КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС ҰЙЫМДАР МЕН МЕКЕМЕЛЕРДІҢ ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТЫУЛАР, СИМВОЛДАР МЕН АРНАЙЫ ТЕРМИНДЕРДІҢ ТІЗІМІ

КІРІСПЕ 5

1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒА ТҮСІНІГІ МЕН БЕЛГІЛЕРІ 9

1. 1 Заңды тұлға түсінігі мен белгілері 9

1. 2 Заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігі 16

1. 3 Заңды тұлға филиалдары мен өкілдіктері 18

2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС ҰЙЫМДАР ТҮСІНІГІ 26

2. 1 Коммерциялық емес ұйым ұғымы 26

2. 2 Коммерциялық емес ұйымның ұйымдық-құқықтық нысандары 29

2. 3 Коммерциялық емес ұйымды құру, қайта ұйымдастыру және тарату 33

3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС ҰЙЫМДАР МЕН МЕКЕМЕЛЕРДІҢ

ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛ МӘСЕЛЕЛЕРІ 43

3. 1 Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер қаржысының

мазмұны және оны ұйымдастыру 43

3. 2 Коммерциялық емес қызметтін ұйымдары мен мекелердің

қаржыландырудың көздері 50

3. 3 Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің шығыстары 52

ҚОРЫТЫНДЫ 57

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 60

ҚОСЫМШАЛАР 62

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Қазақстан Республикасының Конституциясының 5-бабында Қазақстан Республикасында идеологиялық және саяси әр-алуандылық танылады. Мемлекеттiк органдарда партия ұйымдарын құруға жол берiлмейдi. Қоғамдық бiрлестiктер заң алдында бiрдей. Қоғамдық бiрлестiктер iсiне мемлекеттiң және мемлекет iсiне қоғамдық бiрлестiктердiң заңсыз араласуына, қоғамдық бiрлестiктерге мемлекеттiк органдардың қызметiн жүктеуге жол берiлмейдi делінген. [1]

Халықты әлеуметтік жағынан қамтамасыз ету мемлекеттің ең басты мақсаттарының бірі. Сондықтан да мемлекет өз тарапынан мемлекеттің ішкі қызметін атқару үшін көптеген шаралар қолдануда. Оның бір дәлелі Елбасының халыққа жыл сайынғы жолдауларында халықтың әл ауқаты және әлеуметтік мәселелер алғашқы орында тұрады. Осы істеліп жатқан шараларда халықтың тұрмыс тіршілігін жақсарту үшін экономикамызды көтеру, шет елдерден қаражат тарту, шет елге инвестор болу, мемлекеттің ішінде отандық тауар өндіру және оларды қолдау сияқты көптеген тапсырмалар беріліп, жұмыстар атқарылуда. [2] Сондықтан да осындай шараларды бәрін ұсақ түйегіне дейін іске асыру мемлекет тарапынан орындала бермейді, сол себепті осындай мәселелерді реттеп отыру үшін жеке мекемелер, заңды тұлғалар немесе коммерциялық емес ұйым ретінде жүзеге асырылады. Кiрiс түсiру негiзгi мақсаты болып табылмайтын және алынған таза кiрiстi қатысушылар арасында бөлмейтiн заңды тұлға коммерциялық емес ұйым деп танылады.

Коммерциялық емес ұйымдар әлеуметтiк, мәдени, ғылыми, бiлiм беру, қайырымдылық, басқару мақсаттарына қол жеткiзу; азаматтардың және ұйымдардың құқықтарын, заңды мүдделерiн қорғау; даулар мен жанжалдарды шешу; азаматтардың рухани және өзге қажеттiлiктерiн қанағаттандыру; азаматтардың денсаулығын сақтау, қоршаған ортаны қорғау, дене шынықтыру мен спортты дамыту заң көмегiн көрсету үшiн, сондай-ақ қоғамдық игiлiктердi және өз мүшелерiнiң (қатысушылардың) игiлiктерiн қамтамасыз етуге бағытталған басқа да мақсаттарда құрылуы мүмкiн.

Зерттеу объектісі болып коммерциялық емес ұйымдар реттеу механизмінің түсінігі және құрылымының кешенді сипаттары әлі де болса толық көлемде жалпы теориялық зерттеулердің пәні болған жоқ, әйтсе де әрқашан көптеген елдердің зерттеулерінің назарын аударуын жалғастыруда. Бұл ең алдымен еңбекті құқықтық реттеу ең басты әлеуметтік байланыстар мен процестердің іске асырылуына негізделеді.

Зерттеу пәні: Ең маңыздысы коммерциялық емес ұйымдарды реттеу мемлекет тарапынан, өйткені нақ солар мемлекеттің экономикалық функциясын жүзеге асырудың басым бағыттарын, қоғам мен мемлекеттің дамуын анықтайды. Осыған байланысты коммерциялық емес ұйымдар реттеу мәселелерін мұқият шешкен.

Теориялық маңыздылығы; осы зерттеу жұмысы Қазақстан Республикасының нормаларына заңнамасына сүйене отырып құрылғандықтан Қазақстан Республикасындағы коммерциялық емес ұйымдармен мекемелердің құқықтық жағдайлары туралы жан-жақты материялдар жинақталып талданады, осы себептен бұл зерттеу жүмысының теориялық маңызы өте зор.

Практикалық маңыздылығы; осы зерттеу жұмысының теориялық жақтары заңгерлер мен ғалымдардың теориялық тұжырымдамаларының негізінде құрылғандықтан осы зерттеу жұмысында ұсынылған пайымдамаларды тәжірбиеде қолдану коммерциялық емес заңды тұлғалардың құқықтық мәртебесіне байланысты үрдістердің жетілуімен дамуына өз ықпалын тигізері сөзсіз.

Зерттеу маңыздылығы: бүгінгіде осы жайларға және өзге де мәселелерге жете мән берер болсақ коммерциялық емес ұйымдарды және құрылымы саласын үнемі әрі үздіксіз жетілдіру қажеттілігін аңғару қиын емес деп саналады.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері: дипломдық жұмыста коммерциялық емес ұйымдар құқық қатынастағы болып табылатын субъектілердің жағдайына теориялық тұрғыдан талдау жасауға, сондай-ақ осы әлеуметтік деңгейдегі қатысушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға байланысты қазіргі кезде тәжірибеде жиі кездесетін өзекті теориялық және тәжірибелік мәні бар сұрақтарды қарастырдық.

Осыған сәйкес көздеген мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер алға қойлады:

- заңды тұлға түсінігі мен белгілерін ашу;

- коммерциялық емес ұйымдар және құрылымының жалпы ережесіне талдау жасау;

- коммерциялық емес ұйымдар мекмекемелердің жарғылық капитал мәселелерін зерттеу.

Әдістемелік негізі: Дипломдық жұмыста ең алдымен заңды тұлға түсінігі мен белгілері, заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігі, заңды тұлға филиалдары мен өкілдіктері. Сонымен қатар коммерциялық емес ұйымдар түсінігі, коммерциялық емес ұйымның ұйымдық-құқықтық нысандары, коммерциялық емес ұйымды құру, қайта ұйымдастыру және таратумен қатар коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің қаржысы, коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер қаржысының мазмұны және оны ұйымдастыру, коммерциялық емес қызметтін ұйымдары мен мекемелердің, қаржыландырудың көздері және коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің шығыстарын теориялық тұрғыдан сараптама жасалды.

Ғылыми жаңашылдығы: Қазақстан Республикасының коммерциялық емес ұйымдар туралы нақты ашып айқындау үшін оны бірнеше тараулар мен бөлімдерге бөлуге болады. Алғашқы тарау “Заңды тұлға түсінігі мен белгілері” арналған. Заңды тұлға - мүліктік қатынастардың басқа субъектілері ұйымдастырған, құрған және құқықтары мен міндеттер берген субъект. Заңды тұлғаның құрылтайшылары (құрушылары) оны мүліктік қатынастардың субъектілері ретінде өзінен бөлу мақсатында құрады. Мүліктік азаматтық-құқықтық қатынантар үшін заңды тұлға институтының практикалық маныздылығы мынада: «заңды тұлға құрылтайшыларының өз кәсіпкерлік тәуекелін өздері үшін орынды болады деп есептейтін сомамен шектеу мүмкіндігі бар».

Құқықтық санат ретінде заңды тұлғаның әдебиеттерде бір мағаналы анықтамасы жоқ.

Кеңес мемлекеті өмір сүріп тұрған кезеңде азаматтық құқық теориясында заңды тұлғалардың мәні туралы алуан түрлі пікірлер кең таралған. Негізінен алғанда, заңды тұлғалар - мемлекеттік кәсіпорындар мен мекемелер зерттеу объектісі болды, мұны экономикада мемлекеттік меншіктің үстемдік етуімен түсіндіруге осыған байланысты қараусыз қалған көптеген нормалар талқыланды.

Коммерциялық емес ұйым ұғымы және коммерциялық емес ұйымның ұйымдық-құқықтық нысандары атты бөлімдер қарастырылып өтілді. Ондағы басты мақсат - Қазақстанның коммерциялық емес ұйым ұғымының алатын орнын айқындау. Сонымен қатар, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерінің, әсіресе, Ресей елінің еңбек заңнамасымен Қазақстан Республикасының коммерциялық емес ұйым ұғымы заңнамаларын салыстырып өту.

Келесі бөлім осы заңнаманы реттейтін коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер қаржысының мазмұны және оны ұйымдастыру, коммерциялық емес қызметтік ұйымдары мен мекемелердің қаржыландырудың көздері, коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің шығыстары қатынастарын қарастырады.

Сонымен коммерциялық емес ұйымдар туралы Қазақстан Республиқасының Заңына сәйкес коммерциялық емес ұйымдар әлеуметтiк, мәдени, ғылыми, бiлiм беру, қайырымдылық, басқару мақсаттарына қол жеткiзу; азаматтардың және ұйымдардың құкықтарын, заңды мүдделерiн қорғау, даулар мен жан-жалдарды шешу, азаматтардың рухани және өзге қажеттiлiктерiн қанағаттандыру; азаматтардың денсаулығын сақтау, қоршаған ортаны қорғау, дене шынықтыру мен спортты дамыту: заң көмегiн көрсету үшiн, сондай-ақ коғамдық игiлiктердi және өз мүшелерiнiң (қатысушыларының) игiлiктерiн қамтамасыз етуге бағытталған басқа да мақсаттарда құрылуы мүмкiн.

Коммерциялық емес ұйымдар қызметiнiң мақсаттары құрылтай құжаттарымен айқындалады.

Коммерциялық емес ұйымдар мекеме, қоғамдық бiрлестiк, акционерлік қоғам, тұтыну кооперативi, қор, дiни бiрлестiк, қауымдастық (одақ) нысанындағы заңи тұлғалардың бiрлестiгi нысанында және заңнамалық актiлерде көзделген өзге де нысанда құрылуы мүмкiн. Бұл ұйымдардың қызметiнiң мақсаты пайда немесе табыс табу емес, керiсiнше қоғамдық қажеттiлiктердi қанағаттандыру болып табылады.

Коммерциялық емес ұйымдардың қаржысы деп материалдық емес игiлiктер мен қызметтердi жасау мақсатында материалдық өндiрiс салаларында жасалған ұлттық табысты қайта бөлу нәтижесiнде құрылатын ақша қорларының қозғалысын ортақтандыратын ақша қатынастарының жиынтығын түсiндіредi.

Зерттеудің құрылысы: Бұл жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

Бірінші бөлімінде заңды тұлға түсінігі мен белгілері, заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігі, заңды тұлға филиалдары мен өкілдіктері қарастырылған.

Екінші бөлімінде коммерциялық емес ұйым ұғымы, коммерциялық емес ұйымның ұйымдық-құқықтық нысандары, коммерциялық емес ұйымдары мен мекемелер қаржысы қарастырылады.

Үшінші бөлімінде коммерциялық емес ұйымды құру, коммерциялық емес ұйымды қайта ұйымдастыру және тарату, коммерциялық емес ұйымдардың қызметi және басқаруды реттеу жолдарын қарастырады. Зерттеу нәтижесі қорытындыда қарастырылады.

1. ЗАҢДЫ ТҰЛҒА ТҮСІНІГІ МЕН БЕЛГІЛЕРІ

1. 1 Заңды тұлға түсінігі мен белгілері

Жеке тұлғалар мен қатар, заңды тұлғалар да азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері бола алады (ҚР АК-ның 1-бабы) .

Заңды тұлға дегеніміз - Азаматтық Кодекстің 33-бабының 1-тармағының 1-бөліміне сәйкес меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыратын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйымды заңды тұлға деп атайды. [3] Мұндай анықтама тым дәстүрлі болып табылады. Салыстырып қарасақ: заңды тұлғалар деп оқшау мүлкі бар, өз атынан мүліктік және мүліктік емес құқықтарға ие бола алатын ұйымдар танылады. Тағы бірін қарасақ: заңды тұлға деп меншігінде, толық шаруашылық иелігінде немесе жедел басқаруында оқшау мүлкі бар, өзінің міндеттемесі бойынша осы мүлікімен жауап беретін және сотта, төрелік сотта өз атынан сөз сөйлейтін ұйым танылады. Заңды тұлғалар мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен міндеттерге ие бола алады. Кодексте ұсынылған анықтама іс-жүзінде 1963 жылғы Азаматтық Кодекстің, сол сияқты 1991 жылғы негіздерінің идеясы мен рухын сақтап қалды. Заңды тұлғаның өз атынан құқықтар мен міндеттерге ие болу мүмкіндігі туралы, оның іс-жүргізушілік құқық субъектілігі туралы айтылған. [4]

Мемлекетік ұйыдарға қатысты алғанда, заңды тұлғаның академик А. В. Венедиктов берген барынша толық ұғымы заң әдебиеттеріне «ұжым теориясы» деген атпен енді.

Қазіргі уақытта тұлғаның мәні жөніндегі мәселе ғалымдардың теориялық пікір таластарында соншама кең таралмаған. Әдебиеттерде кездесетін соңғы пікірлердің ішінен заңды тұлғаның «мақсатты мүлік ретіндегі» анықтамасын атап көрсетуге болады. Е. А. Сухановтың пікірі бойынша « . . . осы заманғы коммерциялық практикада азаматтық немесе сауда (коммерция) айналымына қатысуға әдейі арналған дербестелген мүлік ретіндегі заңды тұлғаның мәнін түсіндіретін «мақсатты мүлік» теориясын қостайтын дәлелдер жеткілікті».

Шетелдерде заңды тұлғаға қатысты екі теория барынша кең таралған - жалған теория және шындық теориясы, бұларға ортақ нәрсе - ұжымдық құрылымдардың құқық субъектілерін дәлелдеу.

Заңды тұлғаның жалған теориясы Герман заңгері XXI ғ. пайда болған құқық тарихы мектебінің басшысы К. Ф. Савиньидің есімімен байланысты . Ол құқықтың нақ субъектісі адам және тек адам болып табылады деп тұжырымдады. Оның тұжырымдамасы мынаған негізделді: Заңды тұлға дегеніміз қарапайым өтірік арқылы қолдан жасалған құқық субъектісінен басқа ештеңе емес, құқық субъектіліктің бірден-бір мүмкін болатын иелері - жеке тұлғалар заңды тұлғадағы құқықтық қатынастардың нақты субъектілері болып қала береді.

Кейбір ғалымдардың пікірі бойынша, жалған теориядан туындайтын заңды тұлға пайда болуының рұқсат ету тәртібі және арнайы құқық қабілеттілігі, ең алдымен, мемлекеттің пайда табу мақсаттарын көздемейтін адамдар бірлестіктеріне бақылау жүргізілуін қамтамасыз етуге бағытталған болатын. [5]

Жалған теория Англия мен АҚШ-та кең таралған. Заңды тұлғаның өмір сүруін мойындау Англия мен АҚШ-та корпорация құқығының іргелі принципі болды. XIX ғасырда жоғарғы судья Д. Маршалдың корпорацияға берген мынадай кең таралған анықтамасы АҚШ-тағы теориямен практикада мәлім болды: «Корпорация дегеніміз - бұл көрінбейтін, сезілмейтін және заң жүзінде ғана өмір сүретін жасанды құрылым».

Шындық теориясы, немесе XIX ғ. Герман заңгері Гиркенің есімімен байланысты органикалық теория заңды тұлғаны мемлекеттің қалыпты тіршілік етуіне қажетті құқықтың нақты өмір сүретін субъектісі ретінде, әлде бір әлеуметтік шындық ретінде мемлекеттен тәуелсіз өмір сүретін одақтас тұлға ретінде қарастырды.

Шын мәнінде, Гирке де «нақты» одақтас тұлғаны адамға ұқсас құрастыра отырып, Савиньи ұстанған идиалистік ұстанымды басшылыққа алды. Органикалық теорияның қазіргі ізбасарлары заңды тұлғаны құқықтық тәртібі құқықтар мен міндеттер берген мүдделердің оқшауланған бірлігі ретінде қарастырады.

Батыстағы құқықта заңды тұлғаны азаматтық-құқықтық қатынастардың дербес қатысушы ретінде әрекет ететін ұйым немесе мекеме ретінде түсінеді. Дегенмен, батыс мемлекеттердің азаматтық заңдары заңды тұлғаға мүлде анықтама бермеуді артық көреді. (ФРГ-де 1978 ж. дейін «заңды тұлға» деген терминнің өзі болған емес, Италияның АК-де 1942 ж. Заңды тұлғалардың дәрежеленуі ғана берілген), немесе заң шығарушылар жалпылама және өте қысқаша тұжырымдамалармен шектелген. Мәселен, Швейцарияның 1907 ж. Азаматтық Заңдар жинағының 52-бабы заңды тұлғаларды әлде бір ерекше мақсат үшін бірлескен құрылымды, дербес мекемесі бар адамдар құрамасы ретінде анықтайды. [6]

Заңды тұлғаның барынша толық анықтамасын Латын Америкасы елдерінің Азаматтық кодекстерінен табуға болады. Мысалы, Чилидің 1865 ж. Азаматтық кодексі заңды тұлға ұғымына мынадай түжырымдама береді: «Құқықтарды жүзеге асырып, азаматтық міндеттерді атқара алатын, құқықтық және құқықтық емес қатынастарға түсе алатын ойдан шығарылған адам заңды тұлға болып табылады». Колумбияның, Сальвадордың, Эквадордың Азаматтық кодекстерінде де осындай анықтамалар бар.

Жоғарыда келтірілген заң практикасының негізінде заңды тұлға институты азаматтық құқықта басты орындардың бірін алады деп атап көрсетуге болады.

Заңды тұлға институтын заңды тұлғалардың құқық қабілеттілігін, олардың ұйымдық құқықтық нысандарын, заңды тұлғаларды құру, қайта құру және тарату тәртібін белгілейтін нормалардың жиынтығы, азаматтық құқықтың сала тармағы ретінде анықтауға болады.

Заңды тұлғаның жария анықтамасы ҚР АК-ның 33-бабының 1-тармағында баянды етілген: «Меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқықғындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттемелерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым заңды тұлға деп аталады.

Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуға тиіс».

Азаматтық құқық ғылымы заңды тұлғаны мынадай белгілері бойынша айқындайды:

ұйымдасқандық бірлігі;
мүліктік оқшаулығы;
дербес мүліктік жауапкершілігі;
азаматтық айналымға өз атынан қатынасуы;

Әрбір заңды тұлғаның ұйымдасқан бірлігі оның өзіне тән қасиеті болғандықтан заңның өзі ұйымдарды бөліп қарайды.

Заңды тұлғаның анықтамасынан кез келген ұйымның заңды тұлға ретінде таныла бермейтін. Ұйым заңды тұлға мәртебесін алу үшін мынадай белгілердің жиынтығы болуы қажет:

ұйымдық бірлік;
мүліктік оқшауланушылық;
дербес мүліктік жауапкершілік;
азаматтық айналымда өз атынан әрекет ету.

Ұйымдық бірлік. АК заңды тұлғаны ұйым ретінде анықтайды. Индивидтердің жай ғана белгілері белгілі бір мөлшерін емес, өзара әрекеттесу мен қызмет етудін белгілі бір ережелеріне бағынған азаматтар ұжымын ұйым деп түсінеді. Заңды тұлғаның азаматтық-құқықтық қатынастарда бір тұтас ұжымдық құрылым - заңды тұлғаның ұйымдық бірлігі деп түсіну керек. [7]

Сонымен бірге, ұйымдық бірлікті ұдайы көптеген адамдардың міндетті түрде қатысуына әкеп тіркеуге болмайды. Соңғы оңжылдықта көптеген елдерде капиталдың ортақтануы жағдайында бір ғана қатысушыдан (жеке немесе заңды тұлғадан) тұратын заңды тұлғалар әдеттегі құбылысқа айналуда. Мысалы, ФРГ-де 70-жылдардың басына қарай 42000 жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің шамамен 9300-і, яғни 22%-ы бір адамнан тұратын компанияларға айналған. Германияда бір ғана мүшеден тұратын акционерлік қоғам құрауға (1968 ж. 10-мамырдағы Заң) және бір адамнан тұратын жауапкершілігі шектеулі серіктестік құруға (1980 ж. 4-мамырдағы Заң) рұқсат ететін заң актілері қабылданған. Франция, АҚШ, Норвегия, Швеция, Швейцария, Дания, Англия секілді бірқатар елдердің заңдарында да осындай құбылыстар байқалады. Бұларда Франция мен АҚШ- пен салыстырғанда бір адамнан тұратын корпорациялар құруға ресми түрде тыйым салынғанымен, әлде бір оқиғалардың нәтижесінде корпорацияның, компанияның қалған бір мүшесіне корпарацияның борыштары бойынша шектеусіз жауапкершілікті жүктеу арқылы компанияны жанама жолмен тану жүзеге асырылады.

Еліміздің заңдары бір қатысушыдан тұратын заңды тұлғаның қызмет етуіне жол берген жоқ. Қазіргі АК бір қатысушыдан тұратын заңды тұлғалар құруға мүмкіндік көздейді. [8]

Заңды тұлғаның ұйымдық бірлігі оның құрылтай құжаттарында көрсетіледі. АК-ның 41-бабына сәйкес, заңды тұлғалар өз қызметінің жарғының және құрылтай шартының не жарғысының негізінде жүзеге асырады. Жарғыны кәсіпорын құрылтайшысы бекітеді, ал құрылтай шартын - құрылтайшылар жасайды. Жарғыда заңды тұлғаның атауы, тұрғылықты жері, нысанасы, қызмет мақсаты және басқа да қажетті мағлұматтар болуы тиіс. Жарғының болуы - заңды тұлғаның - мемлекеттік кәсіпорынның қызмет етуінің міндетті шарты (ҚР АК-ның 103, 104-баптары) .

Мүліктік оқшауланушылық - заңды тұлғаның іргелі белгісі, бұдан оның дербес мүліктік жауапкершілігі туады. Заңды тұлғаның мүліктік оқшауланушылығы оған мүліктің бекітіліп берілуінен, бұл мүлікке билік жүргізе алуынан көрінеді. Ю. К. Толстой «Заңды тұлғаның белгісі, бәрінен бұрын, оның оқшауланған мүлкінің болуы емес ұйымның қызмет етуінің мүліктік оқшауланушылық секілді принципі, ал бұл екеуі бір нәрсе емес» деп әділ атап көрсеткен. Мәселен заңды тұлғаның мүліктік оқшауланушылығы ол тіркелген сәттен басталады (мысалы, АК үшін төленген қаржы (Акционерлік қоғамдар туралы Заңның 11-бабын қараңыз) .

Заңды тұлғаларды оқшалану дәрежесі түрліше және ол осы мүлікке меншіктің түріне (мемлекеттік, жеке) байланысты. Егер бұл мемлекеттік кәсіпорын болса, онда мүлік оған шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқықғымен бекітіліп беріледі және ол осы арқылы басқа кәсіпорындардың мүлкінен оқшауланады.

Өзінен-өзі өтеу және дербес бухгалтерлік баланстың болуы - заңды тұлғалардың мүліктік оқшаулануының көрінісі. Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуға тиіс (АК-ның 33-бабының 1-тармағы) .

Дербес мүліктік жауапкершілік заңды тұлғаның мүліктік оқшауланушылығына сүйенеді. Бұл белгі АК-ның 44-бабында былайша дербес азаматтық-құқықтық жауапкершілік атқарады, тұлғаның борыштары бойынша оның құрылтайшысы (немесе құрылтайшылары) да, мемлекет те жауап бермейді. Сонымен бірге, кейбір жағдайларда несие берушілердің мүдделерін қамтамасыз ету үшін бұл жалпы ережеден кейбір ерекшеліктер көзделген. Мәселен, қазыналық кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер және несие берушілердің борыштары бойынша өзінің барлық мүлкімен немесе, олардың қолында бар ақшасымен ғана жауап беретін мекемелер үшін ерекшеліктер белгіленген (ҚР АК-ның 207-бабын қараңыз), мысалы, қазыналық кәсіпорынның ақшасы жетіспейтін жағдайда, ҚР Үкіметі немесе тиісті жергілікті атқарушы орган оның міндеттемелі бойынша ортақ жауаптылықта болады (АК-ның 1998 ж. 16-желтоқсандағы редакциясының 207-бабының 1-тармағындағы 2-абзацты қараңыз) .

Заңды тұлғаның банкротқа ұшырауы оның құрылтайшысының немесе мүліктік меншік иесінің іс-әрекеттерінен туындайтын кезде және заңды тұлғалардың кейбір түрлері құрылтайшыларының олардың борыштары бойынша субсидиарлық ортақ жауаптылығы туатын жағдайларда заңды тұлғаның жауап беруінің жеке ережелері белгіленген (АК-ның 70, 84-баптары, 96-бабының 3-тармағы) . Бұған қоса, заңды тұлғалар құрылтайшыларының олардың борыштары бойынша қосымша жауаптылығы құрылтай құжаттарында көрсетілуі мүмкін (АК-ның 44-бабының 2 - тармағы) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.