Шаруашылықтың топырақты-климаттық жағдайы. Астықжан ЖШС-нің қызмет нәтижелері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

стр.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Әдиебеттерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Егістік арпаның сорты және биологиялық ерекшеліктері
мен ботаникалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Топырақты өңдеудің технологиялық тәсілдері ... ... ... ...
1.3 Солтүстік Қазақстанның табиғат жағдайында жаздық арпаны
отырғызу тереңдігі, егу тәсілдері, себу нормалары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
2. Шаруашылықтың топырақты-климаттық жағдайы ... ... ... ...
2.1 Астықжан ЖШС-нің аймақтық
климаты ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Құрылысы және өсімдігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Топырақ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Астықжан ЖШС-нің қызмет
нәтижелері ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Астықжан ЖШС-нің шаруашылық қызметі ... ... ... ... ...
3.2 Егістік агрегаттардың сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Дәнді дақылдарды егудің агротехникасы ... ... ... ... ... ... .
3.4 Жылдық егістік ауданының құрылымы ... ... ... ... ... ... ...
3.5 Ауыспалы егісті өңдеу және алғы егіс
схемасы ... ... ... ... ...
3.5.1 Алғы егіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.5.2 Егіс
айналымы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...
3.6 Жаңа құрал-саймандарды қолдануға байланысты
дәнді-дақылдардың өнімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Жобалау технологиясы ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.1 Өсіріп шығару нормасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.2 Егіс
мерзімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .
4.3 Тұқымды отырғызу тереңдігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Ауылшаруашылық дақылдардың өнімдігін арттыру бойынша
технологияның жобалық элементтері ... ... ... ... ... .
5. Экономикалық тиімділік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Табиғатты қорғау. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7. Еңбекті қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған әдиебеттер ... ... ... ... ... ... ...

КІРІСПЕ

Қазақстанның өзгеше топырақты климат жағдайы және географиялық
орналасуына қарай жайылып жатқан кең аймағында ауылшаруашылық дәнді-
дақылдардың аса құнды сорттарын өндіруге мүмкіндігі бар.
Дәнді-дақылды шаруашылық – тұрғындарды азық-түлікпен, мал
шаруашылығын – азықпен, өндірісті – шикізатпен қамтамасыз ететін жер
шаруашылығының басты саласы. Сондықтан дәнді-дақыл өндірудің одан әрі
ілгері басуы – Қазақстан Республикасында, сондай-ақ Солтүстік Қазақстанда
ауыл шаруашылығын жетілдірудің негізгі мәселесі болып табылады.
Соңғы екі жылда қараусыз қалған егістік алқаптарының артуына
байланысты шегірткелер санының артуы ерекше сақтануды туғызады. Бірақ,
қазіргі ауылшаруашылық өндірістің барлық теріс жақтарына қарамастан
шаруалар дәнді-дақылдарды өндірумен айналысып келеді.
Нарықтық экономика, егістік алқаптарының азаюы, бұрынғы совхоздар мен
колхоздар базасында тыңайтқыштардың және өсімдіктерді қорғау құралдарының
қымбатшылығы кезеңдерінде бидай дәнді-дақылдарын сатып алумен (нарықтық)
өздері айналысатын ірі ассоциациялар, ұсақ шаруалар және фермерлік
шаруашылықтар ұйымдастырылды.
Біздің елімізде астық өнімділігін арттырудың сан жағынан көбею жолы
әлдеқашан қарқынды технологияға орын берді, бірақ жоғарыда тізілген
факторлар аталған технология бойынша ауылшаруашылық дәнді-дақылдарды
өндіруді кешеуілдетеді. Ендеше, аз меңгерілген, бірақ зерттеліп жатқан
бір жол бар – ол жоғары репродуктылы және жаңа сортты тұқымды дәстүрлі
емес тыңайтқыштар түрін қолдану арқылы қысқартылған ауыспалы жиынтықты
дәнді-дақылдарды егу болып табылады.
Соңғы жылдары біздің дәнді-дақылдық өндірісте тиімді өзгерістер
пайда болды. Диқаншылар тұрақты астық алудың тиімді жолдарына қол жеткізді
және толықтай ішкі нарықтық қажеттіліктерді қамтамасыз етуде. Табиғаттың
құбылуына қарамастан, еліміз жыл сайын экспортқа бес миллион тонна
шамасында астық қояды. Енді, ВТО-ға кіруді жоспарлау есебінен қатаң
бәсекелестік жағдайындағы жұмысқа дайындалу қажет. Бәсекелестікке
қабілетті астықты өндіру мәселесіне соңғы жылдары ғана ерекше назар
аударыла бастады. Бірі буды арттыру жолымен, басқасы бумен өңдеуді
гербицидтермен алмастырды, үшіншісі жоғары өнімді техниканы пайдалануды
дұрыс деп тапты [2].
Жасалынған зерттеулердің нәтижесі астықты күтіп-баптаудың нөлдік және
минималды нөлдік технологиясының артықшылығын көрсетті. Сондықтан
арамшөптермен тиімді күрес тек механикалық өңдеулердің көмегімен ғана емес,
олардың химиялық бөліктерін және толықтай алмастыру жүргізіледі.
Қазақстанның көп ғалымдарының пікірі бойынша, егіншіліктегі экологиялық
маңызы қолайсыз салдарды жете бағаламау пайдаланылған топырақ сапасының
айтарлықтай нашарлауына, ондағы қарашірік мөлшерінің 20-30 %-ға
төмендеуіне, агрохимиялық және агрофизикалық жағдайының нашарлауына, аса
тығыздануына, эрозияның өршуіне, сондай-ақ шектес аймақтардағы тұтастай
топырақ экологиясының бұзылуына және де ең маңыздысы егістіктердің
арамшөппен ластануына әкеп соқтырды [3]. Жоғары дәрежелі астық алу үшін
қажетті жағдайларды жасау қажет. Бұл әдістер Солтүстік Қазақстан аймағы
шаруашылығында сынаудан өтіп, оң нәтижелер берді. Дегенмен топырақты нөлдік
және ең аз мөлшерін өңдеу әзірше кең қанат жайған жоқ. Былтырғы жылғы
қатты құрғақшылық жағдайында олар біршама тиімді болып шықты. Біздің осы
жылдардағы тәжірибе интенсивті, егу технологиялары кезінде жазғы егістік
бидайы мен арпаны өсіруде тек жеті жылда бір рет топыраққа гербицидтер
енгізу қажет екендігін көрсетті. Сондықтан осыдан он жыл бұрын интенсивті
технологияның құны гектарына 120-150 долларды құраса, ал қазір, оның көп
жылдық қолдануына шамасына қарай 90-110доллардан аспайды.
Демек, көп жылғы зерттеу жұмыстарының нәтижесі астық өндірісінің
жағдайын ғылыми-негізді интенсивті технологияға көшу арқылы ғана өзгертуге
болатынын көрсетті. Жаңа технологияны меңгеру астықты өндірісті дамытуда
сапалы серпіліс үшін нақты жағдайлар жасайды. Егер үш-төрт жыл бұрын
көптеген шаруашылықтар жоғары өндірісті техниканы сатып алу мүмкіндіктері
болмаса және жоғарғы жер шаруашылығы туралы ойламаса, ал қазір олар біршама
мықты тракторлар, егістік жиынтықтарын, комбайндар сатып алады.
Шаруашылықты жүргізудің озық әдістеріне масштабты көшу бүгінгі күннің
шындығын ескере отыра ойластырлып, кезең-кезеңмен өтуі қажет. Жыртылған
жерді пайдалану құрылымында түбегейлі өзгерістерді осы және басқа
өндірісті дамыту бойынша мемлекеттік бағдарламаны жүзеге асырусыз енгізу
мүмкін емес. Нарықтық қарым-қатынасты жүзеге асыру кезінде дәстүрлі түрде
дамыған елдердің тәжірибелеріне сүйенеміз.
Арпа дәнді-дақылдардың түрлі сорттарын әртараптандыру жолдарына жарма-
сыра схемасы бойынша әр жақты қолдануға болатын сорттарын шығару жатады.
Қазақстандық астыққа деген ішкі сұраныс бойынша (бидай, арпа) алдымен
БҰҰ елдерінің қажеттілік сұранысы қызығушылық тудыруда, өйткені олар еліміз
үшін негізгі нарықтық өткізу көзі болып қала береді. Қазақстандық астықтың
экспортына белгілі бір қызығушылықты Орта Азия мемлекеттері, ЕЭС елдері
танытып отыр.
1992 жылдан бастап және осы уақытқа дейін қоғамдық формациядан
дербестікке көшу арқылы Қазақстан Республикасының ауылшаруашылық
өндірісінде кенеттен малдың басы төмендеді, соның салдарынан арпа, сұлы
секілді мал азығы дақылдарының алқабы азая бастады.
Қазіргі кездегі көптеген ауылшаруашылық өнімдерін өндіретін жеке
шаруашылықтар мал азығы дақылдарын сатып алушылардың болмауына байланысты
арпа дақылдарын өндірумен айналыспайды.
Дегенмен ауылшаруашылығы өндірісінің маңызды бір саласы ретінде мал
шаруашылығы саласын біртіндеп қалпына келтіруде жемшөп дақылдарын егетін
алқаптарды арттыру басты себеп болып табылады. Ендеше, қазіргі ірі
ауылшаруашылық корпорациялары мал азығы дақылдарын өндіруге үлкен
қызығушылық танытты.
Жобаның мақсаты – топырақты өңдеудің біршама энерго-ылғалды-сақтаушы
технологиясы анықтау және Солтүстік Қазақстан облысы Ш.Уәлиханов
ауданындағы Астықжан ЖШС үшін арпаның жаңа сорттарын өңдеу технологиясы
элементтерін жетілдіру.

1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

1. Егістік арпаның сорты және биологиялық ерекшеліктері мен
ботаникалық сипаттамасы

Егістік арпа - Hordeum sativum (L).
Арпа өсімдіктерінің фотосинтетикалық қызметін сипаттайтын басты
көрсеткіштердің бірі - жапырақ алаңы және оның өсу кезеңіндегі бірыңғай
үйлесімді қалыптасуы. Соңғы жылдары аудандастырылған интенсивті сорттардың
үлкен жапырақ бетін қалыптастырып, топырақтағы ылғал мен қоректік заттарға
ерекше жоғары талап қоятын қасиеттері бар.
Арпаның өсу және даму процесінде келесі фенологиялық фазалар өтеді:
дәннің бөртуі, оның көктеуі, түптенуі, түтікке шығуы, үшінші жапырағының
көрінуі, сабақтануы, масақтануы (шашақ шығаруы), гүлдеуі, сүтті, балауызды
және толықтай дәннің жетілуі. Дәнді-дақылдар өсіп-даму фазасына байланысты
сыртқы ортаның факторларына әр түрлі талаптар қояды.
Дәннің бөртуі. Топыраққа сіңірілген тұқым өну үшін алдымен бөртеді.
Бөртуге негізінен ылғал, жылу және ауа қажет. Дәннің құрамындағы ақуыз,
май, көмірсутегінің мөлшеріне байланысты олардың бөртуіне әр түрлі мөлшерде
ылғал қажет. Арпа тұқымы өсуі үшін оның құрғақ ауа салмағының 48-57
пайызына тең ылғал қажет. Бұл шама қоршаған ортаның температурасына,
тұқымның қарқынды тыныс алуына, топырақтың құнарлылығына және басқа да
факторларға байланысты айтарлықтай дәрежеде өзгеріп тұрады.
Арпа дәнінің бөрту қарқыны температураның жоғарлауымен өседі. Судың
негізгі массасы алғашқы 4 сағат ішінде жұтылады.
Егер бөрткен дән топырақтың ылғалды қабатында орналасып, жақсы
желдетілсе, суда жұтқанға қарағанда ылғалды қарқынды жұтады.
Тыныс алуға қолайлы жағдай жасау шарттары дәннің бөрту жылдамдығын
арттырады. Дәннің құрамдық бөліктері судың мөлшерін әр түрлі жұтады. Ұрық
эндоспермаға қарағанда суды қатты жұтады. Қолайсыз жағдайда дәннің бөрту
ұзақтығы 2-3 тәулікке дейін жоғарылайды. Дәннің бөртуі басталғанда арпада
баптау сатысы және органогенездің І – кезеңі басталады. Арпаны баптау
сатысының жақсы өтуі үшін келесі жағдайлар жиынтығы қажет: температура ( ең
аз 5-10°С), топырақтың жеткілікті түрде ылғалдығы, (құрғақ дәнді-дақылда
баптау сатысы жүрмейді) және жеткілікті түрде оттегімен жабдықтау
(анаэробты жағдайларда баптау жүрмейді).
Органогенездің І кезеңінде меристеманың бастапқы дифференцияциясы
басталады және жасушалардың арнайы тобы және жер үстіндегі ағза тіндері
пайда болады. Бұл кезеңдегі жетекші процесі конустың өсу дифференциациясы
болып табылады.
Тұқымның өнуі. Топыраққа сіңірілген тұқым өну үшін алдымен бөртеді.
Бөртуге негізінен ылғал, жылу және ауа қажет. Дәннің құрамындағы ақуыз,
май, көмірсутегінің мөлшеріне байланысты олардың бөртуіне әр түрлі мөлшерде
ылғал қажет.
Тұқымның өсуіне ең төменгі 1-2°С температура қажет. Дегенмен, жылудың
жетіспеушілігі кезінде тұқым өте баяу көктейді. Ол үшін ең тиімді
температура 20-25 С. жоғарғы температура жеткілікті ылғалмен қамтамасыз
етілгенде ғана арпа ұрығының көктеуіне оң әсерін тигізеді. Ылғал
жетіспеген жағдайда топырақта және жоғары температурада бөрту жылдамдығы
баяулайды да, дақыл ылғалды жоғалтады. Бөрткен және көктеген тұқымды
алқапты жағдайда өсіре бастағанда жоғары температураның және ауаның
төменгі салыстырмалы ылғалдығының сәйкес келмеуіне байланысты өспей
қалады.
Топырақтың ылғалдығы артқан сайын тұқымның өну жылдамдығы өседі және
70 – 90 % кезінде ПВ дейін жетеді. Тұқым мұндай қамтамасыз етілген ылғал
кезінде оңтайлы температураға жақындаған сайын жылдам өседі.
Тұқымның өнуі үшін жақсы қамтамасыз етілген ылғал мен оңтайлы
температурадан басқа оттегі де қажет. Сондықтан топырақтың аэрациясы оның
тығыздығына, ылғалдығына, қабығының болуына және т.б. байланысты аса
маңызды рөл атқарады. Арпа тұқымының көктеуі көмір қышқылының мөлшері 17%
шамасы кезінде біршама кешеуілдейді, ал оның 35% шамасында шоғырлануы
кезінде тұқым мүлде өліп қалады.
Көктеуі. Жеткілікті мөлшерде ылғал, қолайлы температура болса, бөрткен
дәннен алдымен тұқым тамыршалары, одан кейін ұрықтың сабағы өседі. Ұрық
сабағының ұшында оны бүлінуден сақтайтын жұқа мөлдір қынап (колеоптиль)
болады. Жер бетіне шыққаннан кейін, күн сәулесінен колеоптиль жарылып, оның
ішінен бірінші жасыл жапырақ пайда болады. Мұны өсімдіктің көктеу сатысы
дейді. Арпа өсімдігінің алғашқы жапырақтарының орналасуы вертикалды, олар
жалаңаш немесе әлсіз көтерілген.
Астықтың өнуі және көктеуі пайда болған кезеңде алғашқы тамырлану
жүйесі қарқынды дами бастайды. Ұрықтың ұшар басы шыққан сәтте топырақтың
үстінде арпаның тамыры 30-35 см ұзындықта болады.
Тұқымның көктеу жылдамдығы топырақтың температурасы мен ылғалдығына,
тұқымның орналасу тереңдігіне байланысты болады. 16-18°С температура және
топырақтың жоғарғы бөлігінің жақсы дымқылдануы дәннің 7-10 күн ішінде
шығуына, ал жеке жылдарда тіпті тез пайда болуына септігін тигізеді.
Арпаның үшінші жапырағы шыққан кездегі фазада органогенездің 1-кезеңі
аяқталып, ІІ кезеңі басталады да түптену уақыты жалғасады. Егер
топырақтың температурасы мен ылғалдығы жеткілікті болса, онда әлсіз
жарықтың қарқындылығы кезінде жүзеге асырылады.
Түптенуі. Топырақтың 2-3 см тереңдігінде түптену түйіні пайда болып,
одан жанама сабақ пен екінші тамыр тараған шақ түптену сатысы басталады.
Тәжірибеде бұл кезеңді түптену деп атайды. Мұндай сапа өзгерісі
органогенездің 3 кезеңіне сәйкес келеді де гүл шоғырының білігі
дифференцияланады, масақшалардың негізі қаланады. Түптену нәтижесінде бір
тұқымнан бірнеше сабақ өсіп шығады.
Түптену дақылдың биологиялық ерекшеліктеріне, себілген тұқым сапасына,
топырақтағы ылғалдың мөлшеріне, себілу тереңдігне байланысты әр түрлі
болады. Түптену сатысы әр сорттың биологиялық ерекшеліктеріне байланысты 12-
30 күнге созылады. Арпа дақылының толықтай түптену фазасы көктегеннен кейін
14-18 және 18-20 күнде басталады.
Арпаның түптену қарқыны мен ұзақтығы көптеген факторларға байланысты
айқындалады: ылғалдығы (65-70 % ПВ), температурасы (12-14°С орташа
температурада түптілік артады), топырақтың құнарлы заттармен қамтамасыз
етілуі (жақсы қамтамасыз етілсе түптілік жоғарылайды), сорттық
ерекшеліктері (ерте пісетін сорттарда орташа пісетін және кеш пісетін
сорттарға қарағанда жанама бұтақтар саны аз пайда болады), егістің
жарықтануы (жарық аз болған кезінде өсімдіктер ашығады, сол себепті
түптену процесі нашарлайды), түптену түйіндерін отырғызу тереңдігі, егу
мерзімі т.б.
Түптену уақытында бастапқы тамырлық жүйенің (ұрықтануы) өсуі
жалғасады да, екінші тамырлық жүйе (түйіндік) қалыптаса бастайды.
Түптенуден соң жапырақтың ассимиляциялық көлемі артып, бұл кезде арпа
4-6 мың гга жетеді.
Түптену кезеңінде органогенездің ІІ сатысы өтеді. Бұл сатыда арпа
конусының негізгі өсуі 5-6 ұрықталған түйіндермен сараланады, бір уақытта
жапырақтың жұмыр-ұрықталған қынабымен бітеледі.
Болашақта астықтың деңгейінің жақсы болуы көбіне осы түптену фазасының
өту кезеңімен байланысты екенін айта кеткен жөн. Түптенудің жоғарғы
қарқындылығы аудан өлшемінде егін сабағының қалыңдығын анықтайды. Дегенмен
шамадан тыс тартылған түптену шабындықтың мол өсуіне әкеледі. Түптену
фазасы кезінде жоғары астықты алудың шешуші факторы болып табылатын алдағы
гүл шоғыры пайда болады.
Түптенудің соңында арпада баптау сатысы аяқталады, оның өтуі үшін
температуралық жағдайдың шешуші мәні зор, кейін өсімдік жарықтағы сатыға
көшеді.
Түтік шығару. Түптенуден 10-15 күн өткен соң, түтік шығару сатысы
басталады. Оны топырақтың беткі қабатынан 5 см биіктікте бірінші сабақ
буынының пайда болуы арқылы анықтауға болады. Өсімдіктің қарқынды өсуінің
арқасында оның буын аралықтары ұзара бастайды. Көптеген зерттеулердің
нәтижесі дәнді дақылдарда 8-10см-ге дейін жетуі мүмкін екендігін
көрсетті.
Түтік шығару фазасы оң. Бұл фаза ағымында өсімдік қарқынды дамып,
құрғақ заттарды бойына сіңіреді, ал олай болса, топырақтан көптеген
қоректік заттар мөлшерін тұтынады. Топырақтың құнарлы қоректенуі бұл
уақытта жоғары арпа өнімін алу үшін аса маңызды мәнге ие.
Түтікке шығу кезінде жапырақтың ассимияциялық ауданы артады да жақсы
ылғалдықта бұл фаза арпаның ең жоғарғы дәрежесіне жетеді.
Түтікке шығу кезінде және арпа өсімдік сабағының өсуі дәйекті түрде
органогенездің III-VII кезеңіне көшеді.
Масақтану (шашақтану). Масақтану сатысының басталуы сабақтың жоғарғы
жапырақ қынабынан гүл шоғырының жартысының шығуына сәйкес келеді. Тары
тәріздес дәнді дақылдарда бұл саты шашақ бас шығару деп аталады. Бұс сатыда
өсімдіктер топырақта ылғалдың, қоректік заттардың, жылудың және жарықтың
мол болуын қажет етеді.
Жапырақ ішіндегі қынап сабағының өсуіне қарай масақ қалыптасады да,
осыдан сыртқа шығады (масақталады). Оның негізгі қылтанағы
(өзегі)—иректелген, тіс тәрізді ол бірқатар қысқарған буындар мен буын
аралықтарынан тұрады.
Масақтану кезінде өсімдік ассимиляциялы жапырақты жазықтығының мықты
дамуымен сипатталады. Тек ең төменгі жапырақтар пайда болады. Мұнда
тамырлық жүйе алдыңғы фазаларға қарағанда біршама дамыған.
Арпа өсімдігінің масақтану (шашақтану) кезінде органогенездің VIII
кезеңі өтеді. Ол гаметогенез процесінің аяқтауымен, өсімдіктің жыныстық
аппараты тозаң мен аналық жазуша қалыптасуымен сипатталады. Сондай-ақ бұл
кезеңде көзге көрінетін бүрлену, гүл тәжінің гүл тостағанының сыртына
шығуы, гүл шоғы бар түйіндер арасындағы өсімнің күшею фазасына тыйым
салынады.
Түптенуден кейінгі жанама өркендер әр түрлі уақытта дамуына байланысты
астық жинау кезінде барлық сабақтар дамыған генеративті органдар
қалыптастырмайды. Осыған байланысты жалпы және өнімді түптіліктік
түрлері ажыратылады.
Гүлдену. Арпа өздігінен тозаңданатын дақылдарға жатады. Дегенмен оның
алмасып тозаңдануы да аса ерекшеленеді. Арпа дәнді дақылдар масақтанған
соң 2-3 күннен кейін гүлдейді, содан кейін тозаңданады. Құрғақ жағдайда
гүлдену жапырақ қынабы ішінде өтеді. Ол көбіне таңертең ерте басталады да
күні бойы жалғасады. Алғашқы болып масақтың орта бөлігінің масақшалары
гүлдейді, кейін жоғарғы және төменгі жақтары гүлдей бастайды. Ал ұрықтану
кезеңі таңертеңгілік уақытта өтеді.
Гүлдену кезеңінде органогенездің гүлденуінің пайда болуымен,
ұрықтанумен сипатталатын IX кезеңі жүреді. Бұл процестердің қарқындылығы
соңғы сәті масақтың түйіршіктенуімен анықталады. Гүлдену және тұқымның
қалыптасуы кезеңінде өсімдік қажеттілігі мен биологиялық ерекшеліктері,
әрі сыртқы орта жағдайлары арасындағы байланысты бұзу — тұқым өнімділігін
темендетеді.
Дәннің толысуы және пісуі. Аналық жазуша ұрықтанғаннан кейін түйінде
физиологиялық қасиеті мен морфологиялық белгілерін өзгертуге себеп болатын
биохимиялық процесс өтеді. Дән пайда болу процесінде арпаның дәнінде
тамырлық биохимиялық өзгерістер болады. Толысу кезеңінде дәнді-дақылға
қоректік заттар түседі, ал пісіп жетілуінде олардың сапалы түрге айналу
процесі өтеді. Бұл өзгерістер алдымен дәнді-дақылда азоттық заттардың,
көміртегі, өзегі және т.б. шоғырлануымен байланысты болады. Ақуыздың
фрактиялық және аминқышқыл құрамы өзгереді (№1-кесте).
Толысу және пісіп жетілу процесінде дәнді- дақылда ақуызды емес азот,
альбуминдер мөлшері азаяды, бірақ глобулиндер, проломиндер және глютелиндер
үлесі артады.
1-кесте
Арпа дәнді-дақылының әр түрлі жетілген фазасында ақуыздың фракционды құрамы

Дәнді-дақылҚұрамы (жалпы азоттан %)
дың жетілу
фазасы
Ақуызды емес альбуминдер глобулиндер
азот
2010 7000 300 7300
2011 8300 500 8800
2012 10000 700 10700

2. кестесінің нәтижелерін саралай келе, бидайдың ауданы жыл сайын 7000-нан
10000 дейін өзгермелі екенін, сондай-ақ жыл сайын арпаның ауданының
ұлғайғанын байқаймыз, 2010жылы ол 300га, 2012 жылы 700га сәйкес. Бидайдың
алып жатқан ауданы жылда өзгеріп тұрды, тек 2012 жылы ғана өзгермеді, ол
10000 гектарға тең. Демек, жыртылған егістік ауданының көп бөлігін бидай
егістігі алып жатыр (10000).

3.4.3 кесте.

Жыртылған жер құрылымындағы пардың үлесі жыл бойынша, га,

Атауы 2010 2011 2012
Дәнді-дақылды 7300 8800 10700
Пар 700 850 1000
Жыртылған жер 8000 9650 11700

3 жылдық бақылау бойынша шаруашылықтағы пардың үлестік ауданы пайыз
бойынша жыртылған жердің ауданынан орташа 13 % құрады.
Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы Министрлігінің, облыстық АПК-
нің өсімдік шаруашылығы саласында жүргізілетін параметрлері, кез келген
табиғат-климаттық аймақтарда тұқымды егу нормалары көрсетілген, бекітілген
жоспарлы тапсырмасының болмауына байланысты. Бірақ қазіргі кезде жердің
жеке меншіктілігіне көшірілуіне байланысты шаруашылық қызметті
жоспарлауды ірі жеке шаруашылықты басқарудың орталық органдары бекітеді, ал
ұсақ жер шаруашылығының нормаларын оның иесі (агроном, фермер) белгілейді.

Ауыл шаруашылығының озық мамандарынан, ғылым мен тәжірибелі озық
жетістіктермен байланыста жұмыс істейтін, ауыл шаруашылығы өнімдерінің
өндірісі бойынша жұмыстардың барлық түрлері мен формаларын, өнімге
сұранысты ескере отыра, есептейтін және жоспарлайтын, басқарушы аппарат
құрылған шаруашылықтар бар. Осыған байланысты Астықжан ЖШС-і жыл сайын
Мемлекеттік тұқым инспекциясы немесе тұқым шаруашылығы берген, тұқым
сапасына куәлік немесе белгілі бір талдау нәтижесі, сол жылғы тұқымның
сапасын есепке ала отырып, өсіріп шығару нормаларына есептеу жүргізіледі.
(3.4.4 кесте).

3.4.4 кесте.

Астықжан ЖШС –ң талдау нәтижелері бойынша дәнді-дақылдардың өсіріп
шығару нормасы (2011 – 2012 гг), кгга

Жыл Дәнді-дақыл, сорт
Пар 2 3 дәнді-дақылАрпа
дәнді-дақыл
2010 11,9 10,8, 10,1 15,0
2011 12,3 10,9 10,0 16,2
3.5.1 кестесінің жалғасы
2012 14,8 13,2 12,0 17,1
Орташа 18,3 16,3 15,4 16,6

Аталған кестенің талдауы пар бойынша бірінші дәнді-дақылдың 2-ші, және
3-шіге қарағанда барлық жылдары өнімділіктің жоғары болғанын көреміз.
Сәйкесінше орташада 1,2 және 2,3 цга. Егер жеке жылдар бойынша алып
қарасақ, біз келесі нәтижелерді көреміз: қуаңшылық жылдары 2010 жылы пар
бойынша және пардан кейінгі өнімділік 2-ші мен 3-ші дәнді-дақылдың орташа
ылғалды 2012 жылы 1,3 тен 3,9цга дейін құраған. Қолайлы жылдарға
қарағанда төмен болғанын байқаймыз. Мұндай тенденция арпаның өнімділігі
бойынша да бақыланды 2010 қуаңшылық жылдардағы айырмашылық 2012 жылмен
салыстырғанда 3,0цга құрады.
Ендеше, кез келген табиғат жағдайында бидай пар бойынша жақсы
өнімділік береді, қазіргі кезде пар алқабы бірден бір топырақтың құнарлығын
сақтайтын және дәнді-дақылдардың өнімділігін беретін алғы егіс болып
табылады.

3.5.2 Егіс айналымы

Жоғары және тұрақты өнім алуда егіс айналымы орны ерекше, олар
мыналарға мүмкіндік туғызады:
• ауылшаруашылық дәнді-дақылдарының өнімділігін және жалпы өнім
жинауды арттырады;
• өнімнің тауарлық сапасын жақсартады;
• мал шаруашылығының азықтық базасын нығайтады;
• топырақтың құнарлығын арттырады;
• жерді тиімді пайдалануға негізделеді;
• ауылшаруашылығы дәнді-дақылдарын өңдеудің интенсивті
технологиясы кезінде тиімділікті арттырады.

Егіс айналымы дұрыс меңгерсе, ол келесі элементтерді қолданған кезде
одан әрі тиімдірек болады:
• жоғары өнімді сорттар;
• тыңайтқыштар;
• арамшөптермен, зиянкестермен және аурулармен күрес бойынша
препараттар;
• топырақты жазық тілгішті өңдеу жүйесі;
• ылғалды жинақтау бойынша іс-шаралар;
• басқа да агротехникалық тәсілдер.

Шаруашылықтың бақылау мәліметтері мен тәжірибесі бойынша облыс
жағдайында біршама негіздісі жоғары сапалы тауарлық астықты өндіруге
арнайыландырылған егіс айналымы болып табылады. Бірақ мал шаруашылығы мен
қайта жасау өндірісінің дамуына байланысты сапалы өнімді шығаруда азықтық
базаны көтеру қажеттілігі өзекті болып қала береді.
Сондай жасалған азықтың көзіне арпа жатады.
Осыған байланысты арпаның өнімділігін арттыру үшін келесі егіс айналымы
сызбасын ұсынуға болады:

I. 1 Пар таза П. 1 Бұршақ Ш. 1 Пар таза IV. 1 Пар таза
2 Бидай 2 Бидай 2 Бидай 2 Бидай
3 Бидай 3 Бидай 3 Бидай 3 Бидай
4 Бидай 4 Арпа

Үш-төрт-бес жынысты егістік парлы егіс айналымы астықтың егістік
жыртылған және егістік шөпті егіс айналымына қарағанда 2-3цга артық шығуын
қамтамасыз етеді.
Қажет болған жағдайда арпаны азықтық егіс айналымы қатарына енгізу
қажет, онда сызба келесі түрде болады:

Қос жынысты
1 .Жүгері сүрлемге 1. Жүгері 4-5 жылғы сүрлемге
2. Арпа 2. Көп жылдық шөптер 4-5 жыл
Үш жынысты
1. Жүгері сүрлемге 1. Жүгері сүрлемге
2. Арпа 2. Бір жылғы шөптер
3. Сұлы 3. Арпа
Төрт жынысты
1 . Жүгері сүрлемге 1. Жүгері сүрлемге
2. Арпа 2. Бір жылғы шөптер
3.Тары азықтық 3. Сұлы
4. Арпа 4. Көп жылдық шөптер
(шығарушы алқап)

Ауыл шаруашылығына негізгі залал мен көп шығын келтіретіндер арам
шөпті өсімдіктер болып келеді. Ластанудың жоғары дәрежесінде өнімнің
шығыны 30 – 50 % болуы мүмкін. Арамшөпті алқаптарда өнімді жинаудың сапасы
ғана төмендемейді, сонымен қатар астықтың тауарлық сапасы мен тұқымдық
сапасы да азаяды.
Арамшөпті өсімдіктердің түрлік құрамы өте әр түрлі. Астықжан ЖШС-
нің алқабында сұрғылт боз және көп жылғы қоңыр шөптер – алқап ошағаны,
шырмауық алқапты және тамырлы бидайық секілді түрлері өседі.
Ал бір жылдық шөптерден қара сұлы, татар қара құмығы, шырмауық
айтарлықтай зинанын келтіреді.
Арамшөпті өсімдіктермен күрестің бірнеше әдістері бар: ескертетін,
агротехникалық, химиялық және биологиялық.
Астықжан ЖШС-і арамшөптермен күрестің екі біршама арзан тәсілдерін
пайдаланады. Олар ескерту және агротехникалық, бұл тәсілде алдын алу
шаралары және 4-6 механикалық өңдеу (аралық және егіс алды, егістік
отырғызғаннан кейінгі тырмалау) шаралары жүргізіледі
Айтарлықтай зиянды арамшөпке қара сұлы жатады.
Астықжан ЖШС-і қара сұлымен күрес шараларын келесі операциялардан
құрылады:
• күзде ластанған алқапқа қара сұлы тұқымының өспеуіне тиімді
жағдай құру үшін КПШ-3.5, КПШ-9 жазық тілгішпен топыраққа өңдеу
жұмыстарын жүргізеді.
• Қара сұлы тұқымының жұмыла көтерілген кезінде көктемде
тырмалау арқылы СЗС-2.1 тұқым сепкішпен аралық өңдеуді, кейде 2
ізде ЗИГ-ЗАГ тырмамен тырмалауды қолданады.
Тәжірибеден өткен жылдарда гербицидтер біршама ластанған дәнді-дақыл
алқаптарында және жаңа гербицидтерді сынақтан өткізу учаскелерінде
қолданылды.
Бидай отырғызуда қара сұлыға және т.б. қарсы Пума-Супер-Комби-5 %
к.э. 1,6-1,8 лга, Пума-Супер 100, 10 % к.э. 0,6-09 лга, Топик 8 % к.э.-
0,4-0,5 лга қолданылады.
Көбіне 5-6-7-8 ротациялы, алқапты егіс айналымы – астықпарлы, астық
жыртылған, астықпарлы жыртылған және азықтық түрлері пайдаланылды. Қазіргі
уақытта Астықжан ЖШС-і дәнді-дақылдарды өңдеу үшін 3 жынысты, астықпарлы
егістік айналымын (пар, бидай, бидай) қолданады. Мұндай егістік айналымын
қолданудың негізі заманауи нарықтық экономика болып табылады. Бұл ГСМ және
тұқымның қымбатшылығы, бірақ ең бастысы өнімділікті айтарлықтай шығынсыз
өндіруді арттыру болып келеді.
Ауылды дамытуға арналған Үкімет пен президенттің шешімін назарға ала
отыра және жеке үйлерде мал басын өсуін ескеріп алдағы үш жылда 4 жынысты
астықпарлы егістік айналымын игеру жоспарланып отыр. 4 жынысты егістік
айналымының ротациясы 8-кестеде көрсетілген.

3.5.2 кесте.

Жоспарланған 4 жынысты астықпарлы егістік айналымы

Жылдар 2009 2010 2011 2012
2009 Пар Бидай Бидай Арпа
2010 Бидай Бидай Арпа Пар
2011 Бидай Арпа Пар Бидай
2012 Арпа Пар Бидай Бидай

6. Жаңа құрал-саймандарды қолдануға байланысты дәнді-дақылдардың
өнімділігі

Қазіргі заманда кез келген жеке кәсіпкер өзінің шаруашылық қызметінің
шығысы мен кірісі есептелген бизнес жоспарды құру арқылы бастайды. Әрбір
кәсіпкерді жоспардың екінші бөлігі қызықтырады, сондықтан кез келген ауыл
шаруашылық өнімді өндіру кезінде жылдық көрсеткіш бойынша ең аз шығын
әкелетін технологияларды қолданады.
Осылардың барлығын ескере отыра Астықжан ЖШС-і жыл сайын ауыл
шаруашылығы өнімін өндірудегі кез келген жаңа шараларды пайдаланады. Соның
бірі жоғарыда айтылып өткен өндірістік егістікті Джон – Дир агрегатын
қолдану.

3.6.1-кесте.

Соңғы төрт жылдағы арпаның өнімділігі (2010-2012 жылдар).

Жыл Ауданы Өнімділігі
Джон-Дир СЗС-2.1 Барлығы
Препарат, Енгізу,
тга тга
Ластанудың аралас типі
Бакты қоспа:
Фенизан (0,2) 2090 420
Овсюген 2700 1400 260 2080
Бакты қоспа:
Диален супер 960 670
(0,7)
Топик (0,8) 2800 2200 260 3130
Көбінесе қос жарнақты арам шөптермен ластану
Фенизан (0,2) 2090 420 260 680
Диален (0,7) 960 670 260 930

Тыңайтқыштарды қолдану. Тыңайтқыштарды қолдану – жаздық дақылды
өңдеудің энергосақтаушы технологиясының маңызды звеносы. Тыңайтқыштарға
қажеттілік топырақтың агрохимиялық сипатына, жоспарланған егістік көлеміне,
сорттың интенсивтілігіне қарай анықталады. Солтүстік Қазақстанның далалы
аймақты топырағында соңғы жылдары фосфордың ғана жетіспеушілігі емес,
сонымен қатар нитратты азоттың жетіспеушілігі де анықталып отыр, сондықтан
азотты-фосфорлы және азотты тыңайтқыштарды енгізу біршама тиімді болады.
Жазғы арпаны өңдеудің барлық аймақтарында егіс кезінде азотты-фосфорлы
және азотты тыңайтқыштарды әдбен шынықтырып енгізумен қамтамасыз ету
біршама тиімді.
Соңғы жылдары нитратты азоттың кенеттен төмендеуіне қарай, топырақтың
қолайлы қоректену режимін құру үшін топырақтағы азотты режимді жақсартатын
агротехникалық және агрохимиялық арсенал амалдарын пайдалану қажет.
Біріншіден, дәнді-дақылдар мен парды тиімді кезектестіру есебінен
топырақтағы бар азотты максималды қайтарып берумен қолдану қажет: парлы
алқаптарда және бірінші дақылға пардан кейін азоттың біршама жоғары
мөлшерін жаздық арпаға 30-35 кг аммофосты немесе нитроаммофосты енгізу
арқылы орналастыру керек [51].
Пардан кейін арпаның екінші дақылын егу кезінде және басқа да парлы
емес алғы егісте егіс кезінде қатарға нитроаммофості немесе тыңайтқыш
азотты топырақты жылжымалы фосформен қамтамасыз етуді ескере отырып,
(аммиак селитра, несеп қышқылы, сульфат аммония, 30-45 ктга д.в. азотқа)
міндетті түрде енгізуді қарастыру қажет.
Соңғы жылдары көптеген тауар өндірушілер парлы емес алғы егісте,
әсіресе, арпаның өнімділігін арттыруда қажетті астық сапасын ала алмай
жүр. Оның себебі азоттың қаттығы секлді, күкірттің де қаттығы болып
табылады. Күкірт жетіспеген кезде біршама тиімді тыңайтқыш сульфат аммония
болып келеді. Дәнді-дақылдарда оны қолдану тиімділіг бойынша ол аммиак
селитра және несеп қышқылына жол бермейді.

2. Ауылшаруашылық дақылдардың өнімдігін арттыру бойынша технологияның
жобалық элементтері

Топырақты дәстүрлі өңдеуден жаздық арпаны өңдеудің нөлдік
технологиясына көшу.
Өсімдіктерді қорғаудың ҒЗИ ДМК, жер және ғылым шаруашылығы ҒӨО-ң
өндірістік тәжірибелерінің мәліметтері бойынша. Тәжірибелер жалпы
қабылданған әдістеме бойынша орнатылды. Бөлінген орманның өлшемі екі
реттік қайталануда 3 га құрады. Өңдеу Саммерс қарнақты пневматикалық
сепкішпен, қамту ендігі 30м, жұмыс сұйықтық нормасы 70 лга жүргізілді.
Гербицидтердің нәтижелігін бағалау жалпы қабылданған әдістеме бойынша
жүргізілді [45]. Гербицидтердің тиімділігін игеру бойынша өндірістік
тәжірибелер нәтижесі парлы алқапта сыналған препараттар ішінен ураганды
қолдану 48 % в. р. нұсқасы ең жақсы нәтиже бергенін көрсетті. Нормада 3,2
лга және ураган форте 500 в. р. 3,0 лга нормада бір жылғы және көп
жылғы арамшөптердің қырылуы ластанудың үшінші есебі мәліметі бойынша 90,2
- 93,2 % құрады, бақылаумен салыстырғанда арамшөптердің қырылуы эталон
нұсқасында 1,9 - 4,9 % асты. (4.4.1 кесте).
Өсімдіктерді қорғаудың ҒЗИ ДМК, жер және ғылым шаруашылығы ҒӨО-ң
өндірістік тәжірибелерінің мәліметтері бойынша екінші дақылды жаздық арпа
төрт жынысты астықпарлы егіс айналымында егіске дейін жеті тәулік ішінде
өскен арамшөптерге бакты қоспа гербицидтерімен өңдеу жүргізді (4.4.2.
кесте). Олардың ішінде айтарлықтай келешектісі ураган форте 500, в. р. -
2,0 лга + пума супер 100, 10% к.э. - 0,6 лга болды, мұнда қос жарнақты
және дәнді бір жылғы мен көп жылғы арамшөптердің қырылуы бақылаумен
салыстырғанда 96,0 - 94,7 % құрады, эталон 4,5 - 3,2% асты.

4.4.1 кесте

Жаздық арпаны өңдеудің нөлдік технологиясына көшуде парлы алқапта
гербицидтердің биологиялық тиімділігі

Нұсқалар ЕсептеуКөрсеткіштер
Жалпы ластану,Қырылу % Арам шөптің Бақылауға
штм2 бақылауға құрғақ массаның
массасы, төмендеуі
гм2 снижение,
%
Бақылау 1-і 92,0 - - -
(гербицидтерсіз) 2-і 109,0 - 34,0 -
3-і 132,0 - - -
Эталон, раундап, 36 %1-і 90,0 - - -
в.р. – 3,8 лга 2-і 16,9 84,5 65,4 80,8
3-і 15,5 88,3 - -
Глифосат, 48 % 1-і 88,4 - - -
в.р.-3,2 лга 2-і 15,7 85,6 47,0 86,2
3-і 9,5 92,8 - -
Раундап экстра, 54 % 1-і 87,4 - - -
в.р. – 2,8 лга 2-і 14,4 86,8 46,5 86,3
3-і 14,8 88,8 - -
Раундап макс, 45 % 1-і 95,0 - - -
в.р. – 3,8 лга 2-і 15,9 87,2 42,4 87,5
3-і 13,9 87,2 - -
Ураган, 48 % в.р. – 1-і 91,7 - - -
3,2 лга 2-і 11,9 90,0 38,4 88,7
3-і 13,2 90,2 - -
Ураган форте, 500 1-і 90,9 - - -
в.р. – 3,0 лга 2-і 90,0 91,7 35,0 89,7
3-і 9,0 93,2 - -
Глифос, 36 % в.р. – 1-і 98,0 - - -
3,8 лга 2-і 19,0 82,6 54,0 84,1
3-і 13,0 90,2 - -
Т = 5,8 %; НСР05 = 5,7 штм2; НСР05 = 4,1 %

2. кесте

Жаздық арпаны егуге дейін, пардан кейін 2-дақылдың өңдеудің нөлдік
технологиясына көшу кезінде қолданылатын гербицидтердің биологиялық
тиімділігі

Нұсқалар ЕсептеуКөрсеткіштер
Жалпы Қырылу % Арам шөптіңБақылауға
ластану, бақылауға құрғақ массаның
штм2 массасы, төмендеуі
гм2 снижение, %
Бақылау 1-і 85,0 - - -
(гербицидтерсіз) 2-і 88,0 - 528,0 -
3-і 94,0 - - -
Эталон, раундап, 36 % 1-і 86,4 - - -
в.р. – 3,0 лга + топик 2-і 7,8 91,1 50,0 90,5
080, к.э. – 0,5 лга 3-і 8,0 91,5 - -
Глифосат, 48 % в.р.-2,5 1-і 81,4 - - -
лга + дезормон эфир, 722-і 7,8 91,1 55,0 89,6
% к.э. – 0,6 лга + ПАВ 3-і 16,0 83,0 - -
Био Пауэр - 0,3 лга
Ураган форте, 500, в.р.1-і 91,8 - - -
– 2,0 лга + пумасупер 2-і 6,0 95,7 30,0 94,3
100, 10 % к.э. – 0,6 3-і 6,4 96,0 - -
лга
Ураган форте, 500 в.р. –1-і 91,8 - - -
2,0 лга + 2-і 6,0 93,2 37,4 92,9
дезормон-эфир, 72 % к.э.3-і 6,4 93,2 - -
– 0,6 лга
Глифос, в.р. 3,0 лга + 1-і 92,2 - - -
пума-супер 100, 10 % 2-і 5,0 94,3 33,2 93,7
к.э. – 0,6 лга 3-і 5,5 94,1 - -
Ураган, 48 % в.р. – 2,8 1-і 93,0 - - -
лга + пума-супер 100, 2-і 5,0 94,3 27,0 94,9
10 % к.э. – 0,6 лга 3-і 5,0 94,7 - -
Раундап экстра, 54 % 1-і 92,6 - - -
в.р. – 2,5 лга + пума 2-і 6,4 92,8 26,0 95,1
супер 100, 10 % к.э. – 3-і 4,0 95,6 - -
0,6 лга
Т = 2,6 %; НСР05 = 2,4 %

Өсімдіктерді қорғаудың ҒЗИ ДМК мәліметтері бойынша өндірістік
жағдайларда нөлдік технологияға көшуде, жаздық арпа егісін пардан жою
шаралары бойынша ластану артады, сондықтан пардан кейін арпаның 3-дақылында
арамшөптердің жаңа толқынының пайда болуын жіберіп алмау үшін
гербицидтерді қолдану қажет. (4.4.3 кесте).

3. кесте.

Жаздық арпаны егуге дейін, пардан кейін 2-дақылдың өңдеудің нөлдік
технологиясына көшу кезінде қолданылатын гербицидтердің биологиялық
тиімділігі
Нұсқалар Есептеу Көрсеткіштер
Жалпы Қырылу % Арам Бақылауға
ластану, бақылауға шөптің массаның
штм2 құрғақ төмендеуі
массасы, снижение, %
гм2
Эталон, дезомон эфир, 721-і 73,0 - - -
% к.э. – 0,8 лга 2-і 25,9 68,7 52,8 78,0
3-і 19,5 76,5 - -
Секатор 18,75 % в.д.г. –1-і 72 - - -
0,15 кгга 2-і 10,2 87,2 31,0 87,0
3-і 12,8 87,3 - -
Секатор турбо, м.д. – 1-і 82 - - -
0,075 кгга 2-і 4,0 95,0 12,8 94,7
3-і 4,0 95,0 - -
Серто плюс, 75 % в.д.г. 1-і 82,4 - - -
– 0,15 кгга 2-і 16,8 79,0 51,0 78,7
3-і 16,0 81,0 - -
Мушкет, в.д.г. – 0,07 1-і 87,3 - - -
кгга 2-і 8,0 90,0 25,0 89,6
3-і 6,7 92,0 - -
Дезормон эфир, 72 % к.э.1-і 73,2 - - -
– 0,6 лга + топик 2-і 16,0 80,0 50,0 79,2
080-0,5 лга (эталон) 3-і 16,0 80,0 - -
Секатор турбо, м.д. – 1-і 72,6 - - -
0,050 кгга + ПАВ Био 2-і 4,0 95,0 12,0 95,0
Пауэр - 0,3 лга + пума3-і 2,5 97,0 - -
супер 100, 10 % к.э. –
0,6 лга

Серто плюс, 75 % в.д.г. 1-і 79,0 - - -
– 0,1 кгга + пума супер2-і 8,0 90,0 24,6 89,0
100, 10 % к.э. – 0,6 3-і 8,4 90,0 - -
лга
Мушкет, в.д.г. – 0,50 1-і 75,9 - - -
кгга + ПАВ Био Пауэр 2-і 4,0 95,0 20,0 91,7
- 0,3 лга + пума супер3-і 4,0 95,0 - -
100, 10 % к.э. – 0,6
лга
Т = 5,8 %; НСР05 = 6,8 %

Көріп отырғандай, гербицидтерді бесінші кезеңде қолдану - секатор
турбо м. в. препараттың шығу нормасы 0,075 кгга, мушкет, в.д.г. - 0,07
кгга қос жарнақты арамшөптерге олардың өсу фазасынан ерте себу ластануды
92,0 -95,0%-ға, ал бакты қоспаны пума супермен 100,10 % к.э. - 0,6 лга
–бақылаумен салыстырғанда 95,0 - 97,0 % -ға төмендетілді.
Өсімдіктерді қорғаудың ҒЗИ ДМК мәліметтері бойынша 4.4.4. кестесінде
жаздық арпаны тура егудің пардан кейін екінші және үшінші дақылда бакты
қоспаларды гербицидтерді қолданумен нөлдік технологиясына көшу кезіндегі
шаруашылық тиімділігі көрсетілді. Көріп отырғандай, астық өнімділігінің
үстемесі бақылаумен салыстырғанда 4,7 - 4.4 (31,8 - 29,7 %) и 4,9 - 4,5
цга (29,9 - 27,4 %) сәйкесінше құрады, бұл эталонмен салыстырғанда өнімді
2,1 - 2,4 цга (31,8 - 27,4 %) жоғарылатты.

4.4.4 кесте.

Дәстүрлі технологиядан тура егуге көшу кезеңінде нөлдік технологияның
шаруашылық тиімділігі

Нұсқалар Жаздық арпа Өнімді үстемелеу
астығының өнімі
цга % бақылауға
Пардан кейін 2-дақылды жаздық арпаға егіске дейін 7 тәулік бұрын
гербицидтерді қолдану
Бақылау (гербицидтерсіз, 15,4 - -
аймақтық агротехника)
Эталон, раундап, 36 % в.р. – 17,0 1,6 10,4
3,8 лга + топик 080, к.э. –
0,5 лга
Ураган форте, 500, в.р. – 2,019,0 3,6 23,4
лга + пума супер 100, 10 %
к.э. – 0,6 лга
Ураган, 48 % в.р. – 2,8 лга +18,0 2,6 16,9
пума-супер 100, 10 % к.э. –
0,6 лга
Дақылдың вегетация кезеңінде пардан кейін 2-дақылды жаздық арпаға
гербицидтерді қолдану
Бақылау (гербицидтерсіз, 14,8 - -
аймақтық агротехника)
Эталон, дезормон эфир, 72 % 17,1 2,3 15,5
к.э. – 0,6 лга + топик 0,80,
к. э. – 0,5 лга
Секатор турбо, м.д. – 0,050 19,5 4,7 31,8
кгга + ПАВ Био Пауэр - 0,3
лга + пума супер 100, 10 %
к.э. – 0,6 лга
Мушкет, в.д.г. – 0,050 кгга +19,2 4,4 29,7
ПАВ Био Пауэр - 0,3 лга +
пума супер 100, 10 % к.э. –
0,6 лга
Жаздық арпа вегетация кезеңінде пардан кейін 3-дақылда гербицидтерді
қолдану
Бақылау (гербицидтерсіз, 16,4 - -
аймақтық агротехника)
Дезормон эфир, 72 % к.э. – 0,618,9 2,5 15,2
лга + топик 080, к.э. - 0,5
лга
Секатор турбо, м.д. – 0,050 21,3 4,9 29,9
кгга + ПАВ Био Пауэр - 0,3
лга + пума супер 100, 10 %
к.э. – 0,6 лга
Мушкет, в.д.г. – 0,050 кгга +20,9 4,5 27,4
ПАВ Био Пауэр - 0,3 лга +
пума супер 100, 10 % к.э. –
0,6 лга
Т = 7,5 %; НСР05 = 2,5 цга

Топырақты нөлдік өңдеу жалпы әрекетте арамшөпті өсімдіктерді химиялық
гербицидтермен өңдеумен құрту мақсатында топырақты толықтай механикалық
өңдеулермен алмастыруға әкеледі. Топырақтың сулы-физикалық, механикалық
және биологиялық сипатын жақсарту алқапта үлкен кесілген егістік орын
қалдыру, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.