Жазба жұмыстары арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың жолдары мен өткізілген эксперимент жұмыстарының нәтижесі
Мазмұны
Кіріспе_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ 3 бет
1-бөлім Қазіргі оқу-тәрбие жүйесіндегі оқытудың
педагогикалық– психологиялық негіздері _ _ _ _ _ _ _ _
_11 бет
1.1. Сабақ жүйесінде оқушылардың ойлау
қабілетін дамытудың алғы шарттары _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ 14 бет
1.2. Оқыту барысындағы жаңа педагогикалық
психологияларды пайдаланудың мүмкіндіктері_ _ _ _ _ _
23 бет
1.3. Жазба және дамыта оқыту негізінде оқушылардың
ойлау қабілетін дамытудың жолдары _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_34 бет
2-бөлім Жазба жұмыстары арқылы оқушылардың
ойлау қабілетін дамытудың жолдары мен өткізілген
эксперимент жұмыстарының нәтижесі _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_37 бет
2.1. Оқушылардың шығармашылық қабілетін
дамыта отырып, қызығушылықтарын
арттырудың жолдары _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ 39 бет
2.2. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту
барысындағы эксперименттік-тәжірибе
жұмыстарының қорытындылары _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_54 бет
Қорытынды _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
74 бет
Пайданылған әдебиеттер_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 79
бет
Қосымша
Кіріспе
Жаңа оқыту технологияларының мәні шығармашылық қаблет, дербестік,
іздемпаздықтың дамуы үшін жағдай жасау.
Баланың білімін тереңдетуде шығармашылығын, еңбекке қызығушылығы мен
ой-өрісін кеңейтіп, талғам деңгейін жоғарлату барысында жаңа оқыту
технологияларының алатын орны ерекше.
Жаңа технологиялар баланы үйретуі ғана емес, өзіндік ой-пікірі бар,
жан-жақты дамыған дара тұлға дәрежесіне дейін тәрбиелеуді мұрат тұтады.
Сабақтың тиімділігін арттыру үшін, қазіргі заман талабына сай
міндеттерді орындау керек. әрбір сабақта білім беру және тәбиелеу
мақсаттарының бірлігі сақталуы қажет.
Белгілі білімді баяндай отырып, оқушылардың ойлау қабілетін және
қоршаған ортамен қарым-қатынасын, мінез-құлық дағдыларын, тұлғалық
қабілетін дамыту керек. Сабаққа қойылатын талаптардың бірі оның
құрылымдылық сәйкестігі болып табылады. Әрбір кезеңдерінде оқытудың әр
алуан әдістері мен тәсілдерін пайдалану оқушылардың танымдық қабілетін,
логикалық ойлауын, қиялын, есте сақтау, өздік жұмысын, белсенділігін және
оқыту мен өмірдің ғылымилығы мен байланысына жауап беру керек.
Жазба жұмыстары арқылы оқушылардың ойын айқын жеткізе білуі,
біліктерін, каллиграфиялық дағдыларын тиімді меңгеруге үйренеді.Сөздің
құдіретін, сөйлеудегі және жазудағы керемет сезім тіршілігін сезініп, ана
тілінің жұмбақ сырларын біліп, сөйлеу өнерін игеруге талпынады.
Осы мақсатта мен өзімнің бастауыш сыныпта қазігі өмір талабы –
оқушыларды іздендіру, сол арқылы өз беттерімен еңбектенуге дағдыландырамын.
Оқушылардың тіл байлығы молайса, ой қабілеті шынықса, білім көлемдері
де артады, тереңдейді, сапалы, тиянақты болады.
Мен осы орайда сабақтарымда қолданып жүрген дидактикалық
материалдарыма тоқталғым келеді.
Жазба жұмысы арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытудағы жұмыс
түрлері:
1. Оқушыларға кейбір сөздер қалдырылып кеткен мәтін беріледі.
Біздің үй ... жақын. Тау аласалау. Таудың бетіне ну ... өскен. Ағаш
арасында неше түрлі ... болады. Олар ... жәндіктерді теріп жейді. Құстарға
тимеу керек. Құстар ... пайдалы.
Сол сөздерді мағынасы бойынша тауып, орнына қойып, жазу керек.
2. Тыныс белгілері қойылмаған мәтін даярлап, оқушыларға ұсыну. Олар
жігін ажыратып тыныс белгісін қояды. Мәтіндер әр түрлі жанрда болады ( қара
сөз, өлең, мақал-мәтел т.б. )
Мысалы: Арман орманнан саңырауқұлақ теріп жүр еді кенет бұта түбіндегі
жапырақтар қозғалғандай болды бала қорқып кетті бұл кірпі еді.
3. Бір шумақ өлеңнің жолдарын ауыстырып қоямын, мазмұнына қарай әр
жолды орнына қойып, өлеңді дұрыс құрастыру керек.
Жонып, қырнап, сүргілеп,
Қараторғай келер деп,
Ұңғылайды, қашайды!
Ұяны өзі жасайды.
4. Бір тақырыпқа байланысты белгілі сұрақтар жазып қоямын.
Сол сұрақтарға жауап беру арқылы әңгіме құрастырады және ат қояды.
5. Тиісті тақырыбқа байланысты әңгіменің 2-3 сөйлемін бастап жазып
қоямын. Сол әңгімені жалғастырып аяқтау қажет.
6. Мәтін беріледі. Сол мәтіннің жанрын айырып, басты кейіпкерлерді
тауып, мінездеме беруге, жоспар құруға үйретемін.
7. Тақтаға әріптердің орындарын ауыстырылыпберілген сөздерді жазамын.
Олардан мағыналы сөздер құрастыру керек.
Мысалы: Тано – Отан, қақаз – қазақ, Атанас – Астана, т.б.
8. Буын ұйқасын тап:
Қа – қа – алтын сақа,
Ра – ра – шашыңды тара,
У – у – көгілдір ту,
Ба – са – қара маса.
9. Сөз ұйқасы бойынша өлең құрастырамыз:
------------------------- жайнаймыз,
------------------------- ойнаймыз,
------------------------- сайраймыз,
------------------------- қайнаймыз.
10. Сөз құрау Берілген ұзын сөзден мағыналы бірнеше сөздер
құрастыру. Мысалы: қолшатыр – қол, ат, шар, шал, шатыр, лақ. т.б.
11. Баспалдақтан түсу. Бұл әдісте берілген сөзден бір әріп аша
отырып, (немесе қоса отырып) жаңа мағыналы сөздер жасау.
Мысалы: шотан орақ су
отан ора асу
тан ор тасу
ан атасу
12. Оқушылардың сауатты қатесіз жазу дағдыларын қалыптастыру
мақсатында сабақта орфографиялық үлестірмелермен жұмыс
істеу қолға қойылған.
Үлестірмеде сөздің дұрыс жазылуының бірнеше нұсқасы беріледі. Оқушылар
дұрысын таңдап алып, жазу керек.
Мысалы: шоф (ое)р
Тұ (йая) қ
Аспа (зс)шы
Ж (ыйи)налыс
Клу (пб) т.б.
Жоғарыда баяндалған дидактикалық тапсырмаларды орындау негізінде оқушылар
ізденгіштікке,тапқырлыққа, қысқасы, шығармашылықпен жұмыс істеуге
дағдыланады.
Тақырыбы. Сүт қалай ұйықтады? (Оспанхан Әубәкіров)
Сабақтың мақсаттары. а) Білімділігі. Оқушыларды мысал мазмұнымен таныстыру.
Мысалдағы негізгі ойды, идеяны ұғындыру. Өз ойына қорытынды жасай білуге
дағдыландыру.
ә) Дамытушылығы. Оқу мен жазу арқылы ойлау қабілеттерін дамыту.
Мысал ертедегі сүт ұйып қапты, сүт іріп қапты, айран ашыпты, айран
бықырапты т.б. сөз тіркестерін пайдалана отырып, оқушылардың байланыстыра
сөйлеу дағдыларын жетілдіру.
б) Тәрбилігі.Ұлттық тағам түрлерін, олардың пайдасын, жасалу
жолдарын білгізе отырып, асты қадірлеу, дұрыс тамақтану мәдениеттілігіне
үйрету. Жақсы мен жаман әдет-қылықтарды ажырата білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі. Жаңа білім беру.
Сабақтың әдісі. Сұрақ-жауап, ой қозғау, бес жолды өлең құрастыру, топпен
жұмыс, Венн диаграммасы.
Сабақтың көрнекілігі. Сюжетті суреттер, үнтаспа, сөзжұмбақ, танымдық
тапсырмалар.
Сабақтың барысы.
а) Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды түгелдеу, назарларын сабаққа аудару.
ә) Оқушыларды топқа бөлу.
Үй тапсырмасын сұрау.
Үй тапсырмасын төрт топқа, төрт түрлі тапсырма беру арқылы тексеремін.
1 топ а) Ш.Смаханұлы кім?
ә) Мысалдың басқа көркем шығармалардан қандай айырмашылығы бар?
б) Мысал неліктен Тәкаппар деп аталған?
в) Мысалды оқиға желісіне қарай қандай бөліктерге бөлуге болады?
2топ Балықтың мақтануыбөлімін мәнерлеп оқып,мазмұнын әңгімелейді.
3топ Балықтың құрылыққа тап болуы бөлімін оқып, мазмұнын әңгімелейді.
4топ Өкініш бөлімін оқып, мазмұнын әңгімелейді.
Негізгі бөлім-жаңа сабақ
Ассоциация әдісі.-Балалар,біздер өткен сабақтан қандай жаман әдеттерден
аулақ болу керектігін білдік және қандай жаман әдеттерді білеміз?
Еріншек тәкаппар
мақтаншақ
өркөкiрек өсек
Жалқаулық ұйқышылдық тәртіпсіз
Ой қозғау әдісі. Жаман әдеттің бірі- ұйқышылдық екен,неге? (жұптасып жұмыс
жасатамын)
Талапсыз
Сабақтан кешігеді
Жігерсіз Жұмысы өнбейді
Балалардың пікірін білемін,сөйлетемін.
Бүгінгі оқитын ертегі осы кереғар қасиеттің төңірегінде құрылғаны туралы
жаңа сабаққа дайындық әңгімесін жүргіземін.
1) Автор туралы әңгімелеу. Оспанхан Әубәкіров-сықықшы,оның шығармаларында
қоғамға жат қылықтар өткір тілмен сыналады.
2) Үнтаспадан ертегіні тыңдату.
3) Өз беттерінше мысалды оқыту.
4) Топтарды орталықтарға бөлу
1топ Оқу-жазу орталығы.Бірінші тапсырма бойынша әр оқушыға топ жетекшісі
жеке тапсырмаларды бөліп береді.
а) Ертегіні мәнерлеп оқы.
ә) Ертегідегі негізгі ойды білдіретін жолды тап.
б) Шығарма жаз
в) Өлең құрастыр
2топ Математика орталығы. Бірінші тапсырма бойынша әр оқушыға топ
жетекшісі жеке тапсырмаларды бөліп береді.
а) Ертегідегі тыныс белгілерді анықтау (,,”,!?)
ә) Ертегіде қанша сөз, сөйлем бар?
б) Венн диагроммасы.
Тәкаппар Сүт
қалай ұйықтады?
в) Ертегіден елдің сөзін тауып, әуеніне сай оқы.
г) Есепті шығар. Бірінші ыдыста 15 литр сүт бар,екінші ыдыста 6 литр
кем.Екі ыдыста неше литр бар?
3 топ Ғылыми орталық. Бірінші тапсырма бойынша әр оқушыға топ жетекшісі
жеке тапсырмаларды бөліп береді.
а) Ертегідегі сүттің әрекетін әңгімеле.
ә) Тақырыптағы кейіпкерлерді ата, мінездеме бер.
б) Ұйықтады сөзіне дыбыстық талдау жаса.
4 топ Өнерорталығы. Бірінші тапсырма бойынша әр оқушыға топ жетекшісі
жеке тапсырмаларды бөліп береді.
а) Сюжетті сурет бойынша әңгімеле
ә) Тақырыптың ішінен мақалды тауып, мәнін аш.
б) Көрініс көрсету.
в) Ермек сазбен жұмыс.
г) Сергіту сәтін ұйымдастыру.
Ақ сиырдың сүтін іш,
Ақ сүт бередi саған күш
Шым-шым мөлдір суға түс,
Тұмау тисе қуа түс.
(Түрлі қимылдық жаттығулар жасату.)
Әр топ тптаса отырып №2 тапсырмаларын орындайды.
1-топ тапсырмасы.Тақырыпқа қатысты ырым-тыйым сөздерді тап.
А)малды басқа ұрма
ә) ақты жерге төкпе
б) құрықты аттама
в) малды теппе
г) сауылған сүттің бетін ашық қоюға болмайды.Беті ашық қалса,шаң-тозаң
немесе улы жәндіктер түсіп кетіп,сүтті бүлдіреді.
2 – топ тапсырмасы. Сиыр амлын жасына қарай қалай атайды?
1 2
1. Мал атасы. Сұйық,ақ түсті,тәтті,ұйыйтын қасиеті бар
2. Мал төлдері Шопан ата,Зеңгі баба,Шекшек ата,Қамбар
3. Сүттің қасиеті ата,Ойсыл қара
4. Малдың сүйікті асы Жоңышқа,жаңқа,жусан
5. Мал кеселі Шопан,жылқышы.бақташы,түйеші
6. Малдың пайдасы Қозы,бұзау,лақ,бота,құлын
7. Кім бағады? Аусыл,қарасан,сары ауру,өкпе
Еті,сүті,терісі,жүні
Сөз жұмбақ шешу көлденеңінен.
1.Сөреге кептіріп жайған не? (құрт)
2.Кілегей шайқап алған не? (май)
3.Күбіге күйіп піскен не? (қымыз)
4.Ұйытып қойып ішкен не? (айран)
5.Сүт бетінен алған не? (қаймақ)
Т
А
М
А
Қ
Осы тағамдардың адам денсаулығына келтіретін пайдасы туралы, тамақ ішкенде
дастарқан басындағы әдептілік Кісіге қарап есінеме, есіней қалсаң,аузыңды
қолыңмен қалқала т.б. Әдептілік жайлы әңгімелету арқылы сабақты қорыту.
Топтарды өзара бір-біріне бағалату.
Үй тапсырмасы. Сүттен әзірленетін тағамдардың атын жазып келу, ертегіден
оқиға желісін байқап, дұрыс сапалы түрде мәнерлеп оқу.
Оқушылардың болашақта жан –жақты дамыған,іскер білімді, мәдениетті, еңбек
сүйгішазамат болып дамуына ең басты жауапкершілік мұғалімге жүктеледі.
Сондықтан осы міндетті дұрыстап атқару жолында маңдай терін аямай төгу-әр
ұстаздың міндеті.
Зерттеудің тақырыбы: Жазба жұмыстары аркылы оқушылардың
ойлау қабілетін дамыту.
Өзектілігі. Тәрбие-педагогикалық процесте өте маңызды әрі
күрделі де ұзақ мерзімді қажет ететін құрамдас бөлігі екендігі мәлім. Олай
болса оқушылардың сабақтан тыс уақытын тиімді ұйымдастыру, тәрбиелік
шаралардың нәтижесін арттыру одан да күрделі мәселе.
Оқушылардың жазба жұмыстары арқылы ойлау қабілеттерін арттыру.
Зерттеудің объектісі. Бастауыш мектеп оқушыларының оқыту процесіндегі
бағалануларының психологиялық ерекшеліктері.
Зерттеу пәні. Оқыту процесін оқушының танымдық біріккен диалогтық
(оқытушы – оқушы) белсенді оқыту әдістері мен мотивацияны қалыптастыру
арқылы бағалау.
Зерттеудің мақсаты. Бастауыш білім мазмұнын жаңартудағы міндеттердің
бірі жас баланың оқуға қызығушылығын, ынтасын арттыру, мектепке деген
сенімін нығайту, яғни оның психо-физиологиялық ерекшелігін ескере отырып,
тәрбиелеу және жазба жұмыстары арқылы ойлау қабілеттерін дамыту.
Психология ғылымының докторы, профессор Ш.А.Аманашвили былай деген
Балалар қиялдауды сүюі және білуі тиіс.Ал біз үлкендер, мұғалім-
тәрбиешілер олардың қиялдау қабілетін және жазба жұмыстары арқылы ойлау
қабілетін дамыта білуіміз керек.
Жаңа оқыту технологиялары заман талабына сай оқушылардың ақыл-ойын,
еркін-жігерін, шығармашылық қабілетін дамытып, білімге деген қызығушылығын
арттыру жолдарын ұйымдастыруға көмектеседі.
Зерттеудің міндеттері.
1. Оқыту процесіндегі бағалауды арнайы бағдарлама арқылы оқушылардың
танымдық іс-әрекетіне тиімділік әсерін анықтау.
2. Бастауыш мектеп оқушыларының оқу әрекетін бағалау әдістері келесі
әдістемелер көмегімен анықталады: Л.Н. Засоринаның жазбаша
тіл шеберлігін анықтау әдістемесі және жазбаша сөйлеудің психографологиялық
сипаттамасының әдістемесі.
Зерттеу болжамы. Барлық оқушыларды жазба жұмыстары арқылы ойлау
қабілетін дамыту, яғни барлық оқушылардың жалпы дамуына бағытталған жүйелі
жұмыс істеу керек. Соның ішінде нашар оқитын оқушылармен қосымша жұмыс
жүргізгенде жаттығулардың санын көбейту арқылы, жаттандылықпен белгілі бір
нәтижеге жетуге тырысады. Ал бірі олардың дамуын тежеп, тек үлгермеушілігін
көбейтеді.
Оқыту барысында дәстүрлі оқулықтармен де, оқушыларға еркіндік беру
арқылы, шығармашылық жұмыстар арқылы жалпы дамыта оқытуға болады. Жазба
жұмыстары арқылы ойлау қабілетін дамыту нәтижесінде тек орындаушы ғана
емес, ерік-жігері бар, ақыл-ойы дамыған, шығармашылық тұлға пайда болады.
Еліміздің болашағы жас ұрпақтардың қалымда екенін, бүгінгі ұстаздар,
осы мәселені еске сақтауымыз керек.
1. Қазіргі оқу-тәрбие жүйесіндегі оқытудың педагогикалық-психологиялық
негіздері
Қазіргі заманда білім беру әлеументтік құрылымның маңызды
элементтеріне айналды. Дүниежүзінде білімнің рөлі артып отыр. Қазір әр
елдің өзіндік білім беру жүйесі бар. Бірақ, ол әлем халықтарының білім
берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан
Республикасындағы үлкен өзгерістер білім беру саласында қамтуы маңызды іс
шара болып табылады.
Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен
дағдымашыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік
және кәсіби біліктілікке-ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды
пайдалану, жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және
жұмыс істеу болып табылады.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі әлемде болып жатқан
өзгерістермен онша үндеспей отыр. Қазір педагогикалық қоғамдастықтың
алдында білім берудің жаңа модемін құрудың, сынақтан өткізу мен енгізудің
ауқымды міндеттері тұр, оның жүйесінің негізгі ұстанымдары Қазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында
көрсетілген.
Тұжырымдама мақсаты әлемдегі білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған
және жеке тұлға мен қоғам қажеттілігін қанағаттандыратын көп деңгейлі
үздіксіз білім берудің ұлттық модемін қалыптастыру үшін білім беруді
дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу болып табылады.
Білім берудің деңгейлері мен мазмұны Қазақстанның білім беру жүйесінде
жүйелі өзгерістер әкелмек. Тұжырымдамада білім беру жүйесі мектепке дейінгі
тәрбие мен оқыту, орта білім беру деңгейлері әлемдік білім беру
кеңістігінің тәжірибелеріне сай жүйеленген. Бұл жүйелердің толық жүйеге
асуы үздіксіз білім беру жүйесін дамытуға зор мүмкіндік туғызады.
Білім беруді дамыту тұжырымдамасының орта білім беруге байланысты
кейбір міндеттеріне азаматтық, адамның құқықтары, бостандықтарына құрметпен
қарау, білім сапасын түпкілікті бағалаудың субъективтік факторларының
әсерін азайту, оқушылардың сапалы білім алуға, функционалдық сауаттылыққа,
ал мұғалімдердің біліктілігі мен педагогикалық шеберлігін арттыруға деген
уәндемелерін арттыру, денсаулық сақтайтын және ақпараттық технологияларды
енгізу т.б.
Қойылған міндеттерді іске асыру үшін:
1) білім берудің мазмұнын орталық білімнен біліктілік мазмұнына
қарай (нәтижеге бағдарланған білім беру) өзгерту;
2) білім берудің мазмұнын дүниені тұтастай қабылдауды қамтамасыз
ететін: тіл мен әдебиет, адамтану, математика, информатика,
жаратылыстану, өнер, технология, дене тәрбиесі сияқты білім
беру салалары арқылы іске асыру;
3) оқушылардың жеке қабілеттері мен қажеттіліктеріне сәйкес
жоғарғы сатыдағы бейімділік және кәсіптік бағдарлы оқыту
жүйесін құру;
4) білікті жұмысшы кадрларын, техникалық қызмет көрсету
еңбегінің және мамандардың даярлануы кәсіптік білім беру
бағдарламаларының құрылымы мен мазмұнын жаңарту;
5) техникалық және кәсіптік білім беруді сапалы ұйымдастыру
үшін ынталандырудың және жұмыс берушілердің қаражаттарын
тартудың нормативтік және құқықтық тетіктерін әзірлеу.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде
мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін
меңгеруі – маңызды мәселелердің бірі.
Бүгінгі таңда Қазақстанда Ш.Қалапованың, Ж.Қараевтің, Ш.Таубаеваның,
М.Жанпеисованың т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа
технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың Қазақстан-2030Қазақстан халқына арналған
жолдауында Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты
да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады.
қабілеттерін арттыруға өз үлесін қосады.
Жаңа технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асады: I
кезкең-оқып үйрену; II кезең – меңгеру; III кезең -өмірге ендіру; IY кезең
– дамыту.
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар
қажет:оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;оқушылардың
сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде қарастыру.Оның ғылыми-
әдістемелік, оқыту-әдістемелік,ұйымдастырушылық себептеріне үнемі таңдау
жасап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік
білім стандартымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру технологиясын қол
жеткізу, оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа
алу. Өйткені оқыту – тәрбиенің негізі.
Сондықтан оқыту да қоғамдыққұбылысқа жатады. Оқытудың екі түрлі
мағынасын қарауға болады.Бірінші –мектепте арнайы пәндерді оқыту, екінші -
өмірде оқыту, өмірге үйрету. Тәрбиелеу, оқыту – егіз ұғым. Оқыта отырып
тәрбиелейміз, тәрбиелей отырып оқытамыз.
Оқыту тәрбиеге қарағанда нақтылау. Оқыту үйрету арқылы іске асады. Бұл
оқытудың маңызы. Оқыту - тәбиенің құрамды бөлігі, қайнар көзі, жүйелі
түрі. Оқытудың инновациялық технология бойынша әдістемелік жүйесі, осы
мақсатта сапалы нәтижеге жеткізуге мүмкіндік беретін танымдық іс-әрекеттер
түрлерінің мазмұнымен тікелей байланысты.
Сондықтан инновациялық әдіс-тәсілдерді оқыту үрдісіне енгізу барысы
танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнын, белгілі деңгейде белсенділігін
көздейді. Осыекі үрдістің өзара сапалы нәтижесінде оқушының өз ісіне
сенімділігін, жауапкершілік сезімін, шығармашылық қабілеттілігін
қалыптастыру мақсатын жүзеге асыруға жағдай туғызатын оқытудың инновациялық
негізгі түрлері анықталады.
Оқу-тәрбие үрдісіне қолданылып, айтарлықтай нәтиже беріп жүген жаңа
педагогикалық технологиялар мыналар: дамыта отырып оқыту әдістемесі
(Л.Занков, В.Давыдов, Репин, Левин); оза отырып оқыту (С.Лысенкова); іс-
әрекетті бағалау (Шаталов); саралап оқыту ; шоғырландырып қарқынды оқыту
жүйесі, деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап оқыту
тезнологиясы, мәселелік оқыту және дистанциялық технологиясы
Оқытудың, білім беру тәжірибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі
арттырып отыруды талап етеді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибеде
педагогикалық үрдістің сапасын көтерудің бай тәжірибесі жинақталған.
Солардың бірі – педагогикалық үрдісті технологияландыру.
Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтік негізін
қалыптастыруды, білімді еңбекпен ұштастырып, іс-әрекеттің саналылығын
дамытады, мақсатты өмірсүруге ұмтылуға әсер етеді
Оқыту технологиясы-оқу бағдарламаларында қарастырылған алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін әдіс,құрал және түрлерінің
жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы.Сөйтіп, оқыту
технологиясында мазмұн, әдіс және құралдардың өзара байланысы мен
себептілігі жатыр, ол қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды
бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу
мұғалімның педагогикалық шеберлігіне байланысты.
Қазіргі заманғы оқыту техналогиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдер негізінде жассалынған дамытушы, жеке бағдарлы мақсатты технология
болып табылады.
Педагогикалық технология-оқушылардың жеке басын дамыту мен білім беру
мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс- әректтің жүйелі дамып
отыратын жобасы.
Сабақтарда оқытудың әр түлі технологиясын қолдануға болады.Әсірісе,
оқытудың компьютерлік технологиясын, программалап оқыту технологиясын,
дамыта оқыту технологиясын, оқытудың ынтымақтастық технологиясын қолдану
пайдалы екенін тәжірибе көрсетіп отыр.
Дамыта оқыту технологиясының (Л.С. Выготский, Л.В. Занков,
В.В. Давыдов, Д.Б Эльконин т.б) пікірінше, бұл технология жеке
тұлағаның барлық сапаларын тұтас сәйкестікте дамытуға бағытталған жүйе.
Оның нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне
көтерілуі көзделіп,соған лайықты жағдайлар жасалады.
Осыған орай оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастырудың маңызы
өте зор. Өйткені, сол арқылы оқушылардың іс-әрекеттің дербестігі артады.
1.1 Сабақ жүйесінде оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың алғы
шарттары.
Бұл туралы Ахмет Байтұрсыновтың пікірі бойынша бала білімді
тәжірибе арқылы өздігінен алуы керек. Мұғалімнің қызметі –оның білімнің,
шеберлігінің ұзақ жолды қысқарту үшін, керек білімді кешіктірмей, кезінде
беріп отыру үшін, балаға жұмысты әліне қарай шағындап беру мен бетін
белгілеген мақсатқа қарай түзеп отыру керек.
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының мән-мағынасы, осы ұйымдастырудың
тәсіл-амалдары туралы педагогикалық әдебиеттерде әр түрлі пікірлер
айтылады. Профессор Л.Г. Лембергтің пікірінше, оқушылардың өзіндік
жұмыстарын ұйымдастыру мына шарттарға байланысты: оқушылардың істейтін
жұмысының мақсатын айқын түсінуі; жұмыстың оқушылардың өз еркімен,
қалауымен орындауын көздеу керек. Оқушылардың өзіндік жұмыстарына тән
негізгі сипаттарды анықтап беру қажет. Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың
негізгі шарттары мыналар: мұғалімнің нақты тапсырмалар беруі, жұмысты
орындаудың және аяқтаудың уақытын белгілеуі, мұғалімнің басқаруымен
оқушылардың дербестігінің өзара байланысы олардың жұмысты өз еркімен және
қолдарымен істеуі оған әсер ететін мотивтер және т.б.
Оқушылардың өзіндік жұмысына мұғалімнің тапсырмасы бойынша, өздері
жоспар жасап істің тәсілін анықтап, оның нәтижесін бағалап орындайтын
жұмыстары жатады. Сонымен қатар, оқушылардың өзіндік жұмысының жоғары
түріне олардың өз еркімен жаңа амал-тәсілдер қолданып жасайтын
шығармашылық жұмыстары да жатады.
Оқушылардың таным әрекеті білім алу қажетімен ұштасады. Осыған орай
олардың дербестігі ең алдымен, белсенділікке байланысты, ол белсенділік
дербестікті қажет етеді, оқушылардың өздігінен істейтін әрекеті оның
белсенділігін арттырады. Бұл екі терминдер өзара ұқсас болғанымен,
олардың мазмұнында айырмашылық бар. Қысқаша айтқанда бұлар бір мағынадағы
ұғымдар емес. Белсенділік-дербестікке қарағанда мағынасы кең ұғым.
1.Оқытудағы тиімді тәсілдер.
Тірек сызбылар –оқу материалдағы негізгі ойды жинақтауға, сабақты
анық түсіну үшін жаттығу жұмысын жүргізуге. тақырыпты бекіту үшін
қолданылатын тиімді тәсілдерінің бірі.
мысалы, 2 сыныпта Егіншілік тақырыбын өткенкезде мына тірек сызбаны
пайдалануға болады
Бидай
адамға малға өндіріске
тағам азық шикізат
бидай
күнбағыс жүгері
күріш мақта қант
3 сыныпта Топырақ тақырыбын өткенде тәжірибе қорытындысы ретінде
мына сызбаны пайдалануға болады.
Топырақта
ауа құм
су саз
шірінді
3 сыныпта Судың қасиеттері тақырыбын өткенде қасиеттерін анықтау үшін
мына сызбаны пайдалануға болады.
иіссіз
түссіз
Су мөлдір
дәмсіз
Сонымен бірге, 2 сыныпта Ақ алтынды аймақ тақырыбын өткен кезде мақтадан
алынатын заттарға тірек сызба қолданылады.
Мақта
көрпе жіп мақта қағаз сабын
киіз мата малты
кілем киім
Сонымен бірге, дүниетану пәні бойынша тест алуға болады. Қазіргі кезде
оқушылардың білімін тексеруге тест әдісі барлық оқушы сұрақтың жауабын
жанама емес, нақты білетін болады. Тест ағылшынның бақылау деген сөзінен
шыққан. Сондықтан әр мұғалім оқушылардың білім дәрежесін, жас
ерекшеліктерін ескеріп өзі әзірлегені тиімді. Тесттің бірнеше түрінен
мысалдар, яғни үлгі ретінде көрсететін.
Бастауыш мектептегі инновациялық технология
Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі
қалыптасуда. Бұл процесс білім парадигмасының өзгеруімен қатар жүреді.
Білім берудегі ескі мазмұнның орнына жаңасы келуде. Ол балаға оқу
қызметінің субъектісі ретінде, өзін-өзі өзектілендіруге, өзін танытуға және
өзін-өзі жүзеге асыруға ұмтылатын дамушы тұлға ретінде қалыптастыруға
бағытталған. Рене Декарттың трактатында Өзін-өзі тану жолындағы еңдек – ең
құнды еңбек деп көрсетілген. Жоғарыда аталып кеткеннің бәрі өзін-өзі
танудың аспектілері. Мұндай жағдайда педагогикалық процестің маңызды
құрамы., оқу ісіндегі субъектілер мұғалім мен оқушының тұлғалық бағытталған
өзара әрекеті болып табылады. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға
баланыңбілім, білік, дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын
қойып отыр. Қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір ерекшелігі- баланың
тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы
АҚШ-та, Ұлыбританияда, Ресейде жүргізілген зерттеулерде оқытудың
технологиялық тәсілінің тиімділігі дәлелденген.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында оқыту формасын,
әдістерін, технологияларын таңдауда көпнұсқалық қағидасы бекітілген, білім
мекемелерінің педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға, педагогикалық
үрдісті кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгіменен құруға мүмкіндік
береді.
Бастауыш мектеп-оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы
баспалдағы. Сондықтан жоғарыда аталған мүмкіндіктерді жүзеге асыру,
тиімділігіне қарай пайдалану мұғалімнен үлкен шеберлікті талап етеді.
Осыған орай Абай ауданы Топар кентігіндегі қазақ орта мектебінің бастауыш
сыныптар бірлестігі мұғалімдерінің мақсаты: бастауыш мектептің
педагогикалық процесіндегі инновациялық технологияның тиімділігін арттыру.
Міндеттеріміз:
• Әр сабақта оқытудың интерактивті әдістерін қолдану.
• Әр оқушының психологиялық, физиологиялық, жеке-дара ерекшеліктерін
есекру.
• Міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейлерін
ашу.
• Инновациялық технологияларды сынау арқылы тиімділігін арттыру, мектеп
жағдайына бейімдеу.
Мазмұнына қарай біз өз іс-тәжірибемізде қарым-қатынастарды ізгілендіру
мен демократияландыру негізіндегі, оқушылардың іс-әрекеттерінің
белсенділігі мен тиімділігін арттыру, оқыту үрдісін басқару мен ұйымдастыру
тиімділігн арттыру, халық педагогикасының буындарын қолданамыз.
Бастауыш сынып мұғалімдері өз сабақтарында оқушылардың тілін
дамытуда,жазба жұмыстары ойлау қабілеттерін дамыту өздік жұмыс жасау, ел-
дағдыларын қалыптастыруда, өз ойларын еркін жеткізе алуға баулуда. Сабақта
Эльконин-Давыдовтың дамыта оқыту технологиясын қолданамыз. Қоғамдық-
гуманитарлық пәндерді өткенде Венн көрсетуін қолданамыз. Технологияларды
қолдана отырып оны сыныпқа бейімдеу мақсатымен психологиялық жағдаяттарды
ескереміз. Психологтардың дәлелдеуі бойынша сабақ басталған кездегі 1-4
минут аралығында оқушылар көп болғанда 60 ақпаратты қабылдай алатындығы
дәлелденген
Мысалы, 3-сыныпта Өткен өмірден бөлімін оқығанда оқушыларға бұл
бөлімдегі мәтіндерді түсінуге біраз қиындық туады. Өйткені күнделікті
тұрмыста кездеспейтін қиын сөздер өте көп. Сондықтан үй тапсырмасын сұрамас
бұрын жаңа тақырыпты меңгерту өте тиімді. Мұндай шешімге келу себебіміз
2001-2002 оқу жылында
2- сыныбтан ең алдымен үй тапсырмасы сұралып, содан кейін жаңа тақырып
түсіндірілген, ал 2002-2003 оқу жылында сәйкес 2-сыныпқа ең алдымен жаңа
тақырып түсіндіріліп, содан кейін үй тапсырмасы сұралғанда олардың білім
сапасы көтерілген. Бұл екі сыныпты салыстыру себебіміз олардың контингенті,
білім сапасы бірдей.
Оқушыларды алған білімдерін дәлелдеу, талдау, өз ойларын еркін жеткізе
білуге баулуда Кластер әдісі, бес жолдық өлең, Сезімнен шыққан өлең,
Текшелеу, Түртіп алу, Бақылау күнделігі стратегиялары қай сабақта
болсын тақырыпты ашуда көп септіктерін тигізеді.
Мысалы,
2-сыныпта жазған Елубаев Ермекбай санамағы :
Көлде бес қаз болыпты,
Үш үйрек ұшып келіпті
Жүзіп кетті екі қаз,
Енді санап көрейік,
Неше үйрек,
Неше қаз?
Тұрсынғалиева Назеркенің шығарған өлеңі (2-сынып) :
Әлемдегі ең қымбат,
Анашым ғой өзімнің
Ақ сүтін оның ақтайын,
Ақылын ойда сақтайын
2-сынып оқушысы Ережепов Айсұлтанның шығарған өлеңі:
Ой-ой-ой,
Мынау- семіз қой.
Кәрібаев Ермаханның шығарған жұмбағы:
Құлағы ұзын, қолы қысқа,
Ауыстырады терісін қыста. (қоян)
Айтмағанбет Тілектестің жазған әңгімесі.
Менің әкем жұмысқа тұрғаннан бері үйде өзгеріс болды. Әкем еңбек
ақысын алды. Жағдайымыз жақсарды. Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның
тіленбей - деген осы екен ғой.
Оқушылардың денсаулығына кері әсерін тигізбейтіндей, қайта тиімділігін
арттыра түсетін сергіту сәттерін жүргізу өз нәтижесін береді. Мысалы: Біз
психологтар Иеркс-Додсон-Хебб заңы негізінде сергіту сәттерін
пайдаланамыз.
Сабақтарымызда технологияларды қолданудың көрсеткіштері жоғарыда
аталған оқушылардың еңбектері болса, өлшемдері аралық және соңғы нәтижелер
мониторингі, оқушылар мен шығармашылық қабілетін дамыту барысында бастауыш
сынып мұғалімі Назирова А.А. Республикалық педагогикалық оқуларға өтті.
Оқушылардың өлеңдері, санамақтары, ребустары кітапшаларға жинақталды. Жаңа
буын оқулықтарын талдау барысында бастауыш сынып мұғалімдері Абай ауданынан
өтіп, Облыстық талдау жұмысында бірлестік жетекшісі болып, мектебіміздің
бастауыш сынып мұғалімі Бұланбаева Қ.Т. тағайындалды.
Қорыта келгенде, өзіңді қалай тануға болады? Тек әрекет жасау арқылы
ғана деп Гете айтқандай, жоғарыдағы технологияларды қолдану жұмыстарының
барлығы мұғалімдердің бастауыш сыныптағы оқушының тұлғалық қабілеттерін
айқындаудағы бірлескен және жеке іс-әрекеттерінің нәтижесі дегіміз келеді.
Заман ағысына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері өзгеріп отырады.
Бірақ, ең бастысы технологияларды тиімді, жүйелі қолдану керек.
Озат мұғалімдер оқыту әдістерін тиімді қолданудың тәсілдерін бастауыш
сыныптардың сабақтарында қолданып жүргенін байқауға болады. Оқыту
әдістерінің теориясы мен тәжірибесін білу қажет.
Оқыту әдісі- екі жақты үрдіс. Мұғалім баяндайды, әңгімелейді,
түсіндіреді, сонымен қатар заттарды немесе көрнекі құралдар мен техникалық
құралдарды көрсетеді. Оқушылар сол кезде тыңдайды, қызығады, қабылдайды,
бақылайды, ойланады және тағы басқа таным әрекеттерін жасайды. Мұғалім
оқыту әдісі арқылы оқушыларға білім беруде өзінің іс-әрекетін балалардың
таным әрекетіне басшылық етумен байланыстырады. Сонымен, оқу әдісі
дегеніміз оқушыларға білім беру және оларды дамыту мақсатында мұғалім мен
оқушылардың бірлесіп жасайтын қызметі мен қарым-қатынасының тәсіл-амалдары.
Сабақта берілетін оқу материалын оқушыларға жеткізу үшін
әртүрлі оқыту әдістерін қолдануға болады.Тіпті, бір мазмұндағы оқу
материалын түрлі әдістер арқылы оқушыларға ұғындыруға болады.
Мектептегі ең кең тараған оқыту әдісі- ол мұғалімнің ауызша
баяндауы. Бұл әдіс оқу үрдісінде жетекші рөл атқарады: барлық пәндерді
оқытуда және сабақтың түрлі кезеңдерінде әсіресе, жаңа материалды
түсіндіруде кеңінен орын алады. Сөз,-дейді, В.А Сухомлинский, -ең маңызды
педагогикалық құрал, оны еш нәрсемен ауыстыра алмайсың. Бастауыш сыныптың
мұғалімі-ең алдымен тіл маманы.
Бұл әдісті қолданғанда мұғалім оқушыларға білім берумен қатар
олардың таным белсендігін дамытуға (зейін, қабылдау, ойлау т.б үрдістерін)
байланысты әрекет жасайды. Мұғалім өзінің баяндауын басқа әдіс-тәсілдерімен
ұштастырады (бақылау, әңгіме, жазбаша және графикалық жұмыстардың
тәсілдері).
Мұғалім өзінің сөзін көрнекі бейнелермен байланыстырады: түрлі
көгнекі және техникалық құралдарды көгсету арқылы, сонымен қатар көркем
сөзді пайдалану арқылы. Мұғалімнің ауызша баяндауы сұрақтарды анық және
түсінікті етіп қоюды, проблемалы ситуация тудыратын етіп қоюды, баяндалатын
материалдың ең маңызды жерлерін айырып беруді, хабарлаудың жүйелі және
дәлелді болуын керек етеді.
Мұғалімнің сөзі әсерлі, тартымды, сенімді, сонымен қатар дауыс
ырғағы мен қимылы мәнерлі және бай болғаны қажет.
Мұғалім балалармен істес болады: егер олар бір нәрсені
түсінбесе, онда мұғалім шәкірттерді кінәламай, оларға дұрыс түсіндіре
алғаныүшін өін-өзі кінәлауы керек. Мұғалім балалармен сөйлескенде
ашуланбай, күйгелектенбей, сабырлылықпен сөйлеп, шұбаланқы сөздер мен
керексіз терминдерді қолданбастан, әрбір затты ықыласпен, қарапайым тілмен
түсіндіруі керек,-деген Ы.Алтынсарин.
Сабақта бір тақырыпты өтуде түрлі әдістерді қолданудың
тиімділігін озат мұғалімдердің іс-тәжірибесі көрсетіп отыр.
Бастауыш сатыда білім берудің жоғарыда көрсетілген түбегейлі мақсат-
міндеттерін жүзеге аысруда әр оқу пәніеің өз орны мен рөлі бар. Жаңа буын
оқулықтары оқушының қажетті білім алуына екі сөйлеуін дамыту, ойын жазбаша
сауатты жеткізу біліктерін қалыптастыруға, дүниені сөз немесе математикалық
өрнекетер арқылы бейнелеп қабылдауға, сондай-ақ танымдық, тәрбиелік,
дамытушылық мүмкіндіктерге жол ашады. Оқулықтардың мазмұны оқушының тіл
байлығын, тіл құбылысын, оның заңдылықтарын біршама бағдарлауға мүмкіндік
беретін, әдеби сауаттандырып, оның шығармашылығына жол ашатын оқушының
абстартылы ойлау элементтерін дамытуға көмектеседі. Мұның өзі білім
мазмұнының рөлін күшйтіп, орта сыныптарда оқушылардың ғылым негіздерін
нәтижелі зерделеуге дайындық деңгейін арттырады.
Жаңа буын оқулықтарымен оқыту барысында тілдік ерекшеліктердің бала
ұғымына лайық екендігі ескерілгені, берілген тапсырмалар біртіндеп
күрделенуі оқушылардың шығармашылық ойлауына мүмкіндік беретіні байқалады.
Оқулықтағы шартты белгімен көрсетілген арнайы тапсырмалар оқушының
шығармашылықпен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға жол ашады. Әрбір жаңа
тақырып оқушыны сол өтілгелі отырған тілдік ережелр мен түсініктерді саналы
түрде ұғынып, олардан өзі қорытынды жасайтындай материалдар мен тапсырмалар
іріктелген. Оқушының түсінгенін баянды ету үшін берілген ережеден кейінгі
жаттығулар да оқушының ойының тиянақты болуына ықпал етеді. Оқулықтағы тағы
бір жаңалық мұғалімдер үшін оқушының бойында қазақ халқының салт-дәстүрін
сіңіруде халық ауыз әдебиеті үлгілерінен мәтел, жұмбақ, жаңылтпаш мол
қамтылған. Оқушының ойлау қабілетін дамытуда оқулықтағы ребустар мен
сөзжұмбақтардың алатын орны ерекше.
Балалардың жазба жұмыстары арқылы ойлау қабілетін дамыту туралы
Мағжан Жұмабаевтың сөзімен алсақ: Ойлау-жанның өте бір терең ісі. Жас
балаға ойлау тым ауыр, сондықтан мұғалім баланың ойлауын өркендеткенде
сақтықпен басқыштап іс істеу керек. Оқулықтағы берілген тапсырмалар,
суретттер баланың жанына дұрыс әсер ететіндей, оқушының оқуға, білімге
деген ынта-ықыласы, құштарлығы болуы керек.
Жалпы орта білім беру жүйесінің іргетасы бастауышта білім беруден
басталады. Ол жалпы білім беру жүйесінің алғашқы маңызды сатысы. Бастауыш
сыныпта оқу мен психикалық дамуынаң негіздері қалыптасады. Жаңа буын
оқулықтарымен жұмыс істеу мұғалімдердің шығармашылықпен жұмыс істеуіне
оқушыларды жалпы білім берудің келесі сатысына дайындау мақсатын көздейді.
Дұрыс жауап таңдау тесті.
Мысалы, 2 сыныпта Жапырақ тақырыбын немесе өсімдіктердің мүшелері тарауы
бойынша өткенді бекіту үшін қолданылады.
1. Өсімдіктің жер асты мүшесін тап
а)сабақ б)гүл
ә)жапырақ в)тамыр
2. Өсімдіктің тыныс алу мүшесін тап.
а)тамыр б)жапырақ
ә)сабақ в)гүл
3.Өсімдік бөліктерінің ретін тап.
а) гүл б)сабақ
ә) жапырақ в)тамыр
4. Ағаш бөліктерін тап.
а)тамыр б)дің
ә)сабақ в)жапырақ
5. Ағаштың қай бөлігі жетіспейді?
а)тамыры б)діңі
ә)жапырағы в)жемісі
6. Өсімдіктің қай бөлігі жетіспейді?
а)сабағы б)гүлі
ә)жапырағы в)жемісі
Осындай тест сұрақтары арқылы оқушылардың білім деңгейлерін тексеруге
Дәстүрлі әдістеме мен дамыта оқыту әдістеменің ерекшелігі әсіресе,
шығарма жазу жұмысынан ерекше көрінеді.
Әлі күнге дейін мұғалімдер тәжірибесінде шығарманы тек оқыту объектісі
ретінде қарастыру орын алады, яғни қарапайым оқыту, үйрету үрдісімен тең
саналып келді.
Л.В. Занков балалар шығармасын баланың сыныпқа, мұғалімге өз ойын,
әсерін, пікірін, сезімін жеткізе білу деп қарастырады. автордың пікірінше,
онда табиғаттың әсем сұлулығы, адамның жан сұлулығы, оның еңбетегі, қарым-
қатынасындағы адамгершілік қасиеттері көрінеді және тәрбиеленеді. Сол
себепті де ол бала шығармасының құндылығын ақыл-ойының ұшқырлығымен,
сезімін жеткізу дәрежесімен және жаңа бір құбылысты, жағдайды қабылдау,
сезу жаңалығымен өлшейді.
Дәстүрлі тәсілмен шығарма жаздырту оқушылардың мүмкіндіктерінің
көрінуіне толық жағдай бермейтіндігі және мазмұнының, сапасының төмендігі
жөнінде жиі айтылып жүр. Сол себепті де шығарманың орнына диктант,
мазмұндама жазу жұмысы кең орын алып келуі біз үшін жаңалық емес.
Л.В. Занковтың зерттеуінше, шығарманы жазуды меңгеру үшін олардың
жалпы дамуында ілгері басушылық болуы қажет.
Сөйтіп, оқушылардың шығармашылық қабілеттерінің жоғары дейгейде
жазылған шығармасын ұйымдастыру үшін екі топтағы шарттар қажет:
Біріншісі – оқушының толық дамуын қамтамасыз ететін дидактикалық
шарттың орындалуын талап етеді.
Екінші шарты -әдістемелік мазмұнында. Ал оқушылардың грамматикалық,
стилистикалық дағдыларды меңгеруді, шығарма тақырыптарын анықтауды және
солармен жұмыс ұйымдастыруды талап етеді.
Шығарма тақырыбы оның мазмұнын анықтайды, Сондықтан да әрбір жаңа
тақырып- бұл жаңа мазмұн. автор өз зерттеуінде тақырыптың екі негізгі тобын
анықтайды: өнімсіз және шығармашылық.
Бірінші топтағы тақырыптар бала тәжірибесінен бөлек бір құбылыстың
ашылуын немесе белгілі оқу пәні бойынша қарастырады. мысалы, Қоян туралы
мен не білемін? тақырыбында шығарма жазу да қоян туралы бар біліммен
жұмысты жазып шығу өнімсіз деңгейге сәйкес. Ал осы тақырыпқа ұқсас
келетінҚояндар суда өмір сүре ала ма? тақырыбындағы жұмыс өзгеше қарауды
талап етеді. Себебі тек қоян туралы білетін біліммен, мағлұматпен шектелуге
болмайды. Берілген сұраққа жауап беру үшін оқушы тірі табиғат пен өлі
табиғатты, табиғаттың байланысын, ортасы мен оның тамақтану қабілетін
байланыстыра қарастырады. Бұл жұмыста оқушы қоян туралы бар білетініне
сүйене отырып, салыстыру, дәлелдеу, нәтиже шығару сияқты жұмыстарды
орындауы тиіс, яғни шығармашылық түрлері бастауыш мектеп оқушыларына
ешқандай қиындық келтірмейді. Екнші топтағы, яғни шығармашылық бағыттағы
шығармалар әртүрлі деңгейдегі жұмыстар болуы мүмкін. Мысалы, оқушы Қояндар
суда өмір сүре ала ма?, Қасқыр мен мысықтың арасында қандай ұқсастық,
айырмашылық бар? деген тақырыпта шығарма жазуда бір оқу пәнінің ішіндегі
бөлек тараулардың байланысын ашуға машықтанады. Сондай-ақ әртүрлі пәндер
арасындағы байланысты ашуға көмектеседі. Мысалы, математика пәні мен
дуниетану немесе әдеп, сурет, ән сабақтарынынң арасындағы материалдарға
негізделген болуы мүмкін. Ал Тіл адамдарға не үшін қажет?, Менің
айналамдағы орта, Жақсылық, мырзалық деген не? деген тақырыптардағы
шығармалар оқушыдан жоғары дәрежедегі ақыл-ой белсенділігін, яғни бар
мағлұмат деректерін, білімдерін сұрыптай отырып өз тәжірибелеріне,
бақылауларына сүйену негізінде баяндауларын талап етеді.
Шығармашылық бағыттағы шығармаларды жазуда ескеретін негізгі
мәселелер:
1) Олардың мазмұнының оқушы білімі мен тәжірибесіне сай келуі.
2) тақырып таңдауда еркіндік беру, өйткені оқушыға қай тақырып жеңіл
және таныс, сол бағытта өз ойын еркін және толық жеткізе алады.
Шығарманың тақырыптары оқушыларға өздерінің жақсы білетін жақтарын ашып
көрсетуге ғана емес, сонымен бірге әлі де болса толвқ қалыптаса қоймаған
жетіспейтін жақтарын да одан әрі дамытуға мүмкіндік беруі тиіс. Мысалы,
мысық пен күшік, Аңдар орманда қалай қыстайды?, адамның нерв жүйесі
сияқты тақырыптар, олардың шығармашылық елестеулерінің көрініп, көркем
бейнені суреттей білуіне көмектесе отырып, логикалық ойлау, есіне сақтау,
елестету қабілеттерінің жете дамуына көмектеседі. Оқушылардың жеке
қабілетін дамытуда көркем әдебиет жанрын, шығарма мазмұнын таңдауда үлкен
еркіндік беру өте тиімді. Бұл бағытта, мысалы, ормандағы көктем атты
тақырыпты алуға болады. Мұны оқушылар ертегі жанры, ғылыми-публицистикалық
мақала және көркем әңгіме есебінде аша біледі. Ал Әрқашан күн сөнбесін
атты тақырыптағы шығарма мазмұнын оқушылардың алуан түрлі бағытта ашуларына
болады. Мысалы, дүниетану пәні негізінде жинақталғанбілімдері арқылы күнді
жұлдызға теңей отырып, бар тіршілік үшін маңызын жазса, екіншілері пәннен
тыс мазмұннан, яғни халықтар достығы, ынтымақтығы және бейбітшілік үшін
күресін ашады. Шығармашылық бағыттағы жұмысттың жалпы тақырыбының өзі
оқушыларды қызықтыратындай, олардың көңіл-күйін көтеретіндей болуы тиіс.
Сонымен қатар ең алдымен, оқушының ақыл-ойына әсер ете отырып, кез келге
затқа сын көзбен қарай білуге, бағалай білуге үйрету негізінде оның ішкі
жан дүниесіне сезіміне де әсер етіп, қозғауы қажет. Жүргізілген зерттеу
бойынша балалар әсіресе ертегілер жанрындағы Бұлт пен Күн туралы ертегі,
Жер бетіндегі жас туралы ертегі және сұрақтүрінде берілген Ертегі
адамдырға не үшін керек?, Ағаштар неліктен өседі?, Ойыншықтар адамдар
үшін неге керек? сияқты тақырыптарды өте қызыға орындайды. Жалпы, бұл
дамыта оқыту жүйесіне құрылған әдеби шығармашылық жұмыстардың басты
құндылығы –мектепте және мектептен тыс алатын білімін бекіте білуге,
жалпылай отырып қорытындылауға үйретуі болып табылады.
1.2 Оқыту барысындағы жаңа педагогикалық технологияларды пайдаланудың
мүмкіндіктері.
Тәрбие- педагогикалық процесте өте маңызды, әрі күрделі де ұзақ
мерзімді қажет ететін құрамдас бөлігі екендігі мәлім. Олай болса,
оқушылардың сабақтан тыс уақытын тиімді ұйымдастыру, тәрбиелік шаралардың
нәтижесін артыру одан да күрделі мәселе.
Әр саладағы ғылымды меңгеру, әдетте , сол ғылымның пайда болуы мен
дамуы, оның зерттейтін проблемаларын анықтап, түсінуден басталады. Шынында
да әр ғылым саласы өз тарихына, зерттелуі тиіс және сол ғылымның теориялық
негізін түсінуге жәрдемдесетін табиғи немесе қоғамдық құбылыстардың нақты
аймағына ие. Бұл тұрғыдан көпке мәлім Барша заттың бастауын тапсаң, көп
нәрсе түсінерсің,- деген қанатты сөзде терең мағына бар.
Еліміз егемендік алып, өз алдына дербес мемлекет ретінде шаңырақ
көтергеннен бері уақытта шешімі толық табылуға тиісті әлеуметтік саяси
саладағы бір басты мәселе, ол мемлекеттік тіл – қазақ тілін дамыту.
Тоқырау жылдарында ата- дәстүрімізден, тілімізден, дінімізден рухани
асыл қазыналарымыздың көбінен, ұлттық тәлім-тәрбиеден, әдет-ғұрыптарымыздан
көз жазып қалдық. Осындай қилы заманды бастан кешсек те, біздер, бастауыш
сынып мұғалімдері жас ұрпаққа білім беруде, ана тілін үйретуді, тілімізді
дамытуды жөн көрдік.
Бастауыш білім мазмұнын жаңартудағы тың міндеттердің бірі- жас
баланың оқуға қызығушылығын, ынтасын арттыру, мектепке деген сенімін
нығайту, яғни оның психо-физиологиялық ерекшелігін ескере отырып, тәрбиелеу
және дамыта оқыту.
Психология ғылымының докторы, профессор Ш.А. Аманашвили былай деген:
Балалар қиялдауды сүюі және білуі тиіс. Ал біз үлкендер, мұғалім-
тәрбиешілер- олардың қиялдау қабілетін дамыта білуіміз керек. Қиял- бүгін
біз нығайтатын, ертең біздің балаларымыз нығайтуға тура келетін шындықтың
белгісі. Баланы тәрбиелеу, шындығында баладағы өмірді тәрбиелеуді
білдіреді. Мұғалім баланы емес, баладағы өмірді тәрбиелеуі тиіс.
Жаңа оқыту технологиялары заман талабына сай оқущылардың ақыл- ойын,
ерік-жігерін, шығармашылық қабілетін дамытып, білімге деген қызығушылығын
арттыру жолдарын ұйымдастыруға көмектеседі.
Қоғам дамуының ең бір басты талабы – шығармашыл тұлға тәрбиелеу.
Адамдар күнделікті қардай борап тұрған ақпараттың барлығын есте
сақтауы мүмкін емес. Сондықтан білім беру жүйесін өзгертіп отыру керек.
Шығармашыл тұлғаны тек қана шығармашыл тұлға тәрбиелей алады. Сондықтан
мұғалім әрқашан ізденісте болып жаңашыл педагогтардың тәжірибесін оқып-
біліп, үйреніп, өз жұмысында қолдана білу керек. Жалпы орта білім беру
жүйесінің ең алғашқы сатысы – бастауыш сынып.
Сондықтан оқушыға белгілі бір көлемде білім, білік, дағдыларды
меңгертумен бірге, адам, отбасы, табиғат, қоғам, айналаны қоршаған туралы
танымын қалыптастыру, оның жеке басының қасиеттерін жан-жақты дамыту
заманымыздың талабы болып отыр.
Болашақтың кепілі- баланы жан-жақты дамыта оқыту дегеніміз- оқыту
мақсаттары, міндеттері, мазмұны, әдістері баланың даму заңдылықтарына
сәкестендірілген жүйе. Оқытудың бала дамуында ролі ерекше. Педагогика-
бала дамуының кешегі емес, болашағы үшін қажет. Осы ереже кезінде Л.В.
Занковтың басшылығымен 1960-1980 жылдары зерттеулер жүргізілген. Дамыта
оқыту жүйесінде оқыту мен тәрбие жұмысы қатар жүргізілген.
Л.В. Занков жасаған жүйе бойынша мұғалім күнделікті сабақтарда баланың
жан-жақта дамуын қамтамасыз ету керек.
Барлық оқушыларды дамтыа оқыту, мұғалім яғни барлық оқушылардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ 3 бет
1-бөлім Қазіргі оқу-тәрбие жүйесіндегі оқытудың
педагогикалық– психологиялық негіздері _ _ _ _ _ _ _ _
_11 бет
1.1. Сабақ жүйесінде оқушылардың ойлау
қабілетін дамытудың алғы шарттары _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ 14 бет
1.2. Оқыту барысындағы жаңа педагогикалық
психологияларды пайдаланудың мүмкіндіктері_ _ _ _ _ _
23 бет
1.3. Жазба және дамыта оқыту негізінде оқушылардың
ойлау қабілетін дамытудың жолдары _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_34 бет
2-бөлім Жазба жұмыстары арқылы оқушылардың
ойлау қабілетін дамытудың жолдары мен өткізілген
эксперимент жұмыстарының нәтижесі _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_37 бет
2.1. Оқушылардың шығармашылық қабілетін
дамыта отырып, қызығушылықтарын
арттырудың жолдары _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ 39 бет
2.2. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту
барысындағы эксперименттік-тәжірибе
жұмыстарының қорытындылары _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_54 бет
Қорытынды _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
74 бет
Пайданылған әдебиеттер_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 79
бет
Қосымша
Кіріспе
Жаңа оқыту технологияларының мәні шығармашылық қаблет, дербестік,
іздемпаздықтың дамуы үшін жағдай жасау.
Баланың білімін тереңдетуде шығармашылығын, еңбекке қызығушылығы мен
ой-өрісін кеңейтіп, талғам деңгейін жоғарлату барысында жаңа оқыту
технологияларының алатын орны ерекше.
Жаңа технологиялар баланы үйретуі ғана емес, өзіндік ой-пікірі бар,
жан-жақты дамыған дара тұлға дәрежесіне дейін тәрбиелеуді мұрат тұтады.
Сабақтың тиімділігін арттыру үшін, қазіргі заман талабына сай
міндеттерді орындау керек. әрбір сабақта білім беру және тәбиелеу
мақсаттарының бірлігі сақталуы қажет.
Белгілі білімді баяндай отырып, оқушылардың ойлау қабілетін және
қоршаған ортамен қарым-қатынасын, мінез-құлық дағдыларын, тұлғалық
қабілетін дамыту керек. Сабаққа қойылатын талаптардың бірі оның
құрылымдылық сәйкестігі болып табылады. Әрбір кезеңдерінде оқытудың әр
алуан әдістері мен тәсілдерін пайдалану оқушылардың танымдық қабілетін,
логикалық ойлауын, қиялын, есте сақтау, өздік жұмысын, белсенділігін және
оқыту мен өмірдің ғылымилығы мен байланысына жауап беру керек.
Жазба жұмыстары арқылы оқушылардың ойын айқын жеткізе білуі,
біліктерін, каллиграфиялық дағдыларын тиімді меңгеруге үйренеді.Сөздің
құдіретін, сөйлеудегі және жазудағы керемет сезім тіршілігін сезініп, ана
тілінің жұмбақ сырларын біліп, сөйлеу өнерін игеруге талпынады.
Осы мақсатта мен өзімнің бастауыш сыныпта қазігі өмір талабы –
оқушыларды іздендіру, сол арқылы өз беттерімен еңбектенуге дағдыландырамын.
Оқушылардың тіл байлығы молайса, ой қабілеті шынықса, білім көлемдері
де артады, тереңдейді, сапалы, тиянақты болады.
Мен осы орайда сабақтарымда қолданып жүрген дидактикалық
материалдарыма тоқталғым келеді.
Жазба жұмысы арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытудағы жұмыс
түрлері:
1. Оқушыларға кейбір сөздер қалдырылып кеткен мәтін беріледі.
Біздің үй ... жақын. Тау аласалау. Таудың бетіне ну ... өскен. Ағаш
арасында неше түрлі ... болады. Олар ... жәндіктерді теріп жейді. Құстарға
тимеу керек. Құстар ... пайдалы.
Сол сөздерді мағынасы бойынша тауып, орнына қойып, жазу керек.
2. Тыныс белгілері қойылмаған мәтін даярлап, оқушыларға ұсыну. Олар
жігін ажыратып тыныс белгісін қояды. Мәтіндер әр түрлі жанрда болады ( қара
сөз, өлең, мақал-мәтел т.б. )
Мысалы: Арман орманнан саңырауқұлақ теріп жүр еді кенет бұта түбіндегі
жапырақтар қозғалғандай болды бала қорқып кетті бұл кірпі еді.
3. Бір шумақ өлеңнің жолдарын ауыстырып қоямын, мазмұнына қарай әр
жолды орнына қойып, өлеңді дұрыс құрастыру керек.
Жонып, қырнап, сүргілеп,
Қараторғай келер деп,
Ұңғылайды, қашайды!
Ұяны өзі жасайды.
4. Бір тақырыпқа байланысты белгілі сұрақтар жазып қоямын.
Сол сұрақтарға жауап беру арқылы әңгіме құрастырады және ат қояды.
5. Тиісті тақырыбқа байланысты әңгіменің 2-3 сөйлемін бастап жазып
қоямын. Сол әңгімені жалғастырып аяқтау қажет.
6. Мәтін беріледі. Сол мәтіннің жанрын айырып, басты кейіпкерлерді
тауып, мінездеме беруге, жоспар құруға үйретемін.
7. Тақтаға әріптердің орындарын ауыстырылыпберілген сөздерді жазамын.
Олардан мағыналы сөздер құрастыру керек.
Мысалы: Тано – Отан, қақаз – қазақ, Атанас – Астана, т.б.
8. Буын ұйқасын тап:
Қа – қа – алтын сақа,
Ра – ра – шашыңды тара,
У – у – көгілдір ту,
Ба – са – қара маса.
9. Сөз ұйқасы бойынша өлең құрастырамыз:
------------------------- жайнаймыз,
------------------------- ойнаймыз,
------------------------- сайраймыз,
------------------------- қайнаймыз.
10. Сөз құрау Берілген ұзын сөзден мағыналы бірнеше сөздер
құрастыру. Мысалы: қолшатыр – қол, ат, шар, шал, шатыр, лақ. т.б.
11. Баспалдақтан түсу. Бұл әдісте берілген сөзден бір әріп аша
отырып, (немесе қоса отырып) жаңа мағыналы сөздер жасау.
Мысалы: шотан орақ су
отан ора асу
тан ор тасу
ан атасу
12. Оқушылардың сауатты қатесіз жазу дағдыларын қалыптастыру
мақсатында сабақта орфографиялық үлестірмелермен жұмыс
істеу қолға қойылған.
Үлестірмеде сөздің дұрыс жазылуының бірнеше нұсқасы беріледі. Оқушылар
дұрысын таңдап алып, жазу керек.
Мысалы: шоф (ое)р
Тұ (йая) қ
Аспа (зс)шы
Ж (ыйи)налыс
Клу (пб) т.б.
Жоғарыда баяндалған дидактикалық тапсырмаларды орындау негізінде оқушылар
ізденгіштікке,тапқырлыққа, қысқасы, шығармашылықпен жұмыс істеуге
дағдыланады.
Тақырыбы. Сүт қалай ұйықтады? (Оспанхан Әубәкіров)
Сабақтың мақсаттары. а) Білімділігі. Оқушыларды мысал мазмұнымен таныстыру.
Мысалдағы негізгі ойды, идеяны ұғындыру. Өз ойына қорытынды жасай білуге
дағдыландыру.
ә) Дамытушылығы. Оқу мен жазу арқылы ойлау қабілеттерін дамыту.
Мысал ертедегі сүт ұйып қапты, сүт іріп қапты, айран ашыпты, айран
бықырапты т.б. сөз тіркестерін пайдалана отырып, оқушылардың байланыстыра
сөйлеу дағдыларын жетілдіру.
б) Тәрбилігі.Ұлттық тағам түрлерін, олардың пайдасын, жасалу
жолдарын білгізе отырып, асты қадірлеу, дұрыс тамақтану мәдениеттілігіне
үйрету. Жақсы мен жаман әдет-қылықтарды ажырата білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі. Жаңа білім беру.
Сабақтың әдісі. Сұрақ-жауап, ой қозғау, бес жолды өлең құрастыру, топпен
жұмыс, Венн диаграммасы.
Сабақтың көрнекілігі. Сюжетті суреттер, үнтаспа, сөзжұмбақ, танымдық
тапсырмалар.
Сабақтың барысы.
а) Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды түгелдеу, назарларын сабаққа аудару.
ә) Оқушыларды топқа бөлу.
Үй тапсырмасын сұрау.
Үй тапсырмасын төрт топқа, төрт түрлі тапсырма беру арқылы тексеремін.
1 топ а) Ш.Смаханұлы кім?
ә) Мысалдың басқа көркем шығармалардан қандай айырмашылығы бар?
б) Мысал неліктен Тәкаппар деп аталған?
в) Мысалды оқиға желісіне қарай қандай бөліктерге бөлуге болады?
2топ Балықтың мақтануыбөлімін мәнерлеп оқып,мазмұнын әңгімелейді.
3топ Балықтың құрылыққа тап болуы бөлімін оқып, мазмұнын әңгімелейді.
4топ Өкініш бөлімін оқып, мазмұнын әңгімелейді.
Негізгі бөлім-жаңа сабақ
Ассоциация әдісі.-Балалар,біздер өткен сабақтан қандай жаман әдеттерден
аулақ болу керектігін білдік және қандай жаман әдеттерді білеміз?
Еріншек тәкаппар
мақтаншақ
өркөкiрек өсек
Жалқаулық ұйқышылдық тәртіпсіз
Ой қозғау әдісі. Жаман әдеттің бірі- ұйқышылдық екен,неге? (жұптасып жұмыс
жасатамын)
Талапсыз
Сабақтан кешігеді
Жігерсіз Жұмысы өнбейді
Балалардың пікірін білемін,сөйлетемін.
Бүгінгі оқитын ертегі осы кереғар қасиеттің төңірегінде құрылғаны туралы
жаңа сабаққа дайындық әңгімесін жүргіземін.
1) Автор туралы әңгімелеу. Оспанхан Әубәкіров-сықықшы,оның шығармаларында
қоғамға жат қылықтар өткір тілмен сыналады.
2) Үнтаспадан ертегіні тыңдату.
3) Өз беттерінше мысалды оқыту.
4) Топтарды орталықтарға бөлу
1топ Оқу-жазу орталығы.Бірінші тапсырма бойынша әр оқушыға топ жетекшісі
жеке тапсырмаларды бөліп береді.
а) Ертегіні мәнерлеп оқы.
ә) Ертегідегі негізгі ойды білдіретін жолды тап.
б) Шығарма жаз
в) Өлең құрастыр
2топ Математика орталығы. Бірінші тапсырма бойынша әр оқушыға топ
жетекшісі жеке тапсырмаларды бөліп береді.
а) Ертегідегі тыныс белгілерді анықтау (,,”,!?)
ә) Ертегіде қанша сөз, сөйлем бар?
б) Венн диагроммасы.
Тәкаппар Сүт
қалай ұйықтады?
в) Ертегіден елдің сөзін тауып, әуеніне сай оқы.
г) Есепті шығар. Бірінші ыдыста 15 литр сүт бар,екінші ыдыста 6 литр
кем.Екі ыдыста неше литр бар?
3 топ Ғылыми орталық. Бірінші тапсырма бойынша әр оқушыға топ жетекшісі
жеке тапсырмаларды бөліп береді.
а) Ертегідегі сүттің әрекетін әңгімеле.
ә) Тақырыптағы кейіпкерлерді ата, мінездеме бер.
б) Ұйықтады сөзіне дыбыстық талдау жаса.
4 топ Өнерорталығы. Бірінші тапсырма бойынша әр оқушыға топ жетекшісі
жеке тапсырмаларды бөліп береді.
а) Сюжетті сурет бойынша әңгімеле
ә) Тақырыптың ішінен мақалды тауып, мәнін аш.
б) Көрініс көрсету.
в) Ермек сазбен жұмыс.
г) Сергіту сәтін ұйымдастыру.
Ақ сиырдың сүтін іш,
Ақ сүт бередi саған күш
Шым-шым мөлдір суға түс,
Тұмау тисе қуа түс.
(Түрлі қимылдық жаттығулар жасату.)
Әр топ тптаса отырып №2 тапсырмаларын орындайды.
1-топ тапсырмасы.Тақырыпқа қатысты ырым-тыйым сөздерді тап.
А)малды басқа ұрма
ә) ақты жерге төкпе
б) құрықты аттама
в) малды теппе
г) сауылған сүттің бетін ашық қоюға болмайды.Беті ашық қалса,шаң-тозаң
немесе улы жәндіктер түсіп кетіп,сүтті бүлдіреді.
2 – топ тапсырмасы. Сиыр амлын жасына қарай қалай атайды?
1 2
1. Мал атасы. Сұйық,ақ түсті,тәтті,ұйыйтын қасиеті бар
2. Мал төлдері Шопан ата,Зеңгі баба,Шекшек ата,Қамбар
3. Сүттің қасиеті ата,Ойсыл қара
4. Малдың сүйікті асы Жоңышқа,жаңқа,жусан
5. Мал кеселі Шопан,жылқышы.бақташы,түйеші
6. Малдың пайдасы Қозы,бұзау,лақ,бота,құлын
7. Кім бағады? Аусыл,қарасан,сары ауру,өкпе
Еті,сүті,терісі,жүні
Сөз жұмбақ шешу көлденеңінен.
1.Сөреге кептіріп жайған не? (құрт)
2.Кілегей шайқап алған не? (май)
3.Күбіге күйіп піскен не? (қымыз)
4.Ұйытып қойып ішкен не? (айран)
5.Сүт бетінен алған не? (қаймақ)
Т
А
М
А
Қ
Осы тағамдардың адам денсаулығына келтіретін пайдасы туралы, тамақ ішкенде
дастарқан басындағы әдептілік Кісіге қарап есінеме, есіней қалсаң,аузыңды
қолыңмен қалқала т.б. Әдептілік жайлы әңгімелету арқылы сабақты қорыту.
Топтарды өзара бір-біріне бағалату.
Үй тапсырмасы. Сүттен әзірленетін тағамдардың атын жазып келу, ертегіден
оқиға желісін байқап, дұрыс сапалы түрде мәнерлеп оқу.
Оқушылардың болашақта жан –жақты дамыған,іскер білімді, мәдениетті, еңбек
сүйгішазамат болып дамуына ең басты жауапкершілік мұғалімге жүктеледі.
Сондықтан осы міндетті дұрыстап атқару жолында маңдай терін аямай төгу-әр
ұстаздың міндеті.
Зерттеудің тақырыбы: Жазба жұмыстары аркылы оқушылардың
ойлау қабілетін дамыту.
Өзектілігі. Тәрбие-педагогикалық процесте өте маңызды әрі
күрделі де ұзақ мерзімді қажет ететін құрамдас бөлігі екендігі мәлім. Олай
болса оқушылардың сабақтан тыс уақытын тиімді ұйымдастыру, тәрбиелік
шаралардың нәтижесін арттыру одан да күрделі мәселе.
Оқушылардың жазба жұмыстары арқылы ойлау қабілеттерін арттыру.
Зерттеудің объектісі. Бастауыш мектеп оқушыларының оқыту процесіндегі
бағалануларының психологиялық ерекшеліктері.
Зерттеу пәні. Оқыту процесін оқушының танымдық біріккен диалогтық
(оқытушы – оқушы) белсенді оқыту әдістері мен мотивацияны қалыптастыру
арқылы бағалау.
Зерттеудің мақсаты. Бастауыш білім мазмұнын жаңартудағы міндеттердің
бірі жас баланың оқуға қызығушылығын, ынтасын арттыру, мектепке деген
сенімін нығайту, яғни оның психо-физиологиялық ерекшелігін ескере отырып,
тәрбиелеу және жазба жұмыстары арқылы ойлау қабілеттерін дамыту.
Психология ғылымының докторы, профессор Ш.А.Аманашвили былай деген
Балалар қиялдауды сүюі және білуі тиіс.Ал біз үлкендер, мұғалім-
тәрбиешілер олардың қиялдау қабілетін және жазба жұмыстары арқылы ойлау
қабілетін дамыта білуіміз керек.
Жаңа оқыту технологиялары заман талабына сай оқушылардың ақыл-ойын,
еркін-жігерін, шығармашылық қабілетін дамытып, білімге деген қызығушылығын
арттыру жолдарын ұйымдастыруға көмектеседі.
Зерттеудің міндеттері.
1. Оқыту процесіндегі бағалауды арнайы бағдарлама арқылы оқушылардың
танымдық іс-әрекетіне тиімділік әсерін анықтау.
2. Бастауыш мектеп оқушыларының оқу әрекетін бағалау әдістері келесі
әдістемелер көмегімен анықталады: Л.Н. Засоринаның жазбаша
тіл шеберлігін анықтау әдістемесі және жазбаша сөйлеудің психографологиялық
сипаттамасының әдістемесі.
Зерттеу болжамы. Барлық оқушыларды жазба жұмыстары арқылы ойлау
қабілетін дамыту, яғни барлық оқушылардың жалпы дамуына бағытталған жүйелі
жұмыс істеу керек. Соның ішінде нашар оқитын оқушылармен қосымша жұмыс
жүргізгенде жаттығулардың санын көбейту арқылы, жаттандылықпен белгілі бір
нәтижеге жетуге тырысады. Ал бірі олардың дамуын тежеп, тек үлгермеушілігін
көбейтеді.
Оқыту барысында дәстүрлі оқулықтармен де, оқушыларға еркіндік беру
арқылы, шығармашылық жұмыстар арқылы жалпы дамыта оқытуға болады. Жазба
жұмыстары арқылы ойлау қабілетін дамыту нәтижесінде тек орындаушы ғана
емес, ерік-жігері бар, ақыл-ойы дамыған, шығармашылық тұлға пайда болады.
Еліміздің болашағы жас ұрпақтардың қалымда екенін, бүгінгі ұстаздар,
осы мәселені еске сақтауымыз керек.
1. Қазіргі оқу-тәрбие жүйесіндегі оқытудың педагогикалық-психологиялық
негіздері
Қазіргі заманда білім беру әлеументтік құрылымның маңызды
элементтеріне айналды. Дүниежүзінде білімнің рөлі артып отыр. Қазір әр
елдің өзіндік білім беру жүйесі бар. Бірақ, ол әлем халықтарының білім
берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан
Республикасындағы үлкен өзгерістер білім беру саласында қамтуы маңызды іс
шара болып табылады.
Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен
дағдымашыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік
және кәсіби біліктілікке-ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды
пайдалану, жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және
жұмыс істеу болып табылады.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі әлемде болып жатқан
өзгерістермен онша үндеспей отыр. Қазір педагогикалық қоғамдастықтың
алдында білім берудің жаңа модемін құрудың, сынақтан өткізу мен енгізудің
ауқымды міндеттері тұр, оның жүйесінің негізгі ұстанымдары Қазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында
көрсетілген.
Тұжырымдама мақсаты әлемдегі білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған
және жеке тұлға мен қоғам қажеттілігін қанағаттандыратын көп деңгейлі
үздіксіз білім берудің ұлттық модемін қалыптастыру үшін білім беруді
дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу болып табылады.
Білім берудің деңгейлері мен мазмұны Қазақстанның білім беру жүйесінде
жүйелі өзгерістер әкелмек. Тұжырымдамада білім беру жүйесі мектепке дейінгі
тәрбие мен оқыту, орта білім беру деңгейлері әлемдік білім беру
кеңістігінің тәжірибелеріне сай жүйеленген. Бұл жүйелердің толық жүйеге
асуы үздіксіз білім беру жүйесін дамытуға зор мүмкіндік туғызады.
Білім беруді дамыту тұжырымдамасының орта білім беруге байланысты
кейбір міндеттеріне азаматтық, адамның құқықтары, бостандықтарына құрметпен
қарау, білім сапасын түпкілікті бағалаудың субъективтік факторларының
әсерін азайту, оқушылардың сапалы білім алуға, функционалдық сауаттылыққа,
ал мұғалімдердің біліктілігі мен педагогикалық шеберлігін арттыруға деген
уәндемелерін арттыру, денсаулық сақтайтын және ақпараттық технологияларды
енгізу т.б.
Қойылған міндеттерді іске асыру үшін:
1) білім берудің мазмұнын орталық білімнен біліктілік мазмұнына
қарай (нәтижеге бағдарланған білім беру) өзгерту;
2) білім берудің мазмұнын дүниені тұтастай қабылдауды қамтамасыз
ететін: тіл мен әдебиет, адамтану, математика, информатика,
жаратылыстану, өнер, технология, дене тәрбиесі сияқты білім
беру салалары арқылы іске асыру;
3) оқушылардың жеке қабілеттері мен қажеттіліктеріне сәйкес
жоғарғы сатыдағы бейімділік және кәсіптік бағдарлы оқыту
жүйесін құру;
4) білікті жұмысшы кадрларын, техникалық қызмет көрсету
еңбегінің және мамандардың даярлануы кәсіптік білім беру
бағдарламаларының құрылымы мен мазмұнын жаңарту;
5) техникалық және кәсіптік білім беруді сапалы ұйымдастыру
үшін ынталандырудың және жұмыс берушілердің қаражаттарын
тартудың нормативтік және құқықтық тетіктерін әзірлеу.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде
мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін
меңгеруі – маңызды мәселелердің бірі.
Бүгінгі таңда Қазақстанда Ш.Қалапованың, Ж.Қараевтің, Ш.Таубаеваның,
М.Жанпеисованың т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа
технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың Қазақстан-2030Қазақстан халқына арналған
жолдауында Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты
да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады.
қабілеттерін арттыруға өз үлесін қосады.
Жаңа технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асады: I
кезкең-оқып үйрену; II кезең – меңгеру; III кезең -өмірге ендіру; IY кезең
– дамыту.
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар
қажет:оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;оқушылардың
сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде қарастыру.Оның ғылыми-
әдістемелік, оқыту-әдістемелік,ұйымдастырушылық себептеріне үнемі таңдау
жасап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік
білім стандартымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру технологиясын қол
жеткізу, оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа
алу. Өйткені оқыту – тәрбиенің негізі.
Сондықтан оқыту да қоғамдыққұбылысқа жатады. Оқытудың екі түрлі
мағынасын қарауға болады.Бірінші –мектепте арнайы пәндерді оқыту, екінші -
өмірде оқыту, өмірге үйрету. Тәрбиелеу, оқыту – егіз ұғым. Оқыта отырып
тәрбиелейміз, тәрбиелей отырып оқытамыз.
Оқыту тәрбиеге қарағанда нақтылау. Оқыту үйрету арқылы іске асады. Бұл
оқытудың маңызы. Оқыту - тәбиенің құрамды бөлігі, қайнар көзі, жүйелі
түрі. Оқытудың инновациялық технология бойынша әдістемелік жүйесі, осы
мақсатта сапалы нәтижеге жеткізуге мүмкіндік беретін танымдық іс-әрекеттер
түрлерінің мазмұнымен тікелей байланысты.
Сондықтан инновациялық әдіс-тәсілдерді оқыту үрдісіне енгізу барысы
танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнын, белгілі деңгейде белсенділігін
көздейді. Осыекі үрдістің өзара сапалы нәтижесінде оқушының өз ісіне
сенімділігін, жауапкершілік сезімін, шығармашылық қабілеттілігін
қалыптастыру мақсатын жүзеге асыруға жағдай туғызатын оқытудың инновациялық
негізгі түрлері анықталады.
Оқу-тәрбие үрдісіне қолданылып, айтарлықтай нәтиже беріп жүген жаңа
педагогикалық технологиялар мыналар: дамыта отырып оқыту әдістемесі
(Л.Занков, В.Давыдов, Репин, Левин); оза отырып оқыту (С.Лысенкова); іс-
әрекетті бағалау (Шаталов); саралап оқыту ; шоғырландырып қарқынды оқыту
жүйесі, деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап оқыту
тезнологиясы, мәселелік оқыту және дистанциялық технологиясы
Оқытудың, білім беру тәжірибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі
арттырып отыруды талап етеді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибеде
педагогикалық үрдістің сапасын көтерудің бай тәжірибесі жинақталған.
Солардың бірі – педагогикалық үрдісті технологияландыру.
Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтік негізін
қалыптастыруды, білімді еңбекпен ұштастырып, іс-әрекеттің саналылығын
дамытады, мақсатты өмірсүруге ұмтылуға әсер етеді
Оқыту технологиясы-оқу бағдарламаларында қарастырылған алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін әдіс,құрал және түрлерінің
жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы.Сөйтіп, оқыту
технологиясында мазмұн, әдіс және құралдардың өзара байланысы мен
себептілігі жатыр, ол қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды
бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу
мұғалімның педагогикалық шеберлігіне байланысты.
Қазіргі заманғы оқыту техналогиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдер негізінде жассалынған дамытушы, жеке бағдарлы мақсатты технология
болып табылады.
Педагогикалық технология-оқушылардың жеке басын дамыту мен білім беру
мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс- әректтің жүйелі дамып
отыратын жобасы.
Сабақтарда оқытудың әр түлі технологиясын қолдануға болады.Әсірісе,
оқытудың компьютерлік технологиясын, программалап оқыту технологиясын,
дамыта оқыту технологиясын, оқытудың ынтымақтастық технологиясын қолдану
пайдалы екенін тәжірибе көрсетіп отыр.
Дамыта оқыту технологиясының (Л.С. Выготский, Л.В. Занков,
В.В. Давыдов, Д.Б Эльконин т.б) пікірінше, бұл технология жеке
тұлағаның барлық сапаларын тұтас сәйкестікте дамытуға бағытталған жүйе.
Оның нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне
көтерілуі көзделіп,соған лайықты жағдайлар жасалады.
Осыған орай оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастырудың маңызы
өте зор. Өйткені, сол арқылы оқушылардың іс-әрекеттің дербестігі артады.
1.1 Сабақ жүйесінде оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың алғы
шарттары.
Бұл туралы Ахмет Байтұрсыновтың пікірі бойынша бала білімді
тәжірибе арқылы өздігінен алуы керек. Мұғалімнің қызметі –оның білімнің,
шеберлігінің ұзақ жолды қысқарту үшін, керек білімді кешіктірмей, кезінде
беріп отыру үшін, балаға жұмысты әліне қарай шағындап беру мен бетін
белгілеген мақсатқа қарай түзеп отыру керек.
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының мән-мағынасы, осы ұйымдастырудың
тәсіл-амалдары туралы педагогикалық әдебиеттерде әр түрлі пікірлер
айтылады. Профессор Л.Г. Лембергтің пікірінше, оқушылардың өзіндік
жұмыстарын ұйымдастыру мына шарттарға байланысты: оқушылардың істейтін
жұмысының мақсатын айқын түсінуі; жұмыстың оқушылардың өз еркімен,
қалауымен орындауын көздеу керек. Оқушылардың өзіндік жұмыстарына тән
негізгі сипаттарды анықтап беру қажет. Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың
негізгі шарттары мыналар: мұғалімнің нақты тапсырмалар беруі, жұмысты
орындаудың және аяқтаудың уақытын белгілеуі, мұғалімнің басқаруымен
оқушылардың дербестігінің өзара байланысы олардың жұмысты өз еркімен және
қолдарымен істеуі оған әсер ететін мотивтер және т.б.
Оқушылардың өзіндік жұмысына мұғалімнің тапсырмасы бойынша, өздері
жоспар жасап істің тәсілін анықтап, оның нәтижесін бағалап орындайтын
жұмыстары жатады. Сонымен қатар, оқушылардың өзіндік жұмысының жоғары
түріне олардың өз еркімен жаңа амал-тәсілдер қолданып жасайтын
шығармашылық жұмыстары да жатады.
Оқушылардың таным әрекеті білім алу қажетімен ұштасады. Осыған орай
олардың дербестігі ең алдымен, белсенділікке байланысты, ол белсенділік
дербестікті қажет етеді, оқушылардың өздігінен істейтін әрекеті оның
белсенділігін арттырады. Бұл екі терминдер өзара ұқсас болғанымен,
олардың мазмұнында айырмашылық бар. Қысқаша айтқанда бұлар бір мағынадағы
ұғымдар емес. Белсенділік-дербестікке қарағанда мағынасы кең ұғым.
1.Оқытудағы тиімді тәсілдер.
Тірек сызбылар –оқу материалдағы негізгі ойды жинақтауға, сабақты
анық түсіну үшін жаттығу жұмысын жүргізуге. тақырыпты бекіту үшін
қолданылатын тиімді тәсілдерінің бірі.
мысалы, 2 сыныпта Егіншілік тақырыбын өткенкезде мына тірек сызбаны
пайдалануға болады
Бидай
адамға малға өндіріске
тағам азық шикізат
бидай
күнбағыс жүгері
күріш мақта қант
3 сыныпта Топырақ тақырыбын өткенде тәжірибе қорытындысы ретінде
мына сызбаны пайдалануға болады.
Топырақта
ауа құм
су саз
шірінді
3 сыныпта Судың қасиеттері тақырыбын өткенде қасиеттерін анықтау үшін
мына сызбаны пайдалануға болады.
иіссіз
түссіз
Су мөлдір
дәмсіз
Сонымен бірге, 2 сыныпта Ақ алтынды аймақ тақырыбын өткен кезде мақтадан
алынатын заттарға тірек сызба қолданылады.
Мақта
көрпе жіп мақта қағаз сабын
киіз мата малты
кілем киім
Сонымен бірге, дүниетану пәні бойынша тест алуға болады. Қазіргі кезде
оқушылардың білімін тексеруге тест әдісі барлық оқушы сұрақтың жауабын
жанама емес, нақты білетін болады. Тест ағылшынның бақылау деген сөзінен
шыққан. Сондықтан әр мұғалім оқушылардың білім дәрежесін, жас
ерекшеліктерін ескеріп өзі әзірлегені тиімді. Тесттің бірнеше түрінен
мысалдар, яғни үлгі ретінде көрсететін.
Бастауыш мектептегі инновациялық технология
Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі
қалыптасуда. Бұл процесс білім парадигмасының өзгеруімен қатар жүреді.
Білім берудегі ескі мазмұнның орнына жаңасы келуде. Ол балаға оқу
қызметінің субъектісі ретінде, өзін-өзі өзектілендіруге, өзін танытуға және
өзін-өзі жүзеге асыруға ұмтылатын дамушы тұлға ретінде қалыптастыруға
бағытталған. Рене Декарттың трактатында Өзін-өзі тану жолындағы еңдек – ең
құнды еңбек деп көрсетілген. Жоғарыда аталып кеткеннің бәрі өзін-өзі
танудың аспектілері. Мұндай жағдайда педагогикалық процестің маңызды
құрамы., оқу ісіндегі субъектілер мұғалім мен оқушының тұлғалық бағытталған
өзара әрекеті болып табылады. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға
баланыңбілім, білік, дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын
қойып отыр. Қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір ерекшелігі- баланың
тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы
АҚШ-та, Ұлыбританияда, Ресейде жүргізілген зерттеулерде оқытудың
технологиялық тәсілінің тиімділігі дәлелденген.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында оқыту формасын,
әдістерін, технологияларын таңдауда көпнұсқалық қағидасы бекітілген, білім
мекемелерінің педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға, педагогикалық
үрдісті кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгіменен құруға мүмкіндік
береді.
Бастауыш мектеп-оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы
баспалдағы. Сондықтан жоғарыда аталған мүмкіндіктерді жүзеге асыру,
тиімділігіне қарай пайдалану мұғалімнен үлкен шеберлікті талап етеді.
Осыған орай Абай ауданы Топар кентігіндегі қазақ орта мектебінің бастауыш
сыныптар бірлестігі мұғалімдерінің мақсаты: бастауыш мектептің
педагогикалық процесіндегі инновациялық технологияның тиімділігін арттыру.
Міндеттеріміз:
• Әр сабақта оқытудың интерактивті әдістерін қолдану.
• Әр оқушының психологиялық, физиологиялық, жеке-дара ерекшеліктерін
есекру.
• Міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейлерін
ашу.
• Инновациялық технологияларды сынау арқылы тиімділігін арттыру, мектеп
жағдайына бейімдеу.
Мазмұнына қарай біз өз іс-тәжірибемізде қарым-қатынастарды ізгілендіру
мен демократияландыру негізіндегі, оқушылардың іс-әрекеттерінің
белсенділігі мен тиімділігін арттыру, оқыту үрдісін басқару мен ұйымдастыру
тиімділігн арттыру, халық педагогикасының буындарын қолданамыз.
Бастауыш сынып мұғалімдері өз сабақтарында оқушылардың тілін
дамытуда,жазба жұмыстары ойлау қабілеттерін дамыту өздік жұмыс жасау, ел-
дағдыларын қалыптастыруда, өз ойларын еркін жеткізе алуға баулуда. Сабақта
Эльконин-Давыдовтың дамыта оқыту технологиясын қолданамыз. Қоғамдық-
гуманитарлық пәндерді өткенде Венн көрсетуін қолданамыз. Технологияларды
қолдана отырып оны сыныпқа бейімдеу мақсатымен психологиялық жағдаяттарды
ескереміз. Психологтардың дәлелдеуі бойынша сабақ басталған кездегі 1-4
минут аралығында оқушылар көп болғанда 60 ақпаратты қабылдай алатындығы
дәлелденген
Мысалы, 3-сыныпта Өткен өмірден бөлімін оқығанда оқушыларға бұл
бөлімдегі мәтіндерді түсінуге біраз қиындық туады. Өйткені күнделікті
тұрмыста кездеспейтін қиын сөздер өте көп. Сондықтан үй тапсырмасын сұрамас
бұрын жаңа тақырыпты меңгерту өте тиімді. Мұндай шешімге келу себебіміз
2001-2002 оқу жылында
2- сыныбтан ең алдымен үй тапсырмасы сұралып, содан кейін жаңа тақырып
түсіндірілген, ал 2002-2003 оқу жылында сәйкес 2-сыныпқа ең алдымен жаңа
тақырып түсіндіріліп, содан кейін үй тапсырмасы сұралғанда олардың білім
сапасы көтерілген. Бұл екі сыныпты салыстыру себебіміз олардың контингенті,
білім сапасы бірдей.
Оқушыларды алған білімдерін дәлелдеу, талдау, өз ойларын еркін жеткізе
білуге баулуда Кластер әдісі, бес жолдық өлең, Сезімнен шыққан өлең,
Текшелеу, Түртіп алу, Бақылау күнделігі стратегиялары қай сабақта
болсын тақырыпты ашуда көп септіктерін тигізеді.
Мысалы,
2-сыныпта жазған Елубаев Ермекбай санамағы :
Көлде бес қаз болыпты,
Үш үйрек ұшып келіпті
Жүзіп кетті екі қаз,
Енді санап көрейік,
Неше үйрек,
Неше қаз?
Тұрсынғалиева Назеркенің шығарған өлеңі (2-сынып) :
Әлемдегі ең қымбат,
Анашым ғой өзімнің
Ақ сүтін оның ақтайын,
Ақылын ойда сақтайын
2-сынып оқушысы Ережепов Айсұлтанның шығарған өлеңі:
Ой-ой-ой,
Мынау- семіз қой.
Кәрібаев Ермаханның шығарған жұмбағы:
Құлағы ұзын, қолы қысқа,
Ауыстырады терісін қыста. (қоян)
Айтмағанбет Тілектестің жазған әңгімесі.
Менің әкем жұмысқа тұрғаннан бері үйде өзгеріс болды. Әкем еңбек
ақысын алды. Жағдайымыз жақсарды. Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның
тіленбей - деген осы екен ғой.
Оқушылардың денсаулығына кері әсерін тигізбейтіндей, қайта тиімділігін
арттыра түсетін сергіту сәттерін жүргізу өз нәтижесін береді. Мысалы: Біз
психологтар Иеркс-Додсон-Хебб заңы негізінде сергіту сәттерін
пайдаланамыз.
Сабақтарымызда технологияларды қолданудың көрсеткіштері жоғарыда
аталған оқушылардың еңбектері болса, өлшемдері аралық және соңғы нәтижелер
мониторингі, оқушылар мен шығармашылық қабілетін дамыту барысында бастауыш
сынып мұғалімі Назирова А.А. Республикалық педагогикалық оқуларға өтті.
Оқушылардың өлеңдері, санамақтары, ребустары кітапшаларға жинақталды. Жаңа
буын оқулықтарын талдау барысында бастауыш сынып мұғалімдері Абай ауданынан
өтіп, Облыстық талдау жұмысында бірлестік жетекшісі болып, мектебіміздің
бастауыш сынып мұғалімі Бұланбаева Қ.Т. тағайындалды.
Қорыта келгенде, өзіңді қалай тануға болады? Тек әрекет жасау арқылы
ғана деп Гете айтқандай, жоғарыдағы технологияларды қолдану жұмыстарының
барлығы мұғалімдердің бастауыш сыныптағы оқушының тұлғалық қабілеттерін
айқындаудағы бірлескен және жеке іс-әрекеттерінің нәтижесі дегіміз келеді.
Заман ағысына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері өзгеріп отырады.
Бірақ, ең бастысы технологияларды тиімді, жүйелі қолдану керек.
Озат мұғалімдер оқыту әдістерін тиімді қолданудың тәсілдерін бастауыш
сыныптардың сабақтарында қолданып жүргенін байқауға болады. Оқыту
әдістерінің теориясы мен тәжірибесін білу қажет.
Оқыту әдісі- екі жақты үрдіс. Мұғалім баяндайды, әңгімелейді,
түсіндіреді, сонымен қатар заттарды немесе көрнекі құралдар мен техникалық
құралдарды көрсетеді. Оқушылар сол кезде тыңдайды, қызығады, қабылдайды,
бақылайды, ойланады және тағы басқа таным әрекеттерін жасайды. Мұғалім
оқыту әдісі арқылы оқушыларға білім беруде өзінің іс-әрекетін балалардың
таным әрекетіне басшылық етумен байланыстырады. Сонымен, оқу әдісі
дегеніміз оқушыларға білім беру және оларды дамыту мақсатында мұғалім мен
оқушылардың бірлесіп жасайтын қызметі мен қарым-қатынасының тәсіл-амалдары.
Сабақта берілетін оқу материалын оқушыларға жеткізу үшін
әртүрлі оқыту әдістерін қолдануға болады.Тіпті, бір мазмұндағы оқу
материалын түрлі әдістер арқылы оқушыларға ұғындыруға болады.
Мектептегі ең кең тараған оқыту әдісі- ол мұғалімнің ауызша
баяндауы. Бұл әдіс оқу үрдісінде жетекші рөл атқарады: барлық пәндерді
оқытуда және сабақтың түрлі кезеңдерінде әсіресе, жаңа материалды
түсіндіруде кеңінен орын алады. Сөз,-дейді, В.А Сухомлинский, -ең маңызды
педагогикалық құрал, оны еш нәрсемен ауыстыра алмайсың. Бастауыш сыныптың
мұғалімі-ең алдымен тіл маманы.
Бұл әдісті қолданғанда мұғалім оқушыларға білім берумен қатар
олардың таным белсендігін дамытуға (зейін, қабылдау, ойлау т.б үрдістерін)
байланысты әрекет жасайды. Мұғалім өзінің баяндауын басқа әдіс-тәсілдерімен
ұштастырады (бақылау, әңгіме, жазбаша және графикалық жұмыстардың
тәсілдері).
Мұғалім өзінің сөзін көрнекі бейнелермен байланыстырады: түрлі
көгнекі және техникалық құралдарды көгсету арқылы, сонымен қатар көркем
сөзді пайдалану арқылы. Мұғалімнің ауызша баяндауы сұрақтарды анық және
түсінікті етіп қоюды, проблемалы ситуация тудыратын етіп қоюды, баяндалатын
материалдың ең маңызды жерлерін айырып беруді, хабарлаудың жүйелі және
дәлелді болуын керек етеді.
Мұғалімнің сөзі әсерлі, тартымды, сенімді, сонымен қатар дауыс
ырғағы мен қимылы мәнерлі және бай болғаны қажет.
Мұғалім балалармен істес болады: егер олар бір нәрсені
түсінбесе, онда мұғалім шәкірттерді кінәламай, оларға дұрыс түсіндіре
алғаныүшін өін-өзі кінәлауы керек. Мұғалім балалармен сөйлескенде
ашуланбай, күйгелектенбей, сабырлылықпен сөйлеп, шұбаланқы сөздер мен
керексіз терминдерді қолданбастан, әрбір затты ықыласпен, қарапайым тілмен
түсіндіруі керек,-деген Ы.Алтынсарин.
Сабақта бір тақырыпты өтуде түрлі әдістерді қолданудың
тиімділігін озат мұғалімдердің іс-тәжірибесі көрсетіп отыр.
Бастауыш сатыда білім берудің жоғарыда көрсетілген түбегейлі мақсат-
міндеттерін жүзеге аысруда әр оқу пәніеің өз орны мен рөлі бар. Жаңа буын
оқулықтары оқушының қажетті білім алуына екі сөйлеуін дамыту, ойын жазбаша
сауатты жеткізу біліктерін қалыптастыруға, дүниені сөз немесе математикалық
өрнекетер арқылы бейнелеп қабылдауға, сондай-ақ танымдық, тәрбиелік,
дамытушылық мүмкіндіктерге жол ашады. Оқулықтардың мазмұны оқушының тіл
байлығын, тіл құбылысын, оның заңдылықтарын біршама бағдарлауға мүмкіндік
беретін, әдеби сауаттандырып, оның шығармашылығына жол ашатын оқушының
абстартылы ойлау элементтерін дамытуға көмектеседі. Мұның өзі білім
мазмұнының рөлін күшйтіп, орта сыныптарда оқушылардың ғылым негіздерін
нәтижелі зерделеуге дайындық деңгейін арттырады.
Жаңа буын оқулықтарымен оқыту барысында тілдік ерекшеліктердің бала
ұғымына лайық екендігі ескерілгені, берілген тапсырмалар біртіндеп
күрделенуі оқушылардың шығармашылық ойлауына мүмкіндік беретіні байқалады.
Оқулықтағы шартты белгімен көрсетілген арнайы тапсырмалар оқушының
шығармашылықпен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға жол ашады. Әрбір жаңа
тақырып оқушыны сол өтілгелі отырған тілдік ережелр мен түсініктерді саналы
түрде ұғынып, олардан өзі қорытынды жасайтындай материалдар мен тапсырмалар
іріктелген. Оқушының түсінгенін баянды ету үшін берілген ережеден кейінгі
жаттығулар да оқушының ойының тиянақты болуына ықпал етеді. Оқулықтағы тағы
бір жаңалық мұғалімдер үшін оқушының бойында қазақ халқының салт-дәстүрін
сіңіруде халық ауыз әдебиеті үлгілерінен мәтел, жұмбақ, жаңылтпаш мол
қамтылған. Оқушының ойлау қабілетін дамытуда оқулықтағы ребустар мен
сөзжұмбақтардың алатын орны ерекше.
Балалардың жазба жұмыстары арқылы ойлау қабілетін дамыту туралы
Мағжан Жұмабаевтың сөзімен алсақ: Ойлау-жанның өте бір терең ісі. Жас
балаға ойлау тым ауыр, сондықтан мұғалім баланың ойлауын өркендеткенде
сақтықпен басқыштап іс істеу керек. Оқулықтағы берілген тапсырмалар,
суретттер баланың жанына дұрыс әсер ететіндей, оқушының оқуға, білімге
деген ынта-ықыласы, құштарлығы болуы керек.
Жалпы орта білім беру жүйесінің іргетасы бастауышта білім беруден
басталады. Ол жалпы білім беру жүйесінің алғашқы маңызды сатысы. Бастауыш
сыныпта оқу мен психикалық дамуынаң негіздері қалыптасады. Жаңа буын
оқулықтарымен жұмыс істеу мұғалімдердің шығармашылықпен жұмыс істеуіне
оқушыларды жалпы білім берудің келесі сатысына дайындау мақсатын көздейді.
Дұрыс жауап таңдау тесті.
Мысалы, 2 сыныпта Жапырақ тақырыбын немесе өсімдіктердің мүшелері тарауы
бойынша өткенді бекіту үшін қолданылады.
1. Өсімдіктің жер асты мүшесін тап
а)сабақ б)гүл
ә)жапырақ в)тамыр
2. Өсімдіктің тыныс алу мүшесін тап.
а)тамыр б)жапырақ
ә)сабақ в)гүл
3.Өсімдік бөліктерінің ретін тап.
а) гүл б)сабақ
ә) жапырақ в)тамыр
4. Ағаш бөліктерін тап.
а)тамыр б)дің
ә)сабақ в)жапырақ
5. Ағаштың қай бөлігі жетіспейді?
а)тамыры б)діңі
ә)жапырағы в)жемісі
6. Өсімдіктің қай бөлігі жетіспейді?
а)сабағы б)гүлі
ә)жапырағы в)жемісі
Осындай тест сұрақтары арқылы оқушылардың білім деңгейлерін тексеруге
Дәстүрлі әдістеме мен дамыта оқыту әдістеменің ерекшелігі әсіресе,
шығарма жазу жұмысынан ерекше көрінеді.
Әлі күнге дейін мұғалімдер тәжірибесінде шығарманы тек оқыту объектісі
ретінде қарастыру орын алады, яғни қарапайым оқыту, үйрету үрдісімен тең
саналып келді.
Л.В. Занков балалар шығармасын баланың сыныпқа, мұғалімге өз ойын,
әсерін, пікірін, сезімін жеткізе білу деп қарастырады. автордың пікірінше,
онда табиғаттың әсем сұлулығы, адамның жан сұлулығы, оның еңбетегі, қарым-
қатынасындағы адамгершілік қасиеттері көрінеді және тәрбиеленеді. Сол
себепті де ол бала шығармасының құндылығын ақыл-ойының ұшқырлығымен,
сезімін жеткізу дәрежесімен және жаңа бір құбылысты, жағдайды қабылдау,
сезу жаңалығымен өлшейді.
Дәстүрлі тәсілмен шығарма жаздырту оқушылардың мүмкіндіктерінің
көрінуіне толық жағдай бермейтіндігі және мазмұнының, сапасының төмендігі
жөнінде жиі айтылып жүр. Сол себепті де шығарманың орнына диктант,
мазмұндама жазу жұмысы кең орын алып келуі біз үшін жаңалық емес.
Л.В. Занковтың зерттеуінше, шығарманы жазуды меңгеру үшін олардың
жалпы дамуында ілгері басушылық болуы қажет.
Сөйтіп, оқушылардың шығармашылық қабілеттерінің жоғары дейгейде
жазылған шығармасын ұйымдастыру үшін екі топтағы шарттар қажет:
Біріншісі – оқушының толық дамуын қамтамасыз ететін дидактикалық
шарттың орындалуын талап етеді.
Екінші шарты -әдістемелік мазмұнында. Ал оқушылардың грамматикалық,
стилистикалық дағдыларды меңгеруді, шығарма тақырыптарын анықтауды және
солармен жұмыс ұйымдастыруды талап етеді.
Шығарма тақырыбы оның мазмұнын анықтайды, Сондықтан да әрбір жаңа
тақырып- бұл жаңа мазмұн. автор өз зерттеуінде тақырыптың екі негізгі тобын
анықтайды: өнімсіз және шығармашылық.
Бірінші топтағы тақырыптар бала тәжірибесінен бөлек бір құбылыстың
ашылуын немесе белгілі оқу пәні бойынша қарастырады. мысалы, Қоян туралы
мен не білемін? тақырыбында шығарма жазу да қоян туралы бар біліммен
жұмысты жазып шығу өнімсіз деңгейге сәйкес. Ал осы тақырыпқа ұқсас
келетінҚояндар суда өмір сүре ала ма? тақырыбындағы жұмыс өзгеше қарауды
талап етеді. Себебі тек қоян туралы білетін біліммен, мағлұматпен шектелуге
болмайды. Берілген сұраққа жауап беру үшін оқушы тірі табиғат пен өлі
табиғатты, табиғаттың байланысын, ортасы мен оның тамақтану қабілетін
байланыстыра қарастырады. Бұл жұмыста оқушы қоян туралы бар білетініне
сүйене отырып, салыстыру, дәлелдеу, нәтиже шығару сияқты жұмыстарды
орындауы тиіс, яғни шығармашылық түрлері бастауыш мектеп оқушыларына
ешқандай қиындық келтірмейді. Екнші топтағы, яғни шығармашылық бағыттағы
шығармалар әртүрлі деңгейдегі жұмыстар болуы мүмкін. Мысалы, оқушы Қояндар
суда өмір сүре ала ма?, Қасқыр мен мысықтың арасында қандай ұқсастық,
айырмашылық бар? деген тақырыпта шығарма жазуда бір оқу пәнінің ішіндегі
бөлек тараулардың байланысын ашуға машықтанады. Сондай-ақ әртүрлі пәндер
арасындағы байланысты ашуға көмектеседі. Мысалы, математика пәні мен
дуниетану немесе әдеп, сурет, ән сабақтарынынң арасындағы материалдарға
негізделген болуы мүмкін. Ал Тіл адамдарға не үшін қажет?, Менің
айналамдағы орта, Жақсылық, мырзалық деген не? деген тақырыптардағы
шығармалар оқушыдан жоғары дәрежедегі ақыл-ой белсенділігін, яғни бар
мағлұмат деректерін, білімдерін сұрыптай отырып өз тәжірибелеріне,
бақылауларына сүйену негізінде баяндауларын талап етеді.
Шығармашылық бағыттағы шығармаларды жазуда ескеретін негізгі
мәселелер:
1) Олардың мазмұнының оқушы білімі мен тәжірибесіне сай келуі.
2) тақырып таңдауда еркіндік беру, өйткені оқушыға қай тақырып жеңіл
және таныс, сол бағытта өз ойын еркін және толық жеткізе алады.
Шығарманың тақырыптары оқушыларға өздерінің жақсы білетін жақтарын ашып
көрсетуге ғана емес, сонымен бірге әлі де болса толвқ қалыптаса қоймаған
жетіспейтін жақтарын да одан әрі дамытуға мүмкіндік беруі тиіс. Мысалы,
мысық пен күшік, Аңдар орманда қалай қыстайды?, адамның нерв жүйесі
сияқты тақырыптар, олардың шығармашылық елестеулерінің көрініп, көркем
бейнені суреттей білуіне көмектесе отырып, логикалық ойлау, есіне сақтау,
елестету қабілеттерінің жете дамуына көмектеседі. Оқушылардың жеке
қабілетін дамытуда көркем әдебиет жанрын, шығарма мазмұнын таңдауда үлкен
еркіндік беру өте тиімді. Бұл бағытта, мысалы, ормандағы көктем атты
тақырыпты алуға болады. Мұны оқушылар ертегі жанры, ғылыми-публицистикалық
мақала және көркем әңгіме есебінде аша біледі. Ал Әрқашан күн сөнбесін
атты тақырыптағы шығарма мазмұнын оқушылардың алуан түрлі бағытта ашуларына
болады. Мысалы, дүниетану пәні негізінде жинақталғанбілімдері арқылы күнді
жұлдызға теңей отырып, бар тіршілік үшін маңызын жазса, екіншілері пәннен
тыс мазмұннан, яғни халықтар достығы, ынтымақтығы және бейбітшілік үшін
күресін ашады. Шығармашылық бағыттағы жұмысттың жалпы тақырыбының өзі
оқушыларды қызықтыратындай, олардың көңіл-күйін көтеретіндей болуы тиіс.
Сонымен қатар ең алдымен, оқушының ақыл-ойына әсер ете отырып, кез келге
затқа сын көзбен қарай білуге, бағалай білуге үйрету негізінде оның ішкі
жан дүниесіне сезіміне де әсер етіп, қозғауы қажет. Жүргізілген зерттеу
бойынша балалар әсіресе ертегілер жанрындағы Бұлт пен Күн туралы ертегі,
Жер бетіндегі жас туралы ертегі және сұрақтүрінде берілген Ертегі
адамдырға не үшін керек?, Ағаштар неліктен өседі?, Ойыншықтар адамдар
үшін неге керек? сияқты тақырыптарды өте қызыға орындайды. Жалпы, бұл
дамыта оқыту жүйесіне құрылған әдеби шығармашылық жұмыстардың басты
құндылығы –мектепте және мектептен тыс алатын білімін бекіте білуге,
жалпылай отырып қорытындылауға үйретуі болып табылады.
1.2 Оқыту барысындағы жаңа педагогикалық технологияларды пайдаланудың
мүмкіндіктері.
Тәрбие- педагогикалық процесте өте маңызды, әрі күрделі де ұзақ
мерзімді қажет ететін құрамдас бөлігі екендігі мәлім. Олай болса,
оқушылардың сабақтан тыс уақытын тиімді ұйымдастыру, тәрбиелік шаралардың
нәтижесін артыру одан да күрделі мәселе.
Әр саладағы ғылымды меңгеру, әдетте , сол ғылымның пайда болуы мен
дамуы, оның зерттейтін проблемаларын анықтап, түсінуден басталады. Шынында
да әр ғылым саласы өз тарихына, зерттелуі тиіс және сол ғылымның теориялық
негізін түсінуге жәрдемдесетін табиғи немесе қоғамдық құбылыстардың нақты
аймағына ие. Бұл тұрғыдан көпке мәлім Барша заттың бастауын тапсаң, көп
нәрсе түсінерсің,- деген қанатты сөзде терең мағына бар.
Еліміз егемендік алып, өз алдына дербес мемлекет ретінде шаңырақ
көтергеннен бері уақытта шешімі толық табылуға тиісті әлеуметтік саяси
саладағы бір басты мәселе, ол мемлекеттік тіл – қазақ тілін дамыту.
Тоқырау жылдарында ата- дәстүрімізден, тілімізден, дінімізден рухани
асыл қазыналарымыздың көбінен, ұлттық тәлім-тәрбиеден, әдет-ғұрыптарымыздан
көз жазып қалдық. Осындай қилы заманды бастан кешсек те, біздер, бастауыш
сынып мұғалімдері жас ұрпаққа білім беруде, ана тілін үйретуді, тілімізді
дамытуды жөн көрдік.
Бастауыш білім мазмұнын жаңартудағы тың міндеттердің бірі- жас
баланың оқуға қызығушылығын, ынтасын арттыру, мектепке деген сенімін
нығайту, яғни оның психо-физиологиялық ерекшелігін ескере отырып, тәрбиелеу
және дамыта оқыту.
Психология ғылымының докторы, профессор Ш.А. Аманашвили былай деген:
Балалар қиялдауды сүюі және білуі тиіс. Ал біз үлкендер, мұғалім-
тәрбиешілер- олардың қиялдау қабілетін дамыта білуіміз керек. Қиял- бүгін
біз нығайтатын, ертең біздің балаларымыз нығайтуға тура келетін шындықтың
белгісі. Баланы тәрбиелеу, шындығында баладағы өмірді тәрбиелеуді
білдіреді. Мұғалім баланы емес, баладағы өмірді тәрбиелеуі тиіс.
Жаңа оқыту технологиялары заман талабына сай оқущылардың ақыл- ойын,
ерік-жігерін, шығармашылық қабілетін дамытып, білімге деген қызығушылығын
арттыру жолдарын ұйымдастыруға көмектеседі.
Қоғам дамуының ең бір басты талабы – шығармашыл тұлға тәрбиелеу.
Адамдар күнделікті қардай борап тұрған ақпараттың барлығын есте
сақтауы мүмкін емес. Сондықтан білім беру жүйесін өзгертіп отыру керек.
Шығармашыл тұлғаны тек қана шығармашыл тұлға тәрбиелей алады. Сондықтан
мұғалім әрқашан ізденісте болып жаңашыл педагогтардың тәжірибесін оқып-
біліп, үйреніп, өз жұмысында қолдана білу керек. Жалпы орта білім беру
жүйесінің ең алғашқы сатысы – бастауыш сынып.
Сондықтан оқушыға белгілі бір көлемде білім, білік, дағдыларды
меңгертумен бірге, адам, отбасы, табиғат, қоғам, айналаны қоршаған туралы
танымын қалыптастыру, оның жеке басының қасиеттерін жан-жақты дамыту
заманымыздың талабы болып отыр.
Болашақтың кепілі- баланы жан-жақты дамыта оқыту дегеніміз- оқыту
мақсаттары, міндеттері, мазмұны, әдістері баланың даму заңдылықтарына
сәкестендірілген жүйе. Оқытудың бала дамуында ролі ерекше. Педагогика-
бала дамуының кешегі емес, болашағы үшін қажет. Осы ереже кезінде Л.В.
Занковтың басшылығымен 1960-1980 жылдары зерттеулер жүргізілген. Дамыта
оқыту жүйесінде оқыту мен тәрбие жұмысы қатар жүргізілген.
Л.В. Занков жасаған жүйе бойынша мұғалім күнделікті сабақтарда баланың
жан-жақта дамуын қамтамасыз ету керек.
Барлық оқушыларды дамтыа оқыту, мұғалім яғни барлық оқушылардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz