Әдебиет сабағының түрлері, оны оқытуда қолданылатын әдіс- тәсілдер жүйесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

Жоспар.

Кіріспе.

І - тарау: Сабақ түрлері мен оқыту әдістеріне теориялық сипаттама.

Оқытуды ұйымдастыру формаларына тарихи шолу. . 5 - 6 б.
Сабақ - оқытудың негізгі формасы, оның жіктелуі7 -10 б.

1. 3. Сабақ құрылымы мен сабаққа қойылатын талаптар11 - 12 б

1. 4. Оқыту әдістері және олардың жіктемесі . . . 13 - 19 б.

ІІ - тарау: Әдебиет сабағының түрлері, оны оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер жүйесі.

2. 1. Әдебиет сабағының түрлері. 20 - 26 б.

2. 2. Әдебиет сабағында қолданылатын әдіс-тәсілдер. 27 - 38 б.

2. 3. Әдебиет сабағында педагогикалық технологияны пайдаланудың тиімділігі. 39 - 45 б.

3. Қорытынды. . 46 - 47 б.

Қосымша. . 48 - 55 б.

Пайдалананылған әдебиеттер тізімі. . 56 - 57 б.

Кіріспе

Оқыту - таным үрдісі. Оқушыны білімдендіру, тәрбиелеу, дамыту мақсатына баытталған алдын-ала жоспарланған іс-әрекет. Ол жеке адамның білімін, танымдық және шығармашылық қабілетін дамытудың маңызды құралы. Білім беруді ізгілендіру мәселесі мектепте әдебиет пәнін оқыту арқылы өз арнасын кеңейтіп, нығайтып дами түседі.

Білім берудің мақсатын анықтауда Ж. Аймауытовтың мына сөздерін еске алайық: «Мектеп бітіріп шыққан соң бала бүкіл әлемге, өзгенің және өзінің өміріне білім жүзімен ашылатын саналы ақыл көзімен қарай білсе, міне, білімдендірудің көздейтін түпкі мақсаты - осы. Мектеп осы бағытта баланың келешекте жетілуіне мықты негіз салуы керек». [1. 71]

Білім беру мен оқытудың әдістемелік негіздерін зерттейтін педагогиканың дидактика саласы. Дидактика - «оқыту» немесе «үйрету» деген сөз. Ол білім беру мен оқытудың мазмұнын, оқыту принциптерін, оқытуды ұйымдастыру әдістерін және формаларын қарастырады. Ал, әдістеме болса, педагогикадан бастау алады. Өйткені педагогика барлық гуманитарлық ғылымдардың тірегі.

Қоғам дамуының әр кезеңінде білім беру мен тәрбие үрдісіне қойылар талаптар ауқымды.

Оқыту үрдісінің нәтижелі, сапалы болуы сабақ түрін тақырыптың мазмұнына, мақсатына, тақырып кезеңіне сай таңдауына және оқыту әдістерін тиімді шығармашылықпен жүзеге асыруына байланысты. Бүгінгі күн талабы оқыту әдістері туралы жаңаша ойлауымызды қажет етеді. [2. 9]

Диплом жұмысының өзектілігі.

Білім берудің мақсаты, мазмұны өзгерді. Маманға осы талаптарға сәйкес оқушыларға білім беру үшін үнемі ізденіс үстінде болуы керек. Жаңа талаптарға сай бұрынғы әдістердің мазмұны өзгеріп, оның үстіне жаңа сабақтың түрлері, әдістері пайда болуда. Ол әдістер эксперименттен өтіп, тиімділігі дәлелденіп, мектеп тәжірибесіне енеді.

Қазіргі таңда оқытудың негізгі мәселелері: бүгінгі сабаққа қойылатын талаптар, сабақ бөлімдерінің бір-бірімен сабақтастығы, әдістерді таңдау және оқушылардың іс - әрекетін ұйымдастыру, сабақтың нәтижелігі, тиімділігі; сабақ типтері мен түрлері, оған қойылатын талаптар; оқушылардың сабақтағы өздігінен жұмыстарының мазмұны, сабақтың түрлі кезеңінде мұғалімнің алатын орны; сабақты өткізу формалары, педагогикалық технологиялардың мектеп тәжірибесіне енуі т. т. қаншама қарастырылса да, әлі күнге дейін зерттелу үстінде. Яғни бұл әдістемеде басы ашық проблема болып табылады.

Біздің қарастыратын тақырыбымызға байланысты жазылған ғылыми еңбектер де жоқ емес. Әсіресе, оқыту үрдісінің ерекшеліктері мен принциптері және оның әдістері мен құралдары туралы жазылған дидактикалық еңбктер мен зерттеулердің авторларын ерекше атап кетуіміз керек. Олар: А. Байтұрсынов, Қ. Бадырақов, А. Көшімбаев, Ә. Қоңыратпаев, М. И. Махмұтов, Г. К. Нұрғалиева, Қ. Бітібаева, М. А. Данилов, Ю. К. Бабанский, М. Н. Скатин, М. И. Кудряшев, Н. Я. Лернер т. б.

Диплом жұмысымыздың мақсаты:

- оқытуда кең тараған классификацияларға шолу жасау;

- кейбір сабақ түрлеріне және әдіс-тәсілдеріне сипаттама беру;

- орта мектепте оқыту үрдісінің сапасын арттыру мақсатында негізгі сабақ түрлерінің және оқыту әдіс-тәсілдерінің күрделі педагогикалық проблемасына теориялық түсінік беру, сабақ түрлерінің және әдіс-тәсілдерінің көп қырлы мәнін, олардың арасындағы байланысын, топтастырудың әр түрлі жолдарын және жеке оқыту әдістерінің мазмұнын, рөлін, тиімділігін анықтау;

оқыту үрдісін нәтижелі, сапалы ұйымдастыру үшін сабақ түрлері мен әдістерінің көптүрлілігін біліп, оны сұрыптап таңдаудың, үйлестіріп қолданудың маңыздылығын дәлелдеу.

Диплом жұмысының міндеттері:

- оқушылардың танымдық әрекетін дамытуға байланысты оқыту үрдісін ұйымдастырудың негізгі формалары мен әдіс-тәсілдерін тиімді қолданудың жолдарын белгілеу;

қазақ әдебиеті пәнін оқытуда қолданылатын сабақ түрлері мен әдіс-тәсілдердің өзіндік ерекшелігін түсіндіру.

Диплом жұмысының әдістері:

зерттеу мәселесіне байланысты педагогикалық, әдістемелік еңбектерді сұрыптап талдау жасау;
модельдеу әдісі;
ғылыми баяндама;

Диплом жұмысының құрылымы.

Жұмыс үш бөлімнен: кіріспе, негізгі, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

І-тарау: Сабақ түрлері мен оқыту әдістеріне теориялық сипаттама.

Оқытуды ұйымдастыру формаларына тарихи шолу.

Ең алдымен, аталған терминге анықтама берейік. Оқытуды ұйымдастыру формасы - оқыту урдісінің міндеттерін іске асырудағы мұғалім мен оқушылардың іс-әрекеттерінің сыртқы көрінісі. [3. 176]

Оқытуды ұйымдастыру мұғалім тарапынан оқу қызметін басқару үрдісінің ынталы жүруін қамтамасыз етеді. [4. 82]

Біздіңше, оқытуды ұйымдамтыру формасы - мұғалімнің оқушылармен белгілі бір материалдың мазмұнымен жұмыс істеу кезіндегі өзара әрекеті дегенді білдіреді.

Ұйымдастыру формасында оқытудың мақсаты, мазмұны мен әдістері бірыңғай жүзеге асады. Оқыту формаларының бірте - бірте өзгеруі қоғамның даму тарихымен байланысты. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың тарихында, оның әр алуан формалары белгілі.

Жекелеп оқыту жүйесі - оқытудың ең көне түрі орта ғасырларда пайдаланылды. Мұғалім жеке оқушының орындаған жұмыстарын тексеріп, мәтінді оқытып тыңдайтын, қалай оқу керектігін көрсететін, үй тапсырмаларын орындау амалдарын түсіндіретін, музыкалық құралдармен пайдалануды үйрететін. Жеке не бірнеше оқушылармен әңгіме жүргізу әдістерін де қолданатын. Бұрын қазақ еліндегі молдалардың балаларды оқытуы да осы орта ғасырлық оқу жүйесіне ұқсас болды. Әр жастағы балалар молданың алдына жүгініп отырып, әр кітаптан оқыған. Бұл жүйенің кемшілігі - балалар басқа оқушылармен бірлесіп, оқыту ұжыммен жұмыс істей алмауы.

Жаңа дәуірде (ХVІІ аяғы мен ХІХ ғ. басы) Англияда оқытудың " Белл- ланкастер" жүйесі тарады. [3. 177]

Бұл жүйені жасаған дін қызметкері А. Белл және мұғалім Д. Ланкастер. "Сатылы" немесе "Өзара оқыту" ерекшелігі: бір оқу жылында жас шамалары, білім дәрежелері әртүрлі, құрамы тұрақты емес оқушыларды жылдың қай мезгілінде болмасын оқуға қабылдап отырған. 200-300 немесе 600-ден астам оқушыны мұғалім сатылап оқытуды ұйымдастырған, түске дейін ересектерді оқытса, түстен кейін олар өз кезегінде жасы кіші оқушыларға өздерінің мұғалімнен алған білімдерін үйретіп отырған. Мұндағы басты кемшілік - оқыту сапасының төмен болуы. Сондықтан Белланкастерлік жүйе кең тарамады.

ХХ ғасырдың бірінші жартысында орыс педаготары АҚШ-тағы, Германиядағы оқытудың әр түрлі формаларымен (дальтон-жоспар, бригадалық-зертханалық, маннгейм жүйесі т. б. ) танысты, олардың бірсыпырасы бұрынғы совет мектептерінде пайдаланылды.

Мысалы, дальтон - жоспар (АҚШ, Дальтон қаласы, авторы Е. Паркхест) сабақты болдырмауды, жүйелі курстарды оқытылмауын талап етеді. Осы жүйенің ерекшелігі, оқу жеке дара, әрбір оқушының өз күшімен, белгілі бір бағдармаларды бөлшектеп оқытуды ұсынды. Оқушыларға тапсырмалар әр пән бойынша оқу жылының басында бір жылға беріледі. Жылдық тапсырмалар кейінінен айлық тапсырма түрінде нақтыланады және оқушылар ол бойынша белгіленген мерзімде есеп беріп отырады. Мұндай оқытуды ұйымдастыруда мұғалімнің басшылық рөлі төмен болды. Дальтон-жоспардың негізгі мақсаты - ұжымнан жекеленетін адамдардың психологиясын тәрбиелеу. [5. 278]

Оқытудың кең тараған сынып-сабақтық жүйесінің негізін қалаған ХVІІ ғасырда Ян Амос Каменский болды. Ол өзінен бұрын өткен және ағымдағы педагогикалық тәжірибелерді зерттеп, «Великая дидактика» деген кітабында дәлелдеді. Мектептерде құрамы берік, белгілі жастағы оқушыларға сынып ұйымдастырылды, оқу сабақ кестесі бойынша өткізілді, әрбір оқу сабақ деп аталды. Қорыта айтқанда, мұғалім бір мезгілде жас шамалары бірдей, құрамы әр кезде тұрақты оқушылар тобымен жұмыс істейді. Оқу жылы, оқуькүні, сабақ кестесі, оқу демалысы, сабақ арасындағы үзілістер - бұлар сынып-сабақтық жүйенің белгілері.

Сынып-сабақтық формасы оқыту жұмысының негізгі формасы ретінде әлі күнге дейін өз маңызын жойған жоқ. Себебі, ол ең алдымен мұғалімге оқытатын пәннің мазмұнын жүйелі түрде баяндауына мүмкіндік береді.

Бүгінгі күні елеулі өзгеріске ұшыраған оқытуды ұйымдастырудың бұл формасы әлем мектептерінде басым қолданылады.

Алайда әлі күнге дейін көптеген педагог-ғалымдар оқыту ісін ұйымдастырудың жаңа формаларын іздестіреді.

1. 2 Сабақ - оқытудың негізгі формасы.

Қазіргі кездегі білім мен тәрбие беру ісінің басты мақсаты білімге құштар, ізденгіш, шығармашыл, белсенді тұлға қалыптастыру екені бәрімізге де белгілі.

Сабақ - оқыту жұмысын ұйымдастырудың басты формасы болғандықтан, оның атқаратын қызметі мен оқыту үрдісінде алатын орны ерекше. Ал, оқыту үрдісі - бұл мұғалім мен оқушылардың мақсатқа бағытталған өзара әрекеттесуінің барысында балаларға білім беру міндеттерін шешу.

Мектептегі қосымша мәлімет беретін материалдар, сыныптан тыс жұмыстарының көп түрлілігі оқушыларға қаншалықты әсер етсе де, ең басты білім негізі сабақта қаланады. Өйткені, сабақтағы оқу-тәрбие жұмысы оқу жоспарына, оқу бағдарламасына сәйкес оқушылардың білім дәрежесін ескеріп отырады. [6. 347]

Оқушы - даму үстіндегі жеке тұлға, мұғалім - жеке тұлғаның дамуына бағыт-

-бағдар беруші, ал сабақ - 45 минуттық кезіндегі оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасты реттеуші тұлға. Сабақ барысында мұғалім алдында өзіндік ойы мен пікірі бар даму үстіндегі субъект отырғанын, ал оқушы өз алдында түйіні шешілмеген, тақырыбы ашылмаған зерттеу объектісі тұрғанын естен шығармауы қажет. Сонда ғана оқытудың мақсаты мен міндеті толық жүзеге асырылмақ. [7. 40]

Әр сабақта оқушыларға білім берумен қатар, олардың рухани адамгершілік қасиеттері мен ақыл-ой қабілеттерін дамыту көзделеді, яғни оқыту мен тәрбие мақсаттары бірге жүзеге асады. Ғылымда сабаққа берілетін анықтамалар төмендегідей:

«Сабақ дегеніміз-45 минутқа шақталған материалдың бір бөлшегінің үстінде балалармен жұмыс істеуге лайықталған оқу жұмысының негізгі формасы. » [8. 37]

«Сабақ - күрделі психологиялық және дидактикалық процесс, онда оқушылармен педагогикалық қарым-қатынас және тәрбиелеу міндеттері іске асырылады. » [3. 179]

Педагог - ғалым Ж. Б. Қоянбаев: «Сабақты мақсатқа бағытталған мұғалім мен оқушылардың ұжымдық шығармашылық еңбегі деп қарастыру керек», -

деген. [5. 280]

Ғалымдардың қайсысы болса да сабақтың мәнін, қызметін толығырақ ашуға тырысқан.

Анықтамалардың көбі сабақ дегеніміз - оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту міндеттерін шешу үшін үнемі қолданып отыратын оқушылар мен мұғалімдердің бір уақыт бөлігіндегі қызметін ұйымдастыру формасы дегенге саяды - деп М. И. Махмутов дұрыс айтқан болатын. Сабақта оқу-тәрбие үрдісінің барлық элементтері: мақсаты, материал мазмұны, оқыту әдістері, көрнекі құралдарды пайдалану, оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыруы, мұғалімнің жеке қызметі көрініс табады.

Сабақ - мұғалімнің шығармашылығы. Мұнда оның методикалық көзқарастары, мәдениеттілігі, тәжірибелігі, әдістемелік жаңалықтарынан хабардар болуы т. т. көрініс табады деуге болады. Әрине, сабақтағы негізгі тұлғалар: оқушы мен мұғалім. Оқыту үрдісі осы екі тұлғалардың іс - әрекетіне негізделетінін білеміз. Осындай қарым - қатынаста негізгі орын оқушыларға бөлінеді.

Мектептің алдына қойған мақсатына байланысты сабақтың мазмұны шешіледі. Сабақтың негізгі міндеті - мұғалімнің басшылығымен оқушыларға ғылым негіздерінен берілетін мағлұматтарды саналы түрде игерту, алған білімді практикада қолдана білу дағдыларын, іскерлігін үйрету және адамға қажетті қасиеттерді тәрбиелеу.

Сонымен, сабақ оқытудың негізгі формасы ретінде дидактикалық мақсатты шешуді көздеген мұғалім мен оқушылардың бірлескен әрекеті.

Оқытуды жүйелі жүргізу үшін сабақ жіктелуін ойдағыдай білу шарт. Қазіргі ғылымдағы негізгі мәселелерінің бірі - сабақтарды жіктеу мәселесі болып табылатынын жоғарыда айтып кеткен болытымыз.

Сабақ классификациясы дегеніміз - сабақтарды құрылысы жөнінен топтастыру, түрге бөлу. [9. 62]

Сабақ типтерін жете зерттеудің үлкен теориялық мәні бар: пән мазмұнын, оның жеке элементтерінің байланысын, әдіс-тәсілдерін және оқушылардың белгілі бір уақыт көлеміндегі іс-әрекет қызметінің түрлерін нақтылайды. Сабақтарды жіктеу сабақ жүйесін ұтымды өткізуге көмектеседі. Оның толығымен оқыту үрдісін ұйымдастыруда маңызы зор. Осыдан сабақтарды жіктеудің практикалық мәні көрінеді. Мұғалім қаншалықты сабақ типтерін, олардың мақсаттары мен міндеттерін, құрылымын жақсы білсе, соншалықты сабақтары нәтижелі болып отырады. Түрлі типті сабақ түрлерін пайдалану мұғалім мен оқушы алдында оқу пәннің көпжақтылығын ашады. [10. 168]

Осы мәселеге көптеген еңбектер мен зерттеулер арналған. Бірақ күні бүгінге дейін сабақ жүйелеудің бірыңғай орнықтыру мәселесі әлі шешімін тапқан жоқ. Оның өзіндік де себептері жоқ емес.

Атап айтатын болсақ:

- уақыт бір орнында тұрмайды, заман ілгерілеген сайын оқыту үрдісіне де көптеген жаңалықтар енеді, яғни сабақтың ұйымдастыру формасы, оқыту әдістері мен тәсілдерінің жаңа түрлері пайда болады;

- сабақты жіктеу әрбір пәннің ерекшелігіне, оқушылардың жас және таным ерекшеліктеріне де байланысты болып келеді;

- сабақты жіктеу мәселесін анықтауда әрбір автордың көзқарасы әр түрлі болды. [5. 288]

Сабақтың мазмұны мен дидактикалық мақсаты сабақтың түрін анықтайды. Көрнекті педагогтардың зерттеулері бойынша сабақтың сан алуан түрлері бар. Түрлі белгілеріне қарай сабақ жіктеуінің бірнеше принципі қалыптасқан.

Мысалы, И. Н. Казанцев сабақты жіктеуді оқу материалының мазмұны мен дидактикалық мақсатына және өткізу әдісіне қарай сабақтың 10 түрін ұсынған:

Алғашқы сабақ - әр пәннен оқу жылының басында өтетін сабақтар.

2. Кіріспе сабақ - бағдарламаның күрделі тараулары мен тақырыптарынан өтетін бірінші сабақ.

Жаңа білімді меңгеру сабағы - жаңа оқу материалды өтетін сабақ.
Пысықтау сабағы - өткен оқу материалын пысықтау сабағы.
Жаттығу сабағы - оқушылардың білімі мен мен дағдысын жаттықтыру сабағы.
Тәжірибелі сабақ - оқушылардың алған білімін өмірде қолдану жолдарын көрсететін сабақ.
Қайталау - қорыту сабағы - өткен күрделі тараулар мен тақырыптарды қайталау сабақтары.
Тексеру сабағы - оқушылардың білімін тексеретін сабақтар.
Білім сапасын бағалау сабағы - оқушылардың алған білімін бағалау сабақтары.
Қорытынды сабақ - оқу жылының соңында әр пәннің жылдық курсын қорыту сабақтары.

Сабақты негізгі дидактикалық мақсаттарына (білімділік, дамытушылық, тәрбиелік) қарай М. А. Данилов, Б. П. Есипов, И. Т. Огородниаов т. б. төмендегідей 6 түрін ұсынады::

- жаңа материалды алғаш қабылдау сабақтары;

- қайталап жинақтау, қорыту сабақтары;

- пысықтау сабағы;

- аралас сабақ;

- оқушылардың білімі мен дағдысын жаттықтыру сабағы.

- білім сынау сабағы. [3. 181]

Ғалым М. И. Махмутов та осы мәселеден тыс қалмай «Мектепте проблемалық оқытуды ұйымдастыру» деген еңбегінде сабақтың типтері мен түрлерін негізгі дидактикалық мақсаты бойынша сабақтың негізгі үш түрін көрсетеді:

Жаңа материалды оқып үйрену сабағы- жаңа үғымдар мен өздігінен ізденіс қызметінің дағдыларын меңгеру сияқты бірқатар дидактикалық міндеттерді шешеді, яғни бірінші типтегі сабақ оқу үрдісінің барлық буындарын қамтиды. Бұған: лекция, әңгіме түрінде өтетін сабақ түрлерін, оқушылардың өздігінен ізденіс жұмысы сияқты сабақ түрлерін жатқызуға болады деген.
Білімді, шеберлікті мен дағдыларды жетілдіру сабақтары. Бұл меңгерілгенді жүйелеу және қорыту, қайталау және бекіту, оны практикада қолдану сияқты әдістемелік міндеттерді шешуді көздейді. Осыған - диспут, семинар сабақтарын, лабораториялық сабақ түрлерін жатқызады.
Бақылау сабақтары. Оқушылар жұмысының нәтижелерін, ұғымдар жүйесін меңгеру дәрежесін, репродуктивтік және шығармашылық оқу-танымдық қызметі шеберліктерінің, дағдыларының қалыптасқандығын бағалау қызметін атқарады. Мұнда ғалым: жазбаша бақылау жұмысы, қорытынды мақсатында жүргізілетін семинар сабағы, аралас сабақ сияқты сабақ түрлерін жатқызады. [11. 187]

Сонымен қоса автор мынадай түйінге келеді: « Өткендегі тәжірибеге сүйене отырып және оқушылардың танымдық дербестігін дамыту идеясын басшылыққа алып, сабақтың барлық түр-түрін екі негіз бойынша классификациялауға болады. Проблемалық принципінің негізінде олар проблемалық және проблемалық емес сабақтарға бөлінеді» [11. 12]

Әдейі жасалған проблемалық ситуацияны шешуге, оқушыларды ойландыруға бағытталған сабақ түрін - проблемалық сабақ деп, ал мұғалім оқу материалын түсіндіру кезінде проблемалық ситуация жасамай, егер де ол өзінен - өзі пайда болса, онда ол проблемаларды қоюдың және оларды шешудің әдісін көрсетпейтін сабақ түрі - проблемалық емес сабақ болып есептеледі. Екі сабақ түрінің бір-

-бірінен айырмшылығы - оқушылардың белсенділігінде және өздігінен орындайтын жұмыстарының сипатына байланысты болады. Кез келген сұрақ проблемалы бола алмайтындай, кез келген сабақ та проблемалы бола алмайды.

Проблемалық және проблемалық емес сабақтар бір-бірінен құрылымы, әдістері, жүйесі жағынан да ерекшелінеді, проблемалық сабақтың негізінде проблемалық принцип жатыр. Мысалы, жаңа материалды оқып үйрену сабақтарын екі түрде өткізуге болады. Проблемалы емес жаңа материалды меңгерту сабақ түрін көбіне құрылымы дәстүрлі болып, түсіндіру, баяндау, әңгімелесу, лекция, көркем тексті мәнерлеп оқу т. б. сияқты әдістерді қолданып немесе проблемалы баяндау, іздендіру т. б. әдістерін қолданып проблемалы сабақ түрінде өткізуге болады. Ал, диспут сабағы көбіне проблемалық баяндау арқылы жүзеге асады. М. И. Махмұтов барлық сабақ түрлерін екіге бөліп қарастырып, оқушыларды жетілдіру, ой-өрісін кеңейту мақсатында ерекше қолданылатын сабақ түрін - проблемалық сабақтар деп ерекше атап көрсеткен болатын.

Аталған сабақ жіктелулерінің топтастыру жолдарының негізгі принциптері әр түрлі болса да, сабақ түрлерінің ішкі мазмұндары бір-біріне өте жақын.

Қорыта айтқанда, қазіргі мектеп тәжірибесінде ең жиі қолданылатын дәстүрлі (классикалық) сабақ түрлеріне мыналарды жатқызуға болады:

жаңа білім үйрететін сабақ;
білімді, білікті, дағдыны бекіту сабағы;
қайталау қорыту сабақтары;
бақылау сабағы;
аралас сабақ.

Бұлай топтастыру дидактикалық мақсат пен міндеттерге, сабақ құрылымына байланысты болады. Олар оқу материалын меңгеру барысында жүйелі түрде бірізділікпен сатылай өткізіледі. Мектеп тәжірибесінде осындай сабақ түрлері кеңінен қолданылады да, әрқайсысы бір ғана негізгі мақсатты көздейді - оқыту үрдісі үстінде оқушыны біліммен қаруландырып, жан-жақты дамыту.

Сөз болған сабақ түрлері барлық пәндерге ортақ болғанымен, әр пәннің ыңғайына қарай сәйкестеніп келеді.

Сабақ жіктеуінің бірыңғай типологиясының болмағаны, әрине, мұғалім жұмысын қиындатады. Дегенмен, сабақ жіктеуінің көп түрлілігі мұғалімдердің сабақты нәтижелі, сапалы етіп өткізу үшін көп септігін тигізеді.

1. 3 Сабақ құрылымы мен сабаққа қойылатын талаптар.

Сабақ құрылымы немесе дидактикалық кезеңдері - деп сабақтың барысында (45 минут) оның құрамды бөліктерінің, кезеңдерінің бір-бірімен ұштасып, белгілі тәртіппен жүзеге асырылуын айтады. [3. 183]

Сабақ құрылымы - сабақ тұтастығын қамтамасыз ететін, оның элементтерінің жиынтығы.

1. Оның басты элементтерінің бірі - жалпы дидактикалық мақсат. Ол үшеу:

А. Білімділік - (іскерлік, дағды) жүйесін қалыптастыру;

Ә. Дамутышылық - баланы ынталандыру; шығармашылық қабілетін, логикалық ойын дамыту:

Б. Тәрбиелік - оқушының рухани дүниесін кеңейту, адамгершілік қасиетін дамыту.

Сабақты ұйымдастыру бөлімі (оқушылардың сабаққа назарын аудару; сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау)
Сабақта үй тапсырмасын тексеру.
Жаңа материалды баяндау түсіндіру.
Жаңа білімді пысықтау, бекіту.
Қорытындылау (оқушылар білімін бағалау), сабақтың аяқталуы.
Үйге тапсырманы түсіндіріп беру.

Бұл ұсынылған құрылым дәстүрлі деп те аталады. Дәстүрлі құрылымның негізінде көбіне мұғалімнің өзінің қызметі жатады.

Сабақ құрылымын белгілеу оқу жұмысын жүйелі түрде дұрыс ұйымдастыру үшін керек. Аталған құрылым элементтері бір-бірімен тығыз байланысты. Олар біріктіріліп барып сабақтың негізгі дидактикалық мақсаттарын шешеді. Мұғалім сабақ жоспарын құрғанда осының барлығын ескереді.

Бұл үлгі барлық сабақ түрлеріне міндетті болып келмейді. Әрбір құрылым сабақ түрінің өзіндік ерекшелігіне сай өзгеріп отырады. Мысалы, жаңа білімді хабарлау сабағының құрылымы: ұйымдастыру кезеңі, жаңа материалды түсіндіру, жаңа материалды пысықтау, бекіту, сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру. Ал, қайталау сабағының құрылымы өзгешелеу болып келеді. Қайталау сабағының құрылымы: ұйымдастыру кезеңі, өткен материалды қайталау, бекіту, сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.