануарлардың дені сау және барлық органдар қалыпты қызмет атқарады. Сондықтан онда операция жасалған орган қызметіне талдау жүргізуге де және оны организмнің басқа функцияларымен байланыстыра зерттеуге де мүмкіндік бар. Бұл ағзадағы синтездік жолмен зерттеу болып табылады. Сонымен, дені сау ағзаға эксперимент жасау, тәжірибе қою физиологиялық зерттеудегі ін негізгі әдіс болып есептеледі екен. Эксперимент түрлері көп: экстирпация, трансплантация, перфузия, микроэлектродты техника, радиотеметрия, модельдеу, т. б.

Экстирпация кезінде зерттелетін органды жартылай, немесе түгелдей кесіп алып тастайды да, бұдан соң ағзада байқалатын өзгерісте бақылау арқылы, оның денедегі қай қызметке қаншалықты қатысының барлығы анықталады.

Трансплантация - бір ағзадағы органды, тканьді орнынан басқа ағзаға көшіріп қондыру. Осыған байланысты ағзада, орган қызметінде байқалатын өзгерістерді бақылайды. Перфузия -зерттелетін, құрамы алдын-ала белгілі ерітіндіні, не қанды тиісті органның тамырлары арқылы өткізу. Осылай органнан өткен ерітіндіні / сұйықтықты/ жинап алып, оның қасиетін, құрамын анықтап, орган клеткаларында қандай өзгерістерге түскенін біледі. Микроэлектродтық техниканы пайдаланып түрлі электро- физиологиялық зерттеулерді / тыныштық потенциалдарын, әрекет потенциалдарын талдау, тітіркендірулер беру, т. б. / жүргізеді. Радиотелеметрия арқылы әртүрлі қашықтықтардағы / мәселен тіпті ғарыштағы/ ағзадағы бірнеше жүйелердің қызметтерінің көрсеткіштерін /параметрлерін/ бір мезгілде электромагниттік және радиотолқындарды тіркеп-жазып, талдау арқылы /математикалық, электрондық есептеу техникасының көмегімен / қажетті физиологиялық ақпараттар алынады. Электрондық есептеу машиналарын пайдаланып ағзадағы әртүрлі физиологиялық процестер арасындағы өзара сандық қатынастарды, физиологиялық заңдылықтарды білу үшін математикалық модельдеу жүргізіледі. Кибернетика мен физиологияның мұндай шығармашылық одағы арқылы ағзаға әсер ететін толып жатқан факторларын тудыруы мүмкін. Реакциялардың вариантарын болжауға болады.

Тірі организиде өте күрделі физикалық және химиялық құбылыстар жүреді. Сондықтан физиология көпшілік жағдайдайларда басқа ғылымдардың-физиканың, химияның т. б. әдістемелерімен де пайдаланылады. Бірақ, ағзада жүретін бұл құбылыстарды кәдімгі табиғатта жүретін физикалық және химиялық құбылыстармен бірдей деп есептеуге де болмайды. Физиологиялық функциялар синтездік зерттеу негізінде ғана түсіндіріле алады.

Физиологя медицинаның қажетінен туған. Себебі, медицинаның алдыңғы қатарлы өкілдері адамды оның денесінің құрлысын және әртүрлі мүшелер қызметін білмей емдеп, жазуға болмайтындығын ерте кезден-ақ білген.

Бірақ та ертедегі Греция мен Римнің дәрігерлері мен ақыл-ой иелері өздерінің дене мүшелеріің қызметі туралы қорытындыларын сол мүшелер құрлысын үстіртін зерттеу нәтижеснде туған, ойша жаслған пікірлерге негіздеп шығарылған.

Антик дүние қирап, батыс Еуропада феодализм орнаған кезде, католик шіркеуінң діни догмаларына бас иушілік өрі алды. Осы кезде ертедегі ойшылдардан қалған алғашқы білім ұшқындары қайта басылып тасталды.

Тек ХVI -ХYIII ғасырда, капитализмнің туу және дамуы кезінде буржуазияның саяси үкімет үшін күресі барысында табиғат тану ғылымдары біраз дамыды.

Бұл кезде Коперник жердің күнді айналатындығын тауып, осы кездегі астрономия негізін салды. Ньютон механиканың негізгі ережелері мен бүкіл әлемдік тартылыс заңның ітапты. Везалий деген анатом адам денесі құрлысының көптеген ерекшеліктерін дұрыс суреттеді. Француз Декарт аспан әлеміндегі денелердің қозғалысын және жануарлардың мінез-құлқын механиканың заңдарымен түсіндіруге тырысты. 1628 жылы ағылшын Вильям Гарвей деген дәрігер ағзаның функцияларының бірі - қан айналуды ашты. Сөйтіп, Павловтың айтуы бойынша, ол адамның нақты білімінің жаңа бөліміне - жануарлар физиологиясына негіз / фундамент / салды.

Гарвейдің қан айналуды ашуын физиологияның негізделген датасы деп айтудың екі себебі бар:Ол ғылыми - зерттеу тәжірибесінде ең 1-рет вивисекция -тірідей кесу әдістемесін енгізді. Бұл әдіс бойынша дененің белгілі бір орындарын кесіп, тканьдарды ашып, орган қызметін тікелей бақылауға мүмкіндік алады.

ХYII-ХYIII ғасырдың бас кезінде физиологиялық фактылардың жиналуы өте жай жүреді.

ХYII -ғасырдың 1-жартысында Декарт көзге бір нәрсе тигенде кірпік қағу сияқты фактыларды негізге ала отырып рефлекс туралы гипотеза шығарды. Оның ойынша, рефлекс дегеніміз мида жануарлар рухының бір нервтен екінші нервке механикалық өтуі болып табылады. Жануарлар рухы өте кішкентай және жеңіл қозғалғыш бөлшектер. Нәрсенің жылтыраған бетінен жарық сәулесі қалай шағылысатын болса, мидан бұл жеңіл бқлшектер солай шағылысады.

Бұл идеяны кейін Чех анатомы және физиологі И. Прохаска дамытты. Бұл қозғалыстар жұлынды бұзған кезде тоқтаған. Бірақ, бұл бақылаулар кейін, орталыққа тебетін және орталықтан тебетін нервтер ашылған соң ғана рефлекс туралы ілімнің негізіне алынды.

М. В. Ломоносов /1711-1765/. ХYIII-ғасырдың 40-жылдарында зат пен қозғалудың сақталу заңын тапты, мтерия құрлысының кинетикалық теориясын негіздеді:жылуды молекулалардың қозғалуының нәтижесі деп білді. Ол 1748 -жылы металдар тотыққан кезде ауадан белгілі бір зат қосатындығын, ауаның бірнеше газдар қоспасы екенін тапты. 30 жылдан кейін таза оттегі бөлініп алынды және Лавуазье тыныс алу дегеннің өзі денедегі органикалық заттардың оттегімен тотығуы екендігін айтты. Лавуазье мен Лаплас органикалық заттар денеде тотыққан кезде бөлінетін жылуды өлшеу арқылы, тотығу процесі көмірлі қосылыстар ағзада тотыққанда да я болмаса оларды сыртта жаққанда да бірдей шамалы жылу беретіндіген тапты. Сөйтіп, өлі табиғат пен тірі табиғатта жүріп жатқан процестердің арасында байланыстың барлығы табылды.

ХYIII -ғасырда тканьдардың тітірекенгіштіігі туралы ілім де туды. Қусқанада терісі сыпырылып алынған малдардың жүрегін бөліп алғанда, ол біразға дейін жұмыс істейтіндігі, белгілі нервті қысса я кессе, сол нервпен жалғасқан еттің жиырылатындығы табылған.

1822 -жылы француз физиологі Ф. Мажанди /1785-1855/ сезгіш және қозғағыш нервтердің бір-бірінен бөлек талшықтар екендігін дәлелдеді.

ХIХ -ғасырдың 20-жылдарында Флуранс үлкен ми сыңарларынан /жарты шараларынан / айырылған кептердің сыртқы ортаның өзгерістеріне бейімделе алмайтындығын байқаған. Ал Легаллуа /1812/ үлкен жарты шарларды алып тастап, сопақша м мен жұлының кеуде бөлімін қалдырса, тыныс алу қозғалыстарының тоқталмайтындығын анықтады. Бұл тәжірибе әртүрлі функциялардың орталықтары туралы ілімнің негізіне алынды. 30- жылдары /ХIХ-ғ. / . Мюллер мен Маршалл Голл Сеченов пен Павловқа дейін рефлекторлық теорияны жасады.

Физиология ғылымы тек ХIХ ғасырдың 2-жартысынан бастап қана тез дами бастады. Табиғат тану ғылымындағы үлкен ұлы жаңалық:энергияның сақталу заңы, клеткалық теория және Дарвиннің эволюциялық ілімі - сол кездегі биология пәндерінің тез дамуының негізі болды.

Клюд Бернардың, Гельмогольцтің, Дюбуа -Реймонның, Людвигтің т. б. ашқан жаңалықтары физиологияны жаңа факторлармен байытты. Бұл кездерде орыс оқымыстыларының да физиологияға қосқсан үлестері көп болды. А. М. Филомафитский /1807-1849/ қан құю мен наркоз қолдануды зерттей бастады. В. А. Басов 1-рет фистула қою операциясын жасады. А. И. Бабухин нерв талшығының қозуды екі бағытта өткізетіндігін тапты. И. Ф. Цион мен Людвиг қан қысымының бір қалыптылығын сақтауда маңызы күшті депрессорлық нервті ашты. Ф. В. Осянников сопақша миды сосуд / тамыр/ қозғайтын орталықтың барлығын тапты. Н. И. Миславский тыныс алу орталығының ерекшеліктерін ашты, В. Я. Данилевский ең 1-рет орталық нерв жүйесінде электр тербелістерінің барлығын тапты.

Ресейде физиологияның дамуы, орыс физиологияның атасы - И. М. Сеченовтың ең бірінші жұмыстары қатты мас болу мен оған байланысты қанның газын зертеуге арналады. Ол газды анализдауға арналған абсорбциометр деп аталатын приборды жасады. Бұл бағыттағы зерттеу жұмыстары көмірқышқылын тасуда гемоглобиннің алатын рөлін анықтады. И. М. Сеченов сонымен қатар, нерв қозуының химиялық жолмен берілу мүмкіндігі туралы болжау айтушылардың бірі болды. 1884-жылы Физиологиялық нерв очерктер деп аталатын кітабында ол еттер мен нервтерде ерекше түрақсыз қосылыстар пайда болады. Олар еттің жиырылуын және нерв арқылы қозудың берілуін қамтамасыз етеді. -деп жазды.

Ол орталық нерв жүйесіндегі электр тербелістерін зерттеп, сопақша мидағы мұндай тербелістердің периодты екендігін ашты. Сеченнов, сонымен қатар, орталық нерв жүйесіндегі суммация құбылысын ашты.

Оның жаңалықтарының ішіндегі ең маңыздысы - орталық нерв жүйесіндегі тежелу құбылысын табуы. Бақада жүргізілген тәжірибелерінде, ол, егер мидың алдыңғы бөлімдері алынып тасталғаннан кейін, көру төмпешіктерін химиялық жолмен тітіркендірсе, бүгілу рефлексінің уақытының ұзаратындығын байқаған. Сөйтіп, егер Сеченовке дейін ғалымдар орталық нерв жүйесінде тек қозу процесін ғана байқаған болса, енді нерв жүйесі туралы ілім өзінің негізіне қозу және тежелу туралы теорияны алатын болды.

Сеченов өзінің орталық нерв жүйесінің қызметі туралы ілім көзқарастарын 1863-жылы басылған Ми рефлекстері деп аталатын кітабында жазды. Сеченов өзінің ғылыми жаңалықтарымен қатар үлкен физиологиялық мектеп ашты. Оның оқушыларының ішінен Н. Е. Введенскийдің, В. Ф. Веригонның, И. Л. Кравковтің, А. Ф. Самойловтың, . Н. Шатерниковтың т. б аттарын атауға болады.

Н. Е. Введенский телефон түтігі арқылы нерв бағаны мен етте әрекет тогын тыңдаған. Ол қозу және тежелу процестің екі стадиясы деп қарап, олардың бірлігін тапты. Введенскийдің оқушысы А. А. Ухтомский орталық нерв жүйесінде белгілі жағдайларда туатын доминанта ошағы /билеушісі қозу ошағы/ туралы ілімді жасады.

Физиологияның дамуында аса көрнекті роль атқарған орыстың ұлы ғалымы -И. П. Павловқа 1904 жылы Халықаралық Нобель сыйлығы берілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.