Жеке тұлғаны өмірлік даярлауда әлеуметтендірудің алатын орны

МАЗМҰНЫ

Зерттеу мақсаты: Әлеуметтік топ түрлерінің даму ерекшеліктерін ескерудің маңыздылығын көрсету.

Зерттеу міндеттері: 1. Жеке тұлғаның әлеуметтік-психологиялық бейімделуі, әлеуметтік топтар және олардың даму ерекшеліктері туралы ғылыми теориялық әдебиеттермен танысу, саралау.

1. Әлеуметтік топтың және жеке тұлғаның топтағы алатын орны.
2. Әлеуметтік топтың ерекшеліктерін, тұлғааралық қатынастарды анықтау үшін тестерді, сауалнамаларды қолдану.

Зерттеу объектісі: Әлеуметтік топтың түрлері, ерекшеліктері.

Зерттеу пәні: Әлеуметтік топпен жеке тұлғаның әрекеттесуі, әлеуметтік топ түрлерінің қалыптасу жолдары, жеке тұлғаның дамуына әсер ететін факторлар.

Ғылыми болжау: Оқу-тәрбие үрдісінде жеке тұлға әлеуметтік-психологиялық жағынан бейімделіп, қоғамдағы орны белгіленсе, ұжымның толық мүшесі бола алады.

Зерттеу әдістері: Ғылыми әдебиеттерге шолу (саралау) жасау, сауалнамалар.

КІРІСПЕ

Терең әлеуметтік бағыты бар нарықтық экономикалық және жаңа тұрпатты қоғамдық қатынастарға негізделіп, енді ғана Қазақстанда қалыптасып келе жатқан егемен мемлекеттің өз тұрғындарының, соның ішінде, әсіресе, ертеңгі күні тұтқа болар өскелең ұрпағының алдына қойып
отырған өмір сүру, құқық, мінез-құлық, адамгершілік, тәртіп, еңбек пен меншікке қатынас бәсекелестік пен іскерлік талаптарды қазіргі заман талап етеді. Сондай-ақ, өз егемендігіне жаңа ғана ие болған жас мемлекеттің өз тұрғындарының бойына қалыптастырылғалы отырған дүниеге көзқарасы,
мінез-құлық нормалары мен адамгершілік принциптері де мүлдем бөлек. Өскелең ұрпақты әлеуметтендіруде, әсіресе, жалпы білім беретін мектептің орны мен ролі айрықша бөлек. Өйткені, олардың жеке тұлға ретінде қалыптасуының бастапқы кезеңі оқыту мен тәрбиелеудің осы мектептегі жылдарымен дәл келеді. Өскелең ұрпақты өмірге даярлап, мамандықты саналы таңдауға, Отан алдындағы азаматтық борышты адал орындауға баулитын да осы - мектеп. Кәсіптік және арнаулы білімнің барлық негізі жалпы білім беретін мектепте қаланып, жас ұрпақтың әлеуметтік бітім-болмысы мен адамдық қадір-қасиеттерінің негізгі белгілері осында қалыптаса бастайды. Олай болса, қоғамның алға басуы меп болашағы көбіне-көп мектептің бүгінгі жас ұрпақты қалай оқытып, тәрбиелеуіне, неге және қалай үйрететініне тікелей байланысты.

Өскелең ұрпақты әлеуметтендіру мәселелері алғаш _ субъективтік тұрғыдан біржақты Батыс Европада жарық көрген ғылыми еңбектерде, атап айтқанда, австриялық психолог 3. Фрейдтің психикалық анализ және осы ілімнің негізінде екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Батыс Германияда пайда болған антропологиялық мәдениет теориясында аталып, жас өспірімдердің психикалық және жыныстық тұрғыдан пісіп-жетілуі оларды әлеуметтенді-рудің қайнар көзі ретінде қарастырылды. Сондықтан кешегі тоталитарлық жүйеде өскелең ұрпақты әлеуметтендіру буржуазиялық қоғамға ғана тән құбылыс ретінде танылып, зерттеу объектісі ретінде жеке алынып, талданған жоқ. Дегенмен, жеке адамды қалыптастыру, өскелең ұрпақты оқыту мен тәрбиелеу, оларды өмірге даярлау, болашаққа бағыт-бағдар беру, мамандықты саналы таңдау мәселелеріне арналған Е. С. Алякринскийдің, М. И. Еникеевтің, И. С. Конның, Г. М. Андрееваның, З. Фрейдтің, О. Нұсқабаеваның, З. Жаназарованың, Г. Осипованың, Н. Смелзердің еңбектерінде өскелең ұрпақты әлеуметтендіру қажеттілігі жанамалап болса да көтерілді.

Сондай-ақ, қоғамның әлеуметтік құрылымын, ұлтаралық қатынастарды, демографиялық және миграциялық процестерді реттеу мәселелерін зерттеген М. С. Аженовтың, Н. А. Айтовтың, М. М. Сужиковтың, М. М. Тажжиннің, М. Б. Татимовтың еңбектерінде білім берудің өскелең ұрпақты әлеуметтендіруге тигізетін ықпалы туралы аз да болса сөз қозғалған.

Қазақстан тұрғындарының басым көпшілігі республикада жүргізіліп жатқан реформалық оң өзгерістердің қажеттілігін түсініп, жүректерімен сезінгендерімен, оның мән-мағынасына ой жүгіртпеген. Адамдардың басым бөлігі, бұқара көпшілік өз болашағына әлі сенімсіз. Ертеңгі күні не боларын білмей дал болуда.

Ал, мұның өзі бір жағынан, қоғамда орын алып отырған экономикалық тұрақсыздық пен әлеуметтік теңсіздікке қарсы бұқара халықтың басым көпшілігінің наразылығын туғызып отыр.

Екінші жағынан шаруашылықта орын алып отырған өте күрделі экономикалық дағдарыс күн көріс көзінен айырылып, жұмыссыз жүрген, сөйтіп, жоқшылыққа ұшыраған бұқара халықтың қайсы бір топтарының, әсіресе, жастардың бойында моральдық, тұрғыдан терең күйзеліс сезімін тудырып, оларды кәдімгідей бүлдіруші күшке айналдырып барады. Жастар арасында бұрын-соңды болмаған тәртіп бұзушылық, құмар ойындарымен әуестенушілік, нашақорлық, ұрлық, жасау мен ішімдікке салынушылық, т. б. кең етек алуда. Жалпы қатаң бәсекелестік пен пайдакүнемдік, арамдық пен ұятсыздық, жезөкшелік пен жалаң еліктеушілік белең алған нарықтық экономика жағдайындағы өзгермелі заманның күйбең тіршілігі күннен-күнге сұрықсызданып, ұзақ ғасырлар бойы қоғамда қалыптасқан адамгершілік пен мінез-құлық нормаларын жуып-шайып барады. Ізеттілік - дөрекілікке, қайырымдылық қатыгездікке, жомарттық - тоғышарлыққа, адалдық - арамдыққа, парасаттылық- парықсыздыққа, имандылық - имансыздыққа айналуда. Нәтижесінде үлкеннің алдын кесіп өтпеген ұлдарымыз, үлкен-кішіге ізетті қыздарымыз ата-әжесін беттен алып, әлпештеп өсірген әке-шешесін қарттар үйіне өткізіп немесе қаңғытып жіберуде. Әркімге жәутеңдей қарап, «апалаған» тірі жетімдеріміздің саны күннен-күнге көбейе түсуде. Жастарымыздың кейбіреулері тағдыр тәлкегіне төзе алмай, құмар ойындары мен нашақорлыққа, ұрлық пен алкоголизмге бой алдырып, халқымыздың салт-дәстүрлеріне жатпайтын, әдет-ғұрпына кереғар келеңсіздіктерді тез қабылдап, нарықтық жүгенсіздік орын алған азғантай уақыттың ішінде азғындап шыға келді. Мұндайлардың басым көпшілігі кеше ғана мектеп бітіріп, жұмыс іздеп ауылдан қалаға келген қазақ жастары екендігі баршаға аян.

Міне, сондықтан да қоғамның саяси-әлеуметтік дамуының осындай аумалы-төкпелі кезеңінде өскелең ұрпақты нарықтық экономикалық және жаңа тұрпатты қоғамдық қатыпастарға бейімдеп, әлеуметтендіру мәселелеріне айрықша назар аударылып отыр.

1. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙІМДЕЛУ ЖОЛДАРЫ

Н. Дж. Смезлердің «Әлеуметтану» атты кітабының Әлеуметтендіру деген 4-тарауында былай делінген. «Өскелең ұрпақты әлеуметтендірудің ойдағыдай жүзеге асырылуына 3 нәрсе қажет:

Үміт арту;

Мінез-құлықты өзгерту;

Үміт етіп күтіліп отырылған нәтижеге лайықты болуыға ықыластық».

И. С. Кон болса «Әлеуметтендіру үрдісін жеке тұлғаны қалыптастырумен емес, жеке тұлғаның алған әлеуметтік құрылымдағы ерекше алатын орнына байланысты деп есептейді».

Орыс ғалымы Б. С. Алякринский «қарым-қатынас және оның шешу мәселелері» атты еңбегінде «әрбір адамға өте келеңсіз жағдайға түскенде мен күшінің жойылғанын ойлама деп кеңес берер едім. Өмірде кездесетін қиын жағдайларды бастан кешіре аламыз екендігін терең түсінуіміз керек» деген пікірін айтқан.

Орыс ғалымы В. Мясищев «Қарым-қатынас адам мінезінде үлкен рөл атқарады және де өзіндік реті бойынша әрекет нәтижесіне ұласады. Әрекет барысындағы алаңдар, кйзеліс қарым-қатынасты нығайтады, бұзады немесе бір ретке келтіреді».

Жеке тұлғаны әлеуметтендіруді педагогикалық тұрғыдан қарастырған атақты педагог В. А. Сухомлинский «Ұжымды тәрбиелеу әдісі» еңбегінде әлеуметтендіру үрдісі ұжымның тәрбиелік күшін жетілдірудің ең маңыздысы екенін педагогикалық әдебиеттерден жиі оқуымызға болады.

«Кісінің қалыптасуы оның әрекеттену және басқа адамдармен ой алмасу, сондай-ақ сана-сезімінің пісіп жетілу процестерінде өтеді», - деген пікірді ғалым Г. А. Андреева айтқан болатын.

Р. С. Немов әлеуметтендіруді «жеке тұлғаның қоғамдық тәжірибені үнемі белсенді түрде меңгеру үрдіс нәтижесінде жеке тұлға болып қалыптасып, адамдар арасында өмірге қажетті білім, әдет, дағдыларды, шеберлікті меңгеріп, оны белгілі бір міндетті шешу барысында қолданылуы» деп түсіндіреді.

Белгілі психолог А. С. Выготскийдің пікірінше, адамның жеке тұлға, кісі ретінде қалыптасуы әрқайсысының біршама өзіндік дербестігі бар, бірақ бір-бірімен тығыз байланысты екі жақты дамудың - табиғи өсіп-жетілуі мен әлеуметтік пісіп толысудың - өзара әрекетінің жемісі. Бірақ адамның жан-жақты жетілген жеке адам ретінде қалыптасуы тек оны әлеуметтендіру процесінде жүзеге асырылады.

Әл-Фарабидің «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары жайындағы трактатында» қала амдарының әр түрлі топтарына жеке-жеке сипаттама беріп оларды қоғамдық психологиялық негізгі категориялары ретінде ұсынып, талдау жасаған. «Адам - қоғамның ажырамас бөлігі. Адамдар өсіп-өне келіп түрлі топтарға, қоғамдастыққа бірігеді. Осындай қоғамдардың бірі- толық, екіншісі - толымсыз қоғам деп аталады. Толық қоғамның өзі үшке бөлінеді. Олар - үлкен, орташа және кіші қоғам. Үлкен қоғам - жер бетін мекендеуші барлық адамдардың қауымдастығы. Орта қоғамға белгілі бір халық, тайпалар бірігеді. Ал кіші қоғамға жекелеген қалалардың тұрғындары, ондағы көшелер мен жеке үй тұрғындары кіреді», делінген.

Ұлы ағартушы Ж. Аймауытовтың «Жан жүйесі мен өнер таңдау» еңбегінде «Әлеумет тұрмысындағы зор кемшіліктің бірі - әлеуметтің мүшесі. Әр адам өз ортасына қызмет етпеу. Кімде-кім өзіне біткен ыңғайына қарай өз жолынан жүріп қызмет етсе, өз басына да, әлеуметке де үлкен пайда келтірмек, өз орнында істеген адамның жұмысы да өнімді, берекелі болмақ. Әлеумет те, мемлекет те, әр адамның еңбегі берекелі, пайдалы болуын тілейді » деген пікір айтқан.

Академик Т. Тәжібаев «жеке адам - әлеуметтік қатынастарымен саналы іс-әрекетті жүзеге асырушы, нақты қоғамның мүшесі, өзін басқалардан ажырата білетін, өзінің кім екенін түсінетін, екі кірген ересек кісі» деген анықтама берген.

Адам, қоғам және олардың арасындағы байланыс та үнемі түрленіп, дамып, өзгеріп отыратын күрделі құбылыстар. Кез келген қоғамның кандай болуы оны құраушы субъектілердің күш-жігеріне байланысты. Соңғы жылдары жүргізілген түрлі әлеуметтік, психологиялык зерттеулер тұлға бойында жалпы құндылық, нормативті дағдарыстыңбар екенін көрсетіп отыр. Қазіргі өзгермелі қоғам жағдайыңда, күрделі экономикалық және саяси өзгерістер адам психикасына елеулі әсер ететіні белгілі. Осыған байланысты адамның бейімделуін зерттеу адам мен оны қоршаған орта қатынасының динамикасын күшейтетін факторлардың өсуімен, қоғамның адамға қоятын талаптарының көбеюімен, сондай-ақ психология ғылымының негізгі зерттеу объектісі - тұлға, оның қалыптасуы мен дамуы мәселесінің маңыздылығымен байланысты ерекше ауқымды орын алып отыр.

Адаптация термині түрлі ғылым саласында қолданылады және соған орай оның талдауы да әр қилы.

Тұлғаның әлеуметтік-психологиялық адаптациясы - оның белгілі бір әлеуметтік-психологиялық статусқа ие болу, қандай да бір қоғамдағы ролдік функцияларды игеру процесі. Әлеуметтік-психологиялық адаптация процесінде тұлға өмір мен іс-әрекеттің ішкі және сыртқы жағдайлары арасында үйлесімге қол жеткізуге ұмтылады. Оның жүзеге асуына қарай тұлға бейімделуі жоғарылайды. Толық адаптация барысында; адамның психикалық іс-әрекетінің орта шарттарына адекваттылығы жүзеге асады.

Әлеуметтік-психологиялық адаптацияны тұлғаның қорғаныс құралы ретінде қарастыруға болады. Оның көмегімен ішкі психикалық шиеленіс, мазасыздық, тұрақсыздық жағдайы әлсіреп, шеттетіледі.

Өткен ғасырдың соңынан бастап америка ғалымы У. Джеймс пен оның жақтастары Ч. Дарвин еңбектеріне негіздей отырып сананың адам өміріндегі рөлі мен функциисын анықтау барысында сана теориясында функционалистік бағытгы ұсынды. Олардың айтуынша сананың негізгі функциясы - адаптация, ол адамның сыртқы ортамен әрекеттестігін реттейді. Позитивистер (А. Бандура, А. Маслоу, Г. Олпорт) тұлға адаптациясының бастауын оның ортамен қайшылығынан көреді. Әлеуметтік адаптацияның бихевиористер арнайы топтық жүріс-тұрыстағы, әлеуметтік қатынастағы немесе мәдениеттегі физикалық, әлеуметтік-экономикалық немесе ұйымдасқан өзгерістер ретінде қарастырады. Р. Хэнки анықтамасында "әлеуметтік адаптация термині индивид немесе топтын ортамен еш қайшылықсыз, әлеуметтік тепе-тендік жағдайыиа қол жеткізу процесі" деп танылады.

Соңғы кездегі зерттеулерде, атап айтқанда Б. С. Братусь, Г. Е. Зелаский, С. С. Бубнева еңбектерінде тұлғалық құндылықтар адам белсенділігін реттеу кызметін атқара отырып, сананың дүниетанымдық құрылымы мен тұлғанын, мотивациялық-қажеттілік сферасының қиылысындағы күрделі иерархиялық жүйе ретінде қарастырылады (М. С. Яницкий) . Құндылық бағдар бойынша жүргізілген сұрақтамада жастар бойындағы жалпы дәстүрлі құндылықтар жүйесінде ерекшеліктердің бар екені байқалады. Нәтижелерді талдау жастар бойында мәдени-әлеуметтік тәжірибенің берілуіндегі ауытқуды, бұрынғы мәдени құндылықтардың біршама өзгеріске ұшырағанын көрсетті. Тұлғаның жаңа ортаға әлеуметтік-психологиялық бейімделуінің мәнді белгісінің бірі осы құндылық бағдар.

Қорыта келгенде жастар үшін негізгі құндылықтар материалды жетістік, сенімді дос, денсаулық және бақытты жанұялық өмір. Ал бүгінгі тұлға еліміздің ертеңі, болашақтың иесі екенін ескерсек, жалпы рухани, мәдени-тарихи құндылықтардың төмендеуі, ертеңгі күнге сенімсіздік, өзін-өзі жетілдіруге деген ұмтылыстың жоқтығы неге апарып соғары белгісіз.

1. 1. ӘЛЕУМЕТТІК ТОПТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖІКТЕЛУ ТҮРЛЕРІ

Әлеуметтік психология тарихында әлеуметтік топтардың жіктелуін құрастырудың бірнеше ұмтылыстары болды. Топтардың арасын жіктеуде алынған негізгі мәдени даму дәрежесі, құрылым түрі, міндеті мен қызметі, топтағы қарым-қатынастың басым түрі және т. б. Бұған қоса топтың өмір сүру уақыты, қалыптасу қағидасы, оған мүше болудың оңайлығы және тағы басқа да жағдайлар әсер етеді.

Алайда бұлардың ортақ сипаты топтардың өмір сүру формасын белгілеу ғана. Егер де нақты әлеуметтік топтарды әлеуметтік қызметтің субъектісі ретінде қарастырсақ бұл жерде басқа қағидалар бойынша жіктеу керек екені анық. Оның негізгі қаждасы - топтарды әлеуметтік жіктеу олардың қоғамдық қарым- қатынастарда алатын орнына тікелей байланысты. Мұндай жіктеу жасамай тұрып жоғарыда айтылған топ туралы түсініктерді жүйеге келтіру керек. Әлеуметтік психологияны зерттеу бұл топтардың қосылғанын қажет етеді.

Әлеуметтік топ - ортақ қызығушылық, мақсат және іс - әрекеттерімен бірінен әлеуметтік ұйымдастырылған адамдар бірлігі.

Әлеуметтік топ - әлеуметтік ұйымдастырылған және әлеуметтік маңызды іс - әрекет субъектісі. Әлеуметтік топтар: үлкен, орташа, және кіші болып бөлінеді.

Үлкен әлеуметтік топ - әр түрлі әлеуметтік белгілер - демографиялық, кластық, ұлттық, партиялық бойынша ерекшеленетін соны жағынан шексіз адамдар ұйымы. Үлкен топтарда мәдени құндылықтар құрылады, дәстүрлер қалыптасады, негізгі құндылық - идеология. Үлкен топтарда әлеуметтік қатынас жалпы байланыс құралдары бойынша жүзеге асады.

Орташа әлеуметтік топ - үлкен әлеуметтік топтардың кейбір белгілеріне не бола отырып, аймақтық шектеумен, тікелей қарым - қатынас мүмкіндігі мен ерекшеленеді. (үлкен зауыт, институт, мектеп, әскерй бөлім ұжымы) .

Кіші әлеуметтік топ - ортақ қызығушылық, мақсат және топтық тәртіп ережелеріне не тікелей қатынасатын жеке тұлғалар тобы.

1. 2. Шағын топтардың ерекшеліктері

Кіші топта белгілі бір сандық құрам, құрылымдық ұйым, өмір сүрудің әлеуметтік - психологиясың механизмі, топтық дамуы болады.

Кіші әлеуметтік топта басқарушы буын - ортақ қызығушылықтарды жүзеге асыратын ортақ мақсаттарды қоятын топ мүшелерінің ортақ іс - әрекетін ұйымдастыраты жетекші. Формальді жетекшілер немесе жалпы мойындалған лидерлер, сондай-ақ сублидерлер топтың орталығын құрастырады да, топтың басқа мүшелері әртүрлі топтық денгейдегі орындаушылар болады. Топта өз орнын таппаған төменгі деңгейдегі топ мүшелері де кездесуі мүмкін. Кіші топта жеке тұлғалар арасындағы қарым - қатынас, тұлғалар арасындағы тікелей байланыстың маңызы зор. Кіші топтың ұйымдасқан негізі алғашқы топты құрайды.

Адамды тікелей қоршайтын орта - шағын орта. Шағын орта - бірнеше шағын топтардың қосындысынан тұрады. Олар адам тәртібінің қалыптасуының негізгі көрсеткіші. Осы тәртіп бойынша жүретіндері - әлеуметтік бейімделген, ал қалыптасқан тәртіп жүйесін ұстанбайтындары девианттары деп аталады.

Әр түрлі таптар әртүрлі қарым-қатынас көрінісінде үлілі болып табылуы мүмкін. Жас өспірім өзінің құрбыларының және үлкендердің тәртіп мүшелерін жоғары болуы мүмкін. Шағын ортада адамның көптеген қылықтары оның үнемі топта өз орнын табуға ұмтылуымен түсіндіріледі

Әлеуметтік жағымды топ жеке тұлғаның дамуына күшті ықпал етеді. Туғанынан осындай топта өскен бала оған керек барлық әлеуметтік тәжірибе бөлшектері, адами мәдениетті бойына сініреді: Әлеуметтік топтарда жеке тұлғаның әртүрлі қабілеттері дамиды.

Алайда әлеуметтік топ және тұлғаның мүмкіндіктерін күшейтіп қана қоймай, оны басуы да мүмкін.

Топтың әрі мүшесі белгілі бір орынға белгілі бір топтық дережеге не, оны топтағы атқаратын іс - әрекетінен туатын ролі анықтайды.

Әлеуметтік рөл - жеке тұлғаның әлеуметтік қызметін қоғамдық мақұлданған іске асыру әдісі (мұғалімнің, дәрігердің, тергеушінің және т. б. рөлі) . Адам тәртібін реттейтін негізгі механизм - оның өмірлік қағидасы - әлеуметтік мәнді құбылыстарға деген қатынасы, жеке тұлғаның орындайтын әлеуметтік рөлі.

Үш түрлі әлеуметтік рөл бар:

1. нұсқау беретін - құқылық актілермен бекітілген, нақты мөлшерленген (депутаттың, директордың рөлі) .
2. конвенционалды - жалпы қалыптасқан ереже бойынша орындалатын қалыпты емес рөлдер (мұғалімнің, студенттің, әкенін, шешенің, ағаның және т. б. рөлі)
3. тұлғааралық - адамның әр түрлі қалыпты емес тұлғааралық өз ара байланыстағы рөлі ( достың, жақсы адамның, қарсыластық және т. б. рөлдер)

Әр әлеуметтік рөл белгілі бір қоғамдық құндылыққа; беделге ие. Әлеуметтік рөл оны орындаушының қоғамдық дәрежесіне байланысты.

Әлеуметтік топтар негізгі әлеуметтік құндылықтарға қатысты әр түрлі ұстанымға ие болады. Олардың қызметтері әлеуметтік бағытталған (өндірістік, оқулық, қоғамдық - мәдени және т. б. бірліктер), қауымдастық - осы топ мүшелерінің қажеттіліктерін қанағаттандыруға бапталған (рокерлер, байкерлер және т. б. ) және әлеуметке қарсы топтың өмір сүруі қатал заңдылықтар, күш заңы, жең ұшымен жалғасу, әлсіздерді қуғындау және т. б. бойынша жүзеге асады.

Әлеуметтік дамыған топтармен қатар қарапайым топтарда (аулалық бірлестіктер, арақ - шарап ішетін орта т. б. ) бар.

Түрмелерде, әскерде кейбір қалыпты емес топтар әлеуметтік сатының төменде орналасқандарға қатысты қатыгездікке құралған ерекше билікке не болады.

Қалыпты орта және кіші топтардың көп бөлігін өндірістік топтар, еңбек ұжымдары құрастырады. Бұлар ашық топтар-әлеуметтік кең байналысқа ашық, үнемі жаңа мүшелермен толығып отырады және кең кәсіби бірлестіктерге ортақтастырылады. Бұл топтардың қызметі, іс-әрекет тәртібі, еңбек жемісін бағалауы бірізділікке алынған. Әлеумет экономикалық қалыпта бірлестік ретінде өзін-өзі көбіне осы кәсіби топтар есебінен қайта жаңғыртып отырады. Кәсіби және басқа да қалыпты топтар мен қатар жаңадан пайда болған әлеуметтік қажеттіліктерді қамтамассыз ететін әуесқойлық әлеуметтік топтар пайда болады.

2. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫ ӨМІРЛІК ДАЯРЛАУДА ӘЛЕУМЕТТЕНДІРУДІҢ АЛАТЫН ОРНЫ.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс