Құрғақ Bifidobacterium bifidum-ның қайта жандандырту жұмыстарын жүргізу арқылы жаңа Bifidobacterium bifidum дақылдық өнім алу
БЕЛГІЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
B.b- Bifidumbaсterium bifidum
ББҚ- биолoгиялық белсенді қоспалар
б.к.-белсенділік көрсеткіші
дақ.с.- дақылдық сұйықтық
д.с.-дистильденген су
д.к.ор.-дайын қоректік орта
з.т.-зертханалық таразы
и.ф.-инфекциялық аурулар
қ.ор.-қоректік орта
қ.қ.а.-қант құрамын анықтау
ҚР-Қазақстан Республикасы
л.б.-лактобактериялар
м.з.-микроскопиялық зерттеу
м.р.-микроорганизмдер
м.с.-механикалық секундомер
м.ф.-муфелдік пеш
п.б.-пребиотктер
с.б.-симбиотиктер
І.ф.-ішек флорасы
х.т.-химиялық таза
э.п.-электр плиткасы
КІРІСПЕ
Қaзіргі уақыттa пробиотиктер кең қолданылуда және олардың адам
организміне түскен көздері әр түрлі. Біріншідeн бұл медициналық биологиялық
препараттардың фармацевтикалық түрлері және тамаққа биолoгиялық белсенді
қоспалар болса (ББҚ). Екіншідeн - әр түрлі микроорганизмдерді пайдалана
отырып биотехнологиялық әдіспен өндірілген сүт және өсімдік текті табиғи
тамақтық азық-түліктер және ашытқы түріндегі пробиотиктер болады
Пробиотиктeр – пайдалы микроорганизмдер нeгізіндегі биологиялық
белсенді қоспалар мен фармацевтік препарат болып саналады. Оның ішінде
бифидумбактерия және лактобaцилл адам ағзасына көптеген әсер етіп,
тұрақтандыру мен белсeндіру қызметтеpін атқapaды. Пробиотиктep тeрмині
тіршілік үшін деген мағынaны (антибиотиктер терминінен өзгешелігі
тіршіліккe қарсы) білдірeді. Көптeгeн aвторлардың aнықтамалары бойынша
пробиотиктер – бұл адамдар мен жануарлардың денсаулығынa қолайлы әсер
ететін жоғары дәрeжедe асқазын-ішек жолдарында (АІЖ) тaрaлaтын тірі
микроорганизмдeр олaрмен ферменттелген (культивирленген) өнімдeрі болып
келеді [1].
Бифидобактериялар β-фруктозидаз ферменттік жүйесіне ие екендігі
белгілі. Лактобацилдердің бөлек түрлері мен бифидобактерияларда талшықтар
тәрізді ФОС болғанда, ішекте белсенді көбейеді. ФОС жылдамдатады, АІЖ-да
осы бактериялардың пролиферациясын күшейтеді. Mitsuoka T. зерттеулерінде
егде жастағы 23 пациенттердің ФОС-ы тамақпен қабцылдағанда
бифидобактериялар саны (8гтәулікке) 2 апта ішінде 1000%-ке жоғарлаған.
E.coli және клостридиялар деңгейі төмендеген. Ересек адамдарға күніне 15 г
ішек микрофлорасындағы бифидобактериялар түрлерінің ФОС-ы сол мeзгілде 6
дан 22%-ке жоғарлаған, бактероидтар, клостридиялар мен фузобактериялар саны
25-тен 4-ке, 1-ден 0,2-ге, 4-тен 0,4%-ке дейін төмендейді.
Қазіргі кезде нарық орталығында пробиотикалық өнімнің қышқыл сүт өнімі
кең қолдануда. ТМД елдеріңде тұтынушыларға қышқыл сүт ашу өнiмдерiн мол
тандау мүмкiндiгiн ұсынады, бірақта бүгінгі таңда Қазақстанда
пробиотикaлық өнімдердің өндірілу өнімі аса үлкен емес. Осыған орай,
Қазақстандық пробиотикалық өнімдердің нарық орталығы жаңа тиiмдi және
бәсекелесе алатын отандық өндірушілерді мұқтаж етеді.
Осыған байланысты бұл дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты –
пробиотикалық дақыл Bifidobacterium bifidum-ның дақылдық-морфологиялық және
физиологиялық-биохимиялық қасиеттерін зерттеу.
Аталған мақсатқа жету үшін алдымызда келесі міндеттері тұрды:
1. №1 Bifidobacterium bifidum дақылдық штамның Блаурокка атты
қоректік ортасын дайындау және құрғақ Bifidobacterium дақылдық өнімді алу
үшін пробиотикалық препаратты қайта жандандыру;
2. Bifidobacterium bifidum пробиотикалық өнімнің физикалық-химиялық
және биохимиялық көрсеткіштерін анықтау;
3 құрғақ Bifidobacterium bifidum дақылдық өнімнің дақылдық-
морфологиялық қасиеттерін анықтау;
4. алынған пробиотикалық өнімді және Мәскеулiк аналогтары үшін
салыстырмалы сипаттама жүргiзу.
Жоғарыда аталған тәжірибелік жұмыстар Қазақстан Республикасының білім
және ғылым министірлігі Ғылым комитетінің қарамағындағы Ұлттық
Биотехнология Орталығы РМК Степногорск қаласында орналасқан филиалында
Микробиология зертханалық тобымен бірге жүргізілді.
Бұл жұмыстың ғылыми жаңалығы отандық өндірушілердің құрғақ
Bifidobacterium дақылдық өнімнің қайта жандандыру арқасында белсендігі
артып, тоқ ішек ауруларын емдеу тиімділігі болып есептеледі.
1 БИФИДОБАКТЕРИЙ ЖӘНЕ ЛАКТОБАЦЫЛАНЫҢ ҚАЗІРҒІ ТАҢДАҒЫ ОҢТАЙЛЫ НЕГІЗІ
1. Пробиотиктердің медициналық емде және инфекциалық
аурулардың алдын алу шараларында қолданылуы
Қазіргі таңда негізгі экологиялық реабилитация болып пробиотиктер
есептеледі. Пробиотиктер – пайдалы микроорганизмдер негізіндегі биологиялық
белсенді қоспалар мен фармацевтік препарат болып келеді. Оның ішінде
бифидумбактерия мен лактобацилл адам ағзасына көпжақты әсер етеді және
онымен қоса тұрақтандыру мен белсендіру қызметтерін атқарады.
Дисбактериозды емдеу тәсілі ретінде соңғы кездері гидроколонотерапияны
(сумен тазалау) ұсынып жүр. Бұл су терапиясы ішектен бөгде заттарды
айдаумен қоса, ішектің өзінің микрофлорасын шайып кетеді. Осы процестен
кейін ішек флорасының қайта қалпына келуі өте қиын болып келеді. Себебі әр
адамның генотипі бөлек екені белгілі. Ішектің қызметі одан ары зиян шегуі
мүмкін.
Гидроколонотерапия табиғат заңдарына қайшы болып келеді, процедура
төменнен жоғарыға қарай емес,ал жоғарыдан төмен болу тиістігі естен
шығарылғандай. Осы себептен организмде бірқатар күрделі аурулар туындайды
[2].
Ішектің қалыпты микрофлорасының бұзылуы болып клинико-лабораториялық
синдром – дисбактериозға алып келеді,яғни, бұндай жағдай әр түрлі
аурулардың нәтижесінде туындайды, ішектің қалыпты микрофлорасының сандық
және сапалық құрамының өзгеруінен және метаболитикалық және иммундық
қабілетінің бұзылуынан туындайды. Ішек дисбактериозын алдын алу үшін
немесе емдеу үшін пробиотик препараттарды қолдану жөн.
Пробиотиктер дегеніміз - тірі микроорганизмдерден және микробты
заттардан құралған препарат болып келеді, ол табиғи жолмен қолдану
барысында физиологиялық, биoхимиялық және иммундық реакцияларды микробты
экологиялық жүйeлeрді қоздыру арқылы ағзаға пайдалы әсeр берeді.
Қазіргі уақытта пробиотиктерді жетілдіріп, олардың әсер ету механизмін
арттыру үшін оның жан-жақты қасиеттерге ие болуын қамтамасыз ету қажет,
яғни, патогенді және шартты патогенді жағдай туғанда пайда болатын
микроорганизмдерді жоюға бағытталған, адгезиялық қасиеттері дамыған,
асқазандағы ферментативті белсенділікке қатыса алатын, иммунды жүйені
қоздыра алуы маңызды болып келеді.
Бифидумбактериялар (Bifidumbaсterium bifidum) – ішектің тұрақты
бактериалды ортасы болып келеді. Бұл бактериялар ас қорытуды және синтез
бен дәрумендерді сіңіруде, ақуыз, майларды, күрделі көмірқышқылдарды
ыдыратады.
Лактобактериялар (Lactobaсterium acidophilus) бифидумбактериялармен
патогенді бактерияларға қарсы жоғары дәрежеде белсенділік танытады біледі.
Олармен бірге антимикробты факторларды синтездейді, зиянды микрофлорамен
күреседі және қышқылдар мен холестеринді тұрақтандыруға септігін тигізеді
[3].
I түрдегі қант диабеті бар науқас адамдарда одан басқа қоса, ұйқы безі
қызметінің жедел бұзылуы бар емделушілерге пробиотиктерді қолданған жөн.
Пробиотиктер қант қортылу барысын жақсартуға қабілетті болып келеді,
осылайша емделушілерде инсулинді шок туындатуы мүмкін. Пробиотиктерді
қабылдау кезінде қандағы глюкоза деңгейі тұрақты өлшеніп тұруы керек,
тиісінше инсулин дозасы азаюы тиіс.
1 сурет. Bifidumbaсterium bifidum-ның ұлпалары
Көптеген мамандықтар мен зерттеушілер бойынша бактерия-пробиотиктерге
негізінен эубиотиктерді (организмнің қалыпты ішек микрофлорасын және басқа
қуыстарын көрсететін) және жиі бифидобактерия мен Lactobacillus туыстығына
жататын сүт қышқылды микроорганизмдерді жатқызады.Яғни адамдарға көп
мөлшерлі қолайлы әсер ететін ішектен бөлінетін бактериямен байланысты және
осы бактериялармен колонизациялап, басқа микроорганизмдер транзиторлы
байланысты жағдайда негізгі қорғаныш функциясын өзіне алады. Бұдан басқа
пробиотиктердің көптеген түрлері кездеседі: адамның ішектерінде
кездеспейтін сүтқышқыл таяқшалары мен колониялары басқа да микроорганизмдер
- грамм оң (проионибактериялары, Bacillus) және грамм теріс (Esherichia
coli, Citrobacter) бактериялар, дрожжилер (Saccharomices, Candida
pintolepjesii) мен саңырауқұлақтар, оның ішінде жоғары (Aspergillus,
Rizopus, Cordiceps) болып келеді.
Пробиотиктер адамдардың денсаулығына қолайлы әсері әр жоспарлы оң
тиімділікпен қоса пробиотиктердің әсері ретінде сипатталатын механикалық
буындармен білінеді. Яғни адамдардың бұл микроэкологиялық бөлімі ғылым
салаларының қарқынды дамуын көрсетеді. Пробиотиктерді қолданудың
жетістіктеріне негізделетін білімге әсер ететін эффектілердің мағынасы
ретінде төмендегілерді атап кетуге болады:
1 – АІЖ-ын пробиотикалық микроорганизмдермен колонизациялау, шартты-
патогенді және патогенді бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар мен қоса
дрожжилерге антогонизм түрінде. Ішекте, оның қабырғасына жабысып тұратын
жеткілікті сандары патогенді агенттердің көбеюіне, энтероциттерге
инвазиялану, қолайсыз рН орта тудыру есебінен ішек қабырғасы арқылы өтуіне,
бактериоциндерді (антибиотикті заттар) өндіруге және де нутриенттердің
микроорганизмдердің конкуренттері мен адгезия орындарына алып келеді;
2 – Ішекте микроорганизмдердің бұзылған балансының жақсаруы және
дисбиоздар мен дисбактериоздарды толығымен жою болып келеді;
3 – Пайдалы және адекватты метаболиттік белсенділік – К витаминдерінің
өнімдері және биотин, паридоксин мен фолий қышқылы, ниацин, өт тұздары мен
холестерин гидролизі және олардың деңгейінің реттелуімен қоса әйелдің жыныс
гормондарының рециркуляциясына қатысу.
Пробиотиктердің ішектік микробиоценозда жетіспеушілігі өтпен АІЖ-на
экскрецияланатын эстрогендердің рециркуляциясының бұзылуына және әйелдің
жыныс мүшелеріне сәйкес патологиялық жағдайлардың дамуына ықпал етеді.
Қалыпты жұмыс істейтін резидентті микрофлора ішектегі токсин өнімдерін
бақылап, олардың көп мөлшерде бөлініп қанға өтіп кетуін болдырмайды.
Детоксикациялаушы және протеолитикалық қасиеттері бар пробиотиктер
метаболизмі нәтижесінде ішекте аллергендер мен антигендер, эндотоксиндердің
протеолизі қамтамасыздандырылады. Бұл ішекте жартылай қорытылған белоктар
сіңірілуімен, тамақты көтере алмау және тері ауруларының пайда болуымен
байланысты. Әрине, микробиоценоз бұзылған кезде бұл заттардың барлығы қанға
түседі. Қазіргі таңда созылмалы экземалы зақымдалулардың тікелей
байланыстары: эритемалы волчанка, псориаз ж.т.б. организмдегі
пробиотиктердің функциясының белсенділігінің төмендеуі немесе
жетіспеушілігі көрсетіледі.
Патогенді микроорганизмдердің ішегіндегі персистенция және олардың
утилизацияланбаған интестинальді микрофлорасының метаболиттерін басқа
мүшелер мен буындарға түсуін, Крона ауруы сияқты, ревматоидты артриттердің
патологиялық жағдайларын ұстап тұруын қамтамасыз етіп тұрады.
Y.Enterocolinca in vitro-ға тиреоидті гормондардың күшті өнімдерін
шығаратын және аутоиммунды сырқаттарды қолдайтын заттарды өндіре алатын
қабілеті туралы мәліметтер көп;
4 – морфокинетикалық ықпал ететін заттарды өндіру жолымен ішектердің
моторлық функциясының қалыптасуы, АІЖ-мен тамақтың жүру уақыты өт
қышқылдары мен серотониннің инги-бицин синтезінің метаболизміне қатысу
есебінде реттеледіт екені белгілі;
5 – детоксикациялау және қорғаныш қызметі: радиацияның кері әсер етуін,
тамақты химиялық залалдайтындарды, канцерогенді факторларды, токсинді
эндогенді субстраттарды, үйреншікті емес немесе экзотикалық тамақтарды,
иммунды жауапты стимуляциялау есебінде судың ластануын, жоғары спецификалық
емес иммунотөзімділікті – интерлейкин, интерферон өнімдерін потенцирлеу,
макрофагтардың фагоцитарлы қабілетінің жоғарлауын болдырмау тиіс.
Пробиотиктердің бұл функциялары қазіргі таңда белсенді зерттелу
үстіңде, аса айқын иммуногенді қасиеттері бар штаммдарды іздеу барысында.
Жақында әдебиеттерде пробиотика туралы ой айтылған – пероральді вакцинадағы
сүт қышқылды бактериялары, аттенуирленген микроорганизмдерден альтернативті
түрдегі препараттар болып келеді. Сүт қышқылды бактериялар қорғаныш
антигнедердің және иммуногендердің тірі тасымалдаушысы ретінде
қарастырылады, ал иммунды препараттардың өңделуі қазіргі кезде
вакинологияның бағыттарының бірі болып табылады.
Организмінің ұлпалары мен иммунокомпонентті клеткалардың қызметі және
морфогенезіне белсенді қатысатын пробиотиктер ретінде лактобацилдердің ролі
қазіргі таңда жеткілікті зерттелген. Сол уақытта иммунодефицит кезінде
қолдануға бағытталған пероральді және ректальді препараттардың ішінен –
коккты мкроорганизмдер Lactococcus, Enterococcus, Micrococcus,
Streptococcus – жоғары концентрацияда.
Макроорганизмдердің спецификалық емес төзімділігінің жоғарлауы
нәтижесінде иммунды стимуляциялайтын және антинеопластикалық әсерлер басқа
да таксономиялы топтар және туыстықтар түрінде (Bifidobacterium,
Рropionibacterium, Eubacterium, Saccharomyces boulardii, Bacillus), оларға
сүтқышқылы метаболизмнің негізгі өнімі болмайды. Осындай штаммдар негізінде
клиника үшін пробиотикалық әсері айқын биопрепартаттар мен сүт қышқылды
өнімдерден құрылған болып келеді.
Пробиотиктерді қолдану бойынша жаңа ұсыныстар бойынша, бациллалардың
рекомбинантты штаммдарының берілген қасиеттерімен, интерферондардың
өнімдерінің күшеюі есебінен вирусқа қарсы белсенділік қабілетімен жиі
пероральді препарат Субалин Bac. Subtills 2335 көңілді аулатады. Айқын
вирусқа қарсы қасиеттері бар субалин бастапқы штаммдардың жоғарғы
антибактериальді белсенділік көрсетеді. Бұл қасиеттерімен пайда болған
препараттар вирусты және аралас инфекцияларды емдеу үшін болашағы үлкен
болып есептеледі [4].
Просимбиотиктер туралы айта кеткен жөн, өйткені олар микрофлораның
ашытқысы сүт қышқылы тағамдарын алу үшін пайдалы (қымыз, айран, йогурт
ж.т.б.), мироогранизмдер антогонисттерімен таратылады. Айран ашытқыларының
антинеопластикалық қасиеттерін кейінгі жарты жүзжылдық ғылыми
зерттеулерінің нәтижесінде қымыз туберкулезді емдеу үшін пайдалы екені
анықталды, бірақ иммундық жауаптың қалыптасуыының ролі әлі толығымен
анықталмаған болып есептеледі.
Адамдарға патогенді және шартты-патогенді микроорганизмдердің арасында
кездесетін туыстықтары мен тұқымдастары пробиотиктер жайлы көбі түсініксіз
болып қала береді. Сүт қышқылды бактерияларының спецификалық емес сипаттағы
әсерлеріне қарағанда, патогенді және шартты-патогенді микроорганизмдер
иесінің организміне басқа жолмен, спецификалық механизмге ұқсас, қиылысты
толерантты әсер етеді.
Ішек микрофлорасының таяқшалары арнайы иммунoглобулиндердің өндірілуі
мен жалпы антигендер есебінен ішекте патогенді энтеробактерияларға
қабылдағыштығын жоюды қалыптастырғыш фaкторлар ретінде роль атқарады.
Организмнің енгізілген жоғары концентрациядағы тірі энтерококктарға
жауабы толық зерттелмеген, Candida тұқымдастығына жататын саңырауқұлақтары
болып келеді. Бірақ, берілген препараттарды кең енгізу үшін пробиотикалық
мақсатпен осындай микрooрганизмдерді қолданғанда жағымсыз нәтиже мен оң
эффектінің сәйкестігі туарлы сұрақтарды шешіп алу керек. Антинеопластикалық
қасиеттеріне негізделген пробиотиктердің детоксикациялық функциясы
иммунитетті пробиотиктер арқылы стимуляциялау бағытында ғанa зерттеліп
жатқан жоқ.
Канцерогенезге қатысатын микробты ферменттер мен ішектің
лактобациллаларымен ингибициялары, олардың метаболиттерінің ісік
клеткаларына токсикалық әсерлеріне көптеген жұмыстар арналғaн.
Пробиотиктерді қолдану бойынша жаңа ұсыныстар, бациллалардың
рекомбинантты штаммдарының берілген қасиеттерімен, интерферондардың
өнімдерінің күшеюі есебінен вирусқа қарсы белсенділік қабілетімен жиі
пероральді препарат Субалин Bac. Subtills 2335 көңілді аулатады. Айқын
вирусқа қарсы қасиеттері бар субалин бастапқы штаммдардың жоғарғы
антибактериальді белсенділік көрсетеді. Бұл қасиеттерімен пайда болған
препараттар вирусты және аралас инфекцияларды емдеу үшін болашағы бар.
Соңғы жылдары адамдар мен жануарлардың организмдерінің асқазан-ішек
жолдарының микроэкологиялық проблемасына қатысты пробиотиктер,
пребиотиктер, пробиотиктердің өнімдері деген түсініктер күнделікті
өмірде ғылыми әдебиеттері мен ресми құжаттарында көп таралған. Берілген
хабарларда осы сырқаттар бойынша негізгі мәліметтер мен ақпараттарды реттеп
алу қабылданған, адам ауруларының емі және алдын алу үшін пробиотиктерді
қолдануда жаңа терминдермен анықтамаларды сипаттау [5]. Пробиотиктер
термині тіршілік үшін деген мағынаны (антибиотиктер терминінен
өзгешелігі тіршілікке қарсы) білдіреді. Көптеген авторлардың анықтамалары
бойынша пробиотиктер – бұл адамдар мен жануарлардың денсаулығына қолайлы
әсер ететін жоғары дәрежеде асқазын-ішек жолдарында (АІЖ) таралатын тірі
микроорганизмдер олармен ферменттелген (культивирленген) өнімдері жатады.
Симбиотиктермен бірге тағы да биологиялық белсенді қоспалар (ББҚ) –
аралас құрамды пробиотикалық азық-түліктер – пробиотик кешендері, сонымен
қатар мультиштамды, әр түрлі пребиотикалық заттармен – синбиотиктер кең
қолданылады. Синбиотиктердің әрекеті иесінің АІЖ-на енгізілген
микроорганизмдер пробиотиктер ғана тиімді имплантацияланбай, сонымен бірге
өзінің микрофлорасының ынталануы арқылы пробиотиктік және пребиотиктік
қоспаларының синергизміне негізделген.
Синбиотиктерге тамақтық талшықтар, иммуномодуляторлар, ферменттер,
микроэлементтер, өсімдік қоспалары кіруі мүмкін. Бұл препараттардың тізімі
өсіп келeді. Организмнің иммундық төзімділігін жоғарлататын және
бифидобактериялар пролиферациясы компоненттерге бай препарат-эубиотиктерді
өндіру мақсатында көптеген орыс микроэкологтар жұмыс істейді. Мысалы,
Бифилиз (Вигэл) препараты, онда тірі бифидобактериялар мен лизоцим
құрамы баланстанған. Препараттар құрамына кірген лизоцим организмде бифидо-
және лактобактериндердің адгезиялық қасиетін жақсартады, басқа да
биологиялық қасиeт көрсетеді – иммуномодуляциялайтын, антианемиялық,
регенерация стимуляциясы [6].
Лизоцимде бифидобактеринге қарағанда бифилиз жоғары: ішектік
микробиоценоз аэробты және анаэробты тұрақты жақсартады, жергілікті
иммундық факторларын өңдeуін, АІЖ-ң жырышты қабатының құрылымы мен
функциясын қалыптастырады
Ең алғаш R. Gibson құрастырған пребиотиктер түсінігі заттарды немесе
диеталық қоспаларды белгілеу үшін қолданылады. Олар адамның организмінде
адсорбцияланбайдй, бірақ өсудің селективті стимуляциясы немесе
микрофлораның пайдалы метаболизмін белсендіру жолдарымен иесінің
организмінде қолайлы әсер етеді, яғни пребиотиктерді стимулятор немесе
пробиотиктердің промоторы деп те атауға болады.
Пребиотиктер ретінде бифидобактериялар қарастырылады, сирек –
Lactobacillus, ал кейбір авторлардың мәліметтері бойынша – және Emerococcus
faecium. Концепция авторы пребиотиктерге келесі талаптарды ұсынады:
1. Олар АІЖ-ң жоғарғы бөлімінде гидролизденуі және адсорбцияланбауы
міндетті болуы керек.
2. Өсуін немесе метаболизмдік белсенділікті стимулдеп, ішектің қалыпты
микрофлорасының бір немесе шектелген пайдалы мөлшерлі селективті зат
болуы тиіс.
3. Ішектің микрофлорасының құрамын жақсартуды қамтамасыз ете алу қажет.
Қызықты ұсыныстардың бірі пребиотикалық қосылыстарды тазаланған түрінде
нанды, печеньені, сорпа-концентратты ж.т.б. байыту үшін қолдану болып
табылады. Пробиотикалық тиімділікке жету әдісі пробиотиктер мен
синбиотиктерді қолдануға қарағанда өте қарапайым, бірақ бұл әдіс тексеруді
қажет етеді [7].
Бифидобактериялар β-фруктозидаз ферменттік жүйесіне ие екендігі
белгілі. Лактобацилдердің бөлек түрлері мен бифидобактерияларда талшықтар
тәрізді ФОС болғанда, ішекте белсенді көбейеді. ФОС жылдамдатады, АІЖ-да
осы бактериялардың пролиферациясын күшейтеді. Mitsuoka T. зерттеулерінде
егде жастағы 23 пациенттердің ФОС-ы тамақпен қабылдағанда бифидобактериялар
саны (8гтәулік) 2 апта ішінде 1000%-ке жоғарлаған. E.coli және
клостридиялар деңгейі төмендеген. Ересек адамдарға күніне 15 г ішек
микрофлорасындағы бифидобактериялар түрлерінің ФОС-ы сол мезгілде 6 дан 22%-
ке жоғарлаған, бактероидтар, клостридиялар мен фузобактериялар саны 25-тен
4-ке, 1-ден 0,2-ге, 4-тен 0,4%-ке дейін төмендеген.
Америка ғалымдарының мәліметтері бойынша, диетаға ФОС қосқанда,
псевдомембранозды колит моделіне, атибиотиктік күш кезінде индуцирленген
C.difficile тәжірбиесінде атжалмандардың орташа өмір ұзақтығы жоғарлаған.
Ішекте ферменттердің токсинді метаболиттерін жылдамдатылған шығарулары
мен канцерогенезге қатысатын пребиотиктермен-ФОС ингибирлену мүмкіндіктері
туралы хабарлар бaр.
Клиникалық бақылау нәтижесінде кальций, магний адсорбциясына,
триглицеридтер мен сарысулы хлестерин деңгейіне ФОС-ң оң әсері анықталған;
гиперлипидемиясы бар егде адамдарда қан қысымының төмендетеді, өт
қышқылының метаболизмін реттейді.Клиникада белсенді зерттелген ФОС
қасиеттерінің бірі болып, олардың ішекте көмірсулар мен липидтердің
адсорбциясын төмендету қабілеттілігі, қанның глюкоза мен сарысулы
липидтердің деңгейін қалыптастыруы жатады. Бұл қасиеттер жоғары тәттілікпен
және төмен құндылықпен (1,0-1,5ккалг) қантты шектеулі қабылдайтын
адамдардың тамақтануына қолдануға болады. ФОС артықшылығы, олар аш ішекте
гидролизденбей тоқ ішекте ішек микрофлорасының екінші ретті метаболит
түрінде – май қышқылының қысқа тізбекті, қант, жолдардың өтелденуі мүмкін,
қант диабеті аруына шалдыққан адамдарғa қауіпсіз [8].
1.2 Құрғақ пробиотиктер
Пробиотик - тәсiлi денсаулық үшiн мүмкiн кәдеге асатын
микроорганизмдар. Мысалы, пробиотиктердi көпшiлiк - бактерия, бiрақ бұл
ашытқылары саңырауқұлақшалары тағы басқа микроорганизмдар бола алады.
Пробиотик екi тобында бөлiнедi - сұйық және құрғақ. Пробиотик
дәрiлермен, азық-түлiк қосымшалары, азық-түлiк өнiм бола алады.Құрғақ
пробиотиктер ұнтақталған құрғақ түрдегі капсулалар, тәбiлеткi (кептiрiлген)
лиофильденген микроорганизмдер болып есептеледі [9].
Неонатологтер, бала дәрiгерлерi және гастроэнтерологтар клиникалық
тәжiрибеде ұзақ уақыт бойы бактериялардың лиофильді кептiрiлген массаларын
пайдаланды, жалпы олар капсулаға салынған құрғақ пробиотиктер немесе
ұнтақталған болып келеді. Капсулаға салынған пiшiндер бактерия титрының
төмендетуiсiз қышқыл кедергiсiнен өтедi. Қорғалмаған ашық формалардан өту
кезіңде микроорганизмдердің 90% өледі [10].
Жуан iшекке түскеннен кейін, бактериялар анабиоздан шығып, белсендi
күйге көшеді. Бифидобактериялар үшiн 8-10 сағат алады және сүт бактериялары
үшiн 5 сағат. Бұл уақыт ішінде микроорганизмдар iшектiң отарлауына және
патогендiк флорамен бәсекелестiк қабiлетi болмайды. Мұндай пробиотиктер iш
өтудiң синдромы бар тiркесiнде жиi үлкен дәреттермен байқалады iшектiң
қуысында өзіне оң әрекет алады. Белсендiлiк қабiлетке ие болғаннан кейін
микроорганизмдар шырышты iшек қабырғасында адгезия қабілетті болады.
Дегенмен, лиофилизациялға ұшыраған бактериялар, антагонистiк белсендiлігі
нашар болады.
Микробиологтардың ойлары бойынша, ішекке түскен пробиотиктер,
патогендiк флорасында бағалы антагонистiк белсендiлiк үдету қабiлетiң тек
қана микроорганизмдердің үшiншi ұрпағы ғана есептеледі. Құрғақ
пробиотиктердің бактериялар құрамында, пайдалы метаболиттер, ферменттер,
ұшпа май қышқылы, қалыпты iшек гомеостазы аз көлемде болады. Сондықтан
құрғақ пробиотиктер iшек ортасында әсерiн нашар көрсетедi. Құрғақ
пробиотиктердi қабылдағаннан кейін, оның позитивтi әсер көрсетуі ұзақ
мерзiмде өтедi, сондықтан лиофильденген дәрi-дәрмектердi қолдану тәсiлі
әбден мерзiмi кейiнге қалдырылған әсер көрсетедi. Құрғақ пробиотиктер
микрофлораға тиiмдi әсер үшiн анық жеткiлiксiз, осыған байланысты қажеттi
микроорганизмдердің симбиотикалық концентрациясының шоғырлануын құруға
болмайды [11].
Құрғақ пробиотиктердi тағы бiр елеулi кемшiлiгi, микроорганизм
лиофилизацияның процесi арқасында шырышты iшек, эпители жасушаларымен
тiкелей түйiспеге кiру қабiлеттi ерекше рецепторлар жоғалтқан болып
көрiнедi. Құрғақ пiшiндердi құрам кiрушi бактерия, яғни, iшектiң
саңылауында ғана жұмыс iстейдi, сонда қабырғасы микрофлора тiршiлiк -
маңызды функцияларды қамтамасыз етуде ең маңызды рөл ойнайды. Пайдалы
бактерия келтiрiлген шырышты iшек, жеке алғанда адам организмнiң iшкi
ортасында зиянды заттарды дәл тигiзу кедергi келтiретiн қуатты кедергi
болып көрiнедi.
Құрғақ пробиотиктер биологиялық белсендiлiгі төмен болу салдарынан
бейнеленген удың күшiн жою әсерін көрсетпейдi. Пробиотиктердiң
лиофилизацияланған пiшiндер және бактериялардың синтезiнiң өнiмдерiмен қоса
өсудiң кедей факторларын көрсетеді. Бәрi бiрiгiп аталғаны және қажеттiлiк
дәрi-дәрмектердi басқа пiшiндердi iздеуге анықтайды. Сондықтан соңғы
жылдарда жиiрек ұсынылып және пайдаланып келе жатқан сұйық концентратты
пробиотиктер. Клиникалық тәжiрибеде бұл пробиотиктер тобыдан соңғы 3 жылда
бифидум №791БАГ және Трилакт пробиотиктері қолданылады [12].
Ең жиі кездесетін препараттар:
1. Құрғақ бифидумбактерин. Құрамында тірі лиофизирленген
бифидобактериялар бар.
2. Құрғақ бифилонг. Құрамында бифидобактерилердің екі штамы бар:
B.bifidum және В.longum 1:1 қатынасында. Бифидумбактериялар көп мөлшерде
қышқыл өкілдерді, лизоцимді, спирт, бактериоциндерді бөле отырып, патогенді
микроорганизмдерге жоғары антогонисттік белсенділік көрсетеді. Олар
микробтарды АІТ-ның жоғары бөліміне және организмін ішкі ортаға өтуіне
кедергі жасайды. Бифидумбактериялар ішек қабырғасының заттарды сіңіру
процестерін күшейтеді (сүт және сірке қышқылының түзілуінің нәтижесінде),
аминқышқылдарын, ақуыздарды, әртүрлі витаминдерді синтездейді, жергілікті
иммунитет жүйесіне иммуноынтоландырушы әсер етеді
Құрғақ бифидумбактерин балалар мен ересектерді емдеу үшін арналған.
Балаларға (соның ішінде шала туғандарға да) препаратты өмірінің алғашқы
күндерінен бастап қолдануға болады.
Асқазан-ішек жолдарының ауруларында:
- әртүрлі этиологиялы ұзақ ішек дисфункциялары;
- жіті ішек инфекциялары (жіті дизентерияны, сальмонеллезді,
эшерихиозды, вирустық диареяларды және т.б. кешенді емдеуде),
стафилококктық этиологиялы ұзақ ішек дисфункциялары, және сондай-ақ жіті
ішек инфекцияларынан кейін одан әрі созылған ішек дисфункциясы бар
реконвалесценттерді емдеу [13].
3. Сұйық пробиотиктердің ерекшеліктері
Сұйық пробиотиктер пробиотиктердi лиофилизация ұшырамайтын бастапқы
сұйық пробиотиктер. Сұйық пробиотиктер жалпы келесі қызметтерден тұрады:
• бактерия немесе физиологиялық белсендi күй табатын басқа
микроорганизмдер және организмға дереу әрекет жасайды;
• (қоректiк ортада физиологиялық белсендi бактериялардың қорегiнен
негiзі болады) арнаулы қоректiк орта;
• Сол немесе басқа қосымша ретiнде енгiзiлген ингредиенттер.(Қосымша
ингредиенттер - суда еритiн витаминдар, макроэлементтер, амин қышқылы микро
және тағы басқалар);
• Метаболиттерi (микроорганизм, физиологиялық белсендiлігі, нәтижесiнде
жұмыс iстейді, организм қажеттi метаболиттерiн ерекшелейдi).
Сұйық пробиотиктердi биореакторда өндiрiсте пайдалы бактериялардың
белгiлi штамдарының шапшаң көбейтуi үшiн қолайлы жағдайларды жасайды.
Микробты жасушалар белсендi күйде қалады және адамның организмына
патогендiк ығыстыра және шартты - патогендiк микрофлорды кiрiп алу
қабiлеттiлігі болады.
Сұйық пiшiндер қосымша емдiк факторлар бiр қатарда асырайды.
Бактериялардың тiршiлiк әрекетiнiң өнiмдерi бұл. қатысуымен ауыртатын
микрофлораны балалатуға тыйылатын өте маңызды төмен молекулалық май
қышқылдары. Олар лиофилизацияның жанында ұшып кетедi.
Сұйық пробиотиктердi ерекшелiктері:
Пайдалы бактериялардың кемшiлiгi ғана емес, iшек ортасы күйдi бұзылысы
да дисбиоз-симбионт бактерия iшектiң қалыпты қызмет етуiн бағынышты болған
зат өндiредi, және метаболиялық процестердi жақсартады. Сұйық
пробиотиктердің қызметі iшекте болып шыққан iлесе басталған белсендi
бактерияларды асырайды. Олар бейнеленген антагонистiк белсендiлiктерге ие
болады және iшектi кiлегейлi қабыққа адгезияға қабiлеттiлiгi бар.
Бактериялардың метаболиттерi одан басқа меншiктi флора үшiн маңызды
факторларға өсуге тиімді жағдай беріп, витаминдарды шығарады.
Сұйық пробиотиктер бифидум №791БАГ және Трилакт ширақ белсендi
бактериялар ғана емес, олардың өнiмдерi, ұшпа май қышқылдары және
витаминдарға да тиімді жағдай береді [14].
Дисбактериоз-қалыпты микрофлораның құрамына кіретін микробтың
популяциялардың арасындағы экологиялық тепе-теңдіктің сапалық және сандық
өзгерісіболып есептеледі Алынған зерттеу нәтижелер иммундық бейнеленген
туралы куәландырады Мектепке дейiнгi жастың балалары, эндоскопиялық
зерттеуде асқазанның кiлегейлi қабықтың хеликобактеромының отарлаудың ерте
мерзiмдерiнде өзгерiс шырышты көрiп анықтайды, ал бұл реттегi уреазды тест
ендi оң, үш еселi терапияның альтернативасымен түс сұйық пробиотиктердiң
концентраттарымен терапияға белсендi пробиотикалық есептеуге болады. Iс
жүзiнде салыстырылатын дәстүрлi үш еселi терапиямен пробиотиктерiнiң
эрадикациялық әсерлерiн тиiмдiлiгi бұл ретте, қосымша эффектiлердiң толық
жоқтығында.
Қорыта келгенде, сұйық пробиотиктер меншiктi микрофлора тiрiлтуге
рұқсат беретiн уақытша жасанды микробиоценозбен iшекті қамтамасыетедi [15].
1.4 Адамның инфекциалық ауруларын емдеу кезінде, әр түрлі
пробиотиктердің тиімділігін зерттеу
Соңғы жылдары адамдар мен жануарлардың организмдерінің асқазан-ішек
жолдарының микроэкологиялық проблемасына қатысты пробиотиктер,
пробиотиктердің өнімдері деген түсініктер күнделікті өмірде ғылыми
әдебиеттері мен ресми құжаттарында кең таралған екені бізге белгілі.
Берілген хабарларда осы сырқаттар бойынша негізгі мәліметтер мен
ақпараттарды реттеп алу қабылданған, адам ауруларының емі және алдын алу
үшін пробиотиктерді қолдануда жаңа терминдермен анықтамаларды сипаттау [8].
Пробиотиктер термині тіршілік үшін деген мағынаны (антибиотиктер
терминінен өзгешелігі тіршілікке қарсы) білдіреді. Көптеген авторлардың
анықтамалары бойынша пробиотиктер – бұл адамдар мен жануарлардың
денсаулығына қолайлы әсер ететін жоғары дәрежеде асқазын-ішек жолдарында
(АІЖ) таралатын тірі микроорганизмдер олармен ферменттелген
(культивирленген) өнімдері. Сонымен қатар пробиотиктердi дәрi-дәрмектер
ретінде профилактикада және инфекциалық ауруларда қолдану аса маңызды болып
келеді [16].
Лактобактериялар – сүт қышқылын түзу арқылы көмірсуларды ыдырататын
грамоң қимылдамайтын спора түзбейтін анаэробты лактобациллаларды
біріктіретін Lactobacillaceae тұқымының бактериялары. Олар жасайтын қышқыл
орта ішек биоценозының және адам организмінің басқа қалыпты микрофлорасының
85-95%-ын құрайтын бифидобактериялары дамуына ықпал етеді. Лактобактериялар
ақуыздар, майлар және күрделі көмірсулар ыдырау процесесіне, өт
қышқылдарының метаболизміне, сондай-ақ К және В тобының витаминдері
синтезіне қатысады. Лактобактериялар жасушалық иммунитетті және
иммуноглобулиндердің өндірілуін белсендіреді.
2 сурет. Bifidumbaсterium өнімдері
Лактобактериялардың иммуниттеті көтермелейтін қасиетін оның иммунитетті
өзгертетін әсері бар жасуша қабырғаларындағы пептигликандар мен тейхой
қышқылдары болуымен байланыстырады. Лактобактериялардың осы штамдарының
артықшылығы асқазан сөлі мен өт қышқылдарының жоғары төзімділігінде, осы
асқазан қышқылында ортада 30 минут болғаннан кейін қос микроорганизмнің
(lactobacillus rhamnosus Rosell, lactobacillus acidophilus Rosell) шамамен
80%-ы аман қалған. Лацидофил — WM ішіндегі бактериялар ішек қабырғасының
рецепторларына жабысып, тірі күйінде 7-15 күн сақталу қабілеті бар [17].
Ауыз қуысының микрофлорасы:
Ауыз қуысы көптеген микроорганизмдердің негізгі кіретін жолы негіздік
реакция, тамақ қалдықтары және термостатта температура, осының бәрі олардың
дамуына ықпал жасайды. Көптеп кездесетіндері: стрептококктар,
стафилококктар, нейссериялар, вейлонеллалар, фузобактериялар, бактероидтар,
лактобацилдер, спириллалар, вибриондар және дрожждар.
Асқазан-ішек трактысының микрофлорасы:
Көптеген зерттеушілердің айтуынша сау адамдардың асқазан микрофлорасы
болмайды немесе өте аз мөлшерде кездеседі. Асқазанның микробсыз жағдайда
болуының себебі, асқазан сөлі мен бактерицидті заттардың әсері деп
түсіндіреді.
Ащы ішек пен тоқ ішектің стерильді немесе микроб жайлағаны жөнінде
толық жауап жоқ.
Қолдағы анықтамалар бойынша, 12-елі ішекте микрофлора болмайды немесе
онда кейбір сапрофиттер болуы мүмкін: энтерококктар мен лактобацилдер,
біршама саңырауқұлақтар мен сарциналар [18].
Ащы ішектің дистальді бөлігінде микрофлора саны көбейе береді және оның
спектрі де әртүрлі болады. Көптеген анаэробтар, ішекті және сүт қышқылы
таяқшалары мен фекальді стрептококктар мен энтерококктар.
Әсіресе тоқ ішек пен үлкен дәрет микрофлораға өте бай және алуан түрлі.
Адамның тоқ ішегінде орта есеппен 1,5 кг микроорганизмдер, ал 1г үлкен
дәретте 250 млрд микроорганизмдер бар екендігіесептелінеді.
Ішек микрофлорасының микроорганизмдері 8-10 түрлі туыстар мен 60 шақты
түрлер мен туыстарға жатады [19].
Облигатты ішек флорасына жататындарға: бифидобактериилер, бактероидтар,
лактобактериилер, ішек таяқшалары мен энтерококктар жатады.
Бифидобактериилер жас нәрестенің тоқ ішегіндегі ана сутімен
қоректенетін негізгі флорасы болып есептелінеді. Отандық ғалымдардың
жұмысы, олардың адамдардың ағзасында доминатты мөлшерде кездесетінін
анықтап көрсетті.
Факультативті ішек флорасының тобына патогенді және шартты-патогенді
бактерия түрлері мен сапрофиттер жатады.
Мектеп жасындағы балалардың флорасы үлкен адамдардың флорасынан
ешқандай ерекшеленбейді.
Емшектегі балалардың тоқ ішегінде бифидобактериилердің көбеюінен:
аэробты ассоциацияның интенсивті көбеюі азаяды.
Жасанды тамақтануға ауысқандар аэробты флора мөлшері көбейіп, спектірі
кеңейеді және белгілі мөлшерде биохимиялық активтілігі өзгереді. Бұл рН-тың
өлшемі мен фекалиидің тотығу-тотықсыдану потенциалында айқындалады.
Нәтижесінде фекальді флора, үлкен адамның флорасына ұқсас болып келеді.
Ағзаның қартаюы, сүт қышқылы микробтарының азаюы мен ішек флорасының
ферментативті жіберуімен гемолитикалық штамдардың пайда болуымен және
кейбір микроорганизмдердің агрессия факторларымен қатар жүреді.
Теріге тән негізгі мекендеуші микроаэрофильдер Cor acnes,
стафилококктар, дифтероидтар, және Candida туысына жататын саңырауқұлақтар.
Коньюктив үшін біршама тән стафилококктар және аэробты
коринебактериялар [20].
Мұрын жолдары флорасына стафилококктар, микрококктар мен аэробты
коринебактериялар, сонымен қатар мұрын жолдары арқылы өте көп мөлшерде ауа
өтетін болғандықтан мұнда патогенді стафилококктар, дифтерия
коринебактериялары, пневмококктар, нейссериялар және т.б. микроорганизмдер
кездеседі.
Мұрын жұтқыншақта анаэробтар кездеседі. Флораға бай.
Еркектер мен әйелдердің сыртқы жыныс органдарына тән: спирохеталар мен
фузиформды бактериялар жатады.
Жатырдың негізгі бактериялары болып лактобацилдер, Дарерляйна және
дифтероидтар жатады.
Дені сау әйелдің жатыр қуысы көп процетте стерильді.
Зәр шығару жолдарының дистальді бөлігі аэробтармен, аз мөлшерде
анаэробтармен байытылған. Катетермен алынған сау адамның зәрі қалыпты
жағдайда стерильді.
Қалыпты микрофлораның физиологиялық қызметтері:
Қалыпты микрофлораның адам ағзасы үшін пайдалылығы қазіргі уақытта
үлкен сенімділікпен дәлелденіп отыр. Қалыпты микрофлораның микроорганизмді
инфекцияданқорғаушы фактор және сол қалыпты флораны реттеуші фактор
екендігі, қалыпты флораның антоганистік қасиеті белгілі.
Ішек флорасы:
1. асқорыту процесінде үлкен роль атқарып, ішектің тегіс
мускулатурасының тонусын көбейтеді.
2. Ағзада витаминдік қажеттіліктің үлкен бөлігін қамтамассыз етеді.
Микроорганизм 9-дан аса В комплексіне жататын витаминдерді, никотин және
фоли қышқылы, витамин К және басқа да витаминдерді синтездеуге қабілетті.
3. Ағзада ортақ иммунитеттің қалыптасуына үлкен қызмет атқарады.
Оның болмауы клеткалық және гуморальдық иммунитеттерді әлсіреуіне әкеліп
соғады. Мысалы: жақында алынған зерттеулерге қарағанда қан сарысуының
синтезі қалыпты микрофлораға байланысты [21].
Антибиотиктерді кеңінен қодану осы микроорганизмдердің көбеюіне және
кандидоздың дамыуна әкеліп соғады, молочница, жаралы гингивит, стоматит,
гастритті, энтероколитті тудырады.
Терінің қалыпты микрофлорасы.
Жарықтан және кебу әсерінен қорғалған жерлерде микроорганизімдер
мөлшері жоғары болып келеді. Майлы – шашты фолликула аймағының микрофлорасы
тұрақты болып келеді жиі Staphylococcus epidermidis, S.Saprophyticus,
Candida тұқымдастығының саңырауқұлақтары сирек дифтероидтар мен
микрококктар анықталады.
Тыныс алу жолдарының микрофлорасы:
Дені сау адамның көмей, трахея, бронх және альвеола шырышты
қабаттарында микроорганизімдер болмайды. Ауыз және мұрын-жұтқыншак
микрофлорасының негізгі бөлігі жасыл стрептококк болып келеді, сирек
ниссериялар, дифтероидттар және стафилакокктар анықталады.
Зәр-жыныс жолдарының микрофлорасы:
Микробты биоценоз аз әдетте жоғары бөлімдері стирильді болып келеді.
Дені сау әйел қынабында қышқылды рН тудырушы, грамтеріс бактериялар және
стафилакокктардың өсуін тежеуші сүт қышқылды Дедерлейн таяқшалары
(лактобактерин) және дифтероидттар болады. Лактобактериялар арасында және
гарднереллалар, анаэробтар арасында баланс болады [22].
Асқазан ішек трактісінің микрофлорасы:
Бактериялар АІТ – де белсенді өмір суреді. Мұнда колонизация нақты
саты бойынша орындалады. Асқазанда қышқыл реакциялы ортаға байланысты
және аш ішектің жоғары бөлімдерінде микроорганизмдердің саны 1000-нан
аспайды, жиі лактобациллалар, энтерококктар және дрожиилер,
бифидумбактериялар, Е.соlі анықталады.
Тоқ ішек микрофлорасы көбіне тұрақты және әртүрлі. Бұл бүкіл организім
бактерияларының резервуары – 250ден астам түрлері анықталған, микробтардың
жалпы биосалмағы 1,5кг-ға жетуі мүмкін. Қалыпты жағдайда басым болып
келетін топ болып спорасыз анаэробты бактериялар (бифидобактерия,
бактероидтар) табылады (99%-ға дейін). Мукозды (қабырғалық) және қуыстық
микрофлораны ажыратады. Қабырғалық микрофлора экзо және эндогенді
инфекциялық аурулардың дамуында және алдын алуда маңызды рөл алатн ішектің
колонизациялық резистенттілігін қамтамасыз етеді [23].
Қалыпты микрофлора және әсіресе тоқ ішектің микрофлорасы организімге
маңызды әсер етеді. Оның негізгі қызметтері:
-қорғаныштық (басқаларға антогонизм, сонымен қатар патогенді
микробтарға);
-иммунды ынталандырушы (микроорганизімніңдердің антигендері лимфоидтық
ұлпаның дамуын ынталандырады),
-асқорыту (бастысы, холестерин және өт қышқылының алмасуы);
-метаболизмдік (В тобы витаминдерінің, никотин, пантотендік, фолин
қышқылының синтезі);
Қалыпты микрофлора рөлін оқудың әртүрлі тәсілдері бар.
Гнотабионттар (микробсыз жануар)
Микроорганизімдердің физиологиялық жүйелердің қызметіндегі рөлін оқу
үшін қолданылады. Гнотобиологиялық технология иммунотапшылықты, күйікті
емдеу үшін қолданылады.
Ауыр инфекциялық және соматикалық ауруларда және әсіресе
антибиотиктарды ұтымсыз қолдануда табиғи резистенттілікті төмендететін
әртүрлі әсердің нәтижесінде дизбактериоздар дамиды [24].
Пробиотиктерді келесі ауруларға және инфекциондық ауруларға
қолданылады:
-антибтотиктер, сульфаниламидтер, химиятерапиялық препараттармен емдеу
кезінде және одан кейін, сәуле көзімен емдегеннен кейін өршіген
дисбактериозда;
-ас қорыту жеткіліксіздігінің синдромы (диарея, желдену, іш қату),
диспепсияда;
-кешенді ем құрамындағы асқазан–ішек жолдарының бактериялық және немесе
вирусты жұқпаларында;
-климат, тағам рационы өзеруінен және басқалардан туындаған асқазан-
ішек жолдары тарапынан бұзылуларда (саяхатшылар диареясы);
-кешенді ем құрамындағы атопиялық дерматитте;
-шығу тегі анықталмаған, стафилококктан болған ішек қызыметінің ұзақ
бұзылуында;
-ішектің жедел жұқпаларының кейінгі ішек қызыметінің ұзақ бұзылуында;
-кешенді ем құрамындағы ішектің жедел жұқпаларында;
-пневмонияға, сепситте, ірінді-жұқпалы ауруларда;
-анемия, гипотрофия, рахит, аллергияда;
-ішек қызыметінің бұзылуы бар көкжөтелде;
-тоқ ішек және аш ішектің жедел және созылмалы қабынбалы
аураларында(колиттер, энтерколиттер);
-антибиотиктермен, сульфаниламидтермен, сәуле көзімен емдегеннен кейін
ішектің физиологиялық флорасынан бұзылуында;
-ішек дисбактериозында;
-дисбиоздардың алдын алуда;
Дисбактериоз-қалыпты микрофлораның құрамына кіретін микробтың
популяциялардың арасындағы экологиялық тепе-теңдіктің сапалық және сандық
өзгерісіболып есептеледі [25].
Бұл кезде индигенді микрофлора өкілдері (мысалы, бифидумбактериялар,
лактобактериялар және т.б) антагонистік микробтардың кейбір түрлерінің саны
азайып кетеді немесе типті жоқ болады; факультативті микрофлораға жататын,
әрі биотоп шегінен тарала алатын шартты патогенді микроорганизмдер саны
көбейеді. Көбінесе бұл процесстер ішекте дамиды.
Дисбактериоздың пайда болу себептері:
- ұзақ антибиотиктік: химиялық, гормонды терапия.
- сәулелену, сәулелік терапия, иммунды депрессанттарды қабылдау.
- асқазан- ішек жолдарының инфекциялы (жұқпалы) және инфекциялы емес
табиғатты аурулар, басқа да инфекциялы аурулар, ісіктік аурулар, иммунды
тапшылықтар.
- авитаминоздар, тамақтанудың өзгеруі қолайсыз экология.
- стресстер және экстремальді жағдайлар.
- ұзақ уақыт стационарларда, жабық кеңістікте болу.
Дисбактериоз дәрежелері:
1-ші дәреже: Биоценоз құраушыларының өзгерінсіз болуы. Индигенді
флораның бір өкілінің санының сәл азаюы.Клиникалық түрде байқалмайды
дисбактериоздың компен-сацияланған түрі. Бұл дисбактериоз дәрежесі
кезіндеидиета ұсынылады [26].
2-ші дәреже : Индигенді микрофлораның жеке өкілдерінің санының азаюы
немесе элиминациясы және транзиторлы шартты-патогенді флоралық артуы. Ішек
дисфункциясы және жергілікті қабыну процесстері стоматит, ангина, энтерит
дамиды. Микрофлораны эубиотиктермен және диета қолданумен коррекцияланады
(емделеді).
3-ші дәрежесі:Микрофлора өзгерісі сол күйде күшееді, шартты-патогенді
микроорганизм-дердің жеке өкілдерінің биотоп шекарасынан (ішегінен)
таралып, қалыпта кездеспейтін қуыстарды, мүшелерде және ұлпаларда пайда
болады. Мысалы, E. coli - өт жолдарында ( өзектерінде ), Candida туысты
саңырауқұлақтар- зәрде, стафилакокктар- қанда және т.б. Ауыр септикалық
түрге дейін, яғни шартты-патогенді микроорганизмдер тудырған инфекция
түрінде өтетін патологиялық өзгерістер тудыратын дисбактериоздың
декомпенсацияланған түрі дамиды. Ем эубиотиктермен, бактериофагтармен,
антибиотиктік және химиялық терапиямен жүргізіледі [27].
Эубиотиктер - дисбактериоз кезіңдегі микрофлораны коррекциялауға немесе
оның алдын алуға қолданылатын биопрепараттар болып табылады. Эубиотиктер
арнайы таңдалған дисбактериозбен науқасталған организмде тіршілік ету
қабілеті бар, жоғалған шынайы микрофлораны толтыра алатын микрофлораның
жоғары активті штаммдарынан дайындалады. Нәжісінде олар эубиоздың қалпына
келуіне көмектеседі.
Бұл биопрепараттар құрамына көбінесе қалыпты микрофлора өкілдері тірі
лиофилизирленген бактерия дақылдары кіреді және микробтық клеткалар саны
белгілі ұнтақ немесе таблетка түрінде шығарылады. Емдеу 1-3 ай және одан
көп ұзақ курстармен жүргізіледі.
Келесі препараттар кең түрінде дамып, таралған:
1. Құрғақ бифидумбактерин. Құрамында лиофизирленген бифидобактериялар
бар.
2. Құрғақ бифиланг. Құрамында 2 штамм бифидобактерий бар: B.bifidum
және B.londum 1:1 қатынасында.
Бифидумбактериялардың патогенді микроорганизмдерге қарсы жоғары
антогонистік активтілікті көп мөлшерде қышқыл өнімдерді, лизоцимді,
спирттерді, бактериоциндерді бөлу арқылы танытады. Олар микробтардың
асқазан-ішек трактісінің жоғары бөлімдеріне және ағзаның ішкі ортасына
өтпеуін қамтамассыз етеді. Бифидумбактериялар ішек қабырғасында сорылу
процестерін күшейтеді (сүт және сірке қышқылдарын бөлу
арқылы),аминоқышқылдар мен белоктарды сонымен қатар витаминдерді
синтездейді, жергілікті иммунитет жүйесіне иммунды стимулдеу әсерін
көрсетеді [28].
3. Лактобактерин. Құрамына лиофилизирленген Lactobcillus acidophillus
бактерийлері дақылдары кіреді. Лактобактериялар антибактериальді
активтілікке ие және шіру флорасының дамуын тежейді. Ол лактобактериялардың
сүт қышқылын және спиртті түзуімен, лизоцим мен бактриоциндерді бөлумен
байлынысты. Ішектің шырышты қабатымен тығыз қатынаста болуынмен байланысты
лактобактериялар оны патогенды микроорганизмдердің енуінен қорғайды.
4. Колибактерин. E Coli М-17 штамы кіреді.
5. Бификол. Құрамына бифидумбактериялар және E Coli М-17 штамы кіреді.
E Coli антогонисттік қасиетке ие. Ол жергілікті иммунитетті
қуаттандырады, сол себепті секреторлы иммуноглобулиндер синтезделуіне
әсерлеседі. Эшерихиллар облигатты микрофлора өкілі бола тұра, қалыпты
микрофлораның маңызды өкілдерінің жалпы санының 0,01% азын құрайды.
Ішекте гемолитикалық, энтеротоксигенді, плазмидалық гендермен
детерминацияланатын және ECоli М-17 штамына беріле алатын антибиотиктік
резистентілік қасиеттеріне ие энтеропатогенді эшерихиялар да кездеседі. Бұл
қасиет аурудың асқынуына алып келуі мүмкін. Сондықтан, құрамында E Coli бар
препараттар ішек таяқшасы қалыптан күрт төмен дисбактериоздарда, әрі
Enterobakteriaceae тұқымдастығаның шартты-патогенді және патогенді
өкілдерінің санының өсуімен асқынбағанда қолдану жөн [29].
6. Бактесубтил. Флонивин.Құрамына аэробты Bacillus subtilis бациллалары
кіреді.Бұл бактериялар адам ішегінің қалыпты микрофлорасының өкілдеріне
жатпайды, сондықтан негізгі облигатты флора саны азайып, бұл бактериялардың
артық көбеюі дисбактериоз ағымын ауырлатады. Бұл препараттарды
нәрестелерге, кішкентай балаларға және иммунологиялық резистенттілігі төмен
науқастарға қабылдауға болмайды. Бұл препараттарды қолдану әр нақты ауру
жағдайында жеке қаралу керек.
7. Сүт қышқылды лактобактерин--стерильді сүтте биффидумбактериялардың
ашу өнімі(B. Bifidum 79 немесе B.londum 13379м). 200мл препаратта 2*10 кем
емес тірі бифидобактериялар бар ("Бифидумбактерияның" 5-10 флаконында сонша
болады).Бұл өнімнің құрамына ішекте тіршілік ету қабілеті бар, сол себепті
патогенді жіне шартты-патогенді бактериялар өсуін тежейтін тірі активті
бифидумбактериялар кіреді.Препарат иммунитетті күшейтеді, сондықтан оны
балалар мен үлкендерге әр түрлі аурулар кезіңде тағайындайды.
8. "Наринэ"-құрамында ацидофильді лактобациллалар бар сүт қышқылды
өнім.(Lactobacilllus acidophilus EP 317402) "Наринэ" лактобактериялары
ішекте тіршілік ету қабілеті жоғары және көптеген антибиотиктер мен
химиопрепараттар әсеріне тұрақты. Патогенді микроорганизмдерге қарсы,
(дизентириялық, сальмонеллездіқ таяқшаларыға, стафилакокктарға, протейға
және т.б ) айқын антогонисттік қасиет көрсетеді. Ішектік патогендді
флораның өсуін тежей отырып, лактобактериялар қалыпты микрофлораны қалыпты
келтіреді, темір мен кальцийдің сіңірілуін жақсартады, гемоглабин денгейін
және ағзадағы алмасу процесстерін қалпына келтіреді, организмнің
инфекцияларға, токсикалық агенттерге қарсы төзімділігін күшейтеді.
9. Линикс- құрамында энтерококктар, лактобактериялар,
бифидумбактериялар бар.
10. Йогурт- құрамында Lactobacillus acidophilus бар емдік диетикалық
өнім. Дисбактериозды емдейтің бактерриофагтар. "стафилакоккты бактериофаг",
" Клебсиеллезды бактериофаг", "Колипротеинды бактериофаг", "Пиобактериофаг"
[30].
Ішек таяқшалары көптеген отиттерді, урогенитальды қабыну процестерін,
септицемияларды, зарасыз эшерехиоздарды және т.б. ауруларды тудыруы мүмкін.
Энтерококктар – менингит, отит, цистит т.б. ауруларды тудырады.
Факультативті өкілдерінің шінен патогенді потенциалдарымен
энтеробактериилер, протеилер, көк іріңді таяқшалары мен дрожж тәрізді
туысына жататын саңырауқұлақтар қамтамассыз етілген.
Тұмаумен суық тиуден қарсы қолданылатын пробиотиктер. Аталған ауруларға
көптеген адамдар эпидемия кезіңде немесе иммунитеті төмендеген кезінде
шалдығады. Иммутитеттің төмендеуінің негізгі туындылары:стресстер; дұрыс
тамақтанбау; басқа ауруларға шалдығу болып келеді. Көптеген тәжірибелер
нәтижелері бойынша лактобактерий атты пробиотикалық дақылы, иммунитеттің
төмендеуін қалпына келтіретінің дәлелденген [31].
Гастритке арналған пробиотиктер. Гастрит ауруына шалдығудың негізгі
мәселелердің бірі, адамның ас ішегіне хеликобактер
микроорганизімі(Helicobacter pilori) енуі болып келеді. Бұл ауруды емдеу
үшін белсенді антибиотиктерді қабылдау керек. Бірақта тәжірибелік
зерттеулер нәтижелері бойынша гастрит ауруын емдеу үшін антибиотиктердің
күші жеткіліксіз екені белгілі, сол үшін антибиотиктермен қатар
пробиотиктерді қабылдаған жөн.
Лактобактериялар (Lactobaсterium acidophilus) бифидумбактериялармен
патогенді бактерияларға қарсы жоғары дәрежеде белсенділік танытады. Олар
бірге антимикробты факторларды синтездейді, зиянды микрофлорамен күреседі;
қышқылдар мен холестеринді тұрақтандыруға септігін тигізеді.
Бифидумбактериялар (Bifidumbaсterium bifidum) – ішектің тұрақты
бактериалды ортасы. Бұл бактериялар ас қорытуда, синтез бен дәрумендерді
сіңіруде, ақуыз, майларды, күрделі көмірқышқылдарды ыдыратады.
1 кесте.
Адамдарға пробиотиктерді профилактика ретінде тәулігіне қабылдау
мөлшері
жасы қабылдау мөлшері тәулігіне қабылдау
жаңа туған сәбилерге 1–2,5 мөлшерде тәулігіне 3рет
6-айлық балаларға 5 мөлшерде тәулігіне 2–3рет
6-айдан 3 жасқа дейінгі 5 мөлшерде тәулігіне 3–4рет
балаларға
3 жастан 7 жасқа дейінгі 5 мөлшерде тәулігіне 3–5рет
балаларға
7жас және ересек 5–10 мөлшерде тәулігіне 3–4рет
адамдарға
I түрдегі қант диабеті бар науқастарды қоса, ұйқы безі қызметінің жедел
бұзылуы бар емделушілерге. Пробиотиктер қант қортылу барысын жақсартуға
қабілетті, осылайша емделушілерде инсулинді шок туындатуы мүмкін.
Пробиотиктерді қабылдау кезінде қандағы глюкоза деңгейі тұрақты өлшеніп
тұруы керек, тиісінше инсулин дозасы азаюы керек.
Жоғарыдағы мәліметтерді ескере отырып, пробиотитктер қазіргі кезде адам
қорғанысының қажетті құралының бірі болып табылатынын мойындауымыз керек.
Оларды айта кетсек, біріншіден, рационалды емес антибиотикті терапия
нәтижесінде, ішек сырқаттарынан кейін, стероидты емес ісікке қарсы
препараттарды ұзақ қолданғанда, цитостатикалық терапия, дұрыс тамақтанбау
және әр түрлі стесстердің әсерінен пайда болатын АІЖ дисбактериозынан
қорғану керек. Бұдан басқа бұзылған биоценоздарды қалпына келтіру және
урогениталды жолдардың, ауыз қуысының сырқаттарын емдеу кезінде жергілікті
ғана емес сонымен қатар пероралды қолданғанда да қалыпты микрофлоралары бар
препараттардың тиімділігі көп байқалады. L. Chaitov және басқа да
авторлардың ойлары бойынша микроорганизмдердің антибиотиктерге төзімділігі
өсуін ескере отырып бұл мақсатта пробиотиктерді кең қолдану антибиотиктер
мен химиопрепараттарды қолданудың төмендеуіне мүмкіндік туғызу қажет екенің
түсінеміз.
Тырысқақ ауруы. Тырысқақ - типті ішектік инфекция, эпидемиологиясы
басқа энтеропатогенді бактериялар тудыратын өзгерістерге ұқсас. Тырысқақ
эпидемиясы 2 типте өтеді - эпидемия көтерілісі, жұқтыру көзі мен жолдары
бір, бір мезгілде көп адам науқастанады және әлсіз өтетін эпидемия -
қоздырғыштың таралу жолдарын табу қиын және аз адам науқастанады.
Табиғи резервуары - науқас адам және бактерия тасымалдаушы; негізгі
жұқтыру механизмі - фекальді-оральді, сирек - тұрмыстық қатынаста.
қоздырғышты тарататындар - тағамдар, су, сыртқы қоршаған орта. Шыбындардың
инфекцияны таратуда манызды роль атқарады. Сонымен қатар, аурудың жасырын
түрі қоздырғыштың циркуляциясын ұстап түрады.
Емдеу принциптері - организмнің сүйықтықтары мен электролиттерді
толтыру. Антибиотитктермен пробиотиктерді, әсіресе сұйық пробиотиктерді
қолдан жөн.
Сонымен, ішекте пробиотикалық әрекеттер АІЖ микробиоценозындағы
қозғалыстардың коррекциясына ғана бағытталмаған, сонымен қатар организмнің
гомеостазын толығымен қамтамасыз ету мағынасында сипатталады [32].
Бифидумбактериннің емдік тиімділігін оның құрамындағы тірі
бифидобактериялар анықтайды, олар патогенді және шартты патогенді
микроорганизмдердің кең спектріне қарсы антагонистік белсенділікке ие және
сонымен ішек микрофлорасын нормаға келтіреді, асқазан-ішек жолдарының іс-
әрекетін, зат алмасу процестерін жақсартады, ішек ауруларының үзаққа
созылған түрлерінің қалыптасуына кедергі жасайды, организмнің өзіне тән
емес резистенттілігін жоғарылатады.
1.5 Ішектің таяқшаларының қалыпты микрофлорасының бұзылуы кезіңдегі
Bifidobacterium дақылдық тұқымдарының сүт қышқыл бактериялардың адам
организміне тигізетін физиологиялық маңызы
Ішек таяқшaсы (Escherіchіa colі) – ішек тұқымдасына жататын таяқша
пішінді бактериялар болып келеді. Ішек таяқшаларының 1885 жылы неміс
педиатры Т. Эшерих адам организмінің қалыпты микрофлорасын зерттеу
барысында адамның нәжісінен тапқан болған. Бұлар талшықтары бар, спора
түзбейтін, екі шеті жұмыр, грам әдісімен бояғанда теріс боялатын (қызыл
түске) бактерияларды бір туысқа біріктіріп, оны алғашқы ашқан ғалымның
құрметіне Эшерихиа (Escherіcha) деп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
B.b- Bifidumbaсterium bifidum
ББҚ- биолoгиялық белсенді қоспалар
б.к.-белсенділік көрсеткіші
дақ.с.- дақылдық сұйықтық
д.с.-дистильденген су
д.к.ор.-дайын қоректік орта
з.т.-зертханалық таразы
и.ф.-инфекциялық аурулар
қ.ор.-қоректік орта
қ.қ.а.-қант құрамын анықтау
ҚР-Қазақстан Республикасы
л.б.-лактобактериялар
м.з.-микроскопиялық зерттеу
м.р.-микроорганизмдер
м.с.-механикалық секундомер
м.ф.-муфелдік пеш
п.б.-пребиотктер
с.б.-симбиотиктер
І.ф.-ішек флорасы
х.т.-химиялық таза
э.п.-электр плиткасы
КІРІСПЕ
Қaзіргі уақыттa пробиотиктер кең қолданылуда және олардың адам
организміне түскен көздері әр түрлі. Біріншідeн бұл медициналық биологиялық
препараттардың фармацевтикалық түрлері және тамаққа биолoгиялық белсенді
қоспалар болса (ББҚ). Екіншідeн - әр түрлі микроорганизмдерді пайдалана
отырып биотехнологиялық әдіспен өндірілген сүт және өсімдік текті табиғи
тамақтық азық-түліктер және ашытқы түріндегі пробиотиктер болады
Пробиотиктeр – пайдалы микроорганизмдер нeгізіндегі биологиялық
белсенді қоспалар мен фармацевтік препарат болып саналады. Оның ішінде
бифидумбактерия және лактобaцилл адам ағзасына көптеген әсер етіп,
тұрақтандыру мен белсeндіру қызметтеpін атқapaды. Пробиотиктep тeрмині
тіршілік үшін деген мағынaны (антибиотиктер терминінен өзгешелігі
тіршіліккe қарсы) білдірeді. Көптeгeн aвторлардың aнықтамалары бойынша
пробиотиктер – бұл адамдар мен жануарлардың денсаулығынa қолайлы әсер
ететін жоғары дәрeжедe асқазын-ішек жолдарында (АІЖ) тaрaлaтын тірі
микроорганизмдeр олaрмен ферменттелген (культивирленген) өнімдeрі болып
келеді [1].
Бифидобактериялар β-фруктозидаз ферменттік жүйесіне ие екендігі
белгілі. Лактобацилдердің бөлек түрлері мен бифидобактерияларда талшықтар
тәрізді ФОС болғанда, ішекте белсенді көбейеді. ФОС жылдамдатады, АІЖ-да
осы бактериялардың пролиферациясын күшейтеді. Mitsuoka T. зерттеулерінде
егде жастағы 23 пациенттердің ФОС-ы тамақпен қабцылдағанда
бифидобактериялар саны (8гтәулікке) 2 апта ішінде 1000%-ке жоғарлаған.
E.coli және клостридиялар деңгейі төмендеген. Ересек адамдарға күніне 15 г
ішек микрофлорасындағы бифидобактериялар түрлерінің ФОС-ы сол мeзгілде 6
дан 22%-ке жоғарлаған, бактероидтар, клостридиялар мен фузобактериялар саны
25-тен 4-ке, 1-ден 0,2-ге, 4-тен 0,4%-ке дейін төмендейді.
Қазіргі кезде нарық орталығында пробиотикалық өнімнің қышқыл сүт өнімі
кең қолдануда. ТМД елдеріңде тұтынушыларға қышқыл сүт ашу өнiмдерiн мол
тандау мүмкiндiгiн ұсынады, бірақта бүгінгі таңда Қазақстанда
пробиотикaлық өнімдердің өндірілу өнімі аса үлкен емес. Осыған орай,
Қазақстандық пробиотикалық өнімдердің нарық орталығы жаңа тиiмдi және
бәсекелесе алатын отандық өндірушілерді мұқтаж етеді.
Осыған байланысты бұл дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты –
пробиотикалық дақыл Bifidobacterium bifidum-ның дақылдық-морфологиялық және
физиологиялық-биохимиялық қасиеттерін зерттеу.
Аталған мақсатқа жету үшін алдымызда келесі міндеттері тұрды:
1. №1 Bifidobacterium bifidum дақылдық штамның Блаурокка атты
қоректік ортасын дайындау және құрғақ Bifidobacterium дақылдық өнімді алу
үшін пробиотикалық препаратты қайта жандандыру;
2. Bifidobacterium bifidum пробиотикалық өнімнің физикалық-химиялық
және биохимиялық көрсеткіштерін анықтау;
3 құрғақ Bifidobacterium bifidum дақылдық өнімнің дақылдық-
морфологиялық қасиеттерін анықтау;
4. алынған пробиотикалық өнімді және Мәскеулiк аналогтары үшін
салыстырмалы сипаттама жүргiзу.
Жоғарыда аталған тәжірибелік жұмыстар Қазақстан Республикасының білім
және ғылым министірлігі Ғылым комитетінің қарамағындағы Ұлттық
Биотехнология Орталығы РМК Степногорск қаласында орналасқан филиалында
Микробиология зертханалық тобымен бірге жүргізілді.
Бұл жұмыстың ғылыми жаңалығы отандық өндірушілердің құрғақ
Bifidobacterium дақылдық өнімнің қайта жандандыру арқасында белсендігі
артып, тоқ ішек ауруларын емдеу тиімділігі болып есептеледі.
1 БИФИДОБАКТЕРИЙ ЖӘНЕ ЛАКТОБАЦЫЛАНЫҢ ҚАЗІРҒІ ТАҢДАҒЫ ОҢТАЙЛЫ НЕГІЗІ
1. Пробиотиктердің медициналық емде және инфекциалық
аурулардың алдын алу шараларында қолданылуы
Қазіргі таңда негізгі экологиялық реабилитация болып пробиотиктер
есептеледі. Пробиотиктер – пайдалы микроорганизмдер негізіндегі биологиялық
белсенді қоспалар мен фармацевтік препарат болып келеді. Оның ішінде
бифидумбактерия мен лактобацилл адам ағзасына көпжақты әсер етеді және
онымен қоса тұрақтандыру мен белсендіру қызметтерін атқарады.
Дисбактериозды емдеу тәсілі ретінде соңғы кездері гидроколонотерапияны
(сумен тазалау) ұсынып жүр. Бұл су терапиясы ішектен бөгде заттарды
айдаумен қоса, ішектің өзінің микрофлорасын шайып кетеді. Осы процестен
кейін ішек флорасының қайта қалпына келуі өте қиын болып келеді. Себебі әр
адамның генотипі бөлек екені белгілі. Ішектің қызметі одан ары зиян шегуі
мүмкін.
Гидроколонотерапия табиғат заңдарына қайшы болып келеді, процедура
төменнен жоғарыға қарай емес,ал жоғарыдан төмен болу тиістігі естен
шығарылғандай. Осы себептен организмде бірқатар күрделі аурулар туындайды
[2].
Ішектің қалыпты микрофлорасының бұзылуы болып клинико-лабораториялық
синдром – дисбактериозға алып келеді,яғни, бұндай жағдай әр түрлі
аурулардың нәтижесінде туындайды, ішектің қалыпты микрофлорасының сандық
және сапалық құрамының өзгеруінен және метаболитикалық және иммундық
қабілетінің бұзылуынан туындайды. Ішек дисбактериозын алдын алу үшін
немесе емдеу үшін пробиотик препараттарды қолдану жөн.
Пробиотиктер дегеніміз - тірі микроорганизмдерден және микробты
заттардан құралған препарат болып келеді, ол табиғи жолмен қолдану
барысында физиологиялық, биoхимиялық және иммундық реакцияларды микробты
экологиялық жүйeлeрді қоздыру арқылы ағзаға пайдалы әсeр берeді.
Қазіргі уақытта пробиотиктерді жетілдіріп, олардың әсер ету механизмін
арттыру үшін оның жан-жақты қасиеттерге ие болуын қамтамасыз ету қажет,
яғни, патогенді және шартты патогенді жағдай туғанда пайда болатын
микроорганизмдерді жоюға бағытталған, адгезиялық қасиеттері дамыған,
асқазандағы ферментативті белсенділікке қатыса алатын, иммунды жүйені
қоздыра алуы маңызды болып келеді.
Бифидумбактериялар (Bifidumbaсterium bifidum) – ішектің тұрақты
бактериалды ортасы болып келеді. Бұл бактериялар ас қорытуды және синтез
бен дәрумендерді сіңіруде, ақуыз, майларды, күрделі көмірқышқылдарды
ыдыратады.
Лактобактериялар (Lactobaсterium acidophilus) бифидумбактериялармен
патогенді бактерияларға қарсы жоғары дәрежеде белсенділік танытады біледі.
Олармен бірге антимикробты факторларды синтездейді, зиянды микрофлорамен
күреседі және қышқылдар мен холестеринді тұрақтандыруға септігін тигізеді
[3].
I түрдегі қант диабеті бар науқас адамдарда одан басқа қоса, ұйқы безі
қызметінің жедел бұзылуы бар емделушілерге пробиотиктерді қолданған жөн.
Пробиотиктер қант қортылу барысын жақсартуға қабілетті болып келеді,
осылайша емделушілерде инсулинді шок туындатуы мүмкін. Пробиотиктерді
қабылдау кезінде қандағы глюкоза деңгейі тұрақты өлшеніп тұруы керек,
тиісінше инсулин дозасы азаюы тиіс.
1 сурет. Bifidumbaсterium bifidum-ның ұлпалары
Көптеген мамандықтар мен зерттеушілер бойынша бактерия-пробиотиктерге
негізінен эубиотиктерді (организмнің қалыпты ішек микрофлорасын және басқа
қуыстарын көрсететін) және жиі бифидобактерия мен Lactobacillus туыстығына
жататын сүт қышқылды микроорганизмдерді жатқызады.Яғни адамдарға көп
мөлшерлі қолайлы әсер ететін ішектен бөлінетін бактериямен байланысты және
осы бактериялармен колонизациялап, басқа микроорганизмдер транзиторлы
байланысты жағдайда негізгі қорғаныш функциясын өзіне алады. Бұдан басқа
пробиотиктердің көптеген түрлері кездеседі: адамның ішектерінде
кездеспейтін сүтқышқыл таяқшалары мен колониялары басқа да микроорганизмдер
- грамм оң (проионибактериялары, Bacillus) және грамм теріс (Esherichia
coli, Citrobacter) бактериялар, дрожжилер (Saccharomices, Candida
pintolepjesii) мен саңырауқұлақтар, оның ішінде жоғары (Aspergillus,
Rizopus, Cordiceps) болып келеді.
Пробиотиктер адамдардың денсаулығына қолайлы әсері әр жоспарлы оң
тиімділікпен қоса пробиотиктердің әсері ретінде сипатталатын механикалық
буындармен білінеді. Яғни адамдардың бұл микроэкологиялық бөлімі ғылым
салаларының қарқынды дамуын көрсетеді. Пробиотиктерді қолданудың
жетістіктеріне негізделетін білімге әсер ететін эффектілердің мағынасы
ретінде төмендегілерді атап кетуге болады:
1 – АІЖ-ын пробиотикалық микроорганизмдермен колонизациялау, шартты-
патогенді және патогенді бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар мен қоса
дрожжилерге антогонизм түрінде. Ішекте, оның қабырғасына жабысып тұратын
жеткілікті сандары патогенді агенттердің көбеюіне, энтероциттерге
инвазиялану, қолайсыз рН орта тудыру есебінен ішек қабырғасы арқылы өтуіне,
бактериоциндерді (антибиотикті заттар) өндіруге және де нутриенттердің
микроорганизмдердің конкуренттері мен адгезия орындарына алып келеді;
2 – Ішекте микроорганизмдердің бұзылған балансының жақсаруы және
дисбиоздар мен дисбактериоздарды толығымен жою болып келеді;
3 – Пайдалы және адекватты метаболиттік белсенділік – К витаминдерінің
өнімдері және биотин, паридоксин мен фолий қышқылы, ниацин, өт тұздары мен
холестерин гидролизі және олардың деңгейінің реттелуімен қоса әйелдің жыныс
гормондарының рециркуляциясына қатысу.
Пробиотиктердің ішектік микробиоценозда жетіспеушілігі өтпен АІЖ-на
экскрецияланатын эстрогендердің рециркуляциясының бұзылуына және әйелдің
жыныс мүшелеріне сәйкес патологиялық жағдайлардың дамуына ықпал етеді.
Қалыпты жұмыс істейтін резидентті микрофлора ішектегі токсин өнімдерін
бақылап, олардың көп мөлшерде бөлініп қанға өтіп кетуін болдырмайды.
Детоксикациялаушы және протеолитикалық қасиеттері бар пробиотиктер
метаболизмі нәтижесінде ішекте аллергендер мен антигендер, эндотоксиндердің
протеолизі қамтамасыздандырылады. Бұл ішекте жартылай қорытылған белоктар
сіңірілуімен, тамақты көтере алмау және тері ауруларының пайда болуымен
байланысты. Әрине, микробиоценоз бұзылған кезде бұл заттардың барлығы қанға
түседі. Қазіргі таңда созылмалы экземалы зақымдалулардың тікелей
байланыстары: эритемалы волчанка, псориаз ж.т.б. организмдегі
пробиотиктердің функциясының белсенділігінің төмендеуі немесе
жетіспеушілігі көрсетіледі.
Патогенді микроорганизмдердің ішегіндегі персистенция және олардың
утилизацияланбаған интестинальді микрофлорасының метаболиттерін басқа
мүшелер мен буындарға түсуін, Крона ауруы сияқты, ревматоидты артриттердің
патологиялық жағдайларын ұстап тұруын қамтамасыз етіп тұрады.
Y.Enterocolinca in vitro-ға тиреоидті гормондардың күшті өнімдерін
шығаратын және аутоиммунды сырқаттарды қолдайтын заттарды өндіре алатын
қабілеті туралы мәліметтер көп;
4 – морфокинетикалық ықпал ететін заттарды өндіру жолымен ішектердің
моторлық функциясының қалыптасуы, АІЖ-мен тамақтың жүру уақыты өт
қышқылдары мен серотониннің инги-бицин синтезінің метаболизміне қатысу
есебінде реттеледіт екені белгілі;
5 – детоксикациялау және қорғаныш қызметі: радиацияның кері әсер етуін,
тамақты химиялық залалдайтындарды, канцерогенді факторларды, токсинді
эндогенді субстраттарды, үйреншікті емес немесе экзотикалық тамақтарды,
иммунды жауапты стимуляциялау есебінде судың ластануын, жоғары спецификалық
емес иммунотөзімділікті – интерлейкин, интерферон өнімдерін потенцирлеу,
макрофагтардың фагоцитарлы қабілетінің жоғарлауын болдырмау тиіс.
Пробиотиктердің бұл функциялары қазіргі таңда белсенді зерттелу
үстіңде, аса айқын иммуногенді қасиеттері бар штаммдарды іздеу барысында.
Жақында әдебиеттерде пробиотика туралы ой айтылған – пероральді вакцинадағы
сүт қышқылды бактериялары, аттенуирленген микроорганизмдерден альтернативті
түрдегі препараттар болып келеді. Сүт қышқылды бактериялар қорғаныш
антигнедердің және иммуногендердің тірі тасымалдаушысы ретінде
қарастырылады, ал иммунды препараттардың өңделуі қазіргі кезде
вакинологияның бағыттарының бірі болып табылады.
Организмінің ұлпалары мен иммунокомпонентті клеткалардың қызметі және
морфогенезіне белсенді қатысатын пробиотиктер ретінде лактобацилдердің ролі
қазіргі таңда жеткілікті зерттелген. Сол уақытта иммунодефицит кезінде
қолдануға бағытталған пероральді және ректальді препараттардың ішінен –
коккты мкроорганизмдер Lactococcus, Enterococcus, Micrococcus,
Streptococcus – жоғары концентрацияда.
Макроорганизмдердің спецификалық емес төзімділігінің жоғарлауы
нәтижесінде иммунды стимуляциялайтын және антинеопластикалық әсерлер басқа
да таксономиялы топтар және туыстықтар түрінде (Bifidobacterium,
Рropionibacterium, Eubacterium, Saccharomyces boulardii, Bacillus), оларға
сүтқышқылы метаболизмнің негізгі өнімі болмайды. Осындай штаммдар негізінде
клиника үшін пробиотикалық әсері айқын биопрепартаттар мен сүт қышқылды
өнімдерден құрылған болып келеді.
Пробиотиктерді қолдану бойынша жаңа ұсыныстар бойынша, бациллалардың
рекомбинантты штаммдарының берілген қасиеттерімен, интерферондардың
өнімдерінің күшеюі есебінен вирусқа қарсы белсенділік қабілетімен жиі
пероральді препарат Субалин Bac. Subtills 2335 көңілді аулатады. Айқын
вирусқа қарсы қасиеттері бар субалин бастапқы штаммдардың жоғарғы
антибактериальді белсенділік көрсетеді. Бұл қасиеттерімен пайда болған
препараттар вирусты және аралас инфекцияларды емдеу үшін болашағы үлкен
болып есептеледі [4].
Просимбиотиктер туралы айта кеткен жөн, өйткені олар микрофлораның
ашытқысы сүт қышқылы тағамдарын алу үшін пайдалы (қымыз, айран, йогурт
ж.т.б.), мироогранизмдер антогонисттерімен таратылады. Айран ашытқыларының
антинеопластикалық қасиеттерін кейінгі жарты жүзжылдық ғылыми
зерттеулерінің нәтижесінде қымыз туберкулезді емдеу үшін пайдалы екені
анықталды, бірақ иммундық жауаптың қалыптасуыының ролі әлі толығымен
анықталмаған болып есептеледі.
Адамдарға патогенді және шартты-патогенді микроорганизмдердің арасында
кездесетін туыстықтары мен тұқымдастары пробиотиктер жайлы көбі түсініксіз
болып қала береді. Сүт қышқылды бактерияларының спецификалық емес сипаттағы
әсерлеріне қарағанда, патогенді және шартты-патогенді микроорганизмдер
иесінің организміне басқа жолмен, спецификалық механизмге ұқсас, қиылысты
толерантты әсер етеді.
Ішек микрофлорасының таяқшалары арнайы иммунoглобулиндердің өндірілуі
мен жалпы антигендер есебінен ішекте патогенді энтеробактерияларға
қабылдағыштығын жоюды қалыптастырғыш фaкторлар ретінде роль атқарады.
Организмнің енгізілген жоғары концентрациядағы тірі энтерококктарға
жауабы толық зерттелмеген, Candida тұқымдастығына жататын саңырауқұлақтары
болып келеді. Бірақ, берілген препараттарды кең енгізу үшін пробиотикалық
мақсатпен осындай микрooрганизмдерді қолданғанда жағымсыз нәтиже мен оң
эффектінің сәйкестігі туарлы сұрақтарды шешіп алу керек. Антинеопластикалық
қасиеттеріне негізделген пробиотиктердің детоксикациялық функциясы
иммунитетті пробиотиктер арқылы стимуляциялау бағытында ғанa зерттеліп
жатқан жоқ.
Канцерогенезге қатысатын микробты ферменттер мен ішектің
лактобациллаларымен ингибициялары, олардың метаболиттерінің ісік
клеткаларына токсикалық әсерлеріне көптеген жұмыстар арналғaн.
Пробиотиктерді қолдану бойынша жаңа ұсыныстар, бациллалардың
рекомбинантты штаммдарының берілген қасиеттерімен, интерферондардың
өнімдерінің күшеюі есебінен вирусқа қарсы белсенділік қабілетімен жиі
пероральді препарат Субалин Bac. Subtills 2335 көңілді аулатады. Айқын
вирусқа қарсы қасиеттері бар субалин бастапқы штаммдардың жоғарғы
антибактериальді белсенділік көрсетеді. Бұл қасиеттерімен пайда болған
препараттар вирусты және аралас инфекцияларды емдеу үшін болашағы бар.
Соңғы жылдары адамдар мен жануарлардың организмдерінің асқазан-ішек
жолдарының микроэкологиялық проблемасына қатысты пробиотиктер,
пребиотиктер, пробиотиктердің өнімдері деген түсініктер күнделікті
өмірде ғылыми әдебиеттері мен ресми құжаттарында көп таралған. Берілген
хабарларда осы сырқаттар бойынша негізгі мәліметтер мен ақпараттарды реттеп
алу қабылданған, адам ауруларының емі және алдын алу үшін пробиотиктерді
қолдануда жаңа терминдермен анықтамаларды сипаттау [5]. Пробиотиктер
термині тіршілік үшін деген мағынаны (антибиотиктер терминінен
өзгешелігі тіршілікке қарсы) білдіреді. Көптеген авторлардың анықтамалары
бойынша пробиотиктер – бұл адамдар мен жануарлардың денсаулығына қолайлы
әсер ететін жоғары дәрежеде асқазын-ішек жолдарында (АІЖ) таралатын тірі
микроорганизмдер олармен ферменттелген (культивирленген) өнімдері жатады.
Симбиотиктермен бірге тағы да биологиялық белсенді қоспалар (ББҚ) –
аралас құрамды пробиотикалық азық-түліктер – пробиотик кешендері, сонымен
қатар мультиштамды, әр түрлі пребиотикалық заттармен – синбиотиктер кең
қолданылады. Синбиотиктердің әрекеті иесінің АІЖ-на енгізілген
микроорганизмдер пробиотиктер ғана тиімді имплантацияланбай, сонымен бірге
өзінің микрофлорасының ынталануы арқылы пробиотиктік және пребиотиктік
қоспаларының синергизміне негізделген.
Синбиотиктерге тамақтық талшықтар, иммуномодуляторлар, ферменттер,
микроэлементтер, өсімдік қоспалары кіруі мүмкін. Бұл препараттардың тізімі
өсіп келeді. Организмнің иммундық төзімділігін жоғарлататын және
бифидобактериялар пролиферациясы компоненттерге бай препарат-эубиотиктерді
өндіру мақсатында көптеген орыс микроэкологтар жұмыс істейді. Мысалы,
Бифилиз (Вигэл) препараты, онда тірі бифидобактериялар мен лизоцим
құрамы баланстанған. Препараттар құрамына кірген лизоцим организмде бифидо-
және лактобактериндердің адгезиялық қасиетін жақсартады, басқа да
биологиялық қасиeт көрсетеді – иммуномодуляциялайтын, антианемиялық,
регенерация стимуляциясы [6].
Лизоцимде бифидобактеринге қарағанда бифилиз жоғары: ішектік
микробиоценоз аэробты және анаэробты тұрақты жақсартады, жергілікті
иммундық факторларын өңдeуін, АІЖ-ң жырышты қабатының құрылымы мен
функциясын қалыптастырады
Ең алғаш R. Gibson құрастырған пребиотиктер түсінігі заттарды немесе
диеталық қоспаларды белгілеу үшін қолданылады. Олар адамның организмінде
адсорбцияланбайдй, бірақ өсудің селективті стимуляциясы немесе
микрофлораның пайдалы метаболизмін белсендіру жолдарымен иесінің
организмінде қолайлы әсер етеді, яғни пребиотиктерді стимулятор немесе
пробиотиктердің промоторы деп те атауға болады.
Пребиотиктер ретінде бифидобактериялар қарастырылады, сирек –
Lactobacillus, ал кейбір авторлардың мәліметтері бойынша – және Emerococcus
faecium. Концепция авторы пребиотиктерге келесі талаптарды ұсынады:
1. Олар АІЖ-ң жоғарғы бөлімінде гидролизденуі және адсорбцияланбауы
міндетті болуы керек.
2. Өсуін немесе метаболизмдік белсенділікті стимулдеп, ішектің қалыпты
микрофлорасының бір немесе шектелген пайдалы мөлшерлі селективті зат
болуы тиіс.
3. Ішектің микрофлорасының құрамын жақсартуды қамтамасыз ете алу қажет.
Қызықты ұсыныстардың бірі пребиотикалық қосылыстарды тазаланған түрінде
нанды, печеньені, сорпа-концентратты ж.т.б. байыту үшін қолдану болып
табылады. Пробиотикалық тиімділікке жету әдісі пробиотиктер мен
синбиотиктерді қолдануға қарағанда өте қарапайым, бірақ бұл әдіс тексеруді
қажет етеді [7].
Бифидобактериялар β-фруктозидаз ферменттік жүйесіне ие екендігі
белгілі. Лактобацилдердің бөлек түрлері мен бифидобактерияларда талшықтар
тәрізді ФОС болғанда, ішекте белсенді көбейеді. ФОС жылдамдатады, АІЖ-да
осы бактериялардың пролиферациясын күшейтеді. Mitsuoka T. зерттеулерінде
егде жастағы 23 пациенттердің ФОС-ы тамақпен қабылдағанда бифидобактериялар
саны (8гтәулік) 2 апта ішінде 1000%-ке жоғарлаған. E.coli және
клостридиялар деңгейі төмендеген. Ересек адамдарға күніне 15 г ішек
микрофлорасындағы бифидобактериялар түрлерінің ФОС-ы сол мезгілде 6 дан 22%-
ке жоғарлаған, бактероидтар, клостридиялар мен фузобактериялар саны 25-тен
4-ке, 1-ден 0,2-ге, 4-тен 0,4%-ке дейін төмендеген.
Америка ғалымдарының мәліметтері бойынша, диетаға ФОС қосқанда,
псевдомембранозды колит моделіне, атибиотиктік күш кезінде индуцирленген
C.difficile тәжірбиесінде атжалмандардың орташа өмір ұзақтығы жоғарлаған.
Ішекте ферменттердің токсинді метаболиттерін жылдамдатылған шығарулары
мен канцерогенезге қатысатын пребиотиктермен-ФОС ингибирлену мүмкіндіктері
туралы хабарлар бaр.
Клиникалық бақылау нәтижесінде кальций, магний адсорбциясына,
триглицеридтер мен сарысулы хлестерин деңгейіне ФОС-ң оң әсері анықталған;
гиперлипидемиясы бар егде адамдарда қан қысымының төмендетеді, өт
қышқылының метаболизмін реттейді.Клиникада белсенді зерттелген ФОС
қасиеттерінің бірі болып, олардың ішекте көмірсулар мен липидтердің
адсорбциясын төмендету қабілеттілігі, қанның глюкоза мен сарысулы
липидтердің деңгейін қалыптастыруы жатады. Бұл қасиеттер жоғары тәттілікпен
және төмен құндылықпен (1,0-1,5ккалг) қантты шектеулі қабылдайтын
адамдардың тамақтануына қолдануға болады. ФОС артықшылығы, олар аш ішекте
гидролизденбей тоқ ішекте ішек микрофлорасының екінші ретті метаболит
түрінде – май қышқылының қысқа тізбекті, қант, жолдардың өтелденуі мүмкін,
қант диабеті аруына шалдыққан адамдарғa қауіпсіз [8].
1.2 Құрғақ пробиотиктер
Пробиотик - тәсiлi денсаулық үшiн мүмкiн кәдеге асатын
микроорганизмдар. Мысалы, пробиотиктердi көпшiлiк - бактерия, бiрақ бұл
ашытқылары саңырауқұлақшалары тағы басқа микроорганизмдар бола алады.
Пробиотик екi тобында бөлiнедi - сұйық және құрғақ. Пробиотик
дәрiлермен, азық-түлiк қосымшалары, азық-түлiк өнiм бола алады.Құрғақ
пробиотиктер ұнтақталған құрғақ түрдегі капсулалар, тәбiлеткi (кептiрiлген)
лиофильденген микроорганизмдер болып есептеледі [9].
Неонатологтер, бала дәрiгерлерi және гастроэнтерологтар клиникалық
тәжiрибеде ұзақ уақыт бойы бактериялардың лиофильді кептiрiлген массаларын
пайдаланды, жалпы олар капсулаға салынған құрғақ пробиотиктер немесе
ұнтақталған болып келеді. Капсулаға салынған пiшiндер бактерия титрының
төмендетуiсiз қышқыл кедергiсiнен өтедi. Қорғалмаған ашық формалардан өту
кезіңде микроорганизмдердің 90% өледі [10].
Жуан iшекке түскеннен кейін, бактериялар анабиоздан шығып, белсендi
күйге көшеді. Бифидобактериялар үшiн 8-10 сағат алады және сүт бактериялары
үшiн 5 сағат. Бұл уақыт ішінде микроорганизмдар iшектiң отарлауына және
патогендiк флорамен бәсекелестiк қабiлетi болмайды. Мұндай пробиотиктер iш
өтудiң синдромы бар тiркесiнде жиi үлкен дәреттермен байқалады iшектiң
қуысында өзіне оң әрекет алады. Белсендiлiк қабiлетке ие болғаннан кейін
микроорганизмдар шырышты iшек қабырғасында адгезия қабілетті болады.
Дегенмен, лиофилизациялға ұшыраған бактериялар, антагонистiк белсендiлігі
нашар болады.
Микробиологтардың ойлары бойынша, ішекке түскен пробиотиктер,
патогендiк флорасында бағалы антагонистiк белсендiлiк үдету қабiлетiң тек
қана микроорганизмдердің үшiншi ұрпағы ғана есептеледі. Құрғақ
пробиотиктердің бактериялар құрамында, пайдалы метаболиттер, ферменттер,
ұшпа май қышқылы, қалыпты iшек гомеостазы аз көлемде болады. Сондықтан
құрғақ пробиотиктер iшек ортасында әсерiн нашар көрсетедi. Құрғақ
пробиотиктердi қабылдағаннан кейін, оның позитивтi әсер көрсетуі ұзақ
мерзiмде өтедi, сондықтан лиофильденген дәрi-дәрмектердi қолдану тәсiлі
әбден мерзiмi кейiнге қалдырылған әсер көрсетедi. Құрғақ пробиотиктер
микрофлораға тиiмдi әсер үшiн анық жеткiлiксiз, осыған байланысты қажеттi
микроорганизмдердің симбиотикалық концентрациясының шоғырлануын құруға
болмайды [11].
Құрғақ пробиотиктердi тағы бiр елеулi кемшiлiгi, микроорганизм
лиофилизацияның процесi арқасында шырышты iшек, эпители жасушаларымен
тiкелей түйiспеге кiру қабiлеттi ерекше рецепторлар жоғалтқан болып
көрiнедi. Құрғақ пiшiндердi құрам кiрушi бактерия, яғни, iшектiң
саңылауында ғана жұмыс iстейдi, сонда қабырғасы микрофлора тiршiлiк -
маңызды функцияларды қамтамасыз етуде ең маңызды рөл ойнайды. Пайдалы
бактерия келтiрiлген шырышты iшек, жеке алғанда адам организмнiң iшкi
ортасында зиянды заттарды дәл тигiзу кедергi келтiретiн қуатты кедергi
болып көрiнедi.
Құрғақ пробиотиктер биологиялық белсендiлiгі төмен болу салдарынан
бейнеленген удың күшiн жою әсерін көрсетпейдi. Пробиотиктердiң
лиофилизацияланған пiшiндер және бактериялардың синтезiнiң өнiмдерiмен қоса
өсудiң кедей факторларын көрсетеді. Бәрi бiрiгiп аталғаны және қажеттiлiк
дәрi-дәрмектердi басқа пiшiндердi iздеуге анықтайды. Сондықтан соңғы
жылдарда жиiрек ұсынылып және пайдаланып келе жатқан сұйық концентратты
пробиотиктер. Клиникалық тәжiрибеде бұл пробиотиктер тобыдан соңғы 3 жылда
бифидум №791БАГ және Трилакт пробиотиктері қолданылады [12].
Ең жиі кездесетін препараттар:
1. Құрғақ бифидумбактерин. Құрамында тірі лиофизирленген
бифидобактериялар бар.
2. Құрғақ бифилонг. Құрамында бифидобактерилердің екі штамы бар:
B.bifidum және В.longum 1:1 қатынасында. Бифидумбактериялар көп мөлшерде
қышқыл өкілдерді, лизоцимді, спирт, бактериоциндерді бөле отырып, патогенді
микроорганизмдерге жоғары антогонисттік белсенділік көрсетеді. Олар
микробтарды АІТ-ның жоғары бөліміне және организмін ішкі ортаға өтуіне
кедергі жасайды. Бифидумбактериялар ішек қабырғасының заттарды сіңіру
процестерін күшейтеді (сүт және сірке қышқылының түзілуінің нәтижесінде),
аминқышқылдарын, ақуыздарды, әртүрлі витаминдерді синтездейді, жергілікті
иммунитет жүйесіне иммуноынтоландырушы әсер етеді
Құрғақ бифидумбактерин балалар мен ересектерді емдеу үшін арналған.
Балаларға (соның ішінде шала туғандарға да) препаратты өмірінің алғашқы
күндерінен бастап қолдануға болады.
Асқазан-ішек жолдарының ауруларында:
- әртүрлі этиологиялы ұзақ ішек дисфункциялары;
- жіті ішек инфекциялары (жіті дизентерияны, сальмонеллезді,
эшерихиозды, вирустық диареяларды және т.б. кешенді емдеуде),
стафилококктық этиологиялы ұзақ ішек дисфункциялары, және сондай-ақ жіті
ішек инфекцияларынан кейін одан әрі созылған ішек дисфункциясы бар
реконвалесценттерді емдеу [13].
3. Сұйық пробиотиктердің ерекшеліктері
Сұйық пробиотиктер пробиотиктердi лиофилизация ұшырамайтын бастапқы
сұйық пробиотиктер. Сұйық пробиотиктер жалпы келесі қызметтерден тұрады:
• бактерия немесе физиологиялық белсендi күй табатын басқа
микроорганизмдер және организмға дереу әрекет жасайды;
• (қоректiк ортада физиологиялық белсендi бактериялардың қорегiнен
негiзі болады) арнаулы қоректiк орта;
• Сол немесе басқа қосымша ретiнде енгiзiлген ингредиенттер.(Қосымша
ингредиенттер - суда еритiн витаминдар, макроэлементтер, амин қышқылы микро
және тағы басқалар);
• Метаболиттерi (микроорганизм, физиологиялық белсендiлігі, нәтижесiнде
жұмыс iстейді, организм қажеттi метаболиттерiн ерекшелейдi).
Сұйық пробиотиктердi биореакторда өндiрiсте пайдалы бактериялардың
белгiлi штамдарының шапшаң көбейтуi үшiн қолайлы жағдайларды жасайды.
Микробты жасушалар белсендi күйде қалады және адамның организмына
патогендiк ығыстыра және шартты - патогендiк микрофлорды кiрiп алу
қабiлеттiлігі болады.
Сұйық пiшiндер қосымша емдiк факторлар бiр қатарда асырайды.
Бактериялардың тiршiлiк әрекетiнiң өнiмдерi бұл. қатысуымен ауыртатын
микрофлораны балалатуға тыйылатын өте маңызды төмен молекулалық май
қышқылдары. Олар лиофилизацияның жанында ұшып кетедi.
Сұйық пробиотиктердi ерекшелiктері:
Пайдалы бактериялардың кемшiлiгi ғана емес, iшек ортасы күйдi бұзылысы
да дисбиоз-симбионт бактерия iшектiң қалыпты қызмет етуiн бағынышты болған
зат өндiредi, және метаболиялық процестердi жақсартады. Сұйық
пробиотиктердің қызметі iшекте болып шыққан iлесе басталған белсендi
бактерияларды асырайды. Олар бейнеленген антагонистiк белсендiлiктерге ие
болады және iшектi кiлегейлi қабыққа адгезияға қабiлеттiлiгi бар.
Бактериялардың метаболиттерi одан басқа меншiктi флора үшiн маңызды
факторларға өсуге тиімді жағдай беріп, витаминдарды шығарады.
Сұйық пробиотиктер бифидум №791БАГ және Трилакт ширақ белсендi
бактериялар ғана емес, олардың өнiмдерi, ұшпа май қышқылдары және
витаминдарға да тиімді жағдай береді [14].
Дисбактериоз-қалыпты микрофлораның құрамына кіретін микробтың
популяциялардың арасындағы экологиялық тепе-теңдіктің сапалық және сандық
өзгерісіболып есептеледі Алынған зерттеу нәтижелер иммундық бейнеленген
туралы куәландырады Мектепке дейiнгi жастың балалары, эндоскопиялық
зерттеуде асқазанның кiлегейлi қабықтың хеликобактеромының отарлаудың ерте
мерзiмдерiнде өзгерiс шырышты көрiп анықтайды, ал бұл реттегi уреазды тест
ендi оң, үш еселi терапияның альтернативасымен түс сұйық пробиотиктердiң
концентраттарымен терапияға белсендi пробиотикалық есептеуге болады. Iс
жүзiнде салыстырылатын дәстүрлi үш еселi терапиямен пробиотиктерiнiң
эрадикациялық әсерлерiн тиiмдiлiгi бұл ретте, қосымша эффектiлердiң толық
жоқтығында.
Қорыта келгенде, сұйық пробиотиктер меншiктi микрофлора тiрiлтуге
рұқсат беретiн уақытша жасанды микробиоценозбен iшекті қамтамасыетедi [15].
1.4 Адамның инфекциалық ауруларын емдеу кезінде, әр түрлі
пробиотиктердің тиімділігін зерттеу
Соңғы жылдары адамдар мен жануарлардың организмдерінің асқазан-ішек
жолдарының микроэкологиялық проблемасына қатысты пробиотиктер,
пробиотиктердің өнімдері деген түсініктер күнделікті өмірде ғылыми
әдебиеттері мен ресми құжаттарында кең таралған екені бізге белгілі.
Берілген хабарларда осы сырқаттар бойынша негізгі мәліметтер мен
ақпараттарды реттеп алу қабылданған, адам ауруларының емі және алдын алу
үшін пробиотиктерді қолдануда жаңа терминдермен анықтамаларды сипаттау [8].
Пробиотиктер термині тіршілік үшін деген мағынаны (антибиотиктер
терминінен өзгешелігі тіршілікке қарсы) білдіреді. Көптеген авторлардың
анықтамалары бойынша пробиотиктер – бұл адамдар мен жануарлардың
денсаулығына қолайлы әсер ететін жоғары дәрежеде асқазын-ішек жолдарында
(АІЖ) таралатын тірі микроорганизмдер олармен ферменттелген
(культивирленген) өнімдері. Сонымен қатар пробиотиктердi дәрi-дәрмектер
ретінде профилактикада және инфекциалық ауруларда қолдану аса маңызды болып
келеді [16].
Лактобактериялар – сүт қышқылын түзу арқылы көмірсуларды ыдырататын
грамоң қимылдамайтын спора түзбейтін анаэробты лактобациллаларды
біріктіретін Lactobacillaceae тұқымының бактериялары. Олар жасайтын қышқыл
орта ішек биоценозының және адам организмінің басқа қалыпты микрофлорасының
85-95%-ын құрайтын бифидобактериялары дамуына ықпал етеді. Лактобактериялар
ақуыздар, майлар және күрделі көмірсулар ыдырау процесесіне, өт
қышқылдарының метаболизміне, сондай-ақ К және В тобының витаминдері
синтезіне қатысады. Лактобактериялар жасушалық иммунитетті және
иммуноглобулиндердің өндірілуін белсендіреді.
2 сурет. Bifidumbaсterium өнімдері
Лактобактериялардың иммуниттеті көтермелейтін қасиетін оның иммунитетті
өзгертетін әсері бар жасуша қабырғаларындағы пептигликандар мен тейхой
қышқылдары болуымен байланыстырады. Лактобактериялардың осы штамдарының
артықшылығы асқазан сөлі мен өт қышқылдарының жоғары төзімділігінде, осы
асқазан қышқылында ортада 30 минут болғаннан кейін қос микроорганизмнің
(lactobacillus rhamnosus Rosell, lactobacillus acidophilus Rosell) шамамен
80%-ы аман қалған. Лацидофил — WM ішіндегі бактериялар ішек қабырғасының
рецепторларына жабысып, тірі күйінде 7-15 күн сақталу қабілеті бар [17].
Ауыз қуысының микрофлорасы:
Ауыз қуысы көптеген микроорганизмдердің негізгі кіретін жолы негіздік
реакция, тамақ қалдықтары және термостатта температура, осының бәрі олардың
дамуына ықпал жасайды. Көптеп кездесетіндері: стрептококктар,
стафилококктар, нейссериялар, вейлонеллалар, фузобактериялар, бактероидтар,
лактобацилдер, спириллалар, вибриондар және дрожждар.
Асқазан-ішек трактысының микрофлорасы:
Көптеген зерттеушілердің айтуынша сау адамдардың асқазан микрофлорасы
болмайды немесе өте аз мөлшерде кездеседі. Асқазанның микробсыз жағдайда
болуының себебі, асқазан сөлі мен бактерицидті заттардың әсері деп
түсіндіреді.
Ащы ішек пен тоқ ішектің стерильді немесе микроб жайлағаны жөнінде
толық жауап жоқ.
Қолдағы анықтамалар бойынша, 12-елі ішекте микрофлора болмайды немесе
онда кейбір сапрофиттер болуы мүмкін: энтерококктар мен лактобацилдер,
біршама саңырауқұлақтар мен сарциналар [18].
Ащы ішектің дистальді бөлігінде микрофлора саны көбейе береді және оның
спектрі де әртүрлі болады. Көптеген анаэробтар, ішекті және сүт қышқылы
таяқшалары мен фекальді стрептококктар мен энтерококктар.
Әсіресе тоқ ішек пен үлкен дәрет микрофлораға өте бай және алуан түрлі.
Адамның тоқ ішегінде орта есеппен 1,5 кг микроорганизмдер, ал 1г үлкен
дәретте 250 млрд микроорганизмдер бар екендігіесептелінеді.
Ішек микрофлорасының микроорганизмдері 8-10 түрлі туыстар мен 60 шақты
түрлер мен туыстарға жатады [19].
Облигатты ішек флорасына жататындарға: бифидобактериилер, бактероидтар,
лактобактериилер, ішек таяқшалары мен энтерококктар жатады.
Бифидобактериилер жас нәрестенің тоқ ішегіндегі ана сутімен
қоректенетін негізгі флорасы болып есептелінеді. Отандық ғалымдардың
жұмысы, олардың адамдардың ағзасында доминатты мөлшерде кездесетінін
анықтап көрсетті.
Факультативті ішек флорасының тобына патогенді және шартты-патогенді
бактерия түрлері мен сапрофиттер жатады.
Мектеп жасындағы балалардың флорасы үлкен адамдардың флорасынан
ешқандай ерекшеленбейді.
Емшектегі балалардың тоқ ішегінде бифидобактериилердің көбеюінен:
аэробты ассоциацияның интенсивті көбеюі азаяды.
Жасанды тамақтануға ауысқандар аэробты флора мөлшері көбейіп, спектірі
кеңейеді және белгілі мөлшерде биохимиялық активтілігі өзгереді. Бұл рН-тың
өлшемі мен фекалиидің тотығу-тотықсыдану потенциалында айқындалады.
Нәтижесінде фекальді флора, үлкен адамның флорасына ұқсас болып келеді.
Ағзаның қартаюы, сүт қышқылы микробтарының азаюы мен ішек флорасының
ферментативті жіберуімен гемолитикалық штамдардың пайда болуымен және
кейбір микроорганизмдердің агрессия факторларымен қатар жүреді.
Теріге тән негізгі мекендеуші микроаэрофильдер Cor acnes,
стафилококктар, дифтероидтар, және Candida туысына жататын саңырауқұлақтар.
Коньюктив үшін біршама тән стафилококктар және аэробты
коринебактериялар [20].
Мұрын жолдары флорасына стафилококктар, микрококктар мен аэробты
коринебактериялар, сонымен қатар мұрын жолдары арқылы өте көп мөлшерде ауа
өтетін болғандықтан мұнда патогенді стафилококктар, дифтерия
коринебактериялары, пневмококктар, нейссериялар және т.б. микроорганизмдер
кездеседі.
Мұрын жұтқыншақта анаэробтар кездеседі. Флораға бай.
Еркектер мен әйелдердің сыртқы жыныс органдарына тән: спирохеталар мен
фузиформды бактериялар жатады.
Жатырдың негізгі бактериялары болып лактобацилдер, Дарерляйна және
дифтероидтар жатады.
Дені сау әйелдің жатыр қуысы көп процетте стерильді.
Зәр шығару жолдарының дистальді бөлігі аэробтармен, аз мөлшерде
анаэробтармен байытылған. Катетермен алынған сау адамның зәрі қалыпты
жағдайда стерильді.
Қалыпты микрофлораның физиологиялық қызметтері:
Қалыпты микрофлораның адам ағзасы үшін пайдалылығы қазіргі уақытта
үлкен сенімділікпен дәлелденіп отыр. Қалыпты микрофлораның микроорганизмді
инфекцияданқорғаушы фактор және сол қалыпты флораны реттеуші фактор
екендігі, қалыпты флораның антоганистік қасиеті белгілі.
Ішек флорасы:
1. асқорыту процесінде үлкен роль атқарып, ішектің тегіс
мускулатурасының тонусын көбейтеді.
2. Ағзада витаминдік қажеттіліктің үлкен бөлігін қамтамассыз етеді.
Микроорганизм 9-дан аса В комплексіне жататын витаминдерді, никотин және
фоли қышқылы, витамин К және басқа да витаминдерді синтездеуге қабілетті.
3. Ағзада ортақ иммунитеттің қалыптасуына үлкен қызмет атқарады.
Оның болмауы клеткалық және гуморальдық иммунитеттерді әлсіреуіне әкеліп
соғады. Мысалы: жақында алынған зерттеулерге қарағанда қан сарысуының
синтезі қалыпты микрофлораға байланысты [21].
Антибиотиктерді кеңінен қодану осы микроорганизмдердің көбеюіне және
кандидоздың дамыуна әкеліп соғады, молочница, жаралы гингивит, стоматит,
гастритті, энтероколитті тудырады.
Терінің қалыпты микрофлорасы.
Жарықтан және кебу әсерінен қорғалған жерлерде микроорганизімдер
мөлшері жоғары болып келеді. Майлы – шашты фолликула аймағының микрофлорасы
тұрақты болып келеді жиі Staphylococcus epidermidis, S.Saprophyticus,
Candida тұқымдастығының саңырауқұлақтары сирек дифтероидтар мен
микрококктар анықталады.
Тыныс алу жолдарының микрофлорасы:
Дені сау адамның көмей, трахея, бронх және альвеола шырышты
қабаттарында микроорганизімдер болмайды. Ауыз және мұрын-жұтқыншак
микрофлорасының негізгі бөлігі жасыл стрептококк болып келеді, сирек
ниссериялар, дифтероидттар және стафилакокктар анықталады.
Зәр-жыныс жолдарының микрофлорасы:
Микробты биоценоз аз әдетте жоғары бөлімдері стирильді болып келеді.
Дені сау әйел қынабында қышқылды рН тудырушы, грамтеріс бактериялар және
стафилакокктардың өсуін тежеуші сүт қышқылды Дедерлейн таяқшалары
(лактобактерин) және дифтероидттар болады. Лактобактериялар арасында және
гарднереллалар, анаэробтар арасында баланс болады [22].
Асқазан ішек трактісінің микрофлорасы:
Бактериялар АІТ – де белсенді өмір суреді. Мұнда колонизация нақты
саты бойынша орындалады. Асқазанда қышқыл реакциялы ортаға байланысты
және аш ішектің жоғары бөлімдерінде микроорганизмдердің саны 1000-нан
аспайды, жиі лактобациллалар, энтерококктар және дрожиилер,
бифидумбактериялар, Е.соlі анықталады.
Тоқ ішек микрофлорасы көбіне тұрақты және әртүрлі. Бұл бүкіл организім
бактерияларының резервуары – 250ден астам түрлері анықталған, микробтардың
жалпы биосалмағы 1,5кг-ға жетуі мүмкін. Қалыпты жағдайда басым болып
келетін топ болып спорасыз анаэробты бактериялар (бифидобактерия,
бактероидтар) табылады (99%-ға дейін). Мукозды (қабырғалық) және қуыстық
микрофлораны ажыратады. Қабырғалық микрофлора экзо және эндогенді
инфекциялық аурулардың дамуында және алдын алуда маңызды рөл алатн ішектің
колонизациялық резистенттілігін қамтамасыз етеді [23].
Қалыпты микрофлора және әсіресе тоқ ішектің микрофлорасы организімге
маңызды әсер етеді. Оның негізгі қызметтері:
-қорғаныштық (басқаларға антогонизм, сонымен қатар патогенді
микробтарға);
-иммунды ынталандырушы (микроорганизімніңдердің антигендері лимфоидтық
ұлпаның дамуын ынталандырады),
-асқорыту (бастысы, холестерин және өт қышқылының алмасуы);
-метаболизмдік (В тобы витаминдерінің, никотин, пантотендік, фолин
қышқылының синтезі);
Қалыпты микрофлора рөлін оқудың әртүрлі тәсілдері бар.
Гнотабионттар (микробсыз жануар)
Микроорганизімдердің физиологиялық жүйелердің қызметіндегі рөлін оқу
үшін қолданылады. Гнотобиологиялық технология иммунотапшылықты, күйікті
емдеу үшін қолданылады.
Ауыр инфекциялық және соматикалық ауруларда және әсіресе
антибиотиктарды ұтымсыз қолдануда табиғи резистенттілікті төмендететін
әртүрлі әсердің нәтижесінде дизбактериоздар дамиды [24].
Пробиотиктерді келесі ауруларға және инфекциондық ауруларға
қолданылады:
-антибтотиктер, сульфаниламидтер, химиятерапиялық препараттармен емдеу
кезінде және одан кейін, сәуле көзімен емдегеннен кейін өршіген
дисбактериозда;
-ас қорыту жеткіліксіздігінің синдромы (диарея, желдену, іш қату),
диспепсияда;
-кешенді ем құрамындағы асқазан–ішек жолдарының бактериялық және немесе
вирусты жұқпаларында;
-климат, тағам рационы өзеруінен және басқалардан туындаған асқазан-
ішек жолдары тарапынан бұзылуларда (саяхатшылар диареясы);
-кешенді ем құрамындағы атопиялық дерматитте;
-шығу тегі анықталмаған, стафилококктан болған ішек қызыметінің ұзақ
бұзылуында;
-ішектің жедел жұқпаларының кейінгі ішек қызыметінің ұзақ бұзылуында;
-кешенді ем құрамындағы ішектің жедел жұқпаларында;
-пневмонияға, сепситте, ірінді-жұқпалы ауруларда;
-анемия, гипотрофия, рахит, аллергияда;
-ішек қызыметінің бұзылуы бар көкжөтелде;
-тоқ ішек және аш ішектің жедел және созылмалы қабынбалы
аураларында(колиттер, энтерколиттер);
-антибиотиктермен, сульфаниламидтермен, сәуле көзімен емдегеннен кейін
ішектің физиологиялық флорасынан бұзылуында;
-ішек дисбактериозында;
-дисбиоздардың алдын алуда;
Дисбактериоз-қалыпты микрофлораның құрамына кіретін микробтың
популяциялардың арасындағы экологиялық тепе-теңдіктің сапалық және сандық
өзгерісіболып есептеледі [25].
Бұл кезде индигенді микрофлора өкілдері (мысалы, бифидумбактериялар,
лактобактериялар және т.б) антагонистік микробтардың кейбір түрлерінің саны
азайып кетеді немесе типті жоқ болады; факультативті микрофлораға жататын,
әрі биотоп шегінен тарала алатын шартты патогенді микроорганизмдер саны
көбейеді. Көбінесе бұл процесстер ішекте дамиды.
Дисбактериоздың пайда болу себептері:
- ұзақ антибиотиктік: химиялық, гормонды терапия.
- сәулелену, сәулелік терапия, иммунды депрессанттарды қабылдау.
- асқазан- ішек жолдарының инфекциялы (жұқпалы) және инфекциялы емес
табиғатты аурулар, басқа да инфекциялы аурулар, ісіктік аурулар, иммунды
тапшылықтар.
- авитаминоздар, тамақтанудың өзгеруі қолайсыз экология.
- стресстер және экстремальді жағдайлар.
- ұзақ уақыт стационарларда, жабық кеңістікте болу.
Дисбактериоз дәрежелері:
1-ші дәреже: Биоценоз құраушыларының өзгерінсіз болуы. Индигенді
флораның бір өкілінің санының сәл азаюы.Клиникалық түрде байқалмайды
дисбактериоздың компен-сацияланған түрі. Бұл дисбактериоз дәрежесі
кезіндеидиета ұсынылады [26].
2-ші дәреже : Индигенді микрофлораның жеке өкілдерінің санының азаюы
немесе элиминациясы және транзиторлы шартты-патогенді флоралық артуы. Ішек
дисфункциясы және жергілікті қабыну процесстері стоматит, ангина, энтерит
дамиды. Микрофлораны эубиотиктермен және диета қолданумен коррекцияланады
(емделеді).
3-ші дәрежесі:Микрофлора өзгерісі сол күйде күшееді, шартты-патогенді
микроорганизм-дердің жеке өкілдерінің биотоп шекарасынан (ішегінен)
таралып, қалыпта кездеспейтін қуыстарды, мүшелерде және ұлпаларда пайда
болады. Мысалы, E. coli - өт жолдарында ( өзектерінде ), Candida туысты
саңырауқұлақтар- зәрде, стафилакокктар- қанда және т.б. Ауыр септикалық
түрге дейін, яғни шартты-патогенді микроорганизмдер тудырған инфекция
түрінде өтетін патологиялық өзгерістер тудыратын дисбактериоздың
декомпенсацияланған түрі дамиды. Ем эубиотиктермен, бактериофагтармен,
антибиотиктік және химиялық терапиямен жүргізіледі [27].
Эубиотиктер - дисбактериоз кезіңдегі микрофлораны коррекциялауға немесе
оның алдын алуға қолданылатын биопрепараттар болып табылады. Эубиотиктер
арнайы таңдалған дисбактериозбен науқасталған организмде тіршілік ету
қабілеті бар, жоғалған шынайы микрофлораны толтыра алатын микрофлораның
жоғары активті штаммдарынан дайындалады. Нәжісінде олар эубиоздың қалпына
келуіне көмектеседі.
Бұл биопрепараттар құрамына көбінесе қалыпты микрофлора өкілдері тірі
лиофилизирленген бактерия дақылдары кіреді және микробтық клеткалар саны
белгілі ұнтақ немесе таблетка түрінде шығарылады. Емдеу 1-3 ай және одан
көп ұзақ курстармен жүргізіледі.
Келесі препараттар кең түрінде дамып, таралған:
1. Құрғақ бифидумбактерин. Құрамында лиофизирленген бифидобактериялар
бар.
2. Құрғақ бифиланг. Құрамында 2 штамм бифидобактерий бар: B.bifidum
және B.londum 1:1 қатынасында.
Бифидумбактериялардың патогенді микроорганизмдерге қарсы жоғары
антогонистік активтілікті көп мөлшерде қышқыл өнімдерді, лизоцимді,
спирттерді, бактериоциндерді бөлу арқылы танытады. Олар микробтардың
асқазан-ішек трактісінің жоғары бөлімдеріне және ағзаның ішкі ортасына
өтпеуін қамтамассыз етеді. Бифидумбактериялар ішек қабырғасында сорылу
процестерін күшейтеді (сүт және сірке қышқылдарын бөлу
арқылы),аминоқышқылдар мен белоктарды сонымен қатар витаминдерді
синтездейді, жергілікті иммунитет жүйесіне иммунды стимулдеу әсерін
көрсетеді [28].
3. Лактобактерин. Құрамына лиофилизирленген Lactobcillus acidophillus
бактерийлері дақылдары кіреді. Лактобактериялар антибактериальді
активтілікке ие және шіру флорасының дамуын тежейді. Ол лактобактериялардың
сүт қышқылын және спиртті түзуімен, лизоцим мен бактриоциндерді бөлумен
байлынысты. Ішектің шырышты қабатымен тығыз қатынаста болуынмен байланысты
лактобактериялар оны патогенды микроорганизмдердің енуінен қорғайды.
4. Колибактерин. E Coli М-17 штамы кіреді.
5. Бификол. Құрамына бифидумбактериялар және E Coli М-17 штамы кіреді.
E Coli антогонисттік қасиетке ие. Ол жергілікті иммунитетті
қуаттандырады, сол себепті секреторлы иммуноглобулиндер синтезделуіне
әсерлеседі. Эшерихиллар облигатты микрофлора өкілі бола тұра, қалыпты
микрофлораның маңызды өкілдерінің жалпы санының 0,01% азын құрайды.
Ішекте гемолитикалық, энтеротоксигенді, плазмидалық гендермен
детерминацияланатын және ECоli М-17 штамына беріле алатын антибиотиктік
резистентілік қасиеттеріне ие энтеропатогенді эшерихиялар да кездеседі. Бұл
қасиет аурудың асқынуына алып келуі мүмкін. Сондықтан, құрамында E Coli бар
препараттар ішек таяқшасы қалыптан күрт төмен дисбактериоздарда, әрі
Enterobakteriaceae тұқымдастығаның шартты-патогенді және патогенді
өкілдерінің санының өсуімен асқынбағанда қолдану жөн [29].
6. Бактесубтил. Флонивин.Құрамына аэробты Bacillus subtilis бациллалары
кіреді.Бұл бактериялар адам ішегінің қалыпты микрофлорасының өкілдеріне
жатпайды, сондықтан негізгі облигатты флора саны азайып, бұл бактериялардың
артық көбеюі дисбактериоз ағымын ауырлатады. Бұл препараттарды
нәрестелерге, кішкентай балаларға және иммунологиялық резистенттілігі төмен
науқастарға қабылдауға болмайды. Бұл препараттарды қолдану әр нақты ауру
жағдайында жеке қаралу керек.
7. Сүт қышқылды лактобактерин--стерильді сүтте биффидумбактериялардың
ашу өнімі(B. Bifidum 79 немесе B.londum 13379м). 200мл препаратта 2*10 кем
емес тірі бифидобактериялар бар ("Бифидумбактерияның" 5-10 флаконында сонша
болады).Бұл өнімнің құрамына ішекте тіршілік ету қабілеті бар, сол себепті
патогенді жіне шартты-патогенді бактериялар өсуін тежейтін тірі активті
бифидумбактериялар кіреді.Препарат иммунитетті күшейтеді, сондықтан оны
балалар мен үлкендерге әр түрлі аурулар кезіңде тағайындайды.
8. "Наринэ"-құрамында ацидофильді лактобациллалар бар сүт қышқылды
өнім.(Lactobacilllus acidophilus EP 317402) "Наринэ" лактобактериялары
ішекте тіршілік ету қабілеті жоғары және көптеген антибиотиктер мен
химиопрепараттар әсеріне тұрақты. Патогенді микроорганизмдерге қарсы,
(дизентириялық, сальмонеллездіқ таяқшаларыға, стафилакокктарға, протейға
және т.б ) айқын антогонисттік қасиет көрсетеді. Ішектік патогендді
флораның өсуін тежей отырып, лактобактериялар қалыпты микрофлораны қалыпты
келтіреді, темір мен кальцийдің сіңірілуін жақсартады, гемоглабин денгейін
және ағзадағы алмасу процесстерін қалпына келтіреді, организмнің
инфекцияларға, токсикалық агенттерге қарсы төзімділігін күшейтеді.
9. Линикс- құрамында энтерококктар, лактобактериялар,
бифидумбактериялар бар.
10. Йогурт- құрамында Lactobacillus acidophilus бар емдік диетикалық
өнім. Дисбактериозды емдейтің бактерриофагтар. "стафилакоккты бактериофаг",
" Клебсиеллезды бактериофаг", "Колипротеинды бактериофаг", "Пиобактериофаг"
[30].
Ішек таяқшалары көптеген отиттерді, урогенитальды қабыну процестерін,
септицемияларды, зарасыз эшерехиоздарды және т.б. ауруларды тудыруы мүмкін.
Энтерококктар – менингит, отит, цистит т.б. ауруларды тудырады.
Факультативті өкілдерінің шінен патогенді потенциалдарымен
энтеробактериилер, протеилер, көк іріңді таяқшалары мен дрожж тәрізді
туысына жататын саңырауқұлақтар қамтамассыз етілген.
Тұмаумен суық тиуден қарсы қолданылатын пробиотиктер. Аталған ауруларға
көптеген адамдар эпидемия кезіңде немесе иммунитеті төмендеген кезінде
шалдығады. Иммутитеттің төмендеуінің негізгі туындылары:стресстер; дұрыс
тамақтанбау; басқа ауруларға шалдығу болып келеді. Көптеген тәжірибелер
нәтижелері бойынша лактобактерий атты пробиотикалық дақылы, иммунитеттің
төмендеуін қалпына келтіретінің дәлелденген [31].
Гастритке арналған пробиотиктер. Гастрит ауруына шалдығудың негізгі
мәселелердің бірі, адамның ас ішегіне хеликобактер
микроорганизімі(Helicobacter pilori) енуі болып келеді. Бұл ауруды емдеу
үшін белсенді антибиотиктерді қабылдау керек. Бірақта тәжірибелік
зерттеулер нәтижелері бойынша гастрит ауруын емдеу үшін антибиотиктердің
күші жеткіліксіз екені белгілі, сол үшін антибиотиктермен қатар
пробиотиктерді қабылдаған жөн.
Лактобактериялар (Lactobaсterium acidophilus) бифидумбактериялармен
патогенді бактерияларға қарсы жоғары дәрежеде белсенділік танытады. Олар
бірге антимикробты факторларды синтездейді, зиянды микрофлорамен күреседі;
қышқылдар мен холестеринді тұрақтандыруға септігін тигізеді.
Бифидумбактериялар (Bifidumbaсterium bifidum) – ішектің тұрақты
бактериалды ортасы. Бұл бактериялар ас қорытуда, синтез бен дәрумендерді
сіңіруде, ақуыз, майларды, күрделі көмірқышқылдарды ыдыратады.
1 кесте.
Адамдарға пробиотиктерді профилактика ретінде тәулігіне қабылдау
мөлшері
жасы қабылдау мөлшері тәулігіне қабылдау
жаңа туған сәбилерге 1–2,5 мөлшерде тәулігіне 3рет
6-айлық балаларға 5 мөлшерде тәулігіне 2–3рет
6-айдан 3 жасқа дейінгі 5 мөлшерде тәулігіне 3–4рет
балаларға
3 жастан 7 жасқа дейінгі 5 мөлшерде тәулігіне 3–5рет
балаларға
7жас және ересек 5–10 мөлшерде тәулігіне 3–4рет
адамдарға
I түрдегі қант диабеті бар науқастарды қоса, ұйқы безі қызметінің жедел
бұзылуы бар емделушілерге. Пробиотиктер қант қортылу барысын жақсартуға
қабілетті, осылайша емделушілерде инсулинді шок туындатуы мүмкін.
Пробиотиктерді қабылдау кезінде қандағы глюкоза деңгейі тұрақты өлшеніп
тұруы керек, тиісінше инсулин дозасы азаюы керек.
Жоғарыдағы мәліметтерді ескере отырып, пробиотитктер қазіргі кезде адам
қорғанысының қажетті құралының бірі болып табылатынын мойындауымыз керек.
Оларды айта кетсек, біріншіден, рационалды емес антибиотикті терапия
нәтижесінде, ішек сырқаттарынан кейін, стероидты емес ісікке қарсы
препараттарды ұзақ қолданғанда, цитостатикалық терапия, дұрыс тамақтанбау
және әр түрлі стесстердің әсерінен пайда болатын АІЖ дисбактериозынан
қорғану керек. Бұдан басқа бұзылған биоценоздарды қалпына келтіру және
урогениталды жолдардың, ауыз қуысының сырқаттарын емдеу кезінде жергілікті
ғана емес сонымен қатар пероралды қолданғанда да қалыпты микрофлоралары бар
препараттардың тиімділігі көп байқалады. L. Chaitov және басқа да
авторлардың ойлары бойынша микроорганизмдердің антибиотиктерге төзімділігі
өсуін ескере отырып бұл мақсатта пробиотиктерді кең қолдану антибиотиктер
мен химиопрепараттарды қолданудың төмендеуіне мүмкіндік туғызу қажет екенің
түсінеміз.
Тырысқақ ауруы. Тырысқақ - типті ішектік инфекция, эпидемиологиясы
басқа энтеропатогенді бактериялар тудыратын өзгерістерге ұқсас. Тырысқақ
эпидемиясы 2 типте өтеді - эпидемия көтерілісі, жұқтыру көзі мен жолдары
бір, бір мезгілде көп адам науқастанады және әлсіз өтетін эпидемия -
қоздырғыштың таралу жолдарын табу қиын және аз адам науқастанады.
Табиғи резервуары - науқас адам және бактерия тасымалдаушы; негізгі
жұқтыру механизмі - фекальді-оральді, сирек - тұрмыстық қатынаста.
қоздырғышты тарататындар - тағамдар, су, сыртқы қоршаған орта. Шыбындардың
инфекцияны таратуда манызды роль атқарады. Сонымен қатар, аурудың жасырын
түрі қоздырғыштың циркуляциясын ұстап түрады.
Емдеу принциптері - организмнің сүйықтықтары мен электролиттерді
толтыру. Антибиотитктермен пробиотиктерді, әсіресе сұйық пробиотиктерді
қолдан жөн.
Сонымен, ішекте пробиотикалық әрекеттер АІЖ микробиоценозындағы
қозғалыстардың коррекциясына ғана бағытталмаған, сонымен қатар организмнің
гомеостазын толығымен қамтамасыз ету мағынасында сипатталады [32].
Бифидумбактериннің емдік тиімділігін оның құрамындағы тірі
бифидобактериялар анықтайды, олар патогенді және шартты патогенді
микроорганизмдердің кең спектріне қарсы антагонистік белсенділікке ие және
сонымен ішек микрофлорасын нормаға келтіреді, асқазан-ішек жолдарының іс-
әрекетін, зат алмасу процестерін жақсартады, ішек ауруларының үзаққа
созылған түрлерінің қалыптасуына кедергі жасайды, организмнің өзіне тән
емес резистенттілігін жоғарылатады.
1.5 Ішектің таяқшаларының қалыпты микрофлорасының бұзылуы кезіңдегі
Bifidobacterium дақылдық тұқымдарының сүт қышқыл бактериялардың адам
организміне тигізетін физиологиялық маңызы
Ішек таяқшaсы (Escherіchіa colі) – ішек тұқымдасына жататын таяқша
пішінді бактериялар болып келеді. Ішек таяқшаларының 1885 жылы неміс
педиатры Т. Эшерих адам организмінің қалыпты микрофлорасын зерттеу
барысында адамның нәжісінен тапқан болған. Бұлар талшықтары бар, спора
түзбейтін, екі шеті жұмыр, грам әдісімен бояғанда теріс боялатын (қызыл
түске) бактерияларды бір туысқа біріктіріп, оны алғашқы ашқан ғалымның
құрметіне Эшерихиа (Escherіcha) деп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz