Математиканы оқытуда бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеттерінің негіздерін қалыптастыру

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе.

Диплом жұмысының тақырыбы “Математиканы оқытуда бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеттерінің негіздерін қалыптастыру” болып табылады. Қазіргі кезеңде математика саласында сан алуан өзгерістер болып жатыр. Қоғам ағымына сай ғылымның бұл саласында да күрделі өзгерістер болуда.

Әр адамның бастапқы білімге деген құштарлығы, өмірге деген көзқарасы бастауыш сыныптан басталатыны сөзсіз. Математика саласында да бастауыш сыныптарда белгілі бір мәселе төңірегінде оқу әдістемелерінің қалыптасуы осы кезеңнен басталады. Дәстүрлі оқыту балада білім, білік, дағды алуға қажетті ақыл, сана деп есептеп, сол ақылға дайын білімді құю керек деген көзқарасқа, ал дамыта оқыту бала бойындағы табиғи қабілеттерді жаңа белестерге көтеруді мақсат тұтатын принциптерге негіздейді.

Бастауыш сыныптарда математиканың даму сатысына ерекше көңіл бөлген жөн. Өйткені, бұл кезеңде баланың сана - сезімі, ойлау қабілеті ерекше дами бастайды.

Диплом жұмысын жазу барысында оқушылардың математикадан сапалы білім алуына қазіргі қолданылып жүрге әдіс - тәсілдерді зерттеп, орынды, ұтымды пайдалануды көздедім. Арнайы бастауыш сыныптарға арналған оқулықтардың аздығынан кейбір тәжірибесіз жас оқытушыларға сабақ беру қиындық тудырады. Дегенмен, жас оқытушы бала тұлғасының дамуына ерекше көңіл бөлуі тиіс. Сонымен қатар, әртүрлі дәстүрлі әдіс - тәсілдерді қолданып қана қоймай, оқушының пәнге деген қызығушылығын тудырып, сана - сезімін оятуға міндетті. Математиканың оқытылуы қазіргі кезеңде компьютер, интернет секілді қызығушылығын арттыруға арналған жаңа технологиялық құралдармен толықтырылады. Дегенмен де, бұл бастауыш сыныптың оқушысы екендігін ескеруініз керек. Оқушының психологиялық ерекшелігіне, ойлау қабілетіне сәйкес құрылған бағдарлама негізінде оқытылған сабақтың сапасы да жоғары болмақ.

Бастауыш сынып оқушыларына математиканы табысты оқытып - үйретуге, оларды осы оқу пәні арқылы тәрбиелеу мен мадытуда қажет болатын теориялық әзірліктің іргетасын қалау мақсатын көздейді.

Математика - қазіргі уақытта көптеген ғылым салаларына дендеп еніп, абстракциялық сипатқа ие болған, бір кездері адамның әр түрлі қызмет саласындағы практикалық қажеттіліктерінен туындаған, көне ғылымдардың бірі. Сондықтан ғылым ретінде математиканың зерттеу объектісін - кеңістіктік форма, сандық қатынас және логикалық конструкция ретінде анықтаған орынды деп табылады.

Қазірігі математика таза теориямен, сондай - ақ оның қолданбасы салаларымен айналыстын ғалым - математиктердің күшжігері арқасында қарқынды даму кезеңін бастан кешіруде. Бастауыш сыныптардың математикасы мектептің негізгі сатысындағы математика курсының ажырамас бөлігі болып табылады. Диплом жұмысының негізгі мақсаты - математиканы оқытудың тиімді жолдарын зерттеу, ой - сезімдерін дұрыс қалыптасуын қадағалап отыру.

Осыған байланысты алдыма қойған мақсаттың орындалуын жүзеге асыру үшін зерттеу жұмысын жүргіздім. Бұл зерттеу жұмыстарым мынадай мақсаттарға жетуді көздейді:

пән арқылы танымдық және коммуникативтік іс - әрекетке, өздігінен білім алуға және еңбекке бейімдеу, сондай - ақ ата - дәстүр, әдет - ғұрып, салт - сана, халықтық және ұлттық болмысты жалпы адамзаттың мәдени мұралармен үндестіру арқылы баланы тұлға ретінде қалыптастыру;
оқушының ақыл - ойының математикалық стилін дамыту;
мектептің негізгі сатысында оқуға, меңгерген математикалық білімдерін өмірде қолдануға жан - жақты дайындауды жүзеге асыру;

Оы мақсаттарға сәйкес мынадай міндеттер айқындалады:

Ойлау қабілеттерін дамытуды зерттеудің рөлі.

а) Математика сабақтарында ойлау қабілеттеріне есептерді шығаруды

қалыптастыру.

б) Танымдық есептерді шығаруды зерттеудің ролі.

в) Танымдық есептерді математика сабақтарында өткізу әдістемесін қарастыру.

г) Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу және шығармашылығының қабілеттілігінің актуальдығы.

д) Баланың тұлға ретінде қалыптасуына, оқушының ақыл - ойын дамытуға, интеллектуалдық және ерік пен сезімге қатысты белсенділігін қалыптастыруға мүмкіндік туғызу.

І - тарау. Математика оқыту мәселелерінің ерекшеліктері

1. 1. Бастауыш сыныпта математиканы оқытуда дамыта оқытудың кейбір теориялық мәселелері.

Есеп шығаруға үйрету - математиканы оқытудағы ең қиын, әрі күрделі мәселелердің бірі. Шынында, әрбір есеп мазмұнының өзі проблемалық сипаттағы белгілі бір тапсырма - сұрақтар жүйесін қамтиды да, оны шығару процесінде сәйкес талдау, талқылаулар жүргізе отырып, тиісті жауапты іріктеп алу және іздеу сияқты күрделі ақыл-ой операцияларын орындауды талап етеді. Бұл - балалардың шама-шарқына, психологиялық және жас ерекшеліктеріне сәйкес салыстыру, жан-жақты талдау жасау, карама-қарсы қою, жалпылау, түрлендіру, зерттеу, әр алуан категорияларға біріктіру, қорытындылау, абстракциялау сияқты акыл-ой әрекеттерінің, тым болмаса, қарапайым болсын элементтерін әр баланың түрліше меңгеруіне байланысты бірдей дәрежеде орындала бермейді.

Балалардың топтық, өзіндік ерекшеліктері, қабілет деңгейлерінің әр түрлілігіне байланысты, олардың бәрін де «бір тарақтың жүзінен шыққандай» есепті шығара білуге біркелкі үйренеді деуге болмайды. Расында да, тәжірибеде: а) әрбір класта есепті өздігінен шығарып кететін оқушылар санаулы-ақ кездесетіні; б) көпшілік жағдайларда, оқушылар өздігінен ойланбай, есептегі белгілі шамалар мен ізделінді шамалар арасындағы тәуелділікті ашып беретіндей жетекші сұрақтардың берілуін, ал басым көпшілігі тиісті жәрдем көрсетілуін, тіпті есеп мәтінінің мазмұнын жан-жақты түсіндіріп беруді керек етеді; в) есепті мүлде шығара білмейтіндер де кездесетіні байқалады. Осы тұрғыдан алғанда әрбір баланың шеберлік денгейі түрліше болады деп түсіну керек те әр балаға жеке-дара қатынас жасаған жөн.

Есеп шығара білуге үйрету алғашқы сабақтардың өзінде-ақ басталып, сынып ілгерілеген сайын бірте-бірте сәйкес шеберлік те қалыптаса бастайды, жетіле түседі. Алайда, көпшілік оқушыларды осы тұрғыдан алғанда, алғашқы сабақтардан бастап-ақ азын-аулақ болсын, олқылықтар байқалып, ол күн, жыл өткен сайын ұлғая түседі. Мұғалім тарапынан тиісті көмек дер кезінде көрсетілмейді де, балалардың біразы басқалардан дараланып бөлініп, есепті шығара білетіндер, ал қалғандары есепті шығара алмайтындар деген атқа ие болады. Соның нәтижесінен болар, 4-сыныпқа келген шәкірттердің есепті шығара білу шеберлігінің нақты деңгейі бағдарлама талаптарымен үйлеспей жатады.

Мысалы, жай есептің жаңа түрлерінің бірте-бірте еңгізілуінде, сондай-ақ жай есептер құрама есепке көшуде олардың принциптік ерекшелігі жайлы сол мәселелерді алғаш рет баяндағанда қалыптасқан балалардың түсінігі ілгеріде шешуші маңызға ие болатынын тәжірибе көрсетіп отыр. Бұл мәселелердің негізгілері бастауыш бастауыш буында жан-жақты қарастырылады. Сынып ілгерілеген сайын тек қана есептердің тақырып ауқымы, шамалар арасындағы байланыстар кеңейтіле түседі. Бастауышта қалыптасқан есеп шығара білу шеберлігі пысықталады, дами түседі. Балаларға бұрыннан белгілілері -жаңа түрлеріне сәйкесінше негіз болады.

Сондықтан әрбір ұстаз 1-4 сыныптарда қарастырылатын есептердің түрлері, саны мен сапасы, шығару әдістері мен мерзімдері жайында жан-жақты мағлұматтар жинақтауы тиіс. Онсыз әрбір сынып, әрбір буынға сәйкес қалыптасуға тиісті есеп шығара білу шеберлігі деңгейін және оның бірте-бірте жетілу кезеңдерін дәл анықтау, сондай-ақ оның дамытыла түсу жолдарын дұрыс тағайындау мүмкін емес.

Есеп шығаруға үйретудің тиімді методикасы қарастырылып отырған нақтылы есептің оқушыларға бұрыннан таныс әлде жаңа түрі екендігіне сәйкес болуын қажет етеді.

Есептерінің басым көпшілігі оқушыларға бұрыннан таныс болып келетіндіктен оқушылардың сәйкес шеберлігін қалыптастыру басты мәселе. Олай болса, балалар нақтылы мазмұны түрліше болып келген осы қарастырылған түрдегі кез келген есептерді өздігінен шығара білулері керек.

Математика курсында қарастырылатын есептін әрқайсысының өзінің орны, тиісті міндеті бар. Қазір методикада әрбір есептің дидактикалық, танымдык, дамыту міндеттерінің бірін басымырақ атқаратындығы бөлініп көрсетіліп жүр.

Күнделікті іс-тәжірибеде оқушылардың жиірек қателесетін жай есептері басымырақ қарастырылғаны жөн. Оған қоса, әрдайым жай есепке сай аналитикалық-синтетикалық талдау жүргізу де артық болмайды.

1. Бір автобусқа 20 адам, ал екіншісіне одан 2 есе артық адам мінді. Екінші автобусқа неше адам мінген?

Бірінші автобусқа қанша адам мінгені белгілі - 20 адам. Екінші автобусқа неше адам мінгені белгісіз, бірақ та оған мінген адамдардың саны бірінші автобусқа мінген адамдар санынан 2 есе артық. Екінші автобусқа мінген адамдар саны 20-дан көп болуы керек. Біз 20-дан 2 есе артық болатын санды табуымыз керек. Бірінші автобустағы адамдар саны қанша болса, екінші автобустағы адамдар саны сонша екі рет бола алады, яғни 20 + 20 = 20 х 2 = 40. Есеп шартында бірнеше есе артық қатынасы тура түрде берілген және көп, артық болатын санды табу керек болды, сондықтан есеп көбейту амалымен шығарылды. Жауабы: екінші автобусқа 40 адам мінген.

2. Автобусқа 20 адам мінді, бұл троллейбусқа мінген адамдардан 3 есе аз. Троллейбусқа неше адам мінген?

Автобусқа мінген адамдар саны белгілі - 20 адам. Троллейбусқа қанша адам мінгені белгісіз. Есептің мән-мағынасына жете түсінбей, үстірт талдау жасаған бала, есеп мазмұнындағы 3 есе аз сөзін басшылыққа алып бірден 20-ны 3-ке бөле бастайды.

Дұрысында, алдымен автобусқа мінген адамдар саны мен троллейбусқа мінген адамдар санып салыстырайық. Автобусқа мінген адамдар аз, ал троллейбусқа мінген адамдар көп. Беріліп тұрғаны аз сан, белгісізі көп сан. Автобусқа мінген адамдар троллейбусқа мінген адамдардан 3 есе аз екені есеп шартында берілген, ендеше троллейбусқа мінген адамдар саны автобусқа мінген адамдардан 3 есе артық болуы керек. Автобуста қанша адам болса, троллейбуста сонша адам 3 рет бола алады, яғни 20 + 20 + 20 = 20 х 3 = 60. Мұнда бірнеше есе кем қатынасы жанама түрде берілгеп және көп артық санды табу керек болды, сондықтан есеп көбейту амалымен шығарылады. Жауабы: троллейбусқа 60 адам мінген. Сонымен, осы мысалдардан мынадай қорытынды шығады: есеп мазмұнына сай келетін амалды дұрыс таңдап алу үшін алдымен есеп шартындағы деректер бойынша қандай «мөлшерлік өзгеріс» болуы керектігін ашып алу керек, яғни көп не аз сан бойынша және беріліп отырган айырмалық немесе еселік қатынасқа негізделе отырып көп санды табу керек пе, әлде аз санды табу керек пе?» Олай болса, көптеген жай есептерді шығарудағы аналитикалық-сиптетикалық талдау, көбінесе осыны айқындауға келіп тіреледі. Оны дәл анықтасақ, есеп те дұрыс шығарылады.

Талдау дұрыс жүргізілсе, есеп шарты мен қорытындысы, яғни берілгендері мен сұрағы арасындағы сәйкестік те бірден тағайындалады.

Мұғалім 100 дәптерді 20 оқушыға тең бөліп берді. Әр оқушы неше автоқалам алды? Есеп шартынан бастап талдау жүргізген оқушы, бірден 100-ді 20-ға бөліп, әр оқушы 5 автоқаламнан алды деп үстірт жауап берер еді. Ал, мән-маңызына жете талқылай білген бала, есепті шығаруға болмайтындығын, яғни шартында дәптерлерді бөліп беру керектігі айтылып, сұрағында автоқаламның нешеуі тигендігін табу керектігі арасында сәйкеспеушіліктің бар екенін түсіндірер еді. Талқылауды шартынан сұрағына қарай және керісінше сұрағынан шартына қарай жүргізсек те бір ғана қорытындыға келер едік. Есептеулер жүргізудің қажеті жоқ, босқа әуре болмаймыз.

Әрбір пальтоға 4 түймеден жұмсап, тігінші бірнеше пальтоға түйме қадады. Ол барлығы неше түйме жұмсады?

Талқылау дұрыс жүргізілсе, есептегі беріліп тұрған мәліметтердің жеткіліксіз екендігі бірден тағайындалады. Расында да, тігінші бір пальтоға 4 түйме жұмсаған, неше пальтога түйме қадағаны, барлық жұмсалған түйменің саны белгісіз. Жетпей тұрған мәліметті, шындыққа жанасатындай етіп өзіміз қоссақ, есепті шығаруға болады. Бұл есептің шарты мен қорытындысы арасында қайшылық жоқ. Өз қалауымызша, есептің бірнеше шешуін табуға болады.

Нақты есептің түрі және оны қарастыру кезендеріне орай заттық иллюстрация, схемалық иллюстрация, оқушының түсінігін басшылыққа алу, қолданылып журген түсіндірменің үлгісін келтіру, есепті қысқаша жазу, жалпы ережеге сілтеме жасау, есеп мәтінін басшылыққа алу сияқты корнекіліктердің бірін қолдану және нақты жағдайдағы ең тиімдісін қолдану жеткілікті болып табылады. Көрнекілікті қолдану тұргысынан алғанда жекелеген оқушының дайындық деңгейі мен мүмкіндігін барынша ескерген жөн. Оны қолдану есептің шешу жоспарын құрумен тікелей байланысты болуы тиіс.

Екі амалмен шығарылатын есеппен жұмыс кезіндегі ең жауапты кезең - сәйкес ұғымды енгізу және оның мәнді белгісіне оқушының назарын аудару. Ол - есептің сұрағына жауап беру үшін бір ғана амалды орындаудың жеткіліксіз екенін анықтау.

Оқушыларға мынадай тапсырмалар ұсынылады:

а) Еркебұланның 10 жолды және 5 торкөз дәптері бар. Еркебұланның барлығы неше дәптері бар?

ә) Еркебұланның 15 дәптері бар еді. Ол інісі Дастанға 3 дәптерін берді. Еркебұланның неше дәптері қалды?

Осы тапсырманы оқушылар орындап біткен соң мынадай сұрақтарға жауап берілуі тиіс: неше есеп шығардыңдар? Орындаған тапсырмаларың неліктен есеп болып табылады? Есептерді салыстырыңдар (шартын, сұрағын, шешуін, жауабын) .

Олардың ұқсастығы неде? Айырмашылығы ше? Бірінші есепті қандай амалмен шығардыңдар? Неліктен? Екіншісін ше? Неліктен? Есептердің өзара қандай байланысын байқадыңдар?

Әрі қарай оқушыларға мынадай тапсырмалар ұсынылады:

а) Еркебұланның 10 жолды және 5 торкөз дәптері бар. Еркебұланның барлығы неше дәптері бар?

ә) Еркебұланның дәптері бар еді. Ол інісі Дастанға 3 дәптерін берді. Еркебұланның неше дәптері қалды?

Осы тапсырмалар бойынша ұйымдастырылған жұмыстың барысында оқушылар шамамен мынадай қорытындылар жасайды: бірінші тапсырма үнемі алға жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру;

Білімді өз бетінше іздену арқылы қолайлы жағдай жасау;

Өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру.

Мұғалім бала бойындағы жаратушылық сапалардың болатындығын мойындауы, әрі қарай дамытуы керек. Ол үшін өзі де өзгеруі, дәстүрлі оқытудың таптаурынынан арылуы қажет. Білім арқылы баланы дамытудың жаңа түбегейлі жоспарын таңдай алуы керек.

1. 2. Оқушылардың ойлау әрекетін дамыту

Оқушылардың ойлау әрекетін дамыту оқу материалының мазмұны арқылы, оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру құралы мен тәсілдері арқылы жүзеге асырылады.

Мектеп практикасында математикалық есептермен жұмыс істеу үрдісінде негізінен оны шешу жолдары көзделеді, шешуді іздестіру оқушылардың тиісті есеп шығару іскерліктерін қалыптастыру мәселесіне жеткіліксіз көңіл бөлінеді.

Есептің шығарылу жолдарын жан-жақты талдау, оны басқа есептерді шығаруға қолдану жақтары да аз қарастырылады.

Сондықтан, белгілі бір есепті қарастыру мақсаты аяғына дейін жеткізілмейді. Яғни оқушы белгілі бір есепті шығару нәтижесінде алынған жаңа фактілер пайдалануда шығарылған есеп оқушылардың білімдері мен іскерліктерінің арасындағы байланысты жеткілікті мөлшерде анықтай алмайды. Мұңдай жағдайда есеп шығару үрдісінде оқушылардың ойлау әрекетін арттыру жөнінде айту қиынырақ болады.

Бұл мақсатты мазмұнды есептер шығару кезінде жүзеге асыру мүмкіндігі бар.

1-4-сынып оқушыларының ойлау әрекетін дамытуда мазмұнды есептермен жұмыс істеудің жалпы тәсілдерін үйрету негізгі орын алады.

Мектеп практикасында мазмұнды есептерді практикалық, графиктік, арифметикалық және алгебралық тәсілдермен шығарады. Негізінен кеңінен қолданылатын - арифметикалық және алгебралық тәсілдерге көп назар аударылады.

Мазмұнды есептерді шығарудың арифметикалық және алгебралық тәсілдері өзара байланысты, өйткені мазмұнды есептерді алгебралық тәсілмен шығару арифметикалық тәсілге негізделген. Бұл мазмұнды есеппен жұмыс істелудің жалпы тәсілдерін қалыптастыру есепті шығарудың арифметикалық тәсілінен алгебралық тәсіліне көшу арқылы жүргізіледі деген сөз.

Мазмұнды есептерді шығара білу оқушылардың іс-әрекеттерінің тәсілдер жүйесін меңгеруден тұрады және бірнеше кезенде қалыптасады:

Мазмұнды есеппен таныстыру, жай мазмұнды есептерді арифметикалық тәсілмен шығару іскерліктерін қалыптастыру.
Құрама мазмұнды есептермен таныстыру және құрама мазмұнды есептерді арифметикалық тәсілмен шығару іскерліктерін қалыптастыру.
Жай мазмұнды есептерді алгебралық тәсілмен шығару іскерліктерін қалыптастыру.
Құрама мазмұнды есептерді алгебралық тәсілмен шығару іскерліктерін қалыптастыру.

Әрбір келесі кезең басталғанда алдыңғы кезең аяқталмайды, өйткені есептердің жаңа түрі пайда болады. Есептегі құраушылардын арасындағы байланыстар ұлғая түседі, ол байланыстардың сипаты күрделене түседі, мазмұнды есепті шешудің сандық аясы кеңиді. Есеппен жұмыс істеу үшін қалыптастырылған тәсілдер өздерінің мазмұнын жаңартады, жаңа жағдайда қолданылады, жаңа тәсілдер тудыра отырып, бірімен-бірі сабақтасады.

Математикалық мазмұнды есептер шығару кезінде оқушылардың ойлау әрекетін дамыту мақсатында есептерді талдаудың жалпы тәсілдерін қалыптастыру жұмыстарын жүргізу орыңды. Ол үшін есепті талдаудың мынадай кезеңдерімен таныстырған жөн:

1. Есептің мәтінін оқып талдау.

Бұл кезеңнің мақсаты - есепте баяндалған жағдайлармен танысу және оны терең ұғыну, оның нысанды жақтары мен объектілер арасындағы байланыстарды анықтау.

2. Есептің мәтінін математикалық тілге көшіру. Бұл кезенде есептің объектілері үшін шартты белгілер алынып, олардың арасындағы байланыстарға математикалық, графиктік интерпретация беру-шешу моделін құру.

3. Модельмен жұмыс істеу.

Егер есеп жәй болса құрылған модельмен есепті шығаруға болады, онда үшінші кезеңнің қажеттілігі болмайды. Құрама есептерді шығарғанда оны ары қарай талдау керек болады. Талдау барысында құрылған модель талданады және жетпейтін немесе артық элементтер анықталады, модель жетілдіріледі немесе қайта құрылады да осылардың нәтижесіңде есепті шығару жоспары жасалады.

1-4-сынып оқушылары мазмұнды есепті талдау іскерлігін жеткілікті меңгеруі үшін мынадай жалпы тәсілдерді ұсынуға болады:

Есептегі нақты мысалдарды (заттарды) оның моделімен ауыстыру.
Есептің объектілерінің арасындағы байланыстарды таңбалар арқылы бейнелеу.
Дайын графиктік модель бойынша есеп объектілерінің арасындағы байланыстарды түсіндіру.
Графиктік модель бойынша есепті құру

Бастауыш сынып оқушыларының мазмұнды есепті талдай білу іскерліктерін меңгеруі олар келесі сыныптарда бұл іскерліктерді мазмұнды есептерді алгебралық тәсілдермен шешкенде пайдалануға мүмкіндік береді.

Бастауыш сыныптарда математика есептерін шығару кезінде оқушылардың есептерді талдай білу іскерліктерін қалыптастыру оқушылардың ойлау әрекетін дамытуға ықпал етеді.

Сұрақтарға жауап беру оқушының танымдық, қызығуын тудырып, өмір мен математиканы байланыстыра, жақындастыра түседі.

Оқытумен оқу әрекетінің тығыз байланыста болып, баланың ақыл-ойының дамуында зор рөл атқаратындығы белгілі. Ал оқыту барысында ақыл-ойдың дамуы, «оқи алуға үйрену» бүгінгі күннің басты талабы.

Бастауыш саты - оқушыда оның ой-өрісі дамуының іргетасы - оқу әрекеті. Оқу әрекеті - оқу тапсырмалары түрінде құрылады. Осы тапсырма түрлерін меңгеру оқушы ойын тәртіппен, белгілі бір бағытта жүйелі арнамен жүруін қамтамасыз етеді, жеке тұлғаның негізгі психикалық үрдістерін қалыптастырады делінген. «Жалпы білім беретін мектептің: бастауыш сатысындағы білім мазмұнының тұжырымдамасында». «Әрекет» ұғымының философиялық-педагогикалық мәні адамдардың қоршаған ақиқатты шығармашылықпен өзгертуі, түрлендіруі дегенге келіп салды.

Оқу әрекеті деп білім алуға бағытталған әрекетті айту қабылданған. Ол өз бетінше де, мұғалімнің жетекшілігімен де жүзеге асады. Біз басшылыққа алып отырған әрекет ілімінің жан-жүйелік негізін Б. Г. Ананьев, Л. С. Выготский, А. И. Леонтьев, А. Р. Лурья, С. Л. Рубинштейн, т. б. ғалымдар жасады. Ал бастауыш мектеп кезеңіндегі оқу әрекеті Ш. А. Амонашвили, В. В. Давыдов, Л. В. Занков, П. Е. Гальперин, т. б. зерттеулерінде қарастырылды. Әрекеттің басты ерекшелігі, оның заттық мазмұнының, яғни материалдық рухани өнімнің алынуы.

Жоғарыда аталған авторлар әрекетті өмірдің бірлігі деп қарап, оның төмендегідей ішкі құрылымдарын белгілейді.

Қажеттілік себеп (түрткі) құрал әрекет нәтиже.

Әрекеттің ішкі құрылымына енетін бұл түрлері былайша сипатталады.

Қажеттілік - өзіне тән оның өмір сүруге, дамуға білімінің, тәжірибесінің, басқа әлеуметтік жағдайлардың жеткіліксіз екенін сезінуі. Белсенді әрекеттің негізі.

Себеп - ынта-ықыластың аууы.

Құрал - әрекеттің амалдарын белгілеу, жолдарын таңдау.

Әрекет - іс-қимыл. Ол ойын, тілдік, ойлау әрекеттері түрінде жүзеге асады.

Нәтиже - өнім.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.