Кітапханадағы кадрлық менеджменттің негіздері

ЖОСПАР

Кіріспе 3

І. Лидерлік және басқарушылықтың теориялық негіздері

1. 1 Басқару қызметінің маңызды компоненті - лидерлік 6

1. 2 Лидерлік және басқару стильдері 13

1. 3 Кітапханашының іскерлік этикеті 28

ІІ. Кітапханадағы кадрлық менеджменттің негіздері

2. 1 Жеке тұлға, кітапханашылардың беделі және билігі

(жетекшілік және лидерлік) 35

2. 2 Еңбек ресурстарын жоспарлау және дамыту 40

2. 3 Кітапханадағы өмірінің сапасын жоғарылату 50

ІІІ. Кітапханадағы ұжымының құрылуы және басқару

3. 1 Ұжымының маңызы және олардың тиімділігін

жоғарылату жолдары 55

3. 2 Кітапхана жұмысының басқару стратегиясына көңіл бөлу 59

Қорытынды 65

Пайдаланған әдебиеттер тізімі 68

Кіріспе

Елеміздегі болып жатқан жаңалықтар мен өзгерістер, білім мен мәдениеттегі болып жатқан жаңа мемлекеттік тапсырмалары іске асырудағы шешуші қадамдар ең алдымен кітапханашыға келіп тіреледі. Жаңа ақпараттық технологияға көшу, басқарудың экономикалық амалдарын қолдану, оған еңбек ұжымының қатыстырылуы кітапхана жұмысшыларының жаңа жоғары кәсіби деңгейін және жалпы мәдениет пен қарым-қатынас мәдениетін игерген жаңа түрін қалыптастыруда талап етеді. Нарықтық экономика кітапхана мамандарына бәсекелестікке бейімділу талабын қояды, соған байланысты әркім өз білімін ұдайы жаңартып, іскерлік пен шығармашылығын жүзеге асырады.

Кадр саясаты кітапхана қызметкерлерінің шығармашылық қабілетін көтеруге бағытталуы тиіс.

Кадр саясатының ұсынатын жетекші бағыты:

- жаңа кәсіби талаптар, кітапхана-ақпараттық технологиясын дамытуға тиімді жағдай жасап игеруге бейімделу;

- демократияландыру үрдісін қалыптастыру және кітапхана коллекторының қызметін жаңарту, ол үшін қызметкерлердің іскерлік және жеке қасиетіне қарай конкурстық негізде аттестация өткізу кеңінен қолданылып, келісім-шарт жүйесі енгізіледі, кітапханалық білімді үздіксіз жетілдіру жүйесі құрылып, оқытудың деңгейін көтеру көзделеді;

- кітапханашы еңбегін материалдық тұрғыдан ынталандыру және жаңаша бағалау жүйесін енгізу арқылы қызметкерлердің жауапкершілігін қарастыру;

- кітапхана мамандарының әлеуметтік мәртебесі мен құқықтық қорғалу жағын, еңбек, тұрмыс жағдайын көтеру;

Қызмет көрсету ісінің ұлғаюы, еңбек бөлісінің күрделенуі ең алдымен ірі кітапхана-ақпарат орталығындағы мамандардың білімін жетілдіруді қажет етеді. Бұл үшін ең алдымен кітапхана-библиографиялық қызметтің өзгеруіне сәйкес жылдам бейімделу қажеттігіне қарай кәсіби, интеллектуалдық қабілеті жоғары салалық білімді мамандарды көптеп даярлауымыз қажет.

Екіншіден, кітапханалық білімді мамандарды элктронды және қолмен атқаратын кітапханадағы ұйымдастыру технологиялық жұмыстарға: тауып әкелу, есептеу, кітапхана қорын сақтау, карточкалық және электрндық каталогты қолдана білу, оқырмандарды тіркеу, құжаттарды сақтау, оқырман талабын орындау және т. б. жұмыстарға баулу.

Кітапхана мамандарының кәсіби білімін жетілдіруде кітапхана жүйесінің ақпараттық инфрақұрылымдарының рөлін секеру принципі ұсталынады, яғни ақпараттық өнім шығарушылар және кітапхана өнімін тұтынушылар болып бөлінеді.

Кітапхана типтерінің еңбектің түрлене түсуі, өңдірістің автоматтандырылуы, ғылыми деңгейінің көтерілуі біліктілігі жоғары мамандар даярлауда мынадай міндеттер жүктейді: құжаттар тасқынын өңдеу және айналымға түсіру; оқырмандарға кітапханалық-ақпараттық көмек көрсету, оқу мәдениетіне және ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу, өндірістік бөлікті, кітапхананың әдістемелік және ғылыми жұмысын басқару; технологиялық режимді қамтамасыз ету, соның ішінде автоматтандыру және механикаландыру негізінде кітапхана жұмысын ақпараттық талапқа сай орындай отырып шағын кітапханалар мен кітапхана мекемелеріне кәсіби көмек беру.

Диплом жұмысының мақсатты - кітапханадағы басқарушылықтың және лидерлікті - басқару қызметінің негізгі компоненті ретінде көрсетуге. Сонымен бірге міндеттер:

• лидерлік және басқару стильдерін зерттеу;
• кітапхана ұжымының құрылуы және басқару негіздерін анықтау;
• кітапхана өмірінің сапасы мен тиімділігін жоғарылату жолдарын көрсетуге.

Үздіксіз кітапханалық білім берудің алға қойған негізгі қағидасы кітапхана мамандарының кәсіби білім деңгейін жетілдіру, міндетті базалық білім алудың көп жақты үлгісін бірегей жүйеге түсіру болып табылады.

Жалпы кітапхана - адамдардың басын қосу, білім беру мүмкіндігі бар бірден-бір парасатты мәдени орын болғандықтан, ұлттық мәдениеттің мәйегін насихаттау мен дамыту баршамыздың парызымыз бен міндетіміз.

Кітапхана ісі мәдениет саласы ретінде ақпараттық, білім беру және мәдени-ағарту қызметінің негізгі болып табылады. Жаңа мыңжылдықта кітапханалар қоғамның қайта жанданып, өзгеруінде басқа мәдени мекемелер арасында үлкен мүмкіндіктерге ие. Бүгінгі таңда рухани дүниетанымы кең, көзі ашық, көкірегі ояу ұрпақ өсіру, оны өнерге, халықтық мұраға бейімдеуде, мәдени құндылықтарды жаңғыртып, таратуда сипат беретін мәдени орынның бірі - кітапхана.

Қазіргі кезде адамдардың өскелең талабын қанағаттандыру, рухани байлығы мен жалпы қабілетін дамыту және жоғарғы эстетикалық талғамын қалыптастыру міндеттерін іске асыруда кітапханалардың алар орны ерекше. Сондықтан кітапхана мәдени-ағарту және ақпарат мекемесі облыстағы баспа шығармларын сақтайтын, оны тарату мен насихаттау жөнінде қызмет атқаратын мәдениет ошағы. Кітапханада тәлім-тәрбие жүйесінің толымдылығын қамтамасыз ету үшін тәрбиенің де, ағартушылықтың да әдістемелік жүйелерін жасап, оларды жұмыс практикасы мен қоғамдық өмірге кеңінен енгізу міндеті тұр.

Қазіргі таңда кітапханаларда алға талпыну өзгерістері болып жатыр. Заман ағымына қарай, білім талабына сай оқырмандардың да сұранысы өзгеруде. Республика кітапханашыларына көмек ретінде ҚР ҰК "Кітапханашының кітапханасына" атты сериясымен іс-тәжірибелік құралдарды шығарады. Ұсынылып отырған әдістемелік құрал кітапханалық маркетингті қамтитын екі күрделі тақырыптардан тұрады: фандрейзинг және жарнама. Әсіресе, ағымдағы ақпараттар мен соңғы шығарылып жатқан анықтама басылымдар оқырмандарды көп қызықтырады. Әрине, оқушының ордасы ретінде мұндай сұраныстарға кітапхана қызмет көрсете алады, бірақ қалай?

Кітапханаға әрдайым қосымша қаржылық толықтырылу жұмысы іске асырылып отыру керек. Бұл қосымша қаржылық көздерін екі топқа бөлуге болады:

- ішкі (өз мүмкіндіктеріп барынша қолдану)

- сыртқы (өзгенің кемегін өз игілігіне жарату) .

«Өзге» өздігінен көмек бермейді, ол қорларды да кітапхана жоспарларымен, алға қойған келелі мақсаттарымен таныстырып, баулу керек. Кітапхананың басында екі жақты күрделі мәселе тұрады - дәстүрлі сарқылмас қорды қолдау мен сақтап қалу және жаңа технологияларды басқару қызметіне мекемені енгізу. Электронды технология дәуірі жаңа қаржылық көздерді кітапхананың даму игілігіне қарай өзіне тартуын талап етеді.

Көмек сұрайтын мекемелерден, қайырымдылық қорлардан ақша иемдену үшін кітапханашыларға батыл және дамып келе жатқан күрделі мәселелерді жақсы меңгеріп, тек ағымдағы жұмыстармен ғана шектеліп қоймай, болашағы бар маңызды мақсаттарды қарастырып кітапхананың алға дамуы нәтижесінде, кітапханашылар фандрейзинг жұмысына кірісуі керек.

Біз - кітапханашылар сол қорлардың кітапханаға қаржыны уақытша бір мақсатқа жету үшін емес, керісінше көп мезгілді жобалардың ауқымды болып дамуы үшін беретінін түсінуіміз тиіс1.

Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайына және өмір құбылыстарының тез өзгеруіне байланысты, өзіне жүктелген қызметті атқарып, басқамен бәсекелесе алатын, кәсіби білім негіздерін игерген, әр алуан типтегі кітапханалық-ақпараттық мекемелердің сұранысына сай келетін мамандар әзірлеу үшін оқытудың мазмұны мен мақсатын, технологиясын қайта жаңарту қажеттігі туындайды. Оқыту кітапханалардың даму бағытымен, жаңа сипаттағы компьютерленген кітапхана қызметімен байланысты болуы қажет.

І. Лидерлік және басқарушылықтың теориялық негіздері

1. 1 Басқару қызметінің маңызды компоненті - лидерлік

Басқару қызметінің маңызды компоненті - лидерлік, яғни адамдарға әсер ету қабілеттілігі. Көптеген менеджерлердің лидерлікке қабілеттілігі көп емес, сонымен қатар, кейбір лидерлер басқару лауазымына сәйкес келе қоймайды. Лидерлік және әйгілік бірдей сапалар емес. Кейбір жағдайларда басшылар дөрекілік пен агрессивті қылықтарды тиімді лидерлікпен шатыстырады. Лидерлік - бұл жалпы басқару есмес, оның бір бөлігі. Егер адам мықты лидер, бірақ нашар басқарушы болса, оған бағынатын адамдардың қойылған мақсаттарына жетуі қиынға түсуі мүмкін.

Менеджердің қызметі оған кәсіби талаптарды қояды. Оларға сәйкес менеджердің мынадай қасиеттері болуы тиіс:

1. концептуалдық, яғни жалпы фирманың қызметін көрсету және оны сыртқы ортаның құбылыстарына бейімдеу, басқаша айтқанда, ол стратегиялық жоспарлаудың дағдыларын білуі қажет;

2. оперативтік, яғни қабылданатын шешімнін деңгейінде квалификациясының жеткілікті болуы;

3. аналитикалық, яғни ол анализдің ғылыми әдістерін тиімді пайдалануды білуі қажет, алдымен сандық анализдің құралдарын білуі қажет; ол проблеманы анықтап, альтернативтік шешім белгілеуді білуі тиіс;
4. әкімшілік шешімдерді қабылдау қабылеттілігі, яғни ұйымдастыру және түрлі процедураларды жүргізу дағдылары болуы тиіс;
5. коммуникативтік, яғни ауызша және жазбаша нысанда өзінің ойларын және тұжырымдарын жеткізуді білу;
6. коммуникабельдік, яғни өзінің фирмасында, сондай-ақ оның сыртында әріптестерімен қарым-қатынастарын орнатуды білу;
7. белгілі деңгейде техникалық білімдерінің, сондай-ақ басқарушылық мәселелерді шешу үшін қажет спецификалық білімдерінің болуы.

Жоғарыда айтылғанға сәйкес, кітапхана менеджерсіз болуы мүмкін емес, себебі олар: кітапхананың бөлек операцияларын байланыстырады; кітапхананың негізгі қызметін орындауды қамтамасыз етеді; кітапхана қызметінің стратегиясын өңдейді, кітапхана қызметінің нәтижелері үшін жауап береді; кітапхананың сыртқы ортамен байланысын қамтамасыз етеді; кітапхана атынан түрлі қатынастарға қатысады.

Менеджменттің әрбір деңгейіне түрлі кәсіби талаптар қойып
бұл талаптарды мынадай үш деңгейге бөлуге болады: жоғары «Ж»,
орташа (О) және төмен (Т) . (табл. 1. қараңыз)

Кесте 1

Менеджердің квалификациясына қойылатын талаптар

Менеджердің қызметін зерттей отырып, оның негізгі үш функциясын белгілеуге болады.

Біріншіден, менеджер кітапхананың негізгі мәселелерін анықтап, ресурстарды бөлу мәселесін шешеді және ағымдағы түзетулерді жүзеге асырады, бұл жағдайда ол қабылдаған шешімі үшін жауап береді. Сондықтан, менеджер ең дұрыс шешімді таңдауды ғана емес, басқаратын ұжымды белгілі бағытпен батылды жүргізуді білуі қажет.

Екіншіден, менеджер кітапхананың ішкі және сыртқы ортасы туралы мәліметті жинап, оны таратады және кітапхананың мақсаттарын түсіндіреді. Менеджердін мәліметті білгендігі оның жұмысының нәтижелеріне әсер етеді.

Үшіншіден, менеджер басшы ретінде кітапхананың ішкі жәнс сыртқы қатынастарын реттеп, кітапхананың мүшелерін мақсаттарға жетуге бaғыттайды, олардың күш-жігерлерін үйлестіреді және кітапхана атынан өкіл ретінде шығады.

Басқарудың иерархиялық деңгейі көтерілген сайын менеджер стратегиялық және перспективтік мәселелерді шешуге уақытты көбірек жұмсайды. Төменгі деңгейде, керісінше, менеджер уақытының негізгі бөлігін ағымдағы мәселелерді шешуге жұмсайды.

Кесте 2

Менеджер уақытының мынадай мәселелерге шешуге жұмсайды

Тәжірибе жүзінде менеджерлер компанияларда жиірек кездеседі. Олардың атқаратын рөлінін ерекшелігі менеджерлердің арнайы дайындығы туралы мәселесін қозғады. Менеджердің профессионализм оның арнаулы білімдері және өндірісті коммерцияны әрі басқаруды ұйымдастыру саласында дағдыларының болуында, ол түрлі салаларда адамдармен жұмыс істеуді білуі қажет. Егер бұрын кітапхананы басқару үшін технология мен басқару техникасын біліп, адамдармен жұмыс істей білуді талап ететін болса, қазіргі таңда қоғамдық өндірістін дамуына байланысты менеджерлерге қойылатын талаптар кеңейтіледі. Зерттеулерге сәйкес қазіргі басшы өзінің саласында 15-20% ғана маман болғандығы жеткілікіті, алдымен ол ұйымдастырушы, психолог, социолог болуы тиіс. Қазіргі таңдағы кітапханалар социотехникалық жүйелерді білетін мамандарды талап етеді, ондай жүйелердін ортасында тұратын - адам.

Сонымен, нарық экономикасының заманында табысты басқару үшін жоғары деңгейде кәсіби басшы - менеджер көптеген қасиеттерге ие болуы тиіс.

Менеджердің қызметі табысты болу үшін мынадай потенциалды кемшіліктерге назар аударған дұрыс:

1. Өзін-өзі басқара алмау (егер, басшы жанжалдар және
стресстермен күресуді билмесе, өзінің уақытың, күш-қуатын және
дағдыларын тиімді пайдалануды білмесе) ;

2. Менеджер жеке басының қасиеттерін көрсете алмауы (күн сайын
ол көптеген шешімдер қабылдау процесінде жеке басының
құндылықтарына және принциптеріне негізделеді, егер оның жеке
қасиеттері және қасындағы адамдарға белгісіз болса, оның
әрекеттерін дұрыс түсінбеулері мүмкін, түбінде шешім қабыллау мен
оны жүзеге асырудын тиімділігі төмендейді;

3. Егер менеджер өзінің мақсатын анықтай алмаса, басқару қызметінде ол табысты жете алмайды;
4. Менеджердің жеке басының өсіп-өркендеуінің тегеуіштігі (тұрақты түрде білім алу және осы білімін тәжірибеге енгізу -маңызды мәселе) :
5. Проблемаларды шеше алмауы (бұл кемшілік менеджердін дұрыс шешім қабылдай алмауына ықпал етеді; шешілмеген проблемалардың жинала беруі басшының өз қызметін атқара алмағандығын көрсетеді) ;
6. Жұмыста творчестволықтын болмауы (творчествалы адам белгісіздік жағдайында жұмыс жалғастыра беруге қабілеті бар. Өз қызметінде ситуациялық тәсілі қолданатын менеджер өзінің әрекеттерін қалыптасқан жағдайға байланысты түзете алады) ;

7. Адамдарға әсер ете алмау (көптеген адамдарға өмірлік, өзін-өзі ұстау қимылдар, адамның сыртқы әлпеті және т. б. әсер етеді) ;

8. Басқару қызметінің спецификасын түсінбеу (менеджер басқару саласында табысқа жету үшін жеке еңбегін ғана емес, басқа адамдардың еңбегін дұрыс пайдалануы тиіс) ;

9. Ұйымдастырушулық қабілетінің нашарлығы (ұжым мүшелерінің
энергиясын қуаттауды және еңбек процесін оптималды
ұйымдастырүды білуі қажет) ;

10. Үйретуді білмеу (жақсы басшы оқытушы ретінде бола алады, сондықтан квалификацияның деңгейін көтеру - басқару тиімділігінің негізгі элементі ) ;
11. Адамдардың басын қосып ұжым ұйымдастыра алмау (ұжымды қалыптастыру - күрделі процесс, бұл жағдайда ұжым мүшелерінің мақсаттарын ұйымның мақсаттарымен үйлестіру қажет) .

Осы айтылған кемшіліктерді ескере отырып, қазіргі таңдағы стратегиялық басқаруды жүзеге асыратын менеджерлер мынадай қабілеттерге назар аударуы тиіс:

1. Ситуацияны модельдеуді білу қабілеттігі;
2. Өзгерістердің стратегиясын өңдеу қабілеттілігі;
3. Өзгерістердің қажеттігін анықтау қабілеттігі;

4. Өзгерістерді жүзегс асыру барысында сенімді әдістерді қолдану
қабилеттігі;

5. Стратегияны жүзеге асыру қабілеттігі.

Менеджерге қойылатын талаптардың маңыздылары: ұйымдастыру қабілеті, психологиялық жетіктілігі және саяси мәдениеті.

Ұйымдастыру қабілеті деп адамның жеке психологиялық ерекшеліктерін айтады, олар адамға ұйымдастыру қызметінің әдістерін меңгеріп, оларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ұйымдастыру қабілетіне жататындар:

1. Адаптациялық қабілет, яғни қызметтің творчестволық нысандарына талпыну, білімін тереңдету, бастамашылық, консерватизмге жол бермеу, дәлелді тәуекелге дайын болу, жаңа енгізулерге талпыну, өзін-өзі ұстай білу, іскерлік және т. б. ;

2. Контакттық (ұласушылық), яғни тіл табыса білу, адамдарды өзіне қарата білу, тыңдай білу, адамдарды түсіну және түсіндіре білу, сондай-ақ жанжалдық жағдайға әңгімелесушінің көзімен қарай білу (өзін соның орнына қойып, мәселені шешуге тырысу) ;
3. Стресстермен күресе білу, яғни күрделі жағдайларда интеллектуалдық және эмоционалдық қорғаушылық шешімдерді қабылдаудағы пікір парасаттылығы;

4. Доминанттық, яғни өмірлік, атақ құмарлық жеке тәуелсіздікке талпыну, лидерлік, өзін-өзі сыйлау, жігерлік.

Басқару қызметінің тиімділігін белгілейтін адамнын жеке қабілеттерінің даму денгейі. Басшының ұйымдастыру потенциалы қарым-қатынастар жүйесінде анықталады. Басшының лидер, ұйымдастырушы, маман және тәрбиеші ретіндегі әлеуметтік функииялары сан түрлі, бұл басқару қызметінің күрделілігіне әкеліп соқтырады. Басқаша айтқанда, басшының жеке қасиеттері - оның функцияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін оның барлық ерекшеліктерінің жиынтығы.

Еңбек ұжымының құлықтылық - психологиялық қиындықтарының қайнар көздері бағынушылардың ойлары мен сезімдері. Олардың жүріс-тұрысына әсер ету жолы - бұл басшының осы ұжымның ішкі проблемаларын білуге тырысуы. Бағынатын адамдардың әлеуметтік жүріс-тұрысына әсер ету тиімділігі ұжым басшысының психодиагностикалық қабілеті және дағдыларымен анықталады. Менеджердің психологиялық жетіктілігін белгілейтін мына жағдайлар:

• өзін-өзі бағалай білу және жеке басын жетілдіру, сонымен қатар өзіне - өзі сенушілік білдіруде шек қою;

• адамдармен араласудағы дағдылар;

• психологиялық-педагогикалық дайындық, басшының тәрбиелік функцияны атқаруы;
• ұжымның өркендеуінің психологиялық заңдылықтарын білу, себебі басшы кітапханадағы қатынастарды бағалап, оларды түйістіре білуі тиіс.

Басшы өзіне бағынатын адамдарға психологиялық әсер етудің механизмін менгеруі тиіс, бұл үшін ұжымдағы адамдардың қызметін жандандыру әдістерін білуі қажет. Басшы бағынатын адамдардың өздерін танытуға талпынатынын ескертуі тиіс. Психологиялық әсер ету процесінде мына үш негізгі механизмнің бірлігі болуы тиіс: сендіру, үйрету (иландыру) және еріксіз көндіру. Басшының әсер ету әрекеттерін екіге бөлуге болады: шабыттандыру және үстемдік (басым болу) әрекеттер. Әрбір басшы өзіне бағынатын адамдармен белгілі әлеуметтік - психологиялық дистанцияны ұстауға бағытталған қарым-қатынастарда болады. Басшы қызметінін негізі - бұл адамдармен жұмыс істеу. Менеджердің кәсіби жарамдылығының басты белгілері: іскерлік қатынастарды ұйымдастыру қабілеті, ұжымдағы психологиялық климатты реттеу. Басшының қызметін жүзеге асыру процесінде табысқа жетуінің басты көрсеткіші оның жеке басының моральдық-этикалық құндыдықтары, оларға жататындар: адалдық, басқаларды сыйлау, жеке жауапкершілік, ұяттылық, дәйектілік, еңбекте табандылық, ішімдікке және әдепсіз қылықтарға жол бермеу, өзінің қателерін мойындай білу және т. б. Бұл адамдарға тән сапалар тәрбиелеу және қоғамдық ортаның әсер етуі нәтижелерінде қалыптасады.

Қазіргі экономикалық жағдайда басшылар тек іскерлік шаруа жүргізушілер емес, сонымен қатар, саяси қайраткерлер болуы тиіс, бұл үшін олар адамның мұқтаждарын қанағаттандыруға бағытталған сәяси мәдениетке ие болулары қажет. Әлеуметтік зерттеулерге сәйкес, басшылардың үштен екісі өздерін саяси лидерлер деп есептейді. Қоғамдағы әлеуметтік жауаптылық басшылардың 28% ғана толғандырады. Ал олардың 18% мемлекеттің әлеуметтік саясатын шындап білгісі келеді. Сонымен, басшылардың саяси мәдениетінің деңгейі белгілі болып, буның белгілі масштабтағы мәселе екені анықталады.

"Саяси мәдениет" ұғымын саяси бағыттылық, саяси білімдер мен әрекеттер деп түсінуге болады. Саяси мәдениеті бар басшы лидерлікке талпынады, бірақ бұл жағдайда өмірлікті формалдық емес қатынастармен қатар жүзеге асырады. Олардың қызметі үш сатыдан құралады; біріншіден, түрлі ситуацияларға уақтылы, әділдік және авторитеттік баға беруді талап етеді; екіншіден, олар мәселені шешуге бағытталған әрекеттерді анықтайды; үшінішіден, олар мобилизациялау функциясын атқарады. Сонымен, басшылар ситуацияларды бағалап, саясатты қалыптастырып, оны жүзеге асырады.

Қазіргі білім беру менеджері оның қызмет аясы мәртебесінің шапшаң өсуі жағдайында жұмыс істейді. 164 елдің ішінде Қазақстан Республикасының өкілдері 2000 жылғы білім беру жөніндегі Дүниежүзілік форумда қабылдаған "Дакарлық іс-әрекет шеңберлері. Білім барша үшін" деген құжатта білім адамның негізгі құқықтарының бірі ретінде де, ел ішіндегі тұрақты дамудың, татулық пен тұрақтылықтың және олардың арасындағы қарым-қатынастардың кілті ретінде де, қоғамның өміріне және XXI ғасырдың экономикасына тиімді қатысу құрамы ретінде де қарастырылады. 21-ғасырдың басында, ПРООН әкімшісі Марк Маллок Браунның айтуынша, білім беру "енді бәсекелестік күресте ел өз табысын жасайтын іргетас болып табылмайды, ол табысқа айналады. Осындай неғұрлым ескі шаралардың бәсекелестікке қабілеті бар, өйткені еңбекке жұмсалған шығындарды, ресурстардың немесе инфрақұрылымның болуын адам капиталы ығыстырады. Ендігі жерде экономикалық табыс үшін ең басты мәселе: сіздің адамдарымыздың қаниғалықты білгір екендігінде?"2

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс