Қазақстандағы жаңа діни ағымдардың таралуы, себептері мен салдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І бөлім. Қазақстандағы 1990 - шы жж кейінгі діни ахуал - жағдай . . . 6

1. 1 Өтпелі кезеңдегі Қазақстандағы ислам дінінің жағдайы . . . 6

1. 2 “Қазақстан мұсылмандары діни басқарманың” құрылуы, қызметі . . . 14

ІІ бөлім. Қазақстандағы жаңа діни ағымдардың таралуы, себептері

мен салдары . . . 17

2. 1 Қазақстан мемлекетіндегі 1991-2008жж. аралығында таралған исламдық ағымдар сипаты . . . 17

2. 2 Егеменді Қазақстандағы ислам ресенансы: мәселелер, қайшылықтар, мақсатар . . . 37

2. 3 Экстремистік ислами ағымдармен күрес шаралалары: заңнамалық, қоғамдық - идеологиялық, мемлекттік - әкімшілік . . . 40

Қорытынды . . . 49

Қолданылған әдебиеттер . . . 53

Қосымшалар.

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Дипломдық жұмыс қазіргі күн тәртібінде тұрған Қазақстан мемлекетінде орын алып отырған көп дінділікке тікелей қатысы бар, исламдық ұйымдармен ағымдар (1991-2008жж) . Дипломдық жұмысты орындау барысы Исламның Қазақстанда таралуы тарихына сараптама жасай отырып, ислам дініне байланысты халқымыздың тарихында - елдің берекесін, өркенинетін дамытқан тұстары да, ең өкініштісі исламдық ағымдарға бөліну - тарих шеңберінде ащы сабақтары да барлығы және қазіргі кезеңде ел бірлігіне өткен тарихи кезеңдегіден де сұрапыл қауіп төндіріліп тұрғанына көз жеткізілді.

Сондықтан дипломдық жұмыста, Исламның Қазақстандағы өтпелі кезеңдегі хал- жағдайы, кеңестік кезеңдегі исламның жай-күйі мәселелері, жаңа діни ағымдардың таралу феномені қарастырылып, басты назарға ел бірлігіне қауіп төндіріп тұрған мәселелерді мүмкін болатын шешу амалдарын анықтау мақсаты да қарастырылды.

Диплом жұмысының зерттелу деңгейі. Дін ислам туралы зерттеулердің көпшілігі соңғы 90-шы жылдарға дейінгі уақытта шетел зерттеушілерінің еңбектерінде ғылыми тұрғыдан қарастырылып келді, ал кеңестік дәуірдегі зерттеулердің көпшілігі ислам діні феноменін ғылыми обектъевизмнен гөрі атеистік тұрғыдан қарастырып нақты ғылыми зерделеу нәтижелері болмай шықты. Өткен ғасырдың соңына қарай бұл саладағы жағдай күрт өзгерді. Дінді өткеннің қалдығы деп қараған уақыт өтісімен, еліміз ашық демократиялық ел деп жариялануына байланысты және Қазақстанда түрлі дін ағымдары тарала бастаған кезеңде мұндай зерттеулер мен еңбектерге сұраныс өсті. Дін-ислам турасындағы іргелі еңбектер қатарына діни бағыттағы Халифа Алтайдың, Әбсттар-қажы Дербісалының дінтаным Құран тапсирлерімен қатар Әзімбай Ғалидың, Мұртаза Бұлытайды, мемлекеттік департаменттердің интернет жүйесінде жарияланған материалдары пайдаланылды. Қазіргі дәуірде бұрынғы мемлекет пен дін бөлек деген қағида сөзсіз ескірді. Мәселе мемлекетпен дін қандай өзара үйлесу механизмдерін жасай алады деген проблемаға келіп тірелуде.

Халқымыздың әл-ауқатын көтеру, тұрмысын шалқыту экстремизмге жол бермеудің материалдық негізі.

Бүгінгі таңда «Ислам және өркениет» газетінің таралымы 13 мыңға жетті. Діни басқарма жанынан «Иман» журналы шығарылуда. Діни басқарма Ислам дінін насихаттауды көздеп 2001-2002 жж. ғана 150 ден астам діни материалдарды баспа сөз бетінде жариялады. «Казахстанская правда» газеті екі ай сайын түгелдей бір бетін ислам діні мен мәдениетіне арнап отыр. Қазақстанда өткен діни форумдардың материалдары қолданылды.

Дипломдық жұмыстың тақырыбына байланысты материалдар, соңғы кезеңде Ақмола облысының және Көкшетау, Бұқпа газеттерінде жарияланып жатқанын айтуға болады.

Зерттеудің методологиялық негізі. Дипломдық жұмыстың негізі тарихилық, жүйелілік, обьективтілік, салыстырмалық принциптерге негізделген. Зерттеушілік жұмысты жазу барысында жүйелі және салыстырмалы талдау жасау, қарастырылатын құбылыстарға объективті баға беру, қайшылықты деректерді ақиқатты тұрғыдан қарастыру негізге алынды. Сонымен қатар жұмыстың методологиялық негізін жалпы және арнайы ғылыми зерттеу принциптері құрады. Олардың ішінде тарихилық принципінің орны ерекше. Бұл әдіс арқылы әрбір дерек көзі тұтас және тереңірек зерттеледі. Аталған принциптің тағы бір маңыздылығы тарихи деректерді бұрмаламай және жаңашаламай қазіргі заман талабына сай талдауға мүмкіндік береді. Объективтілік, жан-жақтылық және оқиғалар мен құбылыстарды зерттеу жұмысымның методологиясының негізін қалаған басты принциптер болып табылады. Салыстырмалы-тарихи әдісті қолдану арқылы әр дәуірде дінтану ғылымының даму ерекшеліктерін айқындауға мүмкіндік болды.

Диплом жұмысының хронологиялық шеңбері. Қазақстан жеріндегі исламның пайда болуына дейінгі және 1991-2008жж дейінгі уақыт аралығын қамтиды.

Ғылыми жұмыстың деректік негізі. Ғылыми жұмыстың дерек көзі түрлі уақыттарда жарияланған мерзімдік баспасөз материалдары, монографиялар жинақтары, статистикалық деректер.

Ғылыми жұмыстың зерттелу денгейі. Ғылыми жұмыс өз зерттелу нәтижесінде мына жаңа көзқарастарды қорытындылайды:біріншіден, Қазақстанда ислам діні қандай деңгейде болағанын ; екіншіден, неліктен және қалай жаңа діни ұйымдар мен ағымдар өріс алды және дін істерін бақылайтын мемлекетік және мемлекттік емес діни институттарының құрылуы және олардың атқарылатын қызметінің рөлін және маңыздылығын көрсетеді.

Ғылыми жұмыстың жаңалығы. Жұмыстың негізгі жаңалығы аталынған тақырып аясында біртұтас ел көлемінде таралған діни ағымдар мен ұйымдарды ғылыми тұрғыдан саралауға әрекеттену боп табылады. Күрделі кезеңнің тарихи оқиғаларын зерттеу барысында әртүрлі деректердің ғылыми айналымға енуі тақырыпты ашудың ерекшелігі болып табылады. Осының нәтижесінде тың қортындылар мен тұжырымдар жасалынды.

Жұмыстың практикалық маңызы. Жұмыс нәтижелері мектепте басқа да оқу - тәрбие орындарында танымдық тәрбиелік материал ретінде сондай -ақ дінтану сабақтарында қосымша дерек жинағы ретінде қолдануға болады.

Диплом жұмысының мақұлдануы. Дипломдық жұмыс Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім министрлігі Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінің Тарих факультетіндегі Жалпы тарих және ПОӘ кафедрасында 2009 жылдың қаңтар айында талқыланды. № _6___ хаттама.

Диплом жұмысының құрылымы . Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 бөлімнен және қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер мен деректер тізімінен құралған. Дипломдық жұмыстың кіріспе бөлімінде зерттеу жұмысының өзектілігі, тақырыптың зерттелу деңгейі, мақсаты мен міндеттері, теориялық және методологиялық негізі, хронологиялық шекаралары, жұмыстың ғылыми жаңалығы мен жұмыстың құрылымы берілді.

І бөлім. Қазақстандағы 1990 - шы жж кейінгі діни ахуал - жағдайы.

1. 1 Өтпелі кезеңдегі Қазақстандағы ислам дінінің жағдайы.

Дін дегеніміз- не деген сұраққа, ғылыми әдебиеттерде мына төмендегідей ақпараттарды көруге болады. Дін - ақыл-есі дұрыс адамдарды өз қалауларымен дүниеде және ақыретте жақсылық пен бақытқа жеткізетін иләһи (тәңірлік) заң. Діндер негізінен үшке бөлінеді:

Хақ дін. (Аллаһ тарапынан пайғамбарлар арқылы адамдарға жеткізіліп, ешқандай өзгеріске ұшырамастан және бұзылып, бұрмаланбастан қазірге дейін жеткен дін. Бұл ерекшеліктер мен қасиеттерді өз бойына сіңірген дін - Ислам діні) .
Мұхарраф діндер(бұзылған, бұрмаланған діндер) .

(Аллаһ тарапынан пайғамбарлар арқылы білдірілгенімен кейіннен адамдар тарапынан өзгертіліп, негізі бұрмаланған діндер. Қазіргі кездегі Христиандық пен Еврейлік мұхарраф діндердің арасынан табылады) .

3. Батил діндер (жалған) . (Адамдар тарапынан ойдан шығарылған діндер. Бұл діндердің пайғамбарлар баяндаған діндермен ешқандай қатысы жоқ. Буддизм, Конфуцизм сияқты діндер) . . .

Исламның қысқаша тарихы туралы мына төмендегі ақпаратты айтуға болады. Әлемнің түрлі ұлтты, тілді, нәсілді 1 миллиард 300 милионнан астам халқы ұстанып отырған ислам дінінің тарих сахнасына көтерілгеніне де он-бес ғасырдан асты. Ол Жазирату-л-араб деп аталатын осы күнгі Араб түбегінде дүниеге келді. Алла тағала қасиетті Құран Кәрімді осы елдегі Құрайш тайпасынан шыққан Абд Аллаұлы Мұхаммед (с. ғ. с. ) пайғамбарымызға уахи етті. [1, 30]

Алла тағала адам баласын қараңғылық зұлматы мен адасушылықтан - қайырым, шапағат, рақым, мейірім, яғни тура жолға салу үшін әр кездері пайғамбарларын жіберіп отырды және оларды белгілі бір қауымдардан шығарды. Пайғамбарларға Алла тағала қасиетті кітабы - өмір сүру заңын да қоса жіберді. Адам баласы соны басшылыққа алып, айқын да дұрыс жолмен жүрсін деді. Бірақ олар пайғамбарларды тыңдамады, жөн сөзді теріске балап, жаһил тірліктерін жалғастыра берді. Ақырында Жаратушы иеміз қиянатшыл қоғамдарды жойып жіберді.

Алла тағала адамдарға «Алла тартқан желіден (діннен) бекем ұстап, айрылмаңдар» («Әл имран» сүресі, 103 аят), «Ақиқатында, Аллаға қабыл дін - Ислам діні» («Әл Имран» сүресі, 19 аят ) деп таза да ақиқат дін - исламды жіберді. Адам баласы қасиетті Құранды басшылыққа алып, ешкімге де, ешнәрсеге де қылдай қиянат жасамай өмір сүрсін, қоғамы әділ де иманды болсын деп дұрыс жолды көрсету үшін Құран кәрімді Мұхаммед (с. ғ. с. ) пайғамбарымызға уахи етті.

Алла елшісі (с. ғ. с. ) бұрынғы пайғамбарлардай белгілі бір қауымға ғана емес, бүкіл адамзат пен ғаламға рахым етіп жіберілген. Ол туралы Алла тағала: «Ей, Мұхаммед! Сен болмағанда мына он сегіз мың ғаламды жаратпаған болар едім», - деген. Мұса (ғ. с. ) және Иса (ғ. с. ) пайғамбарлар да Тәурат пен Інжілдің йаһудилер мен христиандар өзгертпеген бұрынғы нұсқаларының 40-қа жуық жерлерінде Мұхаммедтің (с. ғ. с. ) болашақта дүниеге келетіндігін болжай айтқан.

Ол хақында мысалы Иса (ғ. с. ) : «Әй, Исраил ұрпақтары! Сендерге мені Алла жіберген, өзімнен бұрын келген Тәуратты растаушы, өзімнен соң Ахмед атты пайғамбар келетіні туралы қуанышты хабар әкелуші пайғамбармын . . . » (« Ас-Саф» сүресі, 6-аят ), - дейді. Ахмед те, Мұхаммед те, Махмуд та «мақтаулы», «мақталған» деген мағынаны білдіреді. Демек, Мұхаммед пайғамбарымыздың (с. ғ. с. ) ақиретке дейін мақталып, абыройы үстем бола бермек. [2, 55-56]

Ислам жаһандағы барлық жанға тыныштық пен қайырым, әділдік, жақсылық пен игілік тілейді. Үлкенді сыйлап, кішіге қамқор болуға шақырады. Ол адам баласын жанындағыларға жақсылық жасап, ізгілік дәнін себуге, тарыққанға таяныш, жылағанға жұбаныш, ата-анаға мейірімді, әдепті болуға үндейтін нағыз гуманизмге толы дін.

Міне осындай бірлікке, ынтымаққа негізделіп, ізбасарларын имандылыққа ұйытатын, рух тазалығын уағыздайтын асыл дін идеясын ту еткен мұсылмандар аз жылдардан соң Араб түбегінен шағындап шығып, осы күнгі Сириия, Палестина, Ирак жеріне жетті, Исламды ту еткен араб қосындарының бір бөлігі Қызыл теңізден өтіп Мысырға табан тіреді, соңыра әрі қарай қазіргі Мағриб араб елдеріне де байрағын желбіретті. Ливия, Тунис, Алжир, Марокко исламға мойынсұнды.

711 жылы мағрибтық мұсылмандар жаңа дінді жалау етіп Атлант мұхиты мен Жерорта теңізін бөліп жатқан Гибралтар бұғазынан өтіп, Андалусияға (Испанияға) аяқ басты. Олар сондай-ақ Испания мен Франция арасындағы Пиреней тауларына да жетті. Кейінірек Ислам діні Солтүстік Африка ғана емес, Орталық Африканың да біраз жерлері мен елдеріне тарады.

Араб жасақтары тек Батысқа ғана емес, сондай-ақ осы күнгі Кіші Азия мен кавказ тауларына да ат басын бұрды. Бірте-бірте жаңа дін Мауараннаһр деп аталған орта Азиядағы түркілер өлкесіне де жетті. Бұхара мен Самарқан, Шаш (Ташкент) пен Отырар, Хорезм өлкесі де исламды қабылдады.

Сөйтіп Ислам діні IX-X ғасырларда сүнниттік бағытта бірте-бірте түркілер әлемінде де нығая бастады. Әйтсе де ғылым мен білім, ізгілік пен игілік әкелген дініміздің қазақ жеріне түгел тарап, біржола орнығуына әлі де біраз уақыт қажет еді. [3-8-11]

Ислам дініңің мақсаты. Мына төменде қысқаша былайша айтуға болады:

Исламның үкімдері адамдардың бақытын көздейді. Бұл үкімдерді орындап, соған сай әрекет жасағандар бұл дүниеде де, ақіретте де бақытқа кенеледі.

Ислам дінінің үкімдері үшке бөлінеді:

1. Иман : Адам иман негіздеріне сену арқылы рухани нәр алып, жүрегін қате және жалған сенімдерден тазартып, дұрыс сеніммен нұрландырып, рухани пәктікке қол жеткізеді де адам өз орнын табады.

2. Амал : Амал - адамдардың жасаған істері мен әрекеттері.

Амалға байланысты үкімдер екіге бөлінеді:

а) Аллаһтың алдындағы ғибадат міндеттері;

ә) Адамдардың өзара қарым-қатынастарын реттеп отыратын үкімдер.

3. Ахлақ : (адамгершілік, мінез-құлық) . Адамдарға деген ой-пікіріміз бен қимыл-әрекетімізді реттеп отыратын үкімдер.

Ислам дінің ерекешеліктері:

1. Ислам - соңғы дін. Ислам дінінен басқа дін келмейді, үкімдері қиямет күніне дейін жалғасады. Ислам дінін адамдарға жеткізіп, баяндаған Хазіреті Мүхаммед (алейһіссәләм) соңғы пайғамбар. Одан басқа пайғамбар келмейді.

2. Ислам - дүниежүзілік дін. Алдыңғы пайғамбарлар жеткізіп, баяндаған діндер тек қана белгілі бір ұлтқа, халыққа келсе, Ислам діні бүкіл дүние жүзіндегі халықтарға жіберілген.

3. Ислам дінінің үкімдері барлық адамдардың мұқтаждарына жауап бере алатындай кәміл. Сондықтан, басқа діндерге сенуге ешқандай қажеттілік қалмаған.

4. Ислам діні өзінен бұрын Аллаһ тарапынан жіберілген пайғамбарлар мен діни кітаптардың бұзылып бұрмаланбаған түпнұсқаларын растап мойындайды.

5. Ислам діні алдыңғы пайғамбарлар баяндаған діндердің үкімдерінің күшін жойған. Өйткені, олар белгілі бір халыққа, әрі белгілі бір уақытқа жіберілген, Ал Ислам діні болса, барлық халыққа жіберілген және қиямет күніне дейін жалғасатын дін.

Ислам дінінің дүниежүзілік дін болуының ерекшеліктері:

1. Ислам бүкіл адам баласына жіберілген ең соңғы дін.

Ислам діні бүкіл адамзатқа жіберілген және қияметке дейін жалғасатын соңғы иләһи (тәңірлік) дін. Пайғамбарымыз Ислам дінін жер жүзіндегі барлық халыққа жеткізу мақсатымен сол кездегі мемлекеттердің билеушілеріне, басшыларына хат жолдай отырып, оларды Ислам дінін қабылдауға шақырған.

2. Ислам - ақыл және ілім діні.

Ислам діні ақылға зор мән бере отырып, діннің әмірлерін тамаша орындау үшін ақылды болуды талап етеді. Ілімнің де мәртебесін көтеріп, үлкен баға беретін дініміз әрдайым оқуды, үйренуді бұйырған. Ілім үйренудің әрбір мұсылман үшін парыз екендігін білдірген.

3. Ислам - әрі дүние, әрі ақірет діні.

Ислам дінінің көздеген мақсаты - адамның бұл дүниеде де, ақіретте де бақытты болуы. Дініміз дүние айланып тұрған кезде адамдардың әрдайым бақытты болуын және қоғамның дамуын қамтамасыз ете отырып, жеке-жеке адамдардың да, қоғамның да қажеттіліктеріне жауап бере алатын шарттар қойып, дүниеде де, ақіретте де бақытқа кенелудің жолдарын көрсеткен.

Бұл жайында қысқаша айтсақ, Ислам діні әкелген шарттардың қорытындысы мынадай: "Дүние үшін мәңгі тұратындай, ал ақірет үшін ертең өлетіндей еңбектен. "

4. Ислам - жеңілдік діні.

Ислам дінінде қиыншылық жоқ, жеңілдік бар. Дініміздің әмірі бізді кемелдендіріп, одан да жоғары өмірге дайындау. Ғибадаттардың орындалу барысында шамамызға қарай көптеген жеңілдіктер көрсетілген. Мысалы, жолаушы төрт рәкәат намаздың екі рәкәатын оқиды. Намазды тік тұрып оқи алмағандар отырып оқиды. Рамазан айында ораза ұстауға шамасы жетпеген науқастар сауыққаннан кейін ұстайды. Ондайдан үміті жоқ науқастар және ораза үстауға шамасы келмейтін қарт-қариялар ұстай алмаған оразасының орнын кедей-кепшіктерге фидйә беру арқылы толтырады. Бұдан басқа да көптеген жеңілдіктер берілген. Міне, осы себептен Ислам дінінің үкімдерін әр уақытта және әр жерде орындауға мүмкіншілік бар.

5. Ислам дінінде шектен шығу жоқ.

Ислам дінінің үкімдері адамның ақылына және жаратылысына сай негізделген. Біздің міндетіміз бұларды орындау ғана.

Орындалуы әмір етілмеген жағдайда дінді берік ұстаймын деп шектен шығу жоқ. Дүниеде адал нығметтерден бас тартып, өзін-өзі қинау да жоқ.

6. Ислам - бейбітшілік пен сүйіспеншілік діні.

Исламның бір мақсаты: адамдарға деген сүйіспеншілік, адам құқығына деген құрметті жүрегіне орнықтыру арқылы қоғамдағы бейбітшілік пен тыныштықты сақтау. Дініміз бүл мақсатта көптеген үкімдер қойған. Бір-бірімізді сыйлау, басқалардың құқығына құрмет көрсету нағыз мұсылман болудың шарты болып саналады. [1-30]

Қазақстанда ислам діні қараханидтер тұсында едәуір тарады. Бұл кезде шаман тілінде дінінде болған моңғолдар да ислам дінін қолдай бастайды. Берке хан ислам дінін қолдайды. Бұл жөнінде В. Тизенхаузен былай деп жазды: «Оның діні жақсы болды. Ол наным сәулесін сеуіп, мұсылмандық әдет-ғұрыптарды белгіледі, шариғат заңдарын білетін адамдарды қадірлеп, оларды өзіне тартты және өз мемлекетіне қарасты мешіттер мен медреселер ашты» .

Ақсақ Темір тұсында ислам дінінің маңызы мұнан да жоғары көтерілді. Ақсақ темір ислам дінінің идеологиясын нығайта отырып, Орта Азия мен Қазақстан жерінде мұсылмандық табыну мекемелерін тұрғызды, ол жерлерде мұсылмандықты насихаттаудың жаңа орталықтарын құруға тырысып, ислам дінін көшпелі халық арасында таратуды көздеді.

Орта Азияда бірте-бірте ислам дінінің екі орталығы - Хиуа мен Бұхара қалалары қалыптасты. Қазақ тайпалары экономика мен саясат жағынан да, сол сияқты дін жағынан да осы орталықтарға тәуелді болды. Ислам дінінің таралуының тағы бір себебі қазақтардың өздерінен осы дінді ертерек қабылдаған тәжік, татар, азербайжан сияқты халықтармен байланысының күшті болуы. Қазақстанда Ислам діні орнығуы тарихта орын алды және ол қазырғы уақытта жалғастырылуда. [9-25]

Алайда, Ислам дінінің өзіндік даму тарихында әлі күнге дейін орын алып отырған ағымдарға бөліну үрдісі көбеюде. Яғни бұрынғы Кеңес Одағына мүше мемлекеттер тәуелсіздік алысымен, Орталық Азияда халықаралық қарым-қатынаста тәжірибесіз, жас жаңа бес: Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстан, Тәжікстан мемлекеттері пайда болуы, осы мемлекеттердің егеменді дамуына мол мүмкіндік беріп жатқаны тарихи шындық. Исламтанушы ғалымдар еңбектерінде, осы мемлекеттерде ислам рессенансы, яғни исламдану үрдісі бастау алғаны айтылады және оған қолайлы жағдайлардың туғаны баяндалады. Әйтседе, өмір практикасы олай болмай шыққанын жаңа егеменділік тарихы көрсетіп, дәлелдеп отырғаны тағы да ақиқат. Мысалы, Тәжікстанда тәуелсіздік алып болмай жатып азамат соғысы басталып, ол әлемдік ұйымдардың және ТМД елдерінің зор көмегі арқылы бес жылда зорға басылды. 5 адамның жанын пида қылды, 1 млн адам шетелге паналады. Яғни, елге зор зиян келтірілді.

Орталық Азияның барлық елдерінде исламдану ресенансына жаңа «жаулар» пайда болды. Мысалы, Өзбекстандағы «ИДУ» діни экстремистік ағымы, т. с. с. Қазақстанда қаита исламдану процесі басталмай жатып, бүкіл әлемдік діни конфессиялар қазақ ұлтының «кеудесі» бос қалыпты-мыс дегенді желеу етіп, қазақ ұлтын өз діндеріне кіргізуге жанталасуда.

Алайда, Орталық Азия мемлекеттері түрлі діни экстремистік топтарды жеңе алса да, олардың ішкі проблемаларын шешуі оңайға соғып отырмағандығы белгілі болуда, атап айтқанда, нарық заманында пайда болған жұмыссыздық, осы жұмыссыздық кезеңінде өскен жас буынның білімсіздігі, аса кедейлігі, өмір мәнін таба алмауы және ең бастысы кедейшілік аса ауыр проблема болып отырғандығы тағы шындық. Шындығына келгенде, Орталық Азия мемлекеттеріндегі проблемалар әртүрлі, алайда басқару биліктің қателігіне ғылыми әдебиеттерде, оның өз халқына тарихи мол мүмкіншіліктер берген халықтық ислам құндылықтарын, демократияны, ұлтаралық татулық гармониялық қарым-қатынас идеалынан бас тартып, осы заманға лайықты ғылыми үрдіске негізделген халық санасын қалыптастыру мүмкіндігін пайдаланбай отырғандығы деп атап көрсетіледі. [20-12] Cоның әсерінде басшылық-билік өз елінде экстремизм отын өздері көсеп отырғандығы дәлелденеді ( әрине, сыртқы факторлардың әсерін жоққа шығаруға болмайтыны түсінікті) .

Қазақстан мемлекетінде жағдай біршама жақсы деуге болады. Алайда осылай деген елдің өзінен діни экстремиттердің 2007ж ашылып ұсталу фактілері ойлантатын фактор, яғни, Қазақстан мемлекетіне де, исламдану процесіне т. б. қауіпсіздік шараларына нақты көңіл бөлу қажеттілігі айқын аңғарылады. [11-56]

Ислам атын жамылған діни экстремисттік топтардың лаңкестік істері болған және қауыптің әлі сақталып отырған Орталық Азия елдеріне қарағанда, біршама салыстырмалы түрде жақсы жағдайдағы Қазақстан мемлекетіндегі ислам проблемаларының тууының мынандай өзіндік себептерін айтуға болады:

1. Регионалды басшылардың өз «территориясында» діни істерді уысынан шығармай, басқаруға аса мүдделілігі. Оның экономикалық бизнестік маңызы түсінікті, егер заңнамаларға байланысты аймақтық діни басқармалықтарға салықтық жеңілдіктер бары белгілі жағдай және түрлі экономикалық қылмыстарды осы үрдісте ашу мүлде қиын дегенді жиі естуге болады құқықтық орган қызметкерлерінен.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.