Сөздің лексика-семантикалық тобын дамыта оқу оқыту технологиясының дидактикалық тұғыры

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Ш. УӘЛИХАНОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ МЕМЛЕКЕТТІК

УНИВЕРСИТЕТІ

Филология факультеті

Қазақ тіл білімі кафедрасы

ЖАҢАБЕРГЕНОВА АЯГӨЗ ҚОШАНҚЫЗЫ

Диплом жұмысы

«Сөздің лексика-семантикалық тобын дамыта оқу

оқыту технологиясының дидактикалық тұғыры»

050117 - Қазақ тілі мен әдебиеті

Оқытудың түрі: сыртқы бөлім

Ғылыми жетекші: п. ғ. к. профессор Жахина Б. Б.

Ғылыми сарапшы:Көкшетау қаласы №3 ОМ кешенінің

жоғары санатты мұғалімі Сүлейменова Ш. Қ.

Диплом жүмысының қорғауға

жіберілген күңі: хаттама

Кафедра менгерушісі: п. ғ. к. профессор Жахина Б. Б.

Қорғайтын күні:

Бағасы:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. ТАРАУ

ОҚЫТУДЫҢ МАЗМҰНЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ.

1. 1. Оқытудың жаңа технологиясы туралы түсінік . . . 6

1. 2. Оқыту технологияларының зерттелеуі . . . 12

II. ТАРАУ

ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ЛЕКСИКОЛОГИЯСЫНЫҢ ДАМЫТА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

2. 1. Сөздің мағыналық топтарының ерекшеліктері . . . 26

2. 2. Дамыта оқу технологиясы арқылы сөздердің мағыналық

топтарын оқыту:

2. 2. 1. көпмағыналы сөздерді оқыту . . . 42

2. 2. 2. омонимдерді оқыту . . . 46

2. 2. 3. синонимдерді оқыту . . . 50

2. 2. 4. антонимдерді оқыту . . . 55

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 61

ҚОСЫМША . . . 63

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 66

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі.

Қазіргі таңда бүгінгі мектеп алдында түрған басты міндет - XXI ғасырда, яғни ғылыми - техникалық прогресс пен өркениетті даму дәуірінде, жаңа қоғамға лайықты жеке тұлғаны даярлау болып табылады. Сондай-ақ мемлекеттік тіліміз - қазақ әдеби тіліне де үлкен міндеттер жүктелген.

Қазақстан Республикасының Президенті 2001 жылы 7 ақпандағы «Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында»: «Тіл дамуын табысты жүзеге асырудын неғұрлым маңызды шарттарының бірі қоғамдағы жалпы мәдениеттін құрамдас бөлігі болып табылатын тілдерді оқытудың толыққанды жүйесінің тұрақты қызмет етуін ұйымдастыруымен қамтамасыз ету болып табылады. Талап етілетін білім мен дағдыны толық әрі терең игеру үшін барлық оқу орындарында жетекші пән болуы тиіс, мемлекеттік тілді оқытудың саны мен сапасына көңіл бөлу керек», - делінген. Сондай-ақ Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде» және «Тіліміздің мемлекеттік қызметте де, өндірісте де, ғылымда да, білімде де дәл орыс тілінің қолданылуындай болып қолданылуы үшін қолдан келгеннің бәрін істеу керек» деген тұжырымдамалары да қазақ тілін оқыту мәселелеріне айрықша көңіл бөлуді талап етіп отыр.

Қазіргі заман ағымына қарай білімнің күші бағаланып, оқу-ағартудың, оның ішінде білімді адамның беделі өсіп келеді. Ал оқу-ағарту жүйесі -ұлттық мәдениет, ұлттық сананың рухани даму көрсеткіші. Сондықтан қазір бұл саланың алдында дамудың ұлттық үлгісін жасау міндеті тұр.

Еліміздің егемендігін алуы нәтижесінде қоғамдық өмірдің барлық салаларында, соның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мен ізгілендіру мектепті осы күнге дейінгі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты. Жаңа талпыныс, жаңа ашылған жолдардың бірі - білім берудің жаңа жүйесінің жасалуы. Білім беру саласының барлық жағынан жаңаша көзқарас. жаңаша қарым-қатынас (жаңа базистік оқу жоспарына көшу, білім мазмұнын жетілдіру, жаңа буын оқулықтарымен әдістемелік кешендерге көшу, т. б. ), жаңаша ойлау қалыптастыру.

Қазір дәстүрлі білім беруде оқушыларға тек пәндік білім, білік дағдылардың белгілі жиынтығын меңгертуге ғана бағытталып, олардын жеке басының дамуына, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөліп отыр. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, басқаша қарым-қатынас, өзгеше менталитет пайда болуда. Осы орайда қазақ тілін жаңаша ізденістермен оқыту қажеттігі туындайды. Қазіргі таңда алуан түрлі технологиялар пайда болуда. Қазақ тілі пәнінің өмірдегі орны мен оған артылған міндеттерге байланысты мектепте оқушыларды ізденімпаздыққа баулып, білімін тереңдету мақсатында дамыта оқыту технологиясы ұсынылған болатын. Ендеше, дамыта оқыту технологиясының мәні неде? Оны қазақ тілі сабақтарында жүзеге асырудың тиімділігі қандай? Осы сынды мәселелер төңірегінде сөз қозғау, айналып келгенде, тақырыптың өзектілігі болмақ.

Тақырыптың зерттелу сипаты.

Қазақ тілін саналы және сапалы меңгерту - жаңа технологияларды ұтымды қолданумен тығыз байланысты. Қазіргі уақытта әдістеме ғылымы жаңару, даму үстінде. Өмірімізге жаңа технологиялар дендеп енуде. Білім беру жүйесінің мақсаты мен міндетіне қарай оқытудың проблемалап оқыту (М. И. Махмутов), программалап оқыту (Ю. А. Самарин., Т. А. Илина), саралап, жекелеп оқыту (М. ЭУнтт. б. ), дамыта оқыту (Ю. Б. Эльконин), ұжымдық оқыту (В. К. Дьяченко), дистанциялық оқыту (Нұрғалиева Г. К. Жүсібалиева Д. М. ) т. б. тәрізді түрлері оқу процесінде қолданылып жүр. Адамның қоғамдық мәнінің жан-жақты, үйлесімді дамуын зерттеген оқытуда дамыта оқыту теориясын жетілдіруде үлес қосқан ғалымдар Л. В. Занков, Л. С. Выготский, Н. А. Менчинская, В. В. Давыдов, Д. Б. Эльконин, т. б. болды. «Дамыта оқыту» технологиясының авторлары -Д. Б. Эльконин мен В. В. Давыдов.

Осы мәселе төңірегінде еңбектер жазған әртүрлі авторлар оқушының дамуының белгілерін атап көрсетеді. Мысалы: П. П. Белонский бүған индивидтің абстрактіден нақтыға және, керісінше, нақтыдан абстрактіге қарай қозғалыс қабілетін жатқызса, Д. Н. Богоявленский және Н. А. Менчинская оқи алуды, яғни қысқа мерзімді жоғары үлгерімге жетуді, Н. Д. Левитов оқу материалын жылдам меңгеру, өз бетінше жана мысалдар құрастыру, негізгіні және көмекшіні анықтай білу, окиға. құбылысқа дұрыс баға бере білу дағдысын жатқызады.

Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері.

Жұмыстың мақсаты: Сөздің лексика-семантикалық топтарын тереңдете оқыту. Осы мақсатты орындау барысында мынадай міндеттер алға қойылды:

-дамыта оқыту мен дәстүрлі оқытудың ара жігін ажырату;

-қазақ тілі сабақтарында дамыта оқытудың ерекшелігіне көңіл бөлу;

- лексика-семантикалық топтарын меңгерту, дамыта оқытуға арналған жаттығулар құрастыру.

Диплом жұмысының құрылымы.

Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, зерттелу сипаты, мақсаты мен міндеттері туралы айтылды.

«Сөздің лексика-семантикалық тобын дамыта оқу оқыту технологиясының дидактикалық тұғыры» атты бірінші тарау «Оқытудың мазмұның жетілдіру жолдары» және «Қазақ тілінің лексикологиясының дамыта оқыту технологиясы» деген екі тараудан тұрады. Мұнда лексика-семантикалық топтарын дамыта, тереңдете оқыту мәселелері сипатталады. Қорытынды бөлімде қазақ тілі сабақтарында дамыта оқытудың нәтижелері тұжырымдалады.

1. ТАРАУОқытудың жаңа технологиясы туралы түсінік.

Қоғамдық өмірде көрініс тапқан сан-салалы сапалық өзгерістер, жаңарулар, жаңалыққа бетбұрыстар педагогтерді өз істеріне сын көзбен қарауға итермелеуде. Өйткені, оқушыларга берілетін білім де, тәрбие де, дүниеге көзқарас та мұғалімнің іс-әрекеті, беретін білімі мен үлгі-өнегесі арқылы қалыптасады. Осындай жүгі ауыр, жауапкершілігі мол мәселелерді шешу педагог-мамандардың алдына зор міндеттер жүктейді.

Жеке тұлғаның калыптасуына бірден-бір әсер ететін қоршаған ортасы. Кез-келген адам баласының дамуына, сана-сезімінің қалыптасуына әсер тигізетін өзі өмір сүріп отырған қоғамы. Қоғамның дамуы, ғылым мен техниканың өркендеп қанат жаюы жеке тұлғаның дамуына орасан зор әсер етеді.

Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері тұжырымдамасында: "Педагог кадрларды қазіргі заман талаптарына сай дайындау, әрі мамандығын үздіксіз жетілдіру - мұғалімнің мамандық шеберлігінің басты белгісі - оның психологиялық жоғарғы әзірлігі болып табылады, "- деп атап көрсетілген.

Мұғалім әрбір баланың өзіне ғана тән дара ерекшелігін білгенде ғана, жоғары нәтижеге қол жеткізуі мүмкін. Жоғары жетістікке жету үшін педагогикалық талант болуы қажет пе? Жалпы алғанда педагогикалық істе де басқа салалардағы сияқты талант сирек кездесетін нәрсе. Бірақ әр мұғалім өз ісінің шебері бола алады, болуы тиіс те.

Балалар мұғалімнің әділдігін, ақылдылығын, білімділігін, уәдеге беріктігін бағалайды. Шебер мұғалім мұны әрқашан да жадында ұстайды. Шебер мұғалім алдындағы балаға өзінен кіші жай адам деп қарамай, өзіне тән мінез-құлқы, сана-сезімі, тілек-талаптары бар жеке тұлға ретінде қарайды.

Қазақ тілін саналы және сапалы меңгерту - жаңа технологияларды ұтымды қолданумен тығыз байланысты. Технология - шеберлік туралы ғылым деген ұғымды білдіретін грек сөзі. Педагогикалық технологиялар энциклопедиясында Колеченко осындай анықтама береді: «Педтехнология - білімді бақылау және қалыптастыру, білім мен дағдыларын, қарым-қатынасын ұйымдастырып, қойылған мақсаттарға сәйкес жиынтығын құрастыру».

Педагогикалық технологияға әдіскер ғалымдар мынадай анықтамалар береді: "Педагогикалық технология - оқытудың арнайы формаларын, әдістері мен тәсілдерін айқындайтын педагогика-психологиялық нұсқаулардың жиынтығы, педагогикалық процесті ұйымдастырудың әдістемелік аспабы"(Б. Т. Лихачев), "Оқу процесін іске асырудың мазмұндық техникасы, практика жүзінде іске асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы» (В. П. Беспалько) т. б.

Ғалым-әдіскерлердің берген анықтамаларына сүйене келгенде, жаңа технология дегеніміз педагогикалық шеберлікті жетілдірудің жолдары деген қорытынды жасауға болады. Оқыту технологиясы білім берудің тиімді жолдарын зерттейтін ғылым ретінде сипатталады.

Сабақ процесінде белгілі бір технологияны қолдану арқылы мұғалім жоғары нәтижеге жетуді мақсат етеді. Бұл мұғалімнің шеберлігіне байланысты.

Ахмет Байтұрсынұлы[320, 1] : "Мұғалімнің қызметі оның білімінің, шеберлігінің керек орны өздігінен алатын тәжірибелі білімнің ұзақ жолы қысқару үшін, ол жолдан балалар қиналмай оқу үшін, керек білімін кешікпей кезінде алып отыру үшін, балаға жұмысты әліне шағындап беру мен бетін белгілеген мақсатқа түзеп отыру . . . Мектептің жаны - мұғалім. Мұғалім қандай болса, мектебі һәм сондай болмақшы. Яғни мұғалім білімді болса, білген білімін басқаға үйрете білетін болса, ол мектептен балалар көбірек білім біліп шықпақшы", - десе, Бауыржан Момышұлы: "Арпаласып жүріп алған абырой - өмірдің ең шырын рақаты, "- дейді.

Әрине, шеберлік бірден пайда болмайды. Ол жылдар өткеннен кейін үлкен ізденістер мен орасан еңбектің арқасында келеді. Педагогикалық шеберлік сан қырлы, әр-алуан. Оның күрделілігі мұғалімнің еңбек нысанасының өзіндік ерекшелігімен түсіндіріледі. Шебер мұғалім сабақ процесінде, сабақтан тыс уақытта да үнемі ізденіс үстінде жүреді. Осы ізденістің арқасында үлкен жетістіктерге жетеді.

Сабақ процесінде жаңа технологияларды қолдану арқылы да немесе қолданбай да жоғары нәтижеге қол жеткізуі мүмкін. Ол сабақ процесін дұрыс, жүйелі ұйымдастыра білуіне де байланысты. Мұғалім оқушының сабақтағы белсенділігін, сабаққа деген қызығушылығын әдіс-тәсілдерді ұтымды, орынды қолдана білу арқылы оятады. Сабақты бір сарынмен өтпей, өзгертіп отыру тағы да мұғалімнің шеберлігіне келіп тіреледі. Мұғалімнің шеберлігіне оның білімі, дағдысы, оқушымен қарым-қатынасы, бейімділігі, кабілеті, жүріс-тұрысы, киген киімі, сөйлеген сөзі де кіреді. Міне, осылардың бәрін бір басына жинақтай білген ұстаз белгілі бір жетістіктерге қол жеткізеді. Мұғалім бала жанын түсіне білу керек. Балаларды түсіну дегеніміз - демек олардың позициясында тұру, олардың сезімін бағалап, қам-қарекеті мен ісін елеулі түрде қабылдау, олармен санасу деген сөз. Олардың қам-қаракеті мен істеріне немкұрайлы емес, ілтипатпен қарап, мүдделі, іскерлік көңіл бөлу керек. Балаларды түсіну дегеніміз - оларға өктемдік көрсетпей, олардың бүгінгі тіршілігін тірек ете отырып, ертеңгі тіршілігінің өркенін жаю деген сөз. Баланың көңіл кұбылысы мен жүрек тебіренісін, оның сезімі мен талпынысын түсіне отырып, әрі балалар өміріне өзінің ең жақын адамындай қоян-қолтық араласа отырып, педагог баянды тәрбиеге қол жеткізе алады. Балаларды түсіну дегеніміз - кішкентай адамды тәрбиелеудің тамаша шеберлігін игеру деген сөз.

Оқу технологиясы бірқатар маңызды да ұнамды тараптарымен еленген. Олар - үнемділігі, күрделі материалды түсінуді жеңілдетуі, білім-тәрбие процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етуі, білім ұсынудың жаңа әдіс -тәсілдерін пайдалануға икемді келуі.

Сонымен бірге дәстүрлі технология біршама кемшіліктерге де жол береді - оқу процесін дараландыру мен жіктеуге қолайсыз, оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға мүмкіншілігі кем. Дамытушы оқу технологиясы мектеп тәжірибесіне енген оқу іс-әрекеттері арасындағы аса танымалы (Л. С. Выготский, Л. В. Занков, Д. Б. Эльконин және т. б. ) . Ғалымдар дәлелдегендей, педагогика бала дамуының өткеніне емес, болашағына бағытталуы тиіс. Сонда ғана ол оқу процесінде осы нақты уақыт шеңберіндегі жақын даму процестерін жүзеге асыра алады. «Жақын даму аймағының» мәні: бала өз дамуының белгілі кезеңінде оқу міндеттерін ересектер басшылығында не ақылдылау дос - жарандарымен араласа жүріп шешуі мүмкін. Келтірілген пікір жария болғанға дейін бала дамуы, әсіресе, оның ақыл-ойының өрістеуі оқу және тәрбие ізімен жүретіні мойындалған болатын. Зерттеулер нәтижесінде (Л. В. Занков) оқу тиімділігін көтеру есебінен оқушы дамуын жеделдетуге болатыны дәлелденді. Бұл үшін оқуды жоғары деңгейлі қиыншылықта жүргізу принципін ұстану - басты талап. Егер алдынан рухани, сезімдік күш-қуаттың іске қосылуын қажет ететін кедергілер (ойын, оқу, тұрмыс) шығып тұрмаса, әрі оларды жеңуге талпынбаса, бала дамуы бәсеңдейді. Жоғары қиыншылық деңгейіндегі оқу принципіне орай білім мазмұны және оны құрастыру реті анықталады. Оқу материалының мазмұн қарқыны ұлғаяды, әрі тереңдейді, жетекші рөл теориялық білімдерге беріледі, дегенмен, оқушылардың практикалық ептіліктері мен дағдыларының маңызы жойылмайды. Дамытушы технология талаптарының және бірі - оқу ілгерілі және жедел қарқында жүреді. Өткендерді жиі әрі бір беткей қайталаулар оқу процесінің кедергісіне айналып, оқуды жоғары қиыншылық деңгейінде өтуге мүмкіндік бермейді. Дамытушы технологияны іске асыру сонымен бірге оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты жүйелі - іс әрекеттік оқу бағытын ұстануды қажет етеді (Д. Б. Эльконин) . Дамытушы технология идеяларының қатарына сондай-ақ оқу қызметінің әрқилы жағдайларында оқушылардың қажет болғанды өзінше танып, содан өздігінен жауап әрекет орындауға (рефлексия) ынталандыру идеясы да кіреді. Жауап әрекетке (рефлексия) келу дегеніміз баланың өз әрекеттерін сезінуі мен түсінуі, оқу іс әрекеттерінің тәсіл, әдістерін өзінше байқап, тануы. Рефлексиялық әрекет-қимылдар әрқашан өзіндік қадағалау және бағалаумен тығыз байланысты болатындықтан дамытушы технология шарттарына орай оларға да көп мән беріледі. Дамыта оқыту идеясы бұл күнде еліміздің мұғалімдері арасында кең қолданымда.

Мектеп оқушыларының оқып-ізденуі міндетті саналатын пәндердің негізгісі - "Қазақ тілі" тілі екені белгілі. Қазақ тілі пәнін оқыту - он жыл бойы белгілі бір жүйемен, бірізділікпен жүргізілетін тұрмыстық ретіңде тануға мүмкіндік беретін педагогикалық үдеріс. Сондықтан мектеп бағдарламасында: "Тіл - кез келген танымдық іс-әрекеттердің құралы, ойлаудың формасы және оны дамытудың негізі болып саналады, " - деп көрсетеді [31, 1] . Олай болса, қазіргі кезеңде дамыта оқытудың өзіндік ерекшеліктері бар үдеріс болып табылады.

Оқыту мен оқу әрекетінің бір-бірімен тығыз байланыста болып, баланың ақыл-ойының дамуында зор рөл атқаратындығы белгілі. Ал оқыту барысында ақыл-ойдың, интеллектінің дамуы, "оқи алуға үйрену" бүгінгі күннің басты талабы.

Оқу әрекетінің мазмұны болып табылатын теориялық білім оқушының кажеттілігіне айналады. Ал қажеттіліктерді өтеу түрткілермен (мотивтермен) байланысады. Тапсырманы табысты орындап шығуға басшылық ететін ынта-ықыласы, ішкі түрткілер пайда болады. Сананы билеген ішкі күштер әрекетінің амалдарын, орындаудың құралдарын белгілейді, тандауды талап етеді.

Оқу әрекеті деп білім, білік алуға бағытталған әрекеті айту қабылданған. Ол өз бетінше де, мұғалімнің жетекшілігімен де жүзеге асады. Біз басшылыққа алып отырған әрекет теориясының психологиялық негізін Б. Г. Ананьев, Л. С. Выготский, А. И. Леонтьев, А. Р. Лурья, С. Л. Рубинштейн т. б. ғалымдар жасады. Ал бастауыш мектеп кезеңіндегі оқу әрекеті Ш. А. Амонашвили, В. В. Давыдов, Л. В. Занков, П. Е. Гальперин, т. б. зерттеулерінде қарастырылды.

Оқу әрекеті арқылы баланың ойы дерексізден (абстрактіден) нақтылыққа қарай өрлейді, теориялық сана, теориялық ойлау қалыптасады.

Қазіргі сабақтарда оқушыларға білім дайын күйінде беріле салмауы керек дейміз. Ендеше оқушының дәл бүгінгі жаңа материалды білмейтіндігін, оны білудің қаншалықты қажет екендігін іштей мойындату, қызығушылығын ояту мұғалімнен шеберлікті талап етеді. Дұрыс таңдалған мәселелік жағдай, сұрақтар, әртүрлі әдіс-тәсілдер, амалдар ғана баланы жоғарыдағыдай психологиялық көңіл-күйге әкеледі. Енді ол алдына мақсат қойып, нәтижеге жетудің, мәселелікті шешудің әдіс-амалдарын белгілейді. Дамытушылық сабақтарында бала осылайша ақыл-ой деңгейі, белсенді әрекеттің арқасында өнімді нәтижеге жетеді. Әрекеттің жүру барысы мен ақыры қорытындыланып, рефлексия жасалатындығын айтады.

Сабақтың әрекет теориясына сәйкес үйымдастырылуы үшін мұғалім мына қағидаларды есінде ұстауы қажет:

- баланың бойындағы ынтасын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескерту, шығармашылығын жетілдіру;

- білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау;

- өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру.

Мұғалім бала бойындағы жаратушылық сапалардың болатындығын мойындату, әрі қарай дамыту керек. Ол үшін өзі де өзгеріп, дәстүрлі оқытудың қалыбынан арылуы қажет. Білім арқылы баланы дамытудың жаңа стратегиясы мен тактикасын тандай білуі қажеттілікке әкеледі.

Салыстырмалы түрде сипаттасақ, дәстүрлі сабақтарда мұғалімнің міндеттері, атқарар істері ұшан-теңіз. Ол тыңдайды, сүрақ қояды, жазады, түсіндіреді, көрсетеді, тексереді, бағалайды. Мұнда белсенділікті мұғалімнің өзі атқарады.

Ал дамыта оқытуда барлығын мұғалім түсіндірмейді, ол мәселе қояды, ойлаудың жолдарын ашады, әрекеттің барысына бағдар береді, жетектейді. Осылайша оқушы қоғам, ғылымда анықталған, бірақ ол үшін жаңа болып табылатын мәселені шешуге кіріседі. Оқу әрекетімен айналысады. Яғни дайын үлгі бойынша білім алуға үйренген баланың шығармашылық қабілеттері шектеліп, табиғи мүмкіндіктері жойылады. Ал әр сабақ сайын ізденуге үйренген бала, кез келген мәселені өздігінен тез шешуге үйренеді. Ондай сыныптарда белгілі бір мәселе төңірегінде пікір алмасулар көп уакытты алмайды, қайта оқулықтан, бағдарламадан тыс дүниелер туралы ақпараттар алуға жол ашылады. Демек, дәстүрлі оқыту жаттауға, есте сақтауға, ал дамыта оқыту дербес жұмыс істеуге, алған білімді пайдалана білуге үйретеді. А. Жаппаров дәстүрлі және дамыта оқытудың салыстырмалы сипаттамасын төмендегі кесте түрінде көрсетеді [130, 2] . :

Дамыта оқыту арнайы педагогикалық технологияларды қажет етеді. Ол технологияларда баланы қоршаған ортамен еркін қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі беріледі. Қарым-қатынастар: жоспарлау, ұйымдастыру, мақсаттарды жүзеге асыру, іс-әрекетті талдау кезеңдерінен тұрады. Әр кезең бала тұлғасының дамуына өз үлесін қосады.

Республикамызда соңғы жылдары оқыту үдерісін ізгілендіру, оның тәжірибелік бағыттылығын күшейту мақсатында біраз шаралар жасалды.

Бүгінгі оқыту жүйесіне әртүрлі жаңа технологиялар пайдалану тәжірибеге еніп, нәтижелер беруде.

Педагогикалық технологияға В. Л. Беспалко "практикада іске асатын нақты педагогикалық жүйе, жоба", - деген анықтама береді. Ал педагогикалық жүйені тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін арнайы ұйымдастырылған, мақсатты, бір-бірімен өзара байланыстағы әдіс-тәсілдер деп қарастырады [118, 3] .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс