БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ДАМЫТА ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНДЕ АУЫЗША ЖАТТЫҒУЛАРДЫҢ АТҚАРАТЫН РӨЛІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Ж. МУСИН АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ ҚАЗАҚ

ПЕДАГОГИКА КОЛЛЕДЖІ

Педагогика және жеке пәндік әдістемелер бірлестігі

Керем Гүлихан

ІҮ курс студенті

БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ДАМЫТА ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНДЕ АУЫЗША ЖАТТЫҒУЛАРДЫҢ АТҚАРАТЫН РӨЛІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІ

Педагогика және пәндер әдістемесінен дипломдық жұмыс

Ғылыми жетекшісі: Төлегенов Ө. Ш.

Дипломдық жұмысты қорғаған

бағасы

Хаттама № « » 2006 ж.

Көкшетау- 2006 ж.

Жоспар

І. Кіріспе.

ІІ. Негізгі бөлім.

1-тарау. Дамыта оқыту жағдайында математика сабақтарында ауызша жаттығуларды қолдану әдістемесінің теориялық негіздері.

1. 1. Дамыта оқыту - ауызша жаттығулар мәселелерін зерттеудің әдістемелік негізі ретінде.

1. 2. Ауызша жаттығулар оқыту әдістерінің жүйесінде.

1. 3. Бастауыш мектепте дамыта оқыту идеясын жүзеге асыру мәсеелері.

2-тарау. Бастауыш мектеп оқушыларының іс-әрекетін белсенді етудің теориялық негіздері.

2. 1. Бастауыш мектеп оқушыларының іс-әрекетін белсенді етудің психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері.

2. 2. Дамыта оқыту міндеттерін шешуде ауызша жаттығулардың педагогикалық мүмкіндігі.

ІІІ. Қорытынды.

Кіріспе.

Қазіргі кезде білім беруге деген көзқарас түбегейлі өзгерген. Соңғы жылдардғы зерттеулер мен тәжірбие көрсетіп отырғанындай білім беру білім, білік, дағдыларды меңгеруге бағытталып отырған жоқ. Мұнда бірінші орынға білімді қабылдауға деген оқушылардың көзқарасы қойылып отыр. Жеке тұлғаның қалыптасуымен ақыл ойының дамуы және танымдық белсенділігін арттыру мәселесі баланың ерте балалық шағынан басталады. Сондықтан баланың осы шағына психологтардың қызығушылық танытуды түсінікті. Бұл кезде баланың ойлау қабілеті белсенді түрде қалыптаса бастайды. Осы процесті ауызекі тілден бөлек қарастыруға болмайды. Баланың алғашқы салыстыру, жалпылау, жүйелеу сияқты біліктері оның сөйлемді дұрыс, логикалық тұрғыдан айқын құрастыра білуіне байланысты. Керісінше, егер бала ауызекі тілді дұрыс меңгермесе, онда оның жоғарыда айтылған қабілеттері баяу дамиды. Күнделікті өмір тәжірбиесінен көріп жүргеніміздей балаға басқа тілді меңгерту үшін алдымен ол тілдің грамматикасын үйретуден емес, сол тілдегі қолданылатын сөздерді үйретуден бастаған дұрыс. Әдеттегі оқытуда біз баланы балаға қиындық келтіретін іс - әрекеттерден бастаймыз. Мысалы: жазбаша жаттығулар орындатамыз, сөздерді жазғызамыз. т. б мұндай тапсырмалар баланы жалықтырады және оның ешқандай қызығушылықтарын тудырмайды. Баланы осындай көп қырлы іс - әрекеттен босату үшін математика сабақтарында ауызша жаттығуларды көбірек қолданған дұрыс. Егер бала есептеудің ауызша тәсілдерін жақсы меңгерсе, онда ол есептеудің жазбаша тәсілдерін ешқандай қиындықсыз меңгере алады. Бұған мысал ретінде басқа тілді меңгеру процесін алуға болады. Егер бала аулада басқа тілді балалармен ойнап, олармен қарым - қатынасқа түсетін болса, онда ол сол ұлттың тілін тез меңгеріп сол тілде еркін сөйлейтін болады. Ендеше баланы есептеулерге үйрету мәселесі де осыған ұқсас.

Ауызша есептеуге берілген жаттығулар баланың тез ойлай білу, жылдам шешім қабылдай білу сияқты қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

Сондай - ақ ауызша жаттығулар сабақты түрлендіріп өткізуге де септігін тигізеді. Ендеше ауызша жаттығулар оқушының ойлау қабілетін танымдық белсенділіктерін қалыптастыруда зор мүмкіндіктерге ие болады. Ауызша жаттығулар мұндай қызметі оны дамыта оқыту идеясымен тығыз байланыстырады. Сондықтан сабақта ауызша жаттығуларды қолдану мәселесін дамыта оқыту теориясымен бірге қарастырған дұрыс. Дамыта оқыту теориясының негізгі ретінде Л. С. Выготскийдің, В. В. Давыдовтың, Л. В. Занковтың, М. И. Махмутовтың, Ю. К. Бабанскийдің еңбектерін айтуға болады. Сондай - ақ дамыта оқыту теориясын жасауда Х. Ж. Ганеев, Н. Б. Истомина, Л. Г. Петерсон, Б. А. Тұрғынбаевалар арнайы зерттулер жүргізді.

В. В. Афанасьев, Г. Д. Глейзер, В. А. Гусев, В. А. Далингер, Ю. М. Колягин, В. Ж. Крупич, В. Ж. Монахов, Н. В. Метельский, А. М. Пышкало, Г. Н. Саранцев, Н. С. Стефанова, А. А. Столяр, П. М. Эрдниев және т. б. зерттеулерінде математиканы оқыту процесінде жеке тұлғаны дамытудың көптеген міндеттері қойылып, шешіледі.

Бұдан басқа ойлаудың ерекше тәсілдерін қалыптастыру мәселесін қарастыратын, яғни оқушылардың интеллектуалдық дамуына арналған көптеген зерттулер бар. ( К. А. Апанасенко, М. А. Артомонова, М. К. Дробкин, В. В. Никитин т. б. )

Соңғы жылдары Ресейде жарық көрген бағдарламалық - әдістемелік материалдар, оқулықтар, оқу құралдары дамыта оқыту қызметін нығайтуға бағытталып отырғандығын байқаймыз. Сондай - ақ еліміз егемендік алғанннан кейінгі жылдары жазылған бастауыш сыныптарға арналған математика пәні бойынша өзіміздің төл оқулығымыз (авторлар тобының жетекшісі, профессор Т. Қ. Оспанов) дәл осы дамыта оқыту қағидаларына негізделген. Көріп отырғанымыздай, білім беру жүйесінде дамыта оқытудың рөлі теріске шығарылмайды, керісінше, қазіргі кезде дамыта оқыту жөнінде білім сапасын анықтайтын факторлардың бірі ретінде айтуға болатын жаңа жағдайлар туындап отыр.

Осылайша, дамыта оқытудың жаңа өміршең педагогикалық әдістері мен құралдарын іздестіру міндеттері пайда болады.

Математиканы тиімді құралдарының бірі ретінде біз ауызша жаттығуларды ұсынамыз.

Оқушыларды дамытуда бірқатар оқыту технологиялары болғанымен олар мектептерде жеткілікті түрде қолданыс таппай жүр.

Өз кезегінде, ауызша жаттығулардың дамыта оқыту жүйесінде алдыңғы қатардағы орындардың бірін алу мүмкіндігі бар. Бұл жерде ауызша жаттығулар оқытудың әр қилы дамытушылық қызметін атқаратын дидактикалық бірлік ретінде қарастырылады. Бұдан басқа математиканы оқытуда ауызша жатттығулар мынадай негізгі белгілері бар көп қырлы құбылыс ретінде қарастырылады.

Білімді меңгеруді ұйымдастыру тәсілі;
Білім, білік және дағдыларды қалыптастыруға мақсатты түрде бағытталған құрал;
Оқушылардың оқу - танымдық қызметін ұйымдастыру және басқару құралы;
Оқушылардың танымдық қызметінің белсенділігін арттыру құралы;
Оқушылардың оқу - танымдық қызметін ынталандыру құралы;
Оқыту әдістемесін жүзеге асырудың бір түрі;
Теориямен практиканың байланысын жүзеге асыратын құралы;

«Ауызша жаттығулар» терминінің өзі әдістемелік әдебиеттерде жеткілікті түрде түсіндірілмегендіктен ол нақтылай түсуді қажет етеді. Жарық көрген еңбектердің барлығы әдеттегідей орта мектептерге арналған. Бұл еңбектердің өзінде ауызша жаттығуларға анықтама берілмейді, тек ауызша есептеулерге арналған тапсырмалар топтамасы ғана беріледі. Бастауыш мектеп жағдайына келетін болсақ, бұл мәселе төңірегіндегі еңбектердің барлығы сондай - ақ ауызша есептеулерге арналған.

Бастауыш мектепте оқушылардың ауызша жұмыстарын ұйымдастыру жөніндегі мәселелер Ресей ғалымдары А. П. Бронникованың, Г. Б. Поляктың, Я. Ф. Чекмаревтің мақалаларында белгілі бір дәрежеде көрініс табады, бірақ аталған авторлар оқушылардың ауызша жұмыстарын есептей білу біліктілігімен байланыстырады.

Жоғарыда келтірілген түсіндірмелер мынадай қайшылықтардың бар екендігін білдіреді.

Бастауыш мектепте оқытудың дамытушылық қызметін арттыру мен кіші мектеп жолындағы балалардың әрекеттерінің ішіндегі жетекшісі болып есептелетін осы әрекет түріне көңілдің жеткіліксіз бөлінуі арасындағы қайшылық;
Математика сабақтарында бастауыш мектеп оқушыларының оқу танымдық қызметтік ұйымдастыруда ауызша жаттығуларды қолдану қажеттілігі мен оларды қолдану әдістемесінің болмауы арасындағы қайшылық;
Математиканы оқытуда жазбаша безендіруді талап ететін есептердің кеңінен қолданылуы мен оқушыларды дамытуда ауызша жаттығулардың мүмкіндіктері мен өзіндік ерекшеліктерінің ашылмауы арасындағы қайшылық;

Жоғарыда аталған қайшылықтарды шешу қажеттілігі біздің зерттеу жұмысымыздың өзектілігін анықтайды .

Зерттеу нысаны ретінде дамыта оқыту жүйесіндегі математиканы оқыту алынды.

Зерттеу пәні - бастауыш мектеп оқушылардың танымдық қызметінің белсенділігін арттыруға бағытталған ауызша жаттығулардың қолданудың психологиялық - педагогикалық негіздері және әдістемелік шарттары.

Зерттеудің мақсаты - ауызша жаттығулардың теориялық тұрғыдан негізделген жүйесін жасау және осы жүйені жүзеге асырудың моделін құру.

Зерттеудің ғылыми болжамы :

Егер ауызша жаттығулардың педагогикалық потенциалын пайдалануға қажетті жағдайлар жасалса, онда бастауыш мектепте математиканы дамыта оқытудың тиімділігі артады;

Оқу процесі болжау мақсаттарымен айшықталған технологиялық тұрғыдан келу бағытында жүзеге асырылады;

Ауызша жаттығулардың мазмұны біртиптілік қарсы мысалдар келтіру, салыстыру, үздіксіз қайталау, көп нұсқалық принциптерін қанағаттандырады;

Оқу процесі қызметтің жетекші түрін есепке ала отырып құрылады;

Оқушыларды дамытудың негізгі бағыттары ретінде негізге алынатындар;

Оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастыру, оқушылардың ауызша сөйлеуін дамыту, эвристикалық қызметтің тәсілдеріне үйрету, кеңістік туралы түсініктерін қалыптастыру, ойлауың әр түрлі тәсілдерін қалыптастыру.

Зерттеу барысында тақырыптың өзектілігін зерттеу және тұжырымдалған ғылыми болжамның дұрыстығын тексеру барысында зерттеудің мынадай міндеттерін шешуге тура келеді:

Ауызша жаттығулардың дамытушылық бағытының тиімділігін арттыратын оқу процесінің моделін құру. Оқу - танымдық процесінде ауызша жаттығуларды қолданудың дидактикалық шарттарын тұжырымдау және оны қолдану әдістемесінің тиімділігін анықтау. Оқытудың дамытушылық қызметін арттыруға бағытталған ауызша жаттығуларды қолдану әдістемесін жасау. Математиканы оқытудағы ауызша жаттығулардың маңызын анықтау. Бастуыш мектеп ауызша жаттығуларды қолдану әдісін жүзеге асыру қамтамасыз ететін бағдарламалық - әдістемелік материалдарды құру.

I Тарау. Дамыта оқыту жағдайында математика сабақтарында ауызша

жаттығуларды қолдану әдістемесінің теориялық негіздері.

1. 1 Дамыта оқыту - ауызша жаттығулар мәселелерін зерттеудің әдістемелік негізі ретінде.

Зерттеу жұмысын жүргізу барысында біз ауызша жаттығуларды қолдану мәселесі оқу барысының өзара байланысқан екі жағын: мазмұндық және процессуалдық жақтарын қамтитынын негізге алдық. Осы позициядан шыққанда оқушылардың даму функциясына қол жеткізу міндетін шешу үшін, оқытудың сәйкес үлгісі анықталуы қажет, ол әрине, ауызша жаттығулар мазмұнына әсер етеді.

Оқытудың мұндай технологиясы ретінде біз дамыта оқыту технологиясын қарастырдық, себебі келешектегі мектеп - бұл дамыта оқыту мектебі болатыны анық.

Дамыта оқыту мәнін ашуға тоқталайық. «Дамыта оқыту» мәнін анықтау, сонан соң оны іске асыруға мүмкіндік беретін жолдарды қарастыру ең алдымен даму категориясымен байланысты. «Даму» түсінігіне философиялық сөздікте төмендегідей анықтама беріледі: «даму - материалдық және идеалдық объектілердің қайтарылмас, бағытталған, заңды өзгерісі. Нәтижесінде объектінің жаңа сапалық күйі пайда болады (оның кұрамының немесе кұрылымының өзгерісі тәрізді көрінетін (яғни оның элементтері мен байланысының пайда болуы, өзгеруі немесе жоғалуы) . Даму қабілеттілігі материя мен сапаның жалпы қасиеттерінің бірін құрайды» [116] . Совет энциклопедиялық сөздігінде берілген анықтама дамудың екі формасын қарастырады: прогрессивті, үдемелі және регриссивті, кері кету [68] . Ал біз өз зерттеуімізде дамудың регрессивті жағын жібермедік.

Біз үшін Н. И. Кондаковтың логикалық сөздігінде берілген анықтама қолайлы:

«Даму материяның ажыратылмайтын маңызды қасиеті, төменнен жоғарыға, қарапайымнан күрделіге үдемелеу, өзгеру, қозғалу барысы; даму - бұл қарапайым үлкею, сандық жағынан өсу ғана емес, бұл ескіден жаңа сапалы жай-күйге ауысу» [68] . Алайда, бұл анықтамада, біздің көзқарасымыз бойынша «материяның ажыратылмайтын маңызды қасиеті» деген сөздердің қажеті жоқ.

Оқу тәртіптерін оқыту туралы сөз болғанда, «даму» термині көп жағдайда «ақыл-сана дамуы» түсінігімен теңестіріледі.

Өз уақытында Л. В. Занков оқытудың нәтижелігінің маңызды көрсеткіші деп оқушылардың жалпы дамуын есептеу қажет деген ұсыныс жасаған болатын. «Жалпы даму деп біз бала тұлғасының жан жақты дамуын түсінеміз, яғни ақыл-ойын, ерігін, сезімдерін, рухани қажеттіліктерінің дамуы. Жалпы дамуды сипаттайтын белгілерді ескеру қажет. Тұлға сапасы әрекет тәсілдері сияқты кез келген материалда, түрлі жағдайларда көрінеді» [51] .

«Жалпы дамудың» мәнін қарастыра отырып Л. В. Занков оқу қызметінің қалыптасу аспектілерін қозғамайды, оқу барысындағы оқушының рөлі мен орнын ашпайды.

Одан айырмашылықта В. В. Давыдов дамыта оқыту мәнін әр оқушының дамуы үшін жағдай жасауды «оқудың өз бетінше өзгеретін субъектісі» ретінде көреді. Мұндай субъекті болу дегеніміз өз бетінше өзгеруге қажеттілікті және оны оқу арқылы қанағаттандыруға қабілетті болу, яғни оқуға құштарлық, оқуды жақсы көру және оқи білу дегенді білдіреді [41] .

Оқу қызметінің теориясын терең өңдей отырып, В. В. Давыдов оқушылардың алған білімге деген тұлғалық қатынасына, сол сияқты оларды өз тажірибелік қызметінде қолдану біліктілігіне назарын баса аудармайды.

Бірақ дамыта оқытуда танымдылыққа мүмкіндік және ұмтылыс жасайтын тұлға сапаларының дамуын біріге қамтамасыз ететін ақпаратты меңгерудің өзіне, сол сияқты оқушылардың оқу қызметінің ұйымдастырылуына назар аударылады. Осы үлгіде ұйымдастырылған оқуға И. С. Якиманская келесі анықтаманы береді: «Білімнің толық меңгерілуін қамтамасыз ете отырып, оқу қызметін қалыптастыратын және сол арқылы ақылдық дамуына тікелей әсер ететін оқыту - дамыта оқыту болып есептелінеді» [136]

Ақыл дамуы ойлау қызметі тәсілдерін қарапайым механикалық түрде меңгеруге апармайды. Адам тек түсініктерді, пікірлерді және ой қорытындыларын ғана меңгеріп қоймайды, ақпаратты өңдеу жөніндегі қызмет құрылымын да меңгеруі тиіс. Ойлау барысының негізі, алғы шарты болып ақыл-ой, ойлау қабілеттері табылады. Ақыл мен ойлау арасында ұдайы өзара әрекеттесетін байланыс іске асырылады: ойлау ақылдың іске асырылу барысы болып табылады, ал ақыл дамуы ойлау қызметінің сапасымен ескеріледі.

Дамыта оқытудың барлық аспектілерін ескере отырып, біз алғы шарт ретінде Х. Ж. Ганеевтің ұсынған анықтамасын қабылдаймыз: «Мақсаты мен нәтижесі ақыл дамуы және білімді игеру болып табылатын анықталған пәндік саладағы ақпаратпен қызметтің тәсілдерін қалыптастыруға бағытталған оқыту - дамыта оқыту болып есептелінеді» [41] .

Берілген анықтама Л. С. Выготскийдің оқыту және тәрбиелеу процестері адамды тікелей өз бетінше дамытпайды, тек олардың қызметтік формалары болса, және сәйкесінше мазмұнға ие бола отырып айқындалған жас шамасында қызметтің осы немесе басқа да типтерінің қалыптасуына әсер еткенде ғана дамытады деген пікірін бекіте түседі.

Бұл пікір адамның оқуы мен психикалық дамуы арасында әрдайым оның қызметі тұратынын дәлелдейді. Сондықтан, дамушы бастауыш білімді қарастыра отырып, бастауыш сынып оқушыларының психикалық дамуымен айырылмас байланысқан оқу қызметінің құрылымы мен мазмұны ең алдымен және мұқият талдап алу қажет.

Сайып келгенде, келтірілген фактілер негізінде біз қызметтік тұжырымдаманы ауызша жаттығулар жүйесін жасауда әдістемелік негіз ретінде қарастырамыз.

Бірақ бұл сұрақты қарастыру «қызмет» категориясына қатынассыз мүмкін емес. Ол оқушылардың танымдық қызметін белсендіру мәселесін зерттеу үшін маңызды әдістемелік мәнге ие. Қызмет, философиялық категория тәрізді, диалектикалық материализм классиктерінің еңбектерінде қарастырылған [92, 93] . Олар қызметті «Әлемге қатынастың спецификалық адамдық тәсілі заттық қызмет, оның барысында адам табиғатты қайта өндіреді және шығармашылықпен жаңартады, сол арқылы өзін қызметтік субъекті етеді» деп анықтайды [92 С. 126] .

Қазіргі заманғы зерттеулерде «қызмет» категориясы терең негіздемеге және түсінікке ие болды.

Мысалға, Э. С. Маркорян қызметті «тірі жүйелердің ақпараттық бағытталған, өзін өзі қолдау мақсатымен қоршаған ортаға олардың қатысы негізінде пайда болған белсенділік» ретінде түсінеді [12 С. 18] .

Ал, М. С. Каган үшін қызмет - бұл объектіге немесе өзге субъектілерге бағытталған субъектінің белсенділігі [59] . М. С. Каганмен ұсынылған анықтамада қызметтің негізгі үш элементі айқындалған және құрылымдық байланыстар бекітілген: кез келген объектіге немесе өзге субъектіге қатыста белсенділікке ие субъекті; субъектінің белсенділігі бағытталған объекті; белсенділіктің өзі объектіге ықпал етудің осы немесе өзге тәсілімен немесе субъектілер арасындағы байланыстардың орнатылуында көрсетілген.

Айтылғанға сүйене отырып, танымдық қызметтің анықтамасын құруға болады. Егер объектіге бағытталған белсенділік, субъектіге объекті сапасы туралы, ақиқат өмірдің байланыстары, қатынастары, заңдары туралы ақпарат түрінде, яғни білім түрінде қайтарылса, онда қызмет - құндылықты-бағытталған қызмет деп аталады.

Психолог А. Н. Леонтьев қызметті қатынастар арқылы түсіндіреді. Ол өз назарын төмендегі анықтамаға аударады: «қызмет» деп барлық процесті түсінуге болмайды; бұл термин арқылы біз адамның әлемге деген осы немесе өзге қатынасын іске асыра отырып оларға ерекше сәйкес қажеттілікіер жауап беретін процесстерді белгілейміз» [81 С. З] . Сайып келгенде, адамның қызметі әрдайым оның қандай да болмасын қажеттілігінен тәуелді, осы қажеттілікті қанағаттандыруға қабілетті затқа бағытталған. Бұл зат субъектінің қызметін бағыттайды.

Жүйелік - құрылымдық бағытқа сәйкес, қызметтің де өзге психологиялық феномендер сияқты өз құрылымы бар. Кез келген қызметке қолданылатын жалпы психологиялық құрылым келесі кестемен беріле алады:

1-сурет. Қызмет кестесі

Қызмет мақсаты - айна тәріздес емес, тұлғалық қайта өңделген, берілген тұлғаның қажеттілігін анықтайтын рөлімен объективті мақсат. Қызмет себебі - қызметке ұмтылыс.

Қызмет тәсілі - қызметтің орындалуы.

Қызмет нәтижесі - қызметтің орындалуы соңында қол жеткен қорытынды.

Қызметтің құрылымдық элементтері әрекеттілікпен сипатталады. Осылай, қызмет себебін жойып, операцияға айналуы мүмкін. Кейбір қызметтің себебі әрекеттің мақсатына ауысуы мүмкін, соның нәтижесінде соңғысы қандай да бір өзге қызметке айналады. Ұдайы осындай өзара орын алмасу барыстары іске асырылып жатады:

Айтылғандардың барлығы оқушының оқу қызметі деп аталатын түсінікте тура қатынасады: біріншіден, ол қызметтің жалпы түсінігінің барлық берілген компоненттеріне ие; екіншіден, бұл компоненттер оларды кез келген өзге қызметпен ажырататын спецификалық заттың мазмұнына ие.

Мысал ретінде тік бұрышты үшбұрыш ауданының формуласын шығару процесін алуға болады [108] . Мақсат - s=(а*в) :2 формуласын шығарып алу. Себеп - танымдық қажеттілік. Тәсіл - тікбұрышты зерттеу: оны диагональдары бойынша бүктеу және кесу, алынған үшбұрыштардың теңдігін бекіту, оларды бір - біріне жатқызу арқылы, тікбұрыш ауданының формуласын қолдану. Нәтиже - тікбұрышты үшбұрыш ауданының формуласын шығарып алу.

Оқу барысы шартында қызмет (жеке алғанда, танымдық қызмет) деп біз идеалдық немесе материалдық формадағы жаңа өнім алуға бағытталған объекті мен субъектінің өзара әрекеттестік қызметін түсінеміз. Берілген анықтамадан қызмет негізіне қызметтің субъектісі немес объектісі емес, қызметтің осы немесе өзге өнімін алу технологиясы салынатынын көреміз. Балалар сыныпта отырып оқуы үшін, толық оқу қызметінің формасында білім мен біліктілікті игеруі үшін, оны дұрыс ұйымдастыру қажет.

Мұнда дұрыс ұйымдастырудың мәні неде? Ғалым психологтармен және әдіскерлермен оқу қызметін ұйымдастырудың түрлі нұсқалары өңделген. Оқу қызметін ұйымдастырудың мүмкін болатын нұсқаларының бірін В. В. Давыдовпен өңделген оқу қызметінің теориясы береді.

Бала кез келген материалды оқу қызметі формасында тек келесі жағдайларда ғана меңгереді, егер оның: біріншіден, мұндай меңгеруге ішкі қабілеті мен себебі болса; екіншіден, бала қызметі меңгерілетін материалдың қайта жасалуымен және жаңа рухани азық алуымен байланысты болса, яғни меңгерілетін материал туралы білім болған жағдайда. Бұл болмайынша толық адамдық қызмет жоқ.

Окыту қызметін дұрыс ұйымдастырудың алғашқы шарты болып ішкі қажеттілік пен себеп танылады.

Оқу қажеттіліктері мен себептері оқушыларды олардың білімді берілген материалдың қайта құрылған нәтижесі ретінде алуына бағыттайды. Мұндай қайта құрылу материалда ішкі немесе мәнді қатынастар жасырады, оларды қарастыру оқушыға меңгерілетін материалдың сыртқы көріністерінің пайда болуын анықтауға мүмкіндік береді. Оқу қажеттілігі деп оқушының осы немесе өзге материалмен оның өзара байланысын анықтау мақсатында шынайы немесе ойша тәжірибе жасауға қажеттілігін түсінеміз [43] .

Мұғалім сыныпта жүйелі түрде оқушылардың тәжірибе жасау арқылы білім алуды талап ететін шарттар жасап отырса ғана, балалар өздерінен оқу қызметінің іске асырылуын талап ететін тапсырмалармен кездесе алады.

Оқушылар меңгерілетін материалдың мазмұнындағы ішкі және сыртқы өзара байланыстарын анықтай алуға ғана мүмкіндіктері бар оқу тәжірибесі әрдайым шығармашылық сипаттамаға ие. В. В. Давыдов «адам тұлғасы оның шығармашылық істерінен көрінеді» дейді [44] .

Оқушылардың оқу қызметіне деген қажеттілігінің және оны іске асыра білу біліктілігін қалыптастыру, олардың тұлғасының дамуына үлкен үлес қосады. Оқу қызметі қажеттіліксіз, өзінің негізгі компоненті ретінде, еш нәтижеге қол жеткізе алмайды.

Мысалда айтылған ауызша жаттығулар тапсырмаларын қарастырып көрейік:

4+5; 6+3; 5+4; 7+2; 10-1; 11-2; 12-3;

- Сандық мысалдардың мәнін табыңдар;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.