Мектеп кітапханасында ақпараттық технология және оны қолдану
МАЗМҰНЫ
Мектеп кітапханаларында ақпараттық технологияны қолдану.
І. Жалпы ақпараттық технологияны жан – жақты қызметте енгізу.
1.1. Кітапханалық инновациялық объективті алдыңғы кәсіби ерекшелігінің мән
мағнасы.
1.2. Қазақстанның инновациялық дамуының қазiргi
жай-күйi мен проблемаларын талдау
1.3. Ақпараттық технология саласындағы инновациялық қызмет
ІІ. тарау Мектеп кітапханасында ақпараттық технология және оны қолдану.
2.1. Арнайы пайдаланушыларға арналған электрондық қор.
2.2. Ктапханашының жаңа заманауи технологияны қолдана қызмет көрсетудің
сапасын жоғарлату
Ш. тарау Ақпарат мәдениетінің қалыптасу жолындағы Қазақстан
кітапханаларының рөлі.
3.1. Ақпарат алудың тағы бір көзі Интернет.
3.2. Ақпарат технологияларын енгізу және жетілдірудегі кітапхана
қызметкерлерінің іс – шаралары.
3.3. Ғылыми-техникалық қызметтiң жай-күйi мен оны iске асырудың тетiктерi.
КІРІСПЕ
ХХІ ғасыр табалдырығындағы жаһандану экономика саласындағы, саяси
ұйымдастырушылықта, мәдени салада глобальды,
Кітапхана – оқушылардың сапалы білімінің кепілі. Жаңа ғасыр білім беру
жүйесіне бұқаралық ақпарат құралдарының еркін енуін жүктеп отыр. Мектеп
кітапханалары шәкірттерге сапалы білім беруде, тәрбиелік шараларды өткізуде
мұғалімдердің бірден – бір сенімді серігіне айналуға тиіс.
Дипломдық жұмыстың алға қойып отырған мақсаты – қажетті ақпараттарды
іздеуде көмек көрсету және ақпарат алуды бірнеше операциялар арқылы жүзеге
асыру.
Кітапханада шығарылған мәліметтер қоры мен ресурстарын
пайдаланушылардың сұраныстарын қанағаттандыру мақсатында жүргізуімен қатар
перспективалық міндеттерді жүзеге асыру, кітапхананың оқырмандарға жылдам,
толық қызмет көрсетуге мүмкіндік беретін қазіргі кезеңдегі жаңа сапалы
орталыққа айналуына септігін тигізеді.
Кітапхана жұмысында жаңа технологияны қолдану – кітапхана қызметінің
сапасын арттырып, оқырмандар санын толықтырып, мәдени деңгейінің
көтерілуіне тиімді әсер етеді. Қазір кітапханалардың көбін, әсіресе
облыстық немесе бас кітапханаларды электрондық ресурссыз елестету қиын. Бұл
кітапхананың басты мақсаты кез – келген кітапханалар сияқты өз
тұтынушыларын кеңінен ақпаратпен толық қанағаттандыру. Бірақ басты мақсат
тек ақпарат берумен шектелмейді, ақпаратты түсінікті, тез және қол жетімді
етіп беру. Сондықтан әлеуметтік ресурстар бір уақытта бір ақпаратпен
типімен бірнеше тұтынушыларды қатарымен және тез қанағаттандыру.
Ақпараттық технология және ресурстар бойынша кітапханашының алдынағы
проблемалар. Бірақ кітапханалар тиімділікпен қатар проблемалары да көп. Кез
– келген басқа физикалық тасушыда ақпараттық ресурстар сияқты
(видеокассета, аудеокассеталар) қолжетімдігін оғалтқан электрондық
ресурстар (Мысалы электрондық журнал) кітапханада өзінің өмірлік цикілі ге
асыру. Дипломдық жұмысыма кітапхананың жаңа ақпараттық технологиясы және
ақпараттық ресурстар негізінде қызметтің дамуы қарастырылады.бар.
Зерттеу объектісі. Ғылым мен техниканың ерекше алға басқан қазіргі
кезеңінде де кітап адамға рухани байлық ретінде жан дүниесін кеңейтетін,
нәрлендіретін бірден бір қазына ретінде одан әрі қолданыла бермек.
Кітапхананың және тұтынушының даму нәтижелерін зерттеуді ұйымдастыру және
оны өткізу проблемаарын шешу қабілеттілігі. Біліктілікті көтеру
курстарындағы оқыту мазмұны тұтынушының құзырлығын дамытуға бағытталған. Ал
оның мазмұны қолданбалы сипатта құрастырыған.
Еліміз бойынша ең үлкен қоры бар Ұлттық кітапханадағы 6 миллион
кітаптың тек 1000-нан астамының ғана электрондық нұсқасы бар. Оның өзін
мүмкіндігі барлар ғана пайдалана алады екен.
І. тарау. Жалпы ақпараттық технологияны жан – жақты қызметте енгізу.
Негізгі ақпарат ұғымдары:
1. Мемлекеттiк ақпараттық саясат – ақпараттық қоғам жағдайында түрлi
қызмет салаларын ақпараттандыру және бiртұтас әлемдiк ақпараттық
кеңiстiкке енудi қалыптастыруға бағытталған құжаттардың мемлекеттiк
органдарда бекiтiлiп, жүзеге асыру механизмдерiн реттеу.
1. Бiлiм берудi ақпараттандыру - бiлiм беру саласының теориясы мен
практикасына жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану және оқыту
мен тәрбиелеудiң психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге
асыратындай жағдайда оның мүмкiндiктерiн қолдану процесi.
2. Ақпараттық кеңiстiк - белгiлi бiр ереже мен қағидаға негiзделiп
ақпараттық субъектiлердiң өзара әрекетiн және ақпараттық тұтынушылардың
қызметiн толығымен қанағаттандыруды қамтамасыз ететiн ақпараттық
ресурстар мен жүйелер және телекоммуникациялық жүйелер мен желiлердiң
жиынтығы.
3. Ақпараттық ресурстар – ақпараттық жүйелердегi жекелеген құжаттардың
немесе құжаттар жиынтығы (кiтапханалардағы, архивтердегi, деректер
қорындағы және басқа да ақпараттық жүйелердегi).
4. Ақпараттық жүйе - ақпараттық процестердi жүзеге асыратын ақпараттық
технологиядағы реттелген құжаттар мен бiрнеше құжаттар жиынтығы.
5. Ақпараттық процестер – ақпаратты жинау, өңдеу, алу, сақтау, iздеу және
тарату процестерi.
6. Ақпараттық орта – ақпараттық процестермен қарым-қатынас кезiнде пайда
болатын ақпараттық ресурстар мен жүйелердiң жиынтығы.
7. Ақпараттық процестер субъектiсi – ақпараттық ресурстар иегерi және
меншiгi ретiнде ақпараттық процестерге қатысушы жеке және заңды тұлғалар,
ақпаратты қолданушылар, басқарудың инфрақұрылымына қатысушылар.
8. Ақпараттық процестер объектiсi – ақпараттық ресурстар мен жүйелер,
технологиялар мен оларды қамтамасыз ету құралдары.
9. WWW (World Wide Web) – гипермәтiн құрылғысы көмегiмен мультимедиялық
құрылғыларға өту мүмкiндiгi мен iздеу навигациялар жүйесi.
10. Гипермәтiн – басқа мәтiндермен байланысты жүзеге асыру мәтiнi.
Ақпаратты жинау және проблемаларды айқындау. Оқырмандардың мұқтаждығына
қарай қызмет көрсету сәйкестігін белгілеу мақсатында басты кітапханалық
процесстеріне талдау жасалады.Сонда ғана барып қайта ұйымдастыру мерзімі
тағайындалады: квартал, бір жыл, бір жылдан артық мерзімінде қандай
процесстер қайта ұйымдастырылуы тиіс. өзгерістер, шығындар, күтілетін
нәтижелер салдарын шығару үшін әрбір процессті модельдеу мақсаты да
шешіледі.
Ақпараттық ресурстар – автоматтық өндіріс шаруашылығын компьютерлік
техниканың көмегімен басқару үшін қажетті.
Мiндеттер Ғылыми әлеуметтi дамыту;
инновациялық ортаны қалыптастыру және
қолдау;
көп деңгейлі инновациялық инфрақұрылымды
қалыптастыру мен дамыту;
қаржы инфрақұрылымының элементтерi мен тетiктерiн
берілетін гранттар түрлерiн ұлғайту және
венчурлiк қорлар құру бөлiгiнде қалыптастыру мен
дамыту;
ұлттық инновациялық жүйе элементтерінің арасында
тиiмдi өзара іс-қимыл жасасуды қамтамасыз ету;
нормативтік құқықтық базаны жетілдіру.
Iске асыру 2005-2015 жылдар мерзiмдерi Бiрiншi кезең:
2005-2007 жылдар - мемлекеттiң
белсендi қатысуымен ҰИЖ-дi қалыптастыру:
ғылыми әлеуеттi дамыту, ғылыми-технологиялық
дамытудың басымдықтарын айқындау;
инновациялық бизнес-ортаны дамыту, мемлекеттiк
ресурстарды шоғырландыруды талап ететiн
кластерлердiң ядросын қалыптастыратын жүйелік
инновациялық жобаларды іске асыру:
инновациялық инфрақұрылымдарының негiзгі
элементтерiн құру және дамыту;
қаржы инфрақұрылымдарының негізгі элементтерін
берілетін гранттар түрлерiн кеңейту бөлігінде
құру және дамыту әрi отандық инвесторлармен
венчурлiк қорлар құру және озат шетелдiк
венчурлiк қорлардағы инвестициялау
Екiнші кезең: 2008-2010 жылдар - ҰИЖ
элементтерiнiң өзара іс-қимылдары мен жұмыс iстеу
тетiктерiн жетiлдiру:
ҰИЖ-дiң қалыптасқан элементтерiнiң өзара iс-
қимылының сапасын арттыру;
шетелдiк инвесторлармен венчурлiк қорлар құру
арқылы венчурлiк қаржыландыру тетігін белсендi
дамыту;
бiріншi кезеңде қалыптасқан жобалар маңындағы
кластерлік кооперацияны дамыту;
жетекші әлемдiк компаниялармен өңiрлiк және
ауқымды технологиялық альянстарды қалыптастыру
жөнiндегi жобаларға ҰИЖ субъектiлерiнiң қатысуы.
Үшiншi кезең: 2011-2013 жылдар - мемлекеттік
шығыстар үлесiнiң кемуiмен және жеке
инвестициялардың өсуiмен ҰИЖ-дың тұрақты дамуы:
артықшылықты ынталандырудың жанама құралдарын
пайдалану;
Төртіншi кезең: 2014-2015 жылдар - мемлекеттiң
венчурлiк қорлар мен инновациялық жобалардан
"шығуы".
Қажеттi 2005-2015 жылдарға арналған Бағдарламаның жалпы
ресурстар мен құны 139795,13 млн. теңгенi, оның iшiнде
қаржыландыру республикалық бюджеттен - 77272,3 млн. теңгенi
көздері және жергілiктi бюджеттен - 2112 млн. теңгенi
құрайды және 60410,83 млн. теңгеден кем емес
сомада жеке отандық және шетелдiк капиталды
тарту жоспарланады
___________________________________ ________________________________
оның ішінде жылдар бойынша
_________________________________ ________________________________
2005 2006 2007 2008- 2011- 2014-
2010 2013 2015
___________________________________ ________________________________
Бар-
лығы: 139795,13 11313,51 15824, 11659, 48782, 31328, 20885,
94 04 67 98 98
__________________________________ _________________________________
рес- 77272,3 6654,9 10728,3 7403,53 30814, 13002, 8668,6
публи- 03 9
калық
бюджет
__________________________________ _________________________________
жергі- 2112 512 800 800 - - -
лікті
бюджет
__________________________________ _________________________________
жеке 60410,83 4146,61 4296,61 3455,51 17968, 18326, 12217,
капитал 64 08 38
__________________________________ _________________________________
Бұл ретте республикалық бюджеттен бөлiнетiн қаражаттың жыл сайынғы көлемi
тиiстi жылға арналған бюджетті қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.
Күтiлетiн Бағдарламаларды iске асырудың нәтижесiнде мыналар
нәтижелер күтіледi:
IЖӨ-дегi ғылыми және ғылыми-инновациялық
қызметтердiң үлестiк салмағын 2005 жылы 0,8%-дан
2015 жылға 1,7%-ға дейiн ұлғайту;
Қазақстанның инновациялық және ғылыми-зерттеу
қызметіне тiкелей шетелдiк инвестициялар тартуды
2003 жылмен салыстырғанда 2015 жылға қарай 15-20
есеге ұлғайту;
қолданбалы ҒЗТКЖ-ларды бюджеттік қаржыландыру
жүйесiн оңтайландыру;
Қазақстан Республикасындағы инновациялық
қызметтiң бiрыңғай ақпараттық базасын қамтитын
тиiмдi инновациялық инфрақұрылым құру;
мынадай ұлттық технологиялық парктер мен аймақтар
құру: ақпараттық технологиялар паркi; ядролық
технологиялар паркi, биотехнологиялар паркi,
индустриялық мұнай-химия технопаркi; жаңа
материалдар паркі; агроөнеркәсіптік
технологиялар паркi және экономика үшін басқа
басымдықты салалар бойынша;
бiрiншi кезеңнiң өзiнде 7 өңiрлiк технопарктер
құру;
iрi технологиялық университеттер мен
технопарктердiң жанынан 12 технологиялық
бизнес-инкубаторл ар және технопарктер жанынан 8
оқу орталықтарын ұйымдастыру;
отандық та, сол сияқты шетелдiк капиталдың
да қатысуымен венчурлiк қаржыландыру жүйесiн
қалыптастыру;
венчурлiк қорлар мен жас технологиялық
компаниялардың (IРО рыногы) бағалы қағаздарының
рыногын құру;
инновациялық менеджмент деңгейiн көтеру;
инновациялық дамудың жүргiзілген саясатына сәйкес
заңнаманы жетілдiру.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегі
N 903 қаулысымен бeкiтiлген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006
жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөніндегі iс-шаралар жоспары
(2.6.11-тармақ) ұлттық инновациялық жүйенi қалыптастыру мен дамыту
жөніндегi бағдарламаны әзiрлеу үшiн негiз болып табылады.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N
1096 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Индустриялық-
инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы экономика
салаларын әртараптандыру және дамудың шикізаттық бағыттылығынан арылу
жолымен елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзуiн көздейдi, бұл ретте
инновациялар ұлттық экономиканың бәсекеге қабiлеттiгiн айқындаушы негiзгi
фактор ретiнде айқындалады; экономика мен қоғамды одан әрi серпiндi дамыту
үшін инновацияларды толыққанды пайдалану мемлекет мақсатты инновациялық
саясатты жүргізген кезде мүмкiн болады.
Әлемдік экономиканы жаһандандыру аясында Қазақстан мынадай бiрқатар
проблемалар да кезiгедi: экономиканың шикiзаттық бағыттылығы, әлемдiк
экономикамен елеусiз ықпалдастық, өндiрiстiк және әлеуметтік
инфрақұрылымның дамымағандығы, кәсiпорындардың жалпы техникалық және
технологиялық артта қалуы, ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық
жұмыстарға (бұдан әрi - ҒЗТКЖ) шығыстардың төмендігі және т.с.с. Бұл
проблемаларды шешу үшін Қазақстан қоғамдық әл-ауқатының iргесi болуға
қабiлетті бiлiмдерге негiзделген бәсекеге қабiлетті экономиканы құруы
керек.
Осы Бағдарламаны әзірлеу жүйелiк сипаттағы ықпалдастықты, өзара
байланысты шаралар кешенi, бiлiмдердi жинақтау, тарату және коммерциялау
тетіктерiн өзiне қамтитын тиiмдi әрекет ететiн ұлттық инновациялық жүйе
(бұдан әрі - ҰИЖ) арқылы қалыптастыру қажеттілігінен туған.
1.1. Кітапханалық инновациялық объективті алдыңғы кәсіби ерекшелігінің мән
мағнасы.
Отандық кітапхана парадигмасының дамуын ауыстыру Ресей қоғамының
әлеуметтік өзгеруіне тікелей тәуелді. 20Ғ 80 - 90 жж. Соңы кітапханаларға
жүгінудің арттрылуы өз кезегімен экономикалық және әлеуметтік себептерге
байланысты.
Техникалық және кәсіподақтық кітапханалар тікелей бір кәсіпорынмен
қаржыландырылуына байланысты, бұл кітапхана өз жұмысын тоқтатты. Осыған
байланысты бұл кітапхана оқырмандары мемлекеттік кітапхана оқырмандарының
санын арттырады. Негізінен олар ғалымдар, мамандар, инженер — техника
қызметкерлері.
Елде білім беру сферасы реформалануда — гимназиялар, колледждер, лицейлер
ашылуда немесе қалпына келтірілуде, көптеген жоғары оқу орындарының статусы
өзгеруде, академия және университеттер және т.б. саны көбеюде, жаңа
факультеттер ашылуда, жаңа тәртіп енгізілуде, гуманитарлық және әлеуметтік
— экономикалық профильбойынша пәндерді оқыту әдісі өзгертілуде.
Көптеген оқу орындарының кітапханалары, соның ішінде оғарғы оқу орындар
кітапханалары түбегейлі өзгеріске дайын болмағандықтан тұтынушылар (жоғары
сынып оқушылары мен студенттер) облыстық кітапханаларға жүгінуде. Көптеген
аймақтарда кітап және мерзімді басылымдар бағасы көтерілуіне байланысты,
белгілі бір басылысдардың тұрақты оқырмандары кітапханаға келіп оқуға және
кітапхана оқырмандарының саны артуда.
Әлеуметтік — экономикалық жағдайларға байланысты кітапхана қорын
толтытуда жаңа кітап қорымен қамтамасыз ету 1999 ж. 3 есеге азайды.
Көптеген ауылды жерлердегі кітапханаға жаңа тіпті түспейді де.
Ресей федерациясында өкілетті субъектілердің өсуіне және мәдениет
саласында муниципалдық білім беру кітапхана теңсіздігін және қызмет көрсету
сапасын күшейтеді, яғни елдің ақпарат алуына кітапхана ресурстық базаларын
шексіз дамытады.
Ресей бойынша басты аймақтық кітапханада жаңа әдебиеттерді түсіру — 20 есе,
Ресей Федерациясының бір субъекті арасында муниципалды кітапханада — 100
есе, жалпы Ресей бойынша 1000 есеге артты.
Кітапхана үшін бірталай дағдарыс кезең 1990 жж.
Ең көп жаңа әдебиеттерге ие болған Самарқан УҰК: шамамен 81 мың дана
кітап жылына, келесі орындарда Хабаровскі кітапханасы — 37 мың дана,
Премскі — 28,5 мың дана, Смоленскі – 26,4 мың дана, Мурманскі – 25 мың
дана.
Дәл осы кезде курскі облыстық кітапханасы 3 мың дана, Читинскі – 2,6
мың дана, Орловскі – 2,5 мың.
Сөзсіз мұндай төмендеуді біздің елде геосаяси ерекшелікпен түсіндіруге
болады. Бұл төмендеу тек бір – бірнеше географиялық жақындықтағы
аймақтардағы кітапхана инновация қызметіне белсене қатысқан кезде ғана
баяулайды.
Орталық және аймақтық кітапхана инновациясының және маркетингтік
қызметі бюджеттен тыс қаржыландыруға қарамастан әсер етеді.
Кітапханалардың мемлекеттік қамқорлықтан және идарашылық құрылымнан шығуы,
қаражат көзін жоғалтуын апаттық көрініс ретінде қарастырамыз.
Кітапханалардың жаңа технология және компьтерлер енгізуі басқа алшақтағы
аймақтардағы кітапханалар арасында ақпараттық байланыс артады.
Мектап кітапханасындағы инновация жағдайы
Бұл ұжымдық идея құру үшін үйлесімді жағдай, сондай-ақ ұсынылған
инновациялық жобаларды әділетті бағалауға мүмкіндік береді.
Оқу бағдарламасында маңызды орынды – Белгород облысының
кітапханаларының инновациялық іс-тәжірибесімен мектепке
қатысушыларды таныстыратын кәсіптік экскурсия-практикум, оның
ішінде аймақтық кітапханалық саясаттың негізгі бағыттарын
қалыптастыру, мәнмәтініндегі мамандық мәртебесінің өзгеруі мен
оның жүзеге асырылуы, ауылдық жерде үлгілі көпшілік кітапханаларын
құру орын алады.
Мектеп бағдарламасының мазмұнды бөлімі өзарабайланысты аспектінің негізінде
құрылады:
- көптеген аймақтар процесіне тән, нақтылыққа екпін істеледі.
- неғұрлым жоғарлатылған кітапханаларда, жеке практикада іске асырылған,
мәдениетте немесе шығармашылық тапқырлық, әдіскерлік тәсіл құбылыстары
зерттеледі.
Кітапханалық инновация ерекшелігін аша түсе, кітапхана жұмысының мазмұнды
жаңартылуын, мектептегі сабақ әріптестің жұмысына тек қана қарау ғана
емес, оны қабылданған стандартқа сәйкес оны бағалау, бірақ та стандарттық
емес көзқарастан, кітапханашылар қиялынан туындаған кескінді өзгерістерді
көруді үйретеді. Сонымен қатар, тыңдаушылар кәсіби рефлексиге
уйретіледі, онсыз жұмысты дәлелді бағалау, сарапшы қызметін жүзеге асыру
мүмкін емес.
Инновациялық кайта жаңару жағдайында мамандарды дайындау мен
қайтадайындау, кітапхана процесінің бөліміне айналады.
Көлемі мен мазмұндылығы бойынша қызметкерлер құрамы ресурс сияқты
мекемені құрайтын ақпарат пен материалды-техникалық базасы басқа
ресурстар арасында бірінші орынға шығарады.
Әдістемелік орталықтардың кітапханаларды оқыту және қайта оқыту
процесі жалпы білім жүйесімен шамалас және оны толықтырады.
Кітапханашылардың кәсіби дамуындағы маңызды буын – Федерацияның басқа
субъектілеріндегі мамандармен кәсіби байланыс, Ресей кітапханалары
жұмыстарының тәжірибелерімен танысу мүмкіндігі, ресейлік және аймақтық
кітапханалық іс-шараларға қатысу. Аймақтықаралық кітапханалық
орталықтардың ғылыми-әдістемелік қызметі баспа өнімдерінің өзараалмасуын
қамтамасыз етеді(Оны Белгород қалалық әмбебап ғылыми кітапханасы 30 ресей
кітапханаларымен жүргізеді.)
Облыс кітапханаларының жоғары тұрған органдардың тапсырмалары мен
ұсыныстарын дәстүрлі орындаудан, жұмыстың инновациялық әдісіне көшуі,
кітапханашылардың кәсіби психологиясының өзгеруін ғана емес, өкімет пен
басқарма органдарының бұл өзгерістеріне бірдей қарауын қалыптастыруды
талап ету керек.
Бұл жұмыс біздің көзқарасымызша, аймақтағы инновациялық саясатты
қалыптастыру процесіне ажыратылмайтын және нң күрделі кезең құрайды.
Жергілікті өзіндік басқарма кітапхана туралы қамкорлықты өзіне алуға
қаржы жағынан да, психологиялық жағынан да тіпті олардың дәстүрлі түрінде
де қабылдауға, ол кезде кітапханашылар олардың алдына жаңа проблемаларды
қойғанда дайын болмай шықты.
Бұл жағдайда аймақтық әдістемелік орталықтарға муниципальды
кітапханалардың қызметкерлерін өкіметпен тұрақты қарым-қатынасты орнатуға
жұмылдыру қажет.
Сонымен қатар, маңызды, олар басшылыққа тек қана проблемаларымен ғана
емес, және оны шншу варианттарымен, халыққа қызмет көрсетуді арттыру
туралы ұсыныстарымен шыққаны қажет(өз лексикаларынан мынадай
кітапханалық пролема, кітапхана проблемасы сияқты айналымдағы
сөздерді алып тастап, халықтың кітапханалық, ақпараттық қызмктті алудағы
пролемалары сияқты үйлесім түрін пайдалану қажет).
Инновациялық саясат процесіг қалыптастыру, өкімет пен қоғамға жаңа
кітапханалық пардигманы, олардың кітапхананы қабылдаудағы психологиялық
өзгеруіне салалық орган басқармасының араласуы талап етіледі.
Кітапханалық инновацияға басқару қызметін бейімдендіру қажет, сондай-ақ
оларды және кеңейту, жоспарлау, есеп пен бақылау, инновациялық
бағдарламаның қызметін ұйымдастыру, аймақтық әлеуметтік бағдарламаларда
кітапханалық потенциалды пайдалану, инноваиялық мониторингты ұйымдастыру,
оларды қаржымен қамтамасыз ету, аймақтық мәдениет саясатының басымдылығын
өзгертуді енгізу болып табылады.
Мәдениет органдары үшін дәстүрлі басымдылық театр-көрініс шаралары,
көркемөнерпаздар шығармашылығы болды, ал кітапхананың басты белгіленген
релаксацонды қызмет , мәденкөпшілік жұмыстарды ұйымдастыру болып
есептелінеді.
Басқарма органдарынан дәстүрлі менталитетін өзгерту үшін шындап жұмыс
талап етіледі, бірінші кезекте кітапхана құндылығын қабылдауды
қалыптастыру және оның ресурсын, ақпаратты ұсынудағы бұрын жүзеге
асырылмаған міндеттерін бірінші жоспарға жылжыту керек болды.
Кітапхана ісінің дамуы стратегиялық мәселелері облыстық деңгейде аудандық
мәдениет бөлімі басшылары мен басқа мүдделі салалар мен мекемелердің
қатысуымен қаралады. Муниципальды кітапханалар базасында құқықтық ақпарат
орталықтарын ұйымдастыру жайлы сұрақтар ФАПСИ аймақтық бөлімінің
басшылығымен және облыстық дума депутаттарымен, сала басшыларымен бірге
талқыланды.
(Үкіметтік байланыс пен ақпараттың федеральдық агенттігі).
Сала басшыларының кітапханаларды түсінудегі психологиялық өзгеруі,
оларды аймақаралық және федеральдық деңгейде инновациялық жобаларға
тартуға мүмкіндік береді. Сондықтанда аймақтық жеке кітапханалары әртүрлі
жаңашылдықты қабылдаудың эксперименталды базасы толығынан бола алады.
2000 жылы Белгород облыстық мәдениет басқармасының бастығы ҚӘҒК
директорымен бірге РФ мәдениет Министрлігі мен Ашық қоғам институтының
ауыл кітапханаларының дамуы туралы біріккен жобасының тұсаукесеріне
қатысты, содан соң облыстың осы бағдарламаны жүзеге асыруға
экспериментальды кеңістік болуына дайын екендіктерін жариялады.Сол жылдың
желтоқсанында Белгородта мәдениет органдары басшылары мен Ресейдің
орталық федеральды округтары облыстық кітапханалардың директорының
қатысуымен ауылдық кітапханаларды дамыту проблемалары бойынша кеңес болып
өтті, ал 2001 жылдың қыркүйегінде – Яковлев ауданы базасында облыстық
кеңес өткізілді. Ауыл кітапханасы бағдарламасының көптен артық бөлімі
жүзеге асырылды, бірқатар ауыл филиалдарда компьютеризациялау іске
асырылып, және де ОАК базасында муниципальды ақпараттық орталық ашылды.
2002 жылдың қаңтарында РФ мәдениет Министрлігі мен Ашық қоғам институты
аудан әкімшілігі әкімдерімен, мәдениет бөлімі бастықтары және ОКЖ
директорларымен муниципальды кітапханалардың парадигмі жергілікті
бірлестіктің орталығы болуын талқылады.
Осының бәрі облыс әкімшілігіне қазіргі заманғы кітапхана мен оның
жетілу басымдылығы туралы бірегей көзқарастың қалыптасуына мүмкіндік
туғызды.
Кітапханалардың инновациялық жұмыстары, жалпыаймақтық маңызы бар, басқа
сала басшыларына жетіп, оларды инновациялық процнстерге тартуға мүмкіндік
береді. Ведомоствоаралық корпоративті каталогизациялауды құру туралы
кітапхана жобасы Белгород облысының әкімшілігінің жоғары оқу орындарының
ректорлар кеңесінде ұсынылған болатын.
Инновацияға ашықтықтың арқасында облыста Мәдениет Министрлігі мен
көпшілік коммуникацияның жаңа жобасы – Ресейдің төрт аймағында үлгілі
ауыл кітапханаларын, толығымен қоры толықтырылған және федеральдық бюджет
пен инвесторлар қаржысына компьютерлік құралдармен жабдықталған құру
туралы енгізілді.
Жартылай функциональды жұмыс түрі күшіне, кітапхана өзінің жаңашылдық
рөлі есебінен инновациялық саясатты тек қана сала бөлімдерінде ғана емес,
мәдениет саласында тұтасымен қалыптастырады, берілген салада өзіндік
ерекшклігі бар катализатор қызметін орындайды. Белгород ҚӘҒК жаңашылдықты
шығармашылық бастама жәрмеңкесі, шығармашылық лабораториясы және
пайдалану тәжірибесін мәдениет басқармасы облыстық халық шығармашылығы
орталығына ұсынған.
Жаңашылдықты жүзеге асыру
Жаңашылдықты жүзеге асыру өте қиын, бірақ жаңа қоғамдық шындық
шартында кітапханалардың функциалауындағы бір ғана мүмкіндігі бар жол болып
келеді. Оның таңдауы төрт негізінде жататын міндеттер шешімін талап етеді.
Біріншіден, кітапханалық істегі ақпараттық технология және ресурстардың
даму процесстер базасы ретінде кітапханатанушылық зерттеулер маңыздылығын
жоғарылату. Екіншіден, инновациялық климат жасау, кітапханаларды дамыту
бағдарламаларын мемлекеттік және мемлекеттік емес қолдау көрсету,
кітапханалық ұжымда әрбір кітапханалық маманның іс-әрекет
интеллектуализациялау қажеттілігі және маңыздылығы туралы мәлімет беру,
орындап жатқан жұмыстың сапасын жақсартатын өсу нүктесі, жетілдірудың
жаңа мүмкінділігін іздестіру, оның нәтижелілігін жоғарылату. Үшіншіден,
кітапханалардың қызметкерлер мен жетекшілердің қайта оқыту және
біліктілікті арттыру бойынша бағытталған жұмыс. Төртіншіден, жаңашылдықты
жүзеге асыру әртүрлі ұйымдармен кітапханалардың өзара әрекеттесусіз жүзеге
асырылмайды: басқару құрылымдары, КАҚ, іс-әрекеттің аралас саласындағы
мекемелер, өнеркәсіп өндірістер.
Жаңашылдықты жүзеге асыру үшін жағымды қолдау атмосферасы қажет. Бұл
кітапханаларда жаңа қатысушыларды инновациялық процесске қатыстыруына
бағытталған көпшілік белсендігін күшейтуді талап етеді, өзара пайдалы
қызметтесудің анық саясатын өткізу, өз табыстар мен перспективалар жайында
ақпаратты кең тарату: кез келген бизнес-құрылым немесе мемлекеттік ұйым
қызметтесу саясатын жүзеге асыра отырып өз мақсаттар түсіне білетін және
оларды жетістікке жету жолын білетін сенімді және әйгілі апртнер таңдауға
тырысады. Кітапхана дәл сондай іскер партнер екенін халықтың көзін
жеткіздіріп істерімен артықшылығын білдере алуға тиісті.
1.2. Қазақстанның инновациялық дамуының қазiргi
жай-күйi мен проблемаларын талдау
ХХ ғасырдың аяғына қарай ғылыми-техникалық сала ғылымның, білімнің,
ғылымды қажетсiнетін салалардың, әлемдiк рыноктар - технологияларының Даму
деңгейi - бай және кедей елдер арасындағы шекараларды айқындайтыны,
серпiндi экономикалық өсiмнiң негізiн құрайтыны, күштер орталықтарын
қалыптастырудың маңызды факторы болып табылатыны анық болды. Ғылыми-
техникалық саладағы басымдықтарды таңдау оның өзіндік даму
перспективаларының шеңберiнен шығатын мәнге ие болды.
Сонымен қатар жаһандану процестері және экономикалардың өспелі өзара
тәуелдік инновациялық процестерді басқару міндетін барынша қиындата түседi
және жекелеген мемлекеттiң инновациялық әлеуетiн дамытуға меншiкті
стратегиялық әдiстердi дұрыс белгiлеу қабілетіне тәуелдi етедi.
Ақпараттық технология саласындағы инновациялық қызмет
Инновация (латын сөзі in-b nivis жаңа) жаңалық, жаңарту деген мағынаны
білдіреді. Инновация дегеніміз білім беру, тәрбиелеу жұмысына жаңалықты
енгізу, яғни жаңа әдіс-тәсілдерді, амалдарды, құралдарды, жаңа
консепцияларды жасап, оларды қолдану деп анықталған.
Инновация ұғымын ғалымдар әртүрлі түсінеді:
1) жаңалық, жаңаны енгізу, жаңарту үрдісі;
2) өзгеріс;
3) құрал, әдіс-тәсіл.
Инновация – бұл базар ортаның құбылысы. Базар механизмі сұраныс пен
ұсыныс болғанда, кірісті таратып үлестіру және нәтижені жүзеге асырудан
алынған пайда, табыс пен жаңашылдықты құрастыруға жаңа объектілердің
өңдеушілер мен зерттеушілердің қызығушылығы жоғарлап және төмендеп белгілі
факторлар әсеріне түскенде ғана жүргізіледі.
Инновациялық іс-әрекет инфраструктураның бары жаңашылдықты жүзеге
асыру үшін принципті мағынаны көрсетеді, яғни енгізу процессі, жаңашылдықты
тарату (оның басқа ұйымдарда қолданыстар), потенциалды тұтынушыларға
технологиялар мен жаңа өнімдерді алға бастыруды (инновациялар жарнамалар
арқылы, publicity және PR кәсіби коммуникациялар жүйесі арқылы) қамтамасыз
етеді.
Инфраструктураны қалыптастыру және инновациялардың әртүрлі субъектілер
өзара әрекеттесу, әлеуметтік ортада кітапханалық жаңашылдықты алға бастыру
және тарату механизмін қолдану мәселелерімен қатар базар позициялармен
зерттелетін кітапханалық істің басқа сұрақтары да бүгінгі күнде жоғары
ддеңгейде жақсартылмаған. Кітапханалық істе базар реттеушілердің
дамымағандығы берілген сұрақтың танып білуінде инновациялар субъектісінің
өзара әрекетесу ерекшеліктеріне және кітапханалық іс шамасындағы
жаңашылдықты алға бастыру механизмін қолдануға итереді. Ғылыми-техникалық
салада инновациялық іс-әрекет қатысушылар болып келеді:
Инновациялық іс-әрекеттің әртүрлі қатысушылар бір-бірімен өзара
әрекеттесіп жаңашылдыққа сұраныстың қанағаттанарлық үшін және оны
тәжірибеге енгізу үшін шарттар жасалуда.
Қоғамдық тәжірибенің әртүрлі саладағы жаңашылдықтың қазіргі базары
тапсырыс базары ретінде дамиды, бұл тапсырыс берушілерге де өңдеушілерге де
арналған пайданың әртүрлілігі және жалпы қызығушылық негізінде
инновациялық ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді. Жаңашылдықтың потенциалды
өңдіруші мен өңдеуші (инновациялық ұйымы) базарға белгісіз тұтынушы үшін
дайын өніммен емес, тұтынушының сұранысын сапалы түрде орындау өз
қабілетілігімен шығады.Жаңашылдықты өңдеуге берілген тапсрысытар
инновацияларға нақты сұраныс құрайды.
Сұраныс жаңашылдық қажеттілігі болып келеді. Ол мұқтаждықты білгенде
және әзірлемелерді инвестиялау мен қажетті ресурстар алу көз-қайнарлары
анықталғанда инновациялар бастау процесінде қалыптасады. Бұл себептен
сұраныс жаңашылдықты әзірлеу мұқтаждығы ғана емес, сонымен қатар оларды
жүзеге асыру ұйымдастырудың нақтылы мүмкіндігін береді (жаңашылдықты
әзірлеу үшін инновациялық мекемеге төлеу, немесе өзара есептесудің басқа
түрлерін табу).
Инновация теориясынлағы инновациялық іс-әрекет қатысушылар арасындағы
өзара қарым-қатынасы инновациялық қарым-қатынас пен коммуникация деген
аты койылды. Олар келесі функциалр орындайды:
Жаңашылдыққа сұраныс дайын әзірлемемен қанағаттанарылады (инновациялық
ұсыныспен) – құжатта бекітілген жаңа идеялар танып білу нәтижесінмен
(қызмет көрсету немесе технологияларды бейнелеу, материалдар, өнімдер мен
техникалардың тәжірибелі үлгілермен корсетілген).
Кітапханалық инновациялардың инфраструктураны қалыптастыруы жаңа
әзірлемелердегі кітапханалардың анық және потенциалды мұқтаждығын
қанағаттандыратын жеткілікті инновациялық потенциалы бар болатын жоғары оқу
мекемелер мен ірі кітапхана базасында инновациялық ұйымдар құру қажет.
Мемлекеттік қолдау формаларын дамытуына инновацияларды жүзеге асыру
үшін кітапханаларға қаржылық және материалдық көмек көрсету және
кітапханалардың инновациялық белсенділігіне жағдай жасауына бағытталған
мемлекеттік іс-шаралар қажет. Бұл қолдау инновациялық проектілер сайыстарын
жүзеге асыру, әртүрлі мәдениет, білім беру, муниципалды басқарудың
жергілікті мекемелер, мемлекеттік ұйымдардан гранттар ұсыну, дамыту
бағдарламаларының бастауларымен білдіреді.
Мемлекеттік емес қолдау формаларын дамытуына кітапханалар әртүрлі
спонсорлар, игілікжасаушы (меценаттар), қоры мен ассоциациялар,
коммерциялық ұйымдарды инновациялық процесске қатыстыру тиіс, бұл болса
кітапханалардан көпшілік белсенділігін, фандрейзинг әдісін қолдануды талап
етеді.
Өз іс-әрекетін мемлекеттік және мемлекеттік емес қолдауына сену үшін
кітапхана қоғамда көріну тиіс, өзін белсенді, әлеуметтік жағынан құнды
ұйым ретінде көрсету қажет. Сондықтанда кітапханалардың инновациялық іс-
әрекеттің даму үшін public relations (PR) әдісін қолдануы, кәсіби
коммуникацияны белсендіру арқылы іс бірлестігін күшейтуі маңызды мағына
береді.
PR кітапханалардың қоғам коммуникациялар жүйесі ретінде қоғамдық өзара
әрекеттесуді қамтамасыз ету, кітапхананың басқарылатын үлгі жасау, оның іс
репутациясын қалыптастыруға шақырады. Жаңашылдықты жүзеге асыру
контекстінде оның мақсаттары болады:
Танып білу нәтижелері кәтапханаға инновациялық іс-әрекеттің әртүрлі
қатысушыларымен өзара қатынасу саясатын анықтау, контакт байлау,
коммуникациялар мен инновациялық екі жаққа пайдалы (екі жақ ықыластарын
есептей отырып) қарым-қатынастар құру. Контактілерінің бірлескен
пайдалылығы жаңашылдықты жүзеге асыру бойынша бірлескен іс-әрекет пен
бірлестік үшін жаңашылдық қатысушылардың (субъектілердің) қажет ететін
әртүрлі ақпараттың қол жетерлігі мен ашықтығында құрылады. әртүрлі
инновациялық міндеттер орындауындағы мүмкіншіліктер мен компетенттілігі,
екі жақ күтетін инновациялық іс-әрекет қатысушылардың (әзірлемелер
өңдеушілердің, тапсырыс берушілердің, спонсорлардың, инвесторлардың)
ақпараттандырылғаны жаңашылыдқты жүзеге асыру, өзара әрекеттесу негізгі
шарты болып келеді.
Көптеген жылдар бойы кітапханалық жаңатану жайында ақпаратты
таратудың негізгі құралдары кәсіби басылым мен кітапхана-әдістемелік
орталықтарының өнімдері болған. Тәжірибе көрсетеді, кітапханалық басылымы,
соның ішінде Кіапхана журналы, көптеген кітапханашыларға жаңашылдық
туралы ақпаратты алудағы негізгі көз-қайнары болып келген. Бұрын болған
орталық және жергілікті әдістемелік орталықтарының әдістемелік
рекомендациялары, ғылыми зерттеулер нәтижелерін құжаттау жүйелері
кітапхананың тәжірибедегі қызметкерлерге кітапханалық өнідірістегі озат
тәжірибе мен әзірлемелер нәтижесін бағалау, дұрыс қолдануға ырзалық
бермеді. Жоғарыда айтылғандай, озат кітапханалық тәжірибені тарату бұрыңғы
тәртібі әдістемелік жетекшілік принциптерінде құрылды және келесі терімен
жүзеге асырылды. Фронтальді жоспар байқау мен кітапханалардың есептік
құжаттамалардың талдау негізіндегі әдістемелік орталықтар кітапханалық
істің даму жағдайын бағалады, тәжірибені ықыласқа лайық таратуды
айқындалды, озат кітапханалар базасында Озат тәжірибе мектептері ашылды.
Озат тәжірибелі мектептердің іс-әрекет әдістері мен формалары әдістемелік
бірлесуде және оның шекарасында да трансляциаланды; сонымен қатар озат
кітапханалық тәжірибе мектептері кітапханашыларды өз тәжірибесін тарату
үшін ұсыныстарын тиімді енгізе алатын барлық қажетті құжаттамалармен
қамтамасыз етілмеді, ал кітапханашылар-новаторлардың өздері тәжірибені
енгізген ерекшеліктерін құжаттарда (ақпараттық карталарда) сирек көрсетіп
отырған (өте сирек жағдайда); ең көзге түсерлік жетістіктерді
кітапханалардың әдістемелік рекомендациялары мен жергілікті публикациялары
(баяндамалардың тезистері және әртүрлі конференциялардың, семинарлардың
және басқа іс-шаралардыңматериалдары), кәсіби периодикалар шығарып жатты.
Жаңатану туралы әдістемелік рекомендациялар (сілтеулер, нұсқаулар,
бюллетеньдер, қағаз, плакаттар және т.б.) бүгінгі күнде кітапханалардағы
инновациялық процесстердің құжаттамалардың неізгі түрі болып келеді. Сондай-
ақ мамандармен келесі факт айтылады, жаңа формалар мен түрлер іздестіру
қажеттілігі бар болғанмен қатар жаңашылдық туралы ақпарат беру әдістемесі
жетілдіру қажет, яғни жаңащшылдық үшін бірінші деңгейдегі мағына бар
болатын акцент дұрыс қойылмайды: бұл жерде кітапхананың жұмысы туралы
айтылады, бірақ оның нәтижесі, енгізу әдістемесі көрсетілмейді. Фактілерді
қорытындылау, талдау, кітапханалық тәжірибені танып білу негізінде емес,
олармен үстінен танысу нәтижесінде рекомендациялар құрастырылады. Бұдан
басқа, жаңашылдық пен жаңатану туралы құжаттар мазмұнының міндетті
позициялар анықталады, жаңашылдықты (инновациялық ұсыныстар әзірлемелер)
енгізу бойынша ғылыми-әдістемелік әзірлемелер дайындау механизмі,
инновациялық тапсырыспен әдістемелік орталықтарда сөз сөйлеу регламенті
жоқ. Кітапханашылардың өздері инновациялық ойларды тарату үшін стимул мен
уақыттың, жоғары тұрған ұйымдарға сәйкес келетін сілтеулердің болмаған
шартында бола тұра дербес әзірлемелердің барлық ерекшеліктер анық
фиксациясында мұқтаждықта болған емес.
Әлемдiк экономиканың инновациялық даму үрдістері
Әлемнiң дамыған елдерiндегі инновациялық саясатты қалыптастыру
кезiнде жүйелiк әдiсті қолдану әсiресе мынадай әлемдiк экономиканы
дамытудың қазiргi заманғы үрдістердің арқасында бiрiншi кезектегi мәнге ие
болды:
сапалы адамдық капитал үшiн бәсекесi әлемдiк инновациялық дамудың
маңызды сипаттамасы болады, жоғары білікті персоналдың өсiмтал ұтқырлығы
да, сондай-ақ білiмдi тарату процесiн қамтамасыз етедi;
білімдi тарату процесiндегi ақпараттық технологиялардың рөлi
инновациялық белсенділiктiң одан әрi өсуi үшiн өзектi бола түсуде, бiлiм
тарату процестерi жеке экономиканың шегiнен шықты;
жаһандану компанияларды технологиялардың мейлiнше жоғары деңгейлерiне
бәсекелесуге мәжбүрлейдi және сонымен бiрге инновацияларды мамандандыру мен
оқшауландыру процестерiн ынталандырады.
Инновациялық саясат жүргiзуге жүйелік әдiс тұжырымдамасын iске
асырған елдер уақыттың тарихи қысқа кезеңiнде мемлекеттiң өзара іс-қимыл
тетіктерiн, бизнестi, ғылымды және білiмдi қамтитын тиiмдi ұлттық
инновациялық жүйе құра алды және жалпы ғылымды қажетсiнетiн ЖIӨ-нi
ұлғайтуға қол жеткiздi.
Мысалы, соңғы жылдардағы ғылыми-техникалық саланы жылдам кеңейткен
өңiрлерi Оңтүстiк Шығыс Азия елдерi, Скандинавия елдерi (Финляндия, Швеция)
болды. Жаңа индустриялық елдер бір жарым-екі есе ЖIӨ-нiң ғылымды
қажетсiнуiн ұлғайтты және еуропа мен АҚШ елдерiнiң көрсеткiштерiне
жақындады.
Ғылымға деген "мемлекеттiк тапсырысты" тұрақтандыру немесе қысқарту
жағдайында ұлттық бюджеттегi мемлекеттiк сектордың үлесiн қысқарту жаңа оң
үрдiс болып табылады. Iрi корпорациялардың ғылыми бөлiмшелерi, шағын және
орта ғылымды қажетсiнетiн фирмалар мемлекеттiң көмегiмен құрылған бiлiм
беру, инфрақұрылым және экономикалық сипаттағы кейбiр жеңiлдiктер жүйесiне
сүйене отырып, ұлттық ғылыми-техникалық дамытудағы өз ұстанымдарын
күшейтедi.
Көптеген дамушы елдерде ғылыми зерттеулер мен әзiрлемелердi бюджеттен
тыс қаржыландыру осы салаға бюджеттiк бөлулердің көлемдерiнен едәуiр асып
түседi. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше елдер (бұдан әрі
- ЭЫДҰ) бойынша ол орташа алғанда 1981 жылғы 55%-дан 90-жылдың бас кезiнде
65%-ға дейiн өстi.
Бюджеттен тыс қаражаттың бас көзi - iрi ұлттық және трансұлттық
корпорациялар жетекшілік ететiн кәсіпкерлік сектор. Дамушы елдердегi
кәсiпкерлiк сектордың корпорациясы ұлттық инновациялық жүйенiң маңызды
құрылымдары ретiнде тарихи қалыптасты. Солар ғана, зерттеулердi бiр уақытта
қаржыландыра отырып және нақты өнiмдер мен технологияларды, ғылыми
нәтижелер мен өнертабыстарды iске асыра отырып, ғылыми-техникалық
прогрестің (бұдан әрi - ҒТП) негiзгі бағыттары үшiн өзiне экономикалық
жауапкершілік алады, олардың үлесiне ғылымды жеке сектордың күштерiмен
қаржыландырудың қомақты бөлiгi тиедi. Кәсiпкерлiк сектор жұмсалатын
қаражаттың көлемi бойынша, дәл солай ғылыми зерттеулермен айналысатын
ғалымдар мен инженерлердiң саны бойынша ҒЗТК-нiң перспективадағы iрi
орындаушысы болып табылады және қала бередi.
1.3. Ақпараттық технология саласындағы инновациялық қызмет
Инновация (латын сөзі in-b nivis жаңа) жаңалық, жаңарту деген мағынаны
білдіреді. Инновация дегеніміз білім беру, тәрбиелеу жұмысына жаңалықты
енгізу, яғни жаңа әдіс-тәсілдерді, амалдарды, құралдарды, жаңа
консепцияларды жасап, оларды қолдану деп анықталған.
Инновация ұғымын ғалымдар әртүрлі түсінеді:
4) жаңалық, жаңаны енгізу, жаңарту үрдісі;
5) өзгеріс;
6) құрал, әдіс-тәсіл.
Инновация – бұл базар ортаның құбылысы. Базар механизмі сұраныс пен
ұсыныс болғанда, кірісті таратып үлестіру және нәтижені жүзеге асырудан
алынған пайда, табыс пен жаңашылдықты құрастыруға жаңа объектілердің
өңдеушілер мен зерттеушілердің қызығушылығы жоғарлап және төмендеп белгілі
факторлар әсеріне түскенде ғана жүргізіледі.
Инновациялық іс-әрекет инфраструктураның бары жаңашылдықты жүзеге
асыру үшін принципті мағынаны көрсетеді, яғни енгізу процессі, жаңашылдықты
тарату (оның басқа ұйымдарда қолданыстар), потенциалды тұтынушыларға
технологиялар мен жаңа өнімдерді алға бастыруды (инновациялар жарнамалар
арқылы, publicity және PR кәсіби коммуникациялар жүйесі арқылы) қамтамасыз
етеді.
Инфраструктураны қалыптастыру және инновациялардың әртүрлі субъектілер
өзара әрекеттесу, әлеуметтік ортада кітапханалық жаңашылдықты алға бастыру
және тарату механизмін қолдану мәселелерімен қатар базар позициялармен
зерттелетін кітапханалық істің басқа сұрақтары да бүгінгі күнде жоғары
ддеңгейде жақсартылмаған. Кітапханалық істе базар реттеушілердің
дамымағандығы берілген сұрақтың танып білуінде инновациялар субъектісінің
өзара әрекетесу ерекшеліктеріне және кітапханалық іс шамасындағы
жаңашылдықты алға бастыру механизмін қолдануға итереді. Ғылыми-техникалық
салада инновациялық іс-әрекет қатысушылар болып келеді:
Қазақстанның инновациялық дамуының проблемалары
және оны талдау Жиырмасыншы жүз жылдықтың 90-жылдары ғылыми-
технологиялық әлеуеттi әлсіретуге, ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстердiң
дағдарысына әкелген, Қазақстанда ғылыми-технологиялық дамытудың маңызды
стратегиялық бағыттарындағы зерттеулердi күрт қысқарту, ғалым беделiнiң
және ғылыми нәтижелердiң сұранысқа ие болуының құлдырауы, кәсiпорындардың
инновациялық белсенділігінің төмендеуi, мамандар мен зияткерлiк меншіктердi
шетелге қайтару болды.
Инновациялық процестердi басқаруға кешендiк, жүйелiк әрекет етудiң
болмауы елдің инновациялық әлеуетiн дамытуды тежейдi және оны одан әрi
дамытудың басымдықтарын дұрыс бiлдiруге мүмкiндiк бермейдi.
Шешiм таппауы отандық инновациялық әлеуеттiң дамуына терiс әсер
ететін мынадай негізгі проблемаларды бөлуге болады:
оларды тұтынушылардың талап етуі үшiн оларды рынокқа шығару
мақсатында технологиялар мен өнiмдердiң көпшiлiк ғылыми әдiстемелерiнiң
аяқталмауы. Бұл әлеуетті серiктестердiң көз алдында ұсынылған
технологиялардың (немесе өнiмдердiң) құнын күрт төмендетедi.
технологиялық жаңа ендірмелерді енгiзудiң және оларды рынокқа
шығарудың қазіргі заманғы тетiгiнiң болмауы. Нарықтық жағдайлардағы жаңа
ендірмелерді игеру тетігі жоғарғы тәуекел, бiрақ табысты жағдайда жоғары
қайтарым тән болатын шағын инновациялық нарықпен үздiксiз байланысты.
Дамыған экономикаларда шағын инновациялық кәсiпкерлiктi дамыту үшін қажетті
жағдайды (инфрақұрылымды) қамтамасыз ететiн халық шаруашылығының ерекше
секторы жұмыс iстейдi.
инновациялық жобаларға жәрдемдесетiн, технологиялық парктер және
мамандандырылған бизнес-инкубаторлар, тәуекелдiк қаржыландыру қорларының
желісі (венчурлiк қорлар), олардың жылдам өсу кезеңiндегi фирмаларды
қолдаудың арнайы қаржылық тетіктері, фирмаларды және зияткерлік меншікті
сертификацияланған бағалаушылар және басқалары сияқты, дамыған
инфрақұрылымдық элементтердiң болмауы;
ішкі рынокта озық технологияларға және өнеркәсіптік жаңа ендірмелерге
төлем қабілетті тапсырыстың болмауы. Ғылым және ғылыми-техникалық қызмет
қызметтер саласына жатады және бұл қызметтердi рынок талап етуi тиiс.
Өкiнiшке орай ғылыми қызметтер мен ғылымды қажетсiнетiн өнiмдердiң отандық
рыногы қазiргi уақытта өте аз. Кәсiпорындардың көпшілігі ғылымның
қызметтерiн "сатып ала" алмайды.
Инновациялық жүйе қалыптастыруға жүйелiк әрекет жасауды iске асыру
үшiн мемлекет тiкелей немесе жанама қатысу арқылы инновациялық саясатты
тиiмдi iске асыра алатын, оның негізгі кiшi жүйелерiн бөлу және қайта
талдау қажет.
Инновациялық жүйе әрқайсысы тиiсiнше осындай элементтердi қосып
алатын мынадай негiзгi кiшi жүйелерге бөлiнедi:
ғылыми әлеует коммерциялық пайдалану деңгейiне дейiн iргелiк
әзiрлемелердi "жетілдiрудi" жүзеге асыратын қолданбалы зерттеулердiң
дамыған саласын құру жолымен инновациялық даму үшiн сөзсiз қажеттi фактор
қалыптасады;
ғылыми әлеует мыналарды қамтиды:
мемлекеттiк ғылыми ұйым - ұлттық ғылыми орталықтар, ғылыми-зерттеу
институттары, жоғарғы оқу орындары, жобалық институттар;
ұлттық компаниялар жанындағы ғылыми ұйымдар, iрi кәсiпорындар
жанындағы зертханалар;
жеке ғылыми-зерттеу және жобалық институттар;
ғылыми зерттеулермен айналысатын шағын және орта кәсiпкерлiктер;
ғылыми кадрлар және дербес өнер тапқыштар;
материалдық-техникалық база;
Бүгiнгi күнi елдің ғылыми әлеуетi Білiм және ғылым министрлiгiнiң,
салалық министрлiктердiң ғылыми ұйымдарымен, жеке ғылыми-зерттеу
ұйымдарымен, шаруашылық жүргiзу құқығындағы сәйкес бейiмдi институттарының
қызметiн үйлестіретiн ғылыми зерттеулер бағыттары жөнiндегi зерттеу
орталықтарымен, сондай-ақ ұлттық компанияның қарамағындағы ғылыми-зерттеу
институттарымен (бұдан әрi - ҒЗИ) танымал.
инновациялық кәсiпкерлiк ғылыми-техникалық және өндiрiстiк салалар
арасындағы (делдалдық) рөлдердi байланыстыратын дамуды көздейдi.
Инновациялық кәсiпкерлiктiң түпкі мақсаты жаңа буынның рыноктың ағымдағы
конъюнктуралық ахуалына жедел ден қоюға және бәсекеге қабілетті ғылымды
қажетсiнетiн өнiмдi сериялық өндiрудi және әлемдiк стандарттар деңгейiндегi
жоғарғы сұранысты жолға қоюға қабiлеттiк кәсiпорындарды дамыту болып
табылады;
инновациялық кәсiпкерлiк мыналарды қамтиды: бизнес-серілер;
кәсiпорындар; инновациялық менеджерлер; инновациялық қызметтi iске асыру
үшiн қызмет көрсететiн және жағдайларды қамтамасыз ететiн өзара байланысты
өндiрiстiк, консалтингтік, білiм және ақпараттық құрылымдардың кешенi
айқындалатын көп деңгейлi инновациялық инфрақұрылым;
инновациялық инфрақұрылым мынадай элементтерден тұрады: ұлттық
технологиялық парктер; өңiрлiк технологиялық парктер; технологиялық бизнес-
инкубаторлар; ғылым қалашықтары; және с.с. инновациялық кәсiпкерлiктi және
инфрақұрылымды тiкелей және жанама мемлекеттік қолдаудың әртүрлi
тетiктерiнiң ұштастырылуына негізделген инновациялық-технологиялық даму
саласындағы ғылыми-өндiрiстiк және бiлiм беру процестерiн кешендiк
қаржыландыруды қамтамасыз ететiн қаржылық инфрақұрылым.
қаржылық инфрақұрылым мынадай элементтерден тұрады: мемлекеттiк даму
институттары; венчурлiк қорлар; кәсiпорындар; жеке
кәсiпкерлер; екiншi деңгейдегі банктер және басқалары.
!!. тарау Мектеп кітапханасында ақпараттық технология және оны қолдану.
Мектеп, бұл әр адам үшін ғылым, білім бастауы. Мұнда оқушы бір білім
саласына жетіле кейіннен оның болашақ мамандығының іргетасын қалайды. Осы
қасиетті білім ордасы мектепте әр адам рухани және ізгілік, адамгершілік
сияқты асыл қасиеттерді отбасынан осында адам алады. Осы қасиеттерді әр
адамның бойында болуы тек бір адамның ғана болашағы емес, бүкіл адамзаттың
болашағы тәуелді болады. Кітапхана осы процестерді құрастырушы болып
табылады.
Ел басы Н. Ә. Назарбаевтың айтуы бойынша Зияттық (интелектуальды)
және саналық (идеологиялық) вакуум әр адамды шындықты қабыдауға жетелейді,
имандылық (моральдық), ізгілік, рухани қасиеттерді жіктеуді итермеейді.
Қазақстанның ірі дамыған елдер қатарына кіру бәсекеестгіне жетелейтін
жолдардың бірі қазіргі заманға сай білім алу. Рыногтың дамуының бүгінгі
күнгі жағдайы және ақпарат беретін техникалық мүмкіншіліктері, оны
қызметтің әр саласында қолдану үлкен сенімділікпен адамзатқа кейбір
кітапхананың ақпараттық қызмет түрін, яғни жаңа технологиямен ақпарат беру
қызметін дамыту жолдарын кеңейтуді, соның ішінде мектеп кітапханасын
дамытуды талап етеді. Қазр біз үшінші рет ақпарат мәдениетінде қайта білім
беру төңкерісін бастан кешіріп отырмыз. Кітапбасу ізі бойынша радио және
телевидения, компьютерлік техникалар біздің әлемімізге енді.
Сондықтан да оқушыларды компьютерлік сауаттылыққа, іздестіруді
білуге, қайта қарастыруға, әр түрлі ақпаратты қолдана біуді үйрету
кітапхана міндеттеріне жүктеледі. Ақпараттық технологияның дамуы және
техника көмегімен білім алу кең қолданысқа енді, ақпараттық ресурстар
дамып, қағаз бетіндегі ақпаратқа сұраныс азайды және ескірді. Көмекке әр
түрлі әлеуметтік ресурстар келеді, Интернет арқылы ақпаратқа қажеттілікті
ұйымдастыру тұтынушыға қай жерден және қашан болса да қолайлы.
Бүгінгі күні тіпті бір ғана компьютері бар кітапхана тұтынушыларға
толық текстік мәтіндерді электронды энциклопедия, электронды оқулықтар,
файлды материадар түрінде түрлі ақпарат ұсына алады. Осының бәрін
қортындылай келе бүгінгі күні инфроқұрылымның органикалық жалғасудың екі
түрлі жолы бар: кітапханалық қорлар, мұрағат (архив) және қазіргі заманғы
ақпараттық ресурстар. Қазір кітапханашы бұ екі жосыз елестету мүмкін емес.
Қазір оқушыларды компьютер сауаттылығына және электрондық
ресурстармен жұмыс істеуді мектеп кітапханалары үйреткен дұрыс. Ақпараттық
мәдениет жалпы адамзат мәдениетінің құрамы (компоненті). Кітапхана
проводник функциясының міндетін өз мойнына алған жөн, тіпті электрондық
каталогпен, эектрондық энциклопедиямен немесе электрондық оқулықпен қолдану
жеңіл, әсіресе алгоритім боғанда өте қарапайым. Бірақта кітапхананың дамуы
қоғамның ақпарат қажеттілігіне қарсы болатын жағдайлар да бар. Егер
мектепте компьютер класстары, мультимедиялық кабинеттер жабдықталып, ал
кітапхананың дамуы бір нүктеден қозғалмаса, онда кітапхана құжаттардың жай
бір мұрағаты болып қалуы әбден мүмкін. Мектеп кітапханасының тұтынушылары
бұрынғыдай анық емес қағаз бетіндегі ақпаратпен, ең жақсы дегенде со қағаз
тасушыдағы дұрыс ақпаратқа мұқтаж. Сондықтан да мектеп кітапханасы өз
болашағын жалғастыру үшін тек құжаттарды сақтаумен ғана шектемейтін,
сонымен қатар өз тұтынушыларының сұранысына сай ақпарат көздерін дамытуды
талап етеді. Бірақ әлі осы мәселелер шешілмеген:
- Осы күнге дейін кейбір кітапханада тіпті бір компьютер жоқ.
- Егер болғанның өзінде ескі, шектелген сақтау қабілеті бар, тек қағаз
басу машинасы ретінде ғана қолданылады.
- Егер жаңа болса, онда мәліметтерді қайдан алу керек, электрондық
энциклопедия жоқ, кітапханаға арналған бағдарламаар жоқ болып келеді.
Ал сатудағы ақпараттың әр қашан сапасы сай келе бермейді.
Не істеу керек? Мектеп кітапханасына компьютерлер керек екенін
дәлелдеу керек, тек бір принтер, сканер, Интернет желісі ғана емес. Бұ
кітапхана сылтауы емес, бұл кітапхананың шешілмеген үлкен мәселесі.
Кітапханашы мұғалімдердің оқуға көз – қарасын анықтау мақсатында
сауалнама жүргізгенде, олардың ақпаратқа деген мұқтаждығы, сауалнаманың
қатысушыларының 85 % - ы жоғарыда аталған кітапхана құралдарының тым
бамаса жартысы өте қажет деген жауап берді.
Кесте № 1
Тұтынушылардың сұранысы Жақсы жабдықтаған кітапхана
не істей алады.
Жаңа ақпарат Жаңа ақпаратқа шолу,
ақпараттық тізім, жеке кеңес
беру, прайс – парақтар,
жарнама безендіру
Электрондық ресурстардың жан – Интернет жеісі арқылы
жақтылығы электронды энциклопедияларға,
кітапханалардың толық
мәтіндік ақпаратына,
электрондық оқулықтарға,
файлды материадарға, ойынды
үйрететін, бағдарламаарға
қолжетімді болу.
Өз бетінше ақпарат іздеу Компьютерді қодануға және
кеңестік көмек беру
Жаңа технологияны игеру Электронды ақпарат тасушымен
жұмыста шебрлікті жақсарту,
тәжірибеде ақпаратты
іздестіру, тақырыптық
іздестіру жүргізуге, көшірме
жасауға, басып шығаруға,
дискета және флеш – картаға
көшіру ережеерін үйрету
Ақпарат рыногына еркін Мектеп кітапханасындағы
қолжетімділік ақпарат тасушылармен және
Интернет желісімен тегін
қолдануды қамтамасыз ету.
Өзбей өз бетінше білім алу Танымдық бағдарламалары болу.
мүмкіндігі Жаңа ақпарат тхнологияларды
қодана отрып, ақпаратқа
сенімдік, қызығушылық тудыру,
яғни өз бетінше біім алуға
ынталандыру.
Бүгінгі таңда жағдай мынадай мұғалімдер керекті маңызды ақпараттың
электрондық нұсқасын басып шығарып жақын жердегі дүкеннен көшірмесін жасап
ала ма, немесе ескіше бір жерде отырып жазып ала ма? Яғни олар бір – неше
минуттың ішінде мектеп кітапханасыда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мектеп кітапханаларында ақпараттық технологияны қолдану.
І. Жалпы ақпараттық технологияны жан – жақты қызметте енгізу.
1.1. Кітапханалық инновациялық объективті алдыңғы кәсіби ерекшелігінің мән
мағнасы.
1.2. Қазақстанның инновациялық дамуының қазiргi
жай-күйi мен проблемаларын талдау
1.3. Ақпараттық технология саласындағы инновациялық қызмет
ІІ. тарау Мектеп кітапханасында ақпараттық технология және оны қолдану.
2.1. Арнайы пайдаланушыларға арналған электрондық қор.
2.2. Ктапханашының жаңа заманауи технологияны қолдана қызмет көрсетудің
сапасын жоғарлату
Ш. тарау Ақпарат мәдениетінің қалыптасу жолындағы Қазақстан
кітапханаларының рөлі.
3.1. Ақпарат алудың тағы бір көзі Интернет.
3.2. Ақпарат технологияларын енгізу және жетілдірудегі кітапхана
қызметкерлерінің іс – шаралары.
3.3. Ғылыми-техникалық қызметтiң жай-күйi мен оны iске асырудың тетiктерi.
КІРІСПЕ
ХХІ ғасыр табалдырығындағы жаһандану экономика саласындағы, саяси
ұйымдастырушылықта, мәдени салада глобальды,
Кітапхана – оқушылардың сапалы білімінің кепілі. Жаңа ғасыр білім беру
жүйесіне бұқаралық ақпарат құралдарының еркін енуін жүктеп отыр. Мектеп
кітапханалары шәкірттерге сапалы білім беруде, тәрбиелік шараларды өткізуде
мұғалімдердің бірден – бір сенімді серігіне айналуға тиіс.
Дипломдық жұмыстың алға қойып отырған мақсаты – қажетті ақпараттарды
іздеуде көмек көрсету және ақпарат алуды бірнеше операциялар арқылы жүзеге
асыру.
Кітапханада шығарылған мәліметтер қоры мен ресурстарын
пайдаланушылардың сұраныстарын қанағаттандыру мақсатында жүргізуімен қатар
перспективалық міндеттерді жүзеге асыру, кітапхананың оқырмандарға жылдам,
толық қызмет көрсетуге мүмкіндік беретін қазіргі кезеңдегі жаңа сапалы
орталыққа айналуына септігін тигізеді.
Кітапхана жұмысында жаңа технологияны қолдану – кітапхана қызметінің
сапасын арттырып, оқырмандар санын толықтырып, мәдени деңгейінің
көтерілуіне тиімді әсер етеді. Қазір кітапханалардың көбін, әсіресе
облыстық немесе бас кітапханаларды электрондық ресурссыз елестету қиын. Бұл
кітапхананың басты мақсаты кез – келген кітапханалар сияқты өз
тұтынушыларын кеңінен ақпаратпен толық қанағаттандыру. Бірақ басты мақсат
тек ақпарат берумен шектелмейді, ақпаратты түсінікті, тез және қол жетімді
етіп беру. Сондықтан әлеуметтік ресурстар бір уақытта бір ақпаратпен
типімен бірнеше тұтынушыларды қатарымен және тез қанағаттандыру.
Ақпараттық технология және ресурстар бойынша кітапханашының алдынағы
проблемалар. Бірақ кітапханалар тиімділікпен қатар проблемалары да көп. Кез
– келген басқа физикалық тасушыда ақпараттық ресурстар сияқты
(видеокассета, аудеокассеталар) қолжетімдігін оғалтқан электрондық
ресурстар (Мысалы электрондық журнал) кітапханада өзінің өмірлік цикілі ге
асыру. Дипломдық жұмысыма кітапхананың жаңа ақпараттық технологиясы және
ақпараттық ресурстар негізінде қызметтің дамуы қарастырылады.бар.
Зерттеу объектісі. Ғылым мен техниканың ерекше алға басқан қазіргі
кезеңінде де кітап адамға рухани байлық ретінде жан дүниесін кеңейтетін,
нәрлендіретін бірден бір қазына ретінде одан әрі қолданыла бермек.
Кітапхананың және тұтынушының даму нәтижелерін зерттеуді ұйымдастыру және
оны өткізу проблемаарын шешу қабілеттілігі. Біліктілікті көтеру
курстарындағы оқыту мазмұны тұтынушының құзырлығын дамытуға бағытталған. Ал
оның мазмұны қолданбалы сипатта құрастырыған.
Еліміз бойынша ең үлкен қоры бар Ұлттық кітапханадағы 6 миллион
кітаптың тек 1000-нан астамының ғана электрондық нұсқасы бар. Оның өзін
мүмкіндігі барлар ғана пайдалана алады екен.
І. тарау. Жалпы ақпараттық технологияны жан – жақты қызметте енгізу.
Негізгі ақпарат ұғымдары:
1. Мемлекеттiк ақпараттық саясат – ақпараттық қоғам жағдайында түрлi
қызмет салаларын ақпараттандыру және бiртұтас әлемдiк ақпараттық
кеңiстiкке енудi қалыптастыруға бағытталған құжаттардың мемлекеттiк
органдарда бекiтiлiп, жүзеге асыру механизмдерiн реттеу.
1. Бiлiм берудi ақпараттандыру - бiлiм беру саласының теориясы мен
практикасына жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану және оқыту
мен тәрбиелеудiң психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге
асыратындай жағдайда оның мүмкiндiктерiн қолдану процесi.
2. Ақпараттық кеңiстiк - белгiлi бiр ереже мен қағидаға негiзделiп
ақпараттық субъектiлердiң өзара әрекетiн және ақпараттық тұтынушылардың
қызметiн толығымен қанағаттандыруды қамтамасыз ететiн ақпараттық
ресурстар мен жүйелер және телекоммуникациялық жүйелер мен желiлердiң
жиынтығы.
3. Ақпараттық ресурстар – ақпараттық жүйелердегi жекелеген құжаттардың
немесе құжаттар жиынтығы (кiтапханалардағы, архивтердегi, деректер
қорындағы және басқа да ақпараттық жүйелердегi).
4. Ақпараттық жүйе - ақпараттық процестердi жүзеге асыратын ақпараттық
технологиядағы реттелген құжаттар мен бiрнеше құжаттар жиынтығы.
5. Ақпараттық процестер – ақпаратты жинау, өңдеу, алу, сақтау, iздеу және
тарату процестерi.
6. Ақпараттық орта – ақпараттық процестермен қарым-қатынас кезiнде пайда
болатын ақпараттық ресурстар мен жүйелердiң жиынтығы.
7. Ақпараттық процестер субъектiсi – ақпараттық ресурстар иегерi және
меншiгi ретiнде ақпараттық процестерге қатысушы жеке және заңды тұлғалар,
ақпаратты қолданушылар, басқарудың инфрақұрылымына қатысушылар.
8. Ақпараттық процестер объектiсi – ақпараттық ресурстар мен жүйелер,
технологиялар мен оларды қамтамасыз ету құралдары.
9. WWW (World Wide Web) – гипермәтiн құрылғысы көмегiмен мультимедиялық
құрылғыларға өту мүмкiндiгi мен iздеу навигациялар жүйесi.
10. Гипермәтiн – басқа мәтiндермен байланысты жүзеге асыру мәтiнi.
Ақпаратты жинау және проблемаларды айқындау. Оқырмандардың мұқтаждығына
қарай қызмет көрсету сәйкестігін белгілеу мақсатында басты кітапханалық
процесстеріне талдау жасалады.Сонда ғана барып қайта ұйымдастыру мерзімі
тағайындалады: квартал, бір жыл, бір жылдан артық мерзімінде қандай
процесстер қайта ұйымдастырылуы тиіс. өзгерістер, шығындар, күтілетін
нәтижелер салдарын шығару үшін әрбір процессті модельдеу мақсаты да
шешіледі.
Ақпараттық ресурстар – автоматтық өндіріс шаруашылығын компьютерлік
техниканың көмегімен басқару үшін қажетті.
Мiндеттер Ғылыми әлеуметтi дамыту;
инновациялық ортаны қалыптастыру және
қолдау;
көп деңгейлі инновациялық инфрақұрылымды
қалыптастыру мен дамыту;
қаржы инфрақұрылымының элементтерi мен тетiктерiн
берілетін гранттар түрлерiн ұлғайту және
венчурлiк қорлар құру бөлiгiнде қалыптастыру мен
дамыту;
ұлттық инновациялық жүйе элементтерінің арасында
тиiмдi өзара іс-қимыл жасасуды қамтамасыз ету;
нормативтік құқықтық базаны жетілдіру.
Iске асыру 2005-2015 жылдар мерзiмдерi Бiрiншi кезең:
2005-2007 жылдар - мемлекеттiң
белсендi қатысуымен ҰИЖ-дi қалыптастыру:
ғылыми әлеуеттi дамыту, ғылыми-технологиялық
дамытудың басымдықтарын айқындау;
инновациялық бизнес-ортаны дамыту, мемлекеттiк
ресурстарды шоғырландыруды талап ететiн
кластерлердiң ядросын қалыптастыратын жүйелік
инновациялық жобаларды іске асыру:
инновациялық инфрақұрылымдарының негiзгі
элементтерiн құру және дамыту;
қаржы инфрақұрылымдарының негізгі элементтерін
берілетін гранттар түрлерiн кеңейту бөлігінде
құру және дамыту әрi отандық инвесторлармен
венчурлiк қорлар құру және озат шетелдiк
венчурлiк қорлардағы инвестициялау
Екiнші кезең: 2008-2010 жылдар - ҰИЖ
элементтерiнiң өзара іс-қимылдары мен жұмыс iстеу
тетiктерiн жетiлдiру:
ҰИЖ-дiң қалыптасқан элементтерiнiң өзара iс-
қимылының сапасын арттыру;
шетелдiк инвесторлармен венчурлiк қорлар құру
арқылы венчурлiк қаржыландыру тетігін белсендi
дамыту;
бiріншi кезеңде қалыптасқан жобалар маңындағы
кластерлік кооперацияны дамыту;
жетекші әлемдiк компаниялармен өңiрлiк және
ауқымды технологиялық альянстарды қалыптастыру
жөнiндегi жобаларға ҰИЖ субъектiлерiнiң қатысуы.
Үшiншi кезең: 2011-2013 жылдар - мемлекеттік
шығыстар үлесiнiң кемуiмен және жеке
инвестициялардың өсуiмен ҰИЖ-дың тұрақты дамуы:
артықшылықты ынталандырудың жанама құралдарын
пайдалану;
Төртіншi кезең: 2014-2015 жылдар - мемлекеттiң
венчурлiк қорлар мен инновациялық жобалардан
"шығуы".
Қажеттi 2005-2015 жылдарға арналған Бағдарламаның жалпы
ресурстар мен құны 139795,13 млн. теңгенi, оның iшiнде
қаржыландыру республикалық бюджеттен - 77272,3 млн. теңгенi
көздері және жергілiктi бюджеттен - 2112 млн. теңгенi
құрайды және 60410,83 млн. теңгеден кем емес
сомада жеке отандық және шетелдiк капиталды
тарту жоспарланады
___________________________________ ________________________________
оның ішінде жылдар бойынша
_________________________________ ________________________________
2005 2006 2007 2008- 2011- 2014-
2010 2013 2015
___________________________________ ________________________________
Бар-
лығы: 139795,13 11313,51 15824, 11659, 48782, 31328, 20885,
94 04 67 98 98
__________________________________ _________________________________
рес- 77272,3 6654,9 10728,3 7403,53 30814, 13002, 8668,6
публи- 03 9
калық
бюджет
__________________________________ _________________________________
жергі- 2112 512 800 800 - - -
лікті
бюджет
__________________________________ _________________________________
жеке 60410,83 4146,61 4296,61 3455,51 17968, 18326, 12217,
капитал 64 08 38
__________________________________ _________________________________
Бұл ретте республикалық бюджеттен бөлiнетiн қаражаттың жыл сайынғы көлемi
тиiстi жылға арналған бюджетті қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.
Күтiлетiн Бағдарламаларды iске асырудың нәтижесiнде мыналар
нәтижелер күтіледi:
IЖӨ-дегi ғылыми және ғылыми-инновациялық
қызметтердiң үлестiк салмағын 2005 жылы 0,8%-дан
2015 жылға 1,7%-ға дейiн ұлғайту;
Қазақстанның инновациялық және ғылыми-зерттеу
қызметіне тiкелей шетелдiк инвестициялар тартуды
2003 жылмен салыстырғанда 2015 жылға қарай 15-20
есеге ұлғайту;
қолданбалы ҒЗТКЖ-ларды бюджеттік қаржыландыру
жүйесiн оңтайландыру;
Қазақстан Республикасындағы инновациялық
қызметтiң бiрыңғай ақпараттық базасын қамтитын
тиiмдi инновациялық инфрақұрылым құру;
мынадай ұлттық технологиялық парктер мен аймақтар
құру: ақпараттық технологиялар паркi; ядролық
технологиялар паркi, биотехнологиялар паркi,
индустриялық мұнай-химия технопаркi; жаңа
материалдар паркі; агроөнеркәсіптік
технологиялар паркi және экономика үшін басқа
басымдықты салалар бойынша;
бiрiншi кезеңнiң өзiнде 7 өңiрлiк технопарктер
құру;
iрi технологиялық университеттер мен
технопарктердiң жанынан 12 технологиялық
бизнес-инкубаторл ар және технопарктер жанынан 8
оқу орталықтарын ұйымдастыру;
отандық та, сол сияқты шетелдiк капиталдың
да қатысуымен венчурлiк қаржыландыру жүйесiн
қалыптастыру;
венчурлiк қорлар мен жас технологиялық
компаниялардың (IРО рыногы) бағалы қағаздарының
рыногын құру;
инновациялық менеджмент деңгейiн көтеру;
инновациялық дамудың жүргiзілген саясатына сәйкес
заңнаманы жетілдiру.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегі
N 903 қаулысымен бeкiтiлген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006
жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөніндегі iс-шаралар жоспары
(2.6.11-тармақ) ұлттық инновациялық жүйенi қалыптастыру мен дамыту
жөніндегi бағдарламаны әзiрлеу үшiн негiз болып табылады.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N
1096 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Индустриялық-
инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы экономика
салаларын әртараптандыру және дамудың шикізаттық бағыттылығынан арылу
жолымен елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзуiн көздейдi, бұл ретте
инновациялар ұлттық экономиканың бәсекеге қабiлеттiгiн айқындаушы негiзгi
фактор ретiнде айқындалады; экономика мен қоғамды одан әрi серпiндi дамыту
үшін инновацияларды толыққанды пайдалану мемлекет мақсатты инновациялық
саясатты жүргізген кезде мүмкiн болады.
Әлемдік экономиканы жаһандандыру аясында Қазақстан мынадай бiрқатар
проблемалар да кезiгедi: экономиканың шикiзаттық бағыттылығы, әлемдiк
экономикамен елеусiз ықпалдастық, өндiрiстiк және әлеуметтік
инфрақұрылымның дамымағандығы, кәсiпорындардың жалпы техникалық және
технологиялық артта қалуы, ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық
жұмыстарға (бұдан әрi - ҒЗТКЖ) шығыстардың төмендігі және т.с.с. Бұл
проблемаларды шешу үшін Қазақстан қоғамдық әл-ауқатының iргесi болуға
қабiлетті бiлiмдерге негiзделген бәсекеге қабiлетті экономиканы құруы
керек.
Осы Бағдарламаны әзірлеу жүйелiк сипаттағы ықпалдастықты, өзара
байланысты шаралар кешенi, бiлiмдердi жинақтау, тарату және коммерциялау
тетіктерiн өзiне қамтитын тиiмдi әрекет ететiн ұлттық инновациялық жүйе
(бұдан әрі - ҰИЖ) арқылы қалыптастыру қажеттілігінен туған.
1.1. Кітапханалық инновациялық объективті алдыңғы кәсіби ерекшелігінің мән
мағнасы.
Отандық кітапхана парадигмасының дамуын ауыстыру Ресей қоғамының
әлеуметтік өзгеруіне тікелей тәуелді. 20Ғ 80 - 90 жж. Соңы кітапханаларға
жүгінудің арттрылуы өз кезегімен экономикалық және әлеуметтік себептерге
байланысты.
Техникалық және кәсіподақтық кітапханалар тікелей бір кәсіпорынмен
қаржыландырылуына байланысты, бұл кітапхана өз жұмысын тоқтатты. Осыған
байланысты бұл кітапхана оқырмандары мемлекеттік кітапхана оқырмандарының
санын арттырады. Негізінен олар ғалымдар, мамандар, инженер — техника
қызметкерлері.
Елде білім беру сферасы реформалануда — гимназиялар, колледждер, лицейлер
ашылуда немесе қалпына келтірілуде, көптеген жоғары оқу орындарының статусы
өзгеруде, академия және университеттер және т.б. саны көбеюде, жаңа
факультеттер ашылуда, жаңа тәртіп енгізілуде, гуманитарлық және әлеуметтік
— экономикалық профильбойынша пәндерді оқыту әдісі өзгертілуде.
Көптеген оқу орындарының кітапханалары, соның ішінде оғарғы оқу орындар
кітапханалары түбегейлі өзгеріске дайын болмағандықтан тұтынушылар (жоғары
сынып оқушылары мен студенттер) облыстық кітапханаларға жүгінуде. Көптеген
аймақтарда кітап және мерзімді басылымдар бағасы көтерілуіне байланысты,
белгілі бір басылысдардың тұрақты оқырмандары кітапханаға келіп оқуға және
кітапхана оқырмандарының саны артуда.
Әлеуметтік — экономикалық жағдайларға байланысты кітапхана қорын
толтытуда жаңа кітап қорымен қамтамасыз ету 1999 ж. 3 есеге азайды.
Көптеген ауылды жерлердегі кітапханаға жаңа тіпті түспейді де.
Ресей федерациясында өкілетті субъектілердің өсуіне және мәдениет
саласында муниципалдық білім беру кітапхана теңсіздігін және қызмет көрсету
сапасын күшейтеді, яғни елдің ақпарат алуына кітапхана ресурстық базаларын
шексіз дамытады.
Ресей бойынша басты аймақтық кітапханада жаңа әдебиеттерді түсіру — 20 есе,
Ресей Федерациясының бір субъекті арасында муниципалды кітапханада — 100
есе, жалпы Ресей бойынша 1000 есеге артты.
Кітапхана үшін бірталай дағдарыс кезең 1990 жж.
Ең көп жаңа әдебиеттерге ие болған Самарқан УҰК: шамамен 81 мың дана
кітап жылына, келесі орындарда Хабаровскі кітапханасы — 37 мың дана,
Премскі — 28,5 мың дана, Смоленскі – 26,4 мың дана, Мурманскі – 25 мың
дана.
Дәл осы кезде курскі облыстық кітапханасы 3 мың дана, Читинскі – 2,6
мың дана, Орловскі – 2,5 мың.
Сөзсіз мұндай төмендеуді біздің елде геосаяси ерекшелікпен түсіндіруге
болады. Бұл төмендеу тек бір – бірнеше географиялық жақындықтағы
аймақтардағы кітапхана инновация қызметіне белсене қатысқан кезде ғана
баяулайды.
Орталық және аймақтық кітапхана инновациясының және маркетингтік
қызметі бюджеттен тыс қаржыландыруға қарамастан әсер етеді.
Кітапханалардың мемлекеттік қамқорлықтан және идарашылық құрылымнан шығуы,
қаражат көзін жоғалтуын апаттық көрініс ретінде қарастырамыз.
Кітапханалардың жаңа технология және компьтерлер енгізуі басқа алшақтағы
аймақтардағы кітапханалар арасында ақпараттық байланыс артады.
Мектап кітапханасындағы инновация жағдайы
Бұл ұжымдық идея құру үшін үйлесімді жағдай, сондай-ақ ұсынылған
инновациялық жобаларды әділетті бағалауға мүмкіндік береді.
Оқу бағдарламасында маңызды орынды – Белгород облысының
кітапханаларының инновациялық іс-тәжірибесімен мектепке
қатысушыларды таныстыратын кәсіптік экскурсия-практикум, оның
ішінде аймақтық кітапханалық саясаттың негізгі бағыттарын
қалыптастыру, мәнмәтініндегі мамандық мәртебесінің өзгеруі мен
оның жүзеге асырылуы, ауылдық жерде үлгілі көпшілік кітапханаларын
құру орын алады.
Мектеп бағдарламасының мазмұнды бөлімі өзарабайланысты аспектінің негізінде
құрылады:
- көптеген аймақтар процесіне тән, нақтылыққа екпін істеледі.
- неғұрлым жоғарлатылған кітапханаларда, жеке практикада іске асырылған,
мәдениетте немесе шығармашылық тапқырлық, әдіскерлік тәсіл құбылыстары
зерттеледі.
Кітапханалық инновация ерекшелігін аша түсе, кітапхана жұмысының мазмұнды
жаңартылуын, мектептегі сабақ әріптестің жұмысына тек қана қарау ғана
емес, оны қабылданған стандартқа сәйкес оны бағалау, бірақ та стандарттық
емес көзқарастан, кітапханашылар қиялынан туындаған кескінді өзгерістерді
көруді үйретеді. Сонымен қатар, тыңдаушылар кәсіби рефлексиге
уйретіледі, онсыз жұмысты дәлелді бағалау, сарапшы қызметін жүзеге асыру
мүмкін емес.
Инновациялық кайта жаңару жағдайында мамандарды дайындау мен
қайтадайындау, кітапхана процесінің бөліміне айналады.
Көлемі мен мазмұндылығы бойынша қызметкерлер құрамы ресурс сияқты
мекемені құрайтын ақпарат пен материалды-техникалық базасы басқа
ресурстар арасында бірінші орынға шығарады.
Әдістемелік орталықтардың кітапханаларды оқыту және қайта оқыту
процесі жалпы білім жүйесімен шамалас және оны толықтырады.
Кітапханашылардың кәсіби дамуындағы маңызды буын – Федерацияның басқа
субъектілеріндегі мамандармен кәсіби байланыс, Ресей кітапханалары
жұмыстарының тәжірибелерімен танысу мүмкіндігі, ресейлік және аймақтық
кітапханалық іс-шараларға қатысу. Аймақтықаралық кітапханалық
орталықтардың ғылыми-әдістемелік қызметі баспа өнімдерінің өзараалмасуын
қамтамасыз етеді(Оны Белгород қалалық әмбебап ғылыми кітапханасы 30 ресей
кітапханаларымен жүргізеді.)
Облыс кітапханаларының жоғары тұрған органдардың тапсырмалары мен
ұсыныстарын дәстүрлі орындаудан, жұмыстың инновациялық әдісіне көшуі,
кітапханашылардың кәсіби психологиясының өзгеруін ғана емес, өкімет пен
басқарма органдарының бұл өзгерістеріне бірдей қарауын қалыптастыруды
талап ету керек.
Бұл жұмыс біздің көзқарасымызша, аймақтағы инновациялық саясатты
қалыптастыру процесіне ажыратылмайтын және нң күрделі кезең құрайды.
Жергілікті өзіндік басқарма кітапхана туралы қамкорлықты өзіне алуға
қаржы жағынан да, психологиялық жағынан да тіпті олардың дәстүрлі түрінде
де қабылдауға, ол кезде кітапханашылар олардың алдына жаңа проблемаларды
қойғанда дайын болмай шықты.
Бұл жағдайда аймақтық әдістемелік орталықтарға муниципальды
кітапханалардың қызметкерлерін өкіметпен тұрақты қарым-қатынасты орнатуға
жұмылдыру қажет.
Сонымен қатар, маңызды, олар басшылыққа тек қана проблемаларымен ғана
емес, және оны шншу варианттарымен, халыққа қызмет көрсетуді арттыру
туралы ұсыныстарымен шыққаны қажет(өз лексикаларынан мынадай
кітапханалық пролема, кітапхана проблемасы сияқты айналымдағы
сөздерді алып тастап, халықтың кітапханалық, ақпараттық қызмктті алудағы
пролемалары сияқты үйлесім түрін пайдалану қажет).
Инновациялық саясат процесіг қалыптастыру, өкімет пен қоғамға жаңа
кітапханалық пардигманы, олардың кітапхананы қабылдаудағы психологиялық
өзгеруіне салалық орган басқармасының араласуы талап етіледі.
Кітапханалық инновацияға басқару қызметін бейімдендіру қажет, сондай-ақ
оларды және кеңейту, жоспарлау, есеп пен бақылау, инновациялық
бағдарламаның қызметін ұйымдастыру, аймақтық әлеуметтік бағдарламаларда
кітапханалық потенциалды пайдалану, инноваиялық мониторингты ұйымдастыру,
оларды қаржымен қамтамасыз ету, аймақтық мәдениет саясатының басымдылығын
өзгертуді енгізу болып табылады.
Мәдениет органдары үшін дәстүрлі басымдылық театр-көрініс шаралары,
көркемөнерпаздар шығармашылығы болды, ал кітапхананың басты белгіленген
релаксацонды қызмет , мәденкөпшілік жұмыстарды ұйымдастыру болып
есептелінеді.
Басқарма органдарынан дәстүрлі менталитетін өзгерту үшін шындап жұмыс
талап етіледі, бірінші кезекте кітапхана құндылығын қабылдауды
қалыптастыру және оның ресурсын, ақпаратты ұсынудағы бұрын жүзеге
асырылмаған міндеттерін бірінші жоспарға жылжыту керек болды.
Кітапхана ісінің дамуы стратегиялық мәселелері облыстық деңгейде аудандық
мәдениет бөлімі басшылары мен басқа мүдделі салалар мен мекемелердің
қатысуымен қаралады. Муниципальды кітапханалар базасында құқықтық ақпарат
орталықтарын ұйымдастыру жайлы сұрақтар ФАПСИ аймақтық бөлімінің
басшылығымен және облыстық дума депутаттарымен, сала басшыларымен бірге
талқыланды.
(Үкіметтік байланыс пен ақпараттың федеральдық агенттігі).
Сала басшыларының кітапханаларды түсінудегі психологиялық өзгеруі,
оларды аймақаралық және федеральдық деңгейде инновациялық жобаларға
тартуға мүмкіндік береді. Сондықтанда аймақтық жеке кітапханалары әртүрлі
жаңашылдықты қабылдаудың эксперименталды базасы толығынан бола алады.
2000 жылы Белгород облыстық мәдениет басқармасының бастығы ҚӘҒК
директорымен бірге РФ мәдениет Министрлігі мен Ашық қоғам институтының
ауыл кітапханаларының дамуы туралы біріккен жобасының тұсаукесеріне
қатысты, содан соң облыстың осы бағдарламаны жүзеге асыруға
экспериментальды кеңістік болуына дайын екендіктерін жариялады.Сол жылдың
желтоқсанында Белгородта мәдениет органдары басшылары мен Ресейдің
орталық федеральды округтары облыстық кітапханалардың директорының
қатысуымен ауылдық кітапханаларды дамыту проблемалары бойынша кеңес болып
өтті, ал 2001 жылдың қыркүйегінде – Яковлев ауданы базасында облыстық
кеңес өткізілді. Ауыл кітапханасы бағдарламасының көптен артық бөлімі
жүзеге асырылды, бірқатар ауыл филиалдарда компьютеризациялау іске
асырылып, және де ОАК базасында муниципальды ақпараттық орталық ашылды.
2002 жылдың қаңтарында РФ мәдениет Министрлігі мен Ашық қоғам институты
аудан әкімшілігі әкімдерімен, мәдениет бөлімі бастықтары және ОКЖ
директорларымен муниципальды кітапханалардың парадигмі жергілікті
бірлестіктің орталығы болуын талқылады.
Осының бәрі облыс әкімшілігіне қазіргі заманғы кітапхана мен оның
жетілу басымдылығы туралы бірегей көзқарастың қалыптасуына мүмкіндік
туғызды.
Кітапханалардың инновациялық жұмыстары, жалпыаймақтық маңызы бар, басқа
сала басшыларына жетіп, оларды инновациялық процнстерге тартуға мүмкіндік
береді. Ведомоствоаралық корпоративті каталогизациялауды құру туралы
кітапхана жобасы Белгород облысының әкімшілігінің жоғары оқу орындарының
ректорлар кеңесінде ұсынылған болатын.
Инновацияға ашықтықтың арқасында облыста Мәдениет Министрлігі мен
көпшілік коммуникацияның жаңа жобасы – Ресейдің төрт аймағында үлгілі
ауыл кітапханаларын, толығымен қоры толықтырылған және федеральдық бюджет
пен инвесторлар қаржысына компьютерлік құралдармен жабдықталған құру
туралы енгізілді.
Жартылай функциональды жұмыс түрі күшіне, кітапхана өзінің жаңашылдық
рөлі есебінен инновациялық саясатты тек қана сала бөлімдерінде ғана емес,
мәдениет саласында тұтасымен қалыптастырады, берілген салада өзіндік
ерекшклігі бар катализатор қызметін орындайды. Белгород ҚӘҒК жаңашылдықты
шығармашылық бастама жәрмеңкесі, шығармашылық лабораториясы және
пайдалану тәжірибесін мәдениет басқармасы облыстық халық шығармашылығы
орталығына ұсынған.
Жаңашылдықты жүзеге асыру
Жаңашылдықты жүзеге асыру өте қиын, бірақ жаңа қоғамдық шындық
шартында кітапханалардың функциалауындағы бір ғана мүмкіндігі бар жол болып
келеді. Оның таңдауы төрт негізінде жататын міндеттер шешімін талап етеді.
Біріншіден, кітапханалық істегі ақпараттық технология және ресурстардың
даму процесстер базасы ретінде кітапханатанушылық зерттеулер маңыздылығын
жоғарылату. Екіншіден, инновациялық климат жасау, кітапханаларды дамыту
бағдарламаларын мемлекеттік және мемлекеттік емес қолдау көрсету,
кітапханалық ұжымда әрбір кітапханалық маманның іс-әрекет
интеллектуализациялау қажеттілігі және маңыздылығы туралы мәлімет беру,
орындап жатқан жұмыстың сапасын жақсартатын өсу нүктесі, жетілдірудың
жаңа мүмкінділігін іздестіру, оның нәтижелілігін жоғарылату. Үшіншіден,
кітапханалардың қызметкерлер мен жетекшілердің қайта оқыту және
біліктілікті арттыру бойынша бағытталған жұмыс. Төртіншіден, жаңашылдықты
жүзеге асыру әртүрлі ұйымдармен кітапханалардың өзара әрекеттесусіз жүзеге
асырылмайды: басқару құрылымдары, КАҚ, іс-әрекеттің аралас саласындағы
мекемелер, өнеркәсіп өндірістер.
Жаңашылдықты жүзеге асыру үшін жағымды қолдау атмосферасы қажет. Бұл
кітапханаларда жаңа қатысушыларды инновациялық процесске қатыстыруына
бағытталған көпшілік белсендігін күшейтуді талап етеді, өзара пайдалы
қызметтесудің анық саясатын өткізу, өз табыстар мен перспективалар жайында
ақпаратты кең тарату: кез келген бизнес-құрылым немесе мемлекеттік ұйым
қызметтесу саясатын жүзеге асыра отырып өз мақсаттар түсіне білетін және
оларды жетістікке жету жолын білетін сенімді және әйгілі апртнер таңдауға
тырысады. Кітапхана дәл сондай іскер партнер екенін халықтың көзін
жеткіздіріп істерімен артықшылығын білдере алуға тиісті.
1.2. Қазақстанның инновациялық дамуының қазiргi
жай-күйi мен проблемаларын талдау
ХХ ғасырдың аяғына қарай ғылыми-техникалық сала ғылымның, білімнің,
ғылымды қажетсiнетін салалардың, әлемдiк рыноктар - технологияларының Даму
деңгейi - бай және кедей елдер арасындағы шекараларды айқындайтыны,
серпiндi экономикалық өсiмнiң негізiн құрайтыны, күштер орталықтарын
қалыптастырудың маңызды факторы болып табылатыны анық болды. Ғылыми-
техникалық саладағы басымдықтарды таңдау оның өзіндік даму
перспективаларының шеңберiнен шығатын мәнге ие болды.
Сонымен қатар жаһандану процестері және экономикалардың өспелі өзара
тәуелдік инновациялық процестерді басқару міндетін барынша қиындата түседi
және жекелеген мемлекеттiң инновациялық әлеуетiн дамытуға меншiкті
стратегиялық әдiстердi дұрыс белгiлеу қабілетіне тәуелдi етедi.
Ақпараттық технология саласындағы инновациялық қызмет
Инновация (латын сөзі in-b nivis жаңа) жаңалық, жаңарту деген мағынаны
білдіреді. Инновация дегеніміз білім беру, тәрбиелеу жұмысына жаңалықты
енгізу, яғни жаңа әдіс-тәсілдерді, амалдарды, құралдарды, жаңа
консепцияларды жасап, оларды қолдану деп анықталған.
Инновация ұғымын ғалымдар әртүрлі түсінеді:
1) жаңалық, жаңаны енгізу, жаңарту үрдісі;
2) өзгеріс;
3) құрал, әдіс-тәсіл.
Инновация – бұл базар ортаның құбылысы. Базар механизмі сұраныс пен
ұсыныс болғанда, кірісті таратып үлестіру және нәтижені жүзеге асырудан
алынған пайда, табыс пен жаңашылдықты құрастыруға жаңа объектілердің
өңдеушілер мен зерттеушілердің қызығушылығы жоғарлап және төмендеп белгілі
факторлар әсеріне түскенде ғана жүргізіледі.
Инновациялық іс-әрекет инфраструктураның бары жаңашылдықты жүзеге
асыру үшін принципті мағынаны көрсетеді, яғни енгізу процессі, жаңашылдықты
тарату (оның басқа ұйымдарда қолданыстар), потенциалды тұтынушыларға
технологиялар мен жаңа өнімдерді алға бастыруды (инновациялар жарнамалар
арқылы, publicity және PR кәсіби коммуникациялар жүйесі арқылы) қамтамасыз
етеді.
Инфраструктураны қалыптастыру және инновациялардың әртүрлі субъектілер
өзара әрекеттесу, әлеуметтік ортада кітапханалық жаңашылдықты алға бастыру
және тарату механизмін қолдану мәселелерімен қатар базар позициялармен
зерттелетін кітапханалық істің басқа сұрақтары да бүгінгі күнде жоғары
ддеңгейде жақсартылмаған. Кітапханалық істе базар реттеушілердің
дамымағандығы берілген сұрақтың танып білуінде инновациялар субъектісінің
өзара әрекетесу ерекшеліктеріне және кітапханалық іс шамасындағы
жаңашылдықты алға бастыру механизмін қолдануға итереді. Ғылыми-техникалық
салада инновациялық іс-әрекет қатысушылар болып келеді:
Инновациялық іс-әрекеттің әртүрлі қатысушылар бір-бірімен өзара
әрекеттесіп жаңашылдыққа сұраныстың қанағаттанарлық үшін және оны
тәжірибеге енгізу үшін шарттар жасалуда.
Қоғамдық тәжірибенің әртүрлі саладағы жаңашылдықтың қазіргі базары
тапсырыс базары ретінде дамиды, бұл тапсырыс берушілерге де өңдеушілерге де
арналған пайданың әртүрлілігі және жалпы қызығушылық негізінде
инновациялық ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді. Жаңашылдықтың потенциалды
өңдіруші мен өңдеуші (инновациялық ұйымы) базарға белгісіз тұтынушы үшін
дайын өніммен емес, тұтынушының сұранысын сапалы түрде орындау өз
қабілетілігімен шығады.Жаңашылдықты өңдеуге берілген тапсрысытар
инновацияларға нақты сұраныс құрайды.
Сұраныс жаңашылдық қажеттілігі болып келеді. Ол мұқтаждықты білгенде
және әзірлемелерді инвестиялау мен қажетті ресурстар алу көз-қайнарлары
анықталғанда инновациялар бастау процесінде қалыптасады. Бұл себептен
сұраныс жаңашылдықты әзірлеу мұқтаждығы ғана емес, сонымен қатар оларды
жүзеге асыру ұйымдастырудың нақтылы мүмкіндігін береді (жаңашылдықты
әзірлеу үшін инновациялық мекемеге төлеу, немесе өзара есептесудің басқа
түрлерін табу).
Инновация теориясынлағы инновациялық іс-әрекет қатысушылар арасындағы
өзара қарым-қатынасы инновациялық қарым-қатынас пен коммуникация деген
аты койылды. Олар келесі функциалр орындайды:
Жаңашылдыққа сұраныс дайын әзірлемемен қанағаттанарылады (инновациялық
ұсыныспен) – құжатта бекітілген жаңа идеялар танып білу нәтижесінмен
(қызмет көрсету немесе технологияларды бейнелеу, материалдар, өнімдер мен
техникалардың тәжірибелі үлгілермен корсетілген).
Кітапханалық инновациялардың инфраструктураны қалыптастыруы жаңа
әзірлемелердегі кітапханалардың анық және потенциалды мұқтаждығын
қанағаттандыратын жеткілікті инновациялық потенциалы бар болатын жоғары оқу
мекемелер мен ірі кітапхана базасында инновациялық ұйымдар құру қажет.
Мемлекеттік қолдау формаларын дамытуына инновацияларды жүзеге асыру
үшін кітапханаларға қаржылық және материалдық көмек көрсету және
кітапханалардың инновациялық белсенділігіне жағдай жасауына бағытталған
мемлекеттік іс-шаралар қажет. Бұл қолдау инновациялық проектілер сайыстарын
жүзеге асыру, әртүрлі мәдениет, білім беру, муниципалды басқарудың
жергілікті мекемелер, мемлекеттік ұйымдардан гранттар ұсыну, дамыту
бағдарламаларының бастауларымен білдіреді.
Мемлекеттік емес қолдау формаларын дамытуына кітапханалар әртүрлі
спонсорлар, игілікжасаушы (меценаттар), қоры мен ассоциациялар,
коммерциялық ұйымдарды инновациялық процесске қатыстыру тиіс, бұл болса
кітапханалардан көпшілік белсенділігін, фандрейзинг әдісін қолдануды талап
етеді.
Өз іс-әрекетін мемлекеттік және мемлекеттік емес қолдауына сену үшін
кітапхана қоғамда көріну тиіс, өзін белсенді, әлеуметтік жағынан құнды
ұйым ретінде көрсету қажет. Сондықтанда кітапханалардың инновациялық іс-
әрекеттің даму үшін public relations (PR) әдісін қолдануы, кәсіби
коммуникацияны белсендіру арқылы іс бірлестігін күшейтуі маңызды мағына
береді.
PR кітапханалардың қоғам коммуникациялар жүйесі ретінде қоғамдық өзара
әрекеттесуді қамтамасыз ету, кітапхананың басқарылатын үлгі жасау, оның іс
репутациясын қалыптастыруға шақырады. Жаңашылдықты жүзеге асыру
контекстінде оның мақсаттары болады:
Танып білу нәтижелері кәтапханаға инновациялық іс-әрекеттің әртүрлі
қатысушыларымен өзара қатынасу саясатын анықтау, контакт байлау,
коммуникациялар мен инновациялық екі жаққа пайдалы (екі жақ ықыластарын
есептей отырып) қарым-қатынастар құру. Контактілерінің бірлескен
пайдалылығы жаңашылдықты жүзеге асыру бойынша бірлескен іс-әрекет пен
бірлестік үшін жаңашылдық қатысушылардың (субъектілердің) қажет ететін
әртүрлі ақпараттың қол жетерлігі мен ашықтығында құрылады. әртүрлі
инновациялық міндеттер орындауындағы мүмкіншіліктер мен компетенттілігі,
екі жақ күтетін инновациялық іс-әрекет қатысушылардың (әзірлемелер
өңдеушілердің, тапсырыс берушілердің, спонсорлардың, инвесторлардың)
ақпараттандырылғаны жаңашылыдқты жүзеге асыру, өзара әрекеттесу негізгі
шарты болып келеді.
Көптеген жылдар бойы кітапханалық жаңатану жайында ақпаратты
таратудың негізгі құралдары кәсіби басылым мен кітапхана-әдістемелік
орталықтарының өнімдері болған. Тәжірибе көрсетеді, кітапханалық басылымы,
соның ішінде Кіапхана журналы, көптеген кітапханашыларға жаңашылдық
туралы ақпаратты алудағы негізгі көз-қайнары болып келген. Бұрын болған
орталық және жергілікті әдістемелік орталықтарының әдістемелік
рекомендациялары, ғылыми зерттеулер нәтижелерін құжаттау жүйелері
кітапхананың тәжірибедегі қызметкерлерге кітапханалық өнідірістегі озат
тәжірибе мен әзірлемелер нәтижесін бағалау, дұрыс қолдануға ырзалық
бермеді. Жоғарыда айтылғандай, озат кітапханалық тәжірибені тарату бұрыңғы
тәртібі әдістемелік жетекшілік принциптерінде құрылды және келесі терімен
жүзеге асырылды. Фронтальді жоспар байқау мен кітапханалардың есептік
құжаттамалардың талдау негізіндегі әдістемелік орталықтар кітапханалық
істің даму жағдайын бағалады, тәжірибені ықыласқа лайық таратуды
айқындалды, озат кітапханалар базасында Озат тәжірибе мектептері ашылды.
Озат тәжірибелі мектептердің іс-әрекет әдістері мен формалары әдістемелік
бірлесуде және оның шекарасында да трансляциаланды; сонымен қатар озат
кітапханалық тәжірибе мектептері кітапханашыларды өз тәжірибесін тарату
үшін ұсыныстарын тиімді енгізе алатын барлық қажетті құжаттамалармен
қамтамасыз етілмеді, ал кітапханашылар-новаторлардың өздері тәжірибені
енгізген ерекшеліктерін құжаттарда (ақпараттық карталарда) сирек көрсетіп
отырған (өте сирек жағдайда); ең көзге түсерлік жетістіктерді
кітапханалардың әдістемелік рекомендациялары мен жергілікті публикациялары
(баяндамалардың тезистері және әртүрлі конференциялардың, семинарлардың
және басқа іс-шаралардыңматериалдары), кәсіби периодикалар шығарып жатты.
Жаңатану туралы әдістемелік рекомендациялар (сілтеулер, нұсқаулар,
бюллетеньдер, қағаз, плакаттар және т.б.) бүгінгі күнде кітапханалардағы
инновациялық процесстердің құжаттамалардың неізгі түрі болып келеді. Сондай-
ақ мамандармен келесі факт айтылады, жаңа формалар мен түрлер іздестіру
қажеттілігі бар болғанмен қатар жаңашылдық туралы ақпарат беру әдістемесі
жетілдіру қажет, яғни жаңащшылдық үшін бірінші деңгейдегі мағына бар
болатын акцент дұрыс қойылмайды: бұл жерде кітапхананың жұмысы туралы
айтылады, бірақ оның нәтижесі, енгізу әдістемесі көрсетілмейді. Фактілерді
қорытындылау, талдау, кітапханалық тәжірибені танып білу негізінде емес,
олармен үстінен танысу нәтижесінде рекомендациялар құрастырылады. Бұдан
басқа, жаңашылдық пен жаңатану туралы құжаттар мазмұнының міндетті
позициялар анықталады, жаңашылдықты (инновациялық ұсыныстар әзірлемелер)
енгізу бойынша ғылыми-әдістемелік әзірлемелер дайындау механизмі,
инновациялық тапсырыспен әдістемелік орталықтарда сөз сөйлеу регламенті
жоқ. Кітапханашылардың өздері инновациялық ойларды тарату үшін стимул мен
уақыттың, жоғары тұрған ұйымдарға сәйкес келетін сілтеулердің болмаған
шартында бола тұра дербес әзірлемелердің барлық ерекшеліктер анық
фиксациясында мұқтаждықта болған емес.
Әлемдiк экономиканың инновациялық даму үрдістері
Әлемнiң дамыған елдерiндегі инновациялық саясатты қалыптастыру
кезiнде жүйелiк әдiсті қолдану әсiресе мынадай әлемдiк экономиканы
дамытудың қазiргi заманғы үрдістердің арқасында бiрiншi кезектегi мәнге ие
болды:
сапалы адамдық капитал үшiн бәсекесi әлемдiк инновациялық дамудың
маңызды сипаттамасы болады, жоғары білікті персоналдың өсiмтал ұтқырлығы
да, сондай-ақ білiмдi тарату процесiн қамтамасыз етедi;
білімдi тарату процесiндегi ақпараттық технологиялардың рөлi
инновациялық белсенділiктiң одан әрi өсуi үшiн өзектi бола түсуде, бiлiм
тарату процестерi жеке экономиканың шегiнен шықты;
жаһандану компанияларды технологиялардың мейлiнше жоғары деңгейлерiне
бәсекелесуге мәжбүрлейдi және сонымен бiрге инновацияларды мамандандыру мен
оқшауландыру процестерiн ынталандырады.
Инновациялық саясат жүргiзуге жүйелік әдiс тұжырымдамасын iске
асырған елдер уақыттың тарихи қысқа кезеңiнде мемлекеттiң өзара іс-қимыл
тетіктерiн, бизнестi, ғылымды және білiмдi қамтитын тиiмдi ұлттық
инновациялық жүйе құра алды және жалпы ғылымды қажетсiнетiн ЖIӨ-нi
ұлғайтуға қол жеткiздi.
Мысалы, соңғы жылдардағы ғылыми-техникалық саланы жылдам кеңейткен
өңiрлерi Оңтүстiк Шығыс Азия елдерi, Скандинавия елдерi (Финляндия, Швеция)
болды. Жаңа индустриялық елдер бір жарым-екі есе ЖIӨ-нiң ғылымды
қажетсiнуiн ұлғайтты және еуропа мен АҚШ елдерiнiң көрсеткiштерiне
жақындады.
Ғылымға деген "мемлекеттiк тапсырысты" тұрақтандыру немесе қысқарту
жағдайында ұлттық бюджеттегi мемлекеттiк сектордың үлесiн қысқарту жаңа оң
үрдiс болып табылады. Iрi корпорациялардың ғылыми бөлiмшелерi, шағын және
орта ғылымды қажетсiнетiн фирмалар мемлекеттiң көмегiмен құрылған бiлiм
беру, инфрақұрылым және экономикалық сипаттағы кейбiр жеңiлдiктер жүйесiне
сүйене отырып, ұлттық ғылыми-техникалық дамытудағы өз ұстанымдарын
күшейтедi.
Көптеген дамушы елдерде ғылыми зерттеулер мен әзiрлемелердi бюджеттен
тыс қаржыландыру осы салаға бюджеттiк бөлулердің көлемдерiнен едәуiр асып
түседi. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше елдер (бұдан әрі
- ЭЫДҰ) бойынша ол орташа алғанда 1981 жылғы 55%-дан 90-жылдың бас кезiнде
65%-ға дейiн өстi.
Бюджеттен тыс қаражаттың бас көзi - iрi ұлттық және трансұлттық
корпорациялар жетекшілік ететiн кәсіпкерлік сектор. Дамушы елдердегi
кәсiпкерлiк сектордың корпорациясы ұлттық инновациялық жүйенiң маңызды
құрылымдары ретiнде тарихи қалыптасты. Солар ғана, зерттеулердi бiр уақытта
қаржыландыра отырып және нақты өнiмдер мен технологияларды, ғылыми
нәтижелер мен өнертабыстарды iске асыра отырып, ғылыми-техникалық
прогрестің (бұдан әрi - ҒТП) негiзгі бағыттары үшiн өзiне экономикалық
жауапкершілік алады, олардың үлесiне ғылымды жеке сектордың күштерiмен
қаржыландырудың қомақты бөлiгi тиедi. Кәсiпкерлiк сектор жұмсалатын
қаражаттың көлемi бойынша, дәл солай ғылыми зерттеулермен айналысатын
ғалымдар мен инженерлердiң саны бойынша ҒЗТК-нiң перспективадағы iрi
орындаушысы болып табылады және қала бередi.
1.3. Ақпараттық технология саласындағы инновациялық қызмет
Инновация (латын сөзі in-b nivis жаңа) жаңалық, жаңарту деген мағынаны
білдіреді. Инновация дегеніміз білім беру, тәрбиелеу жұмысына жаңалықты
енгізу, яғни жаңа әдіс-тәсілдерді, амалдарды, құралдарды, жаңа
консепцияларды жасап, оларды қолдану деп анықталған.
Инновация ұғымын ғалымдар әртүрлі түсінеді:
4) жаңалық, жаңаны енгізу, жаңарту үрдісі;
5) өзгеріс;
6) құрал, әдіс-тәсіл.
Инновация – бұл базар ортаның құбылысы. Базар механизмі сұраныс пен
ұсыныс болғанда, кірісті таратып үлестіру және нәтижені жүзеге асырудан
алынған пайда, табыс пен жаңашылдықты құрастыруға жаңа объектілердің
өңдеушілер мен зерттеушілердің қызығушылығы жоғарлап және төмендеп белгілі
факторлар әсеріне түскенде ғана жүргізіледі.
Инновациялық іс-әрекет инфраструктураның бары жаңашылдықты жүзеге
асыру үшін принципті мағынаны көрсетеді, яғни енгізу процессі, жаңашылдықты
тарату (оның басқа ұйымдарда қолданыстар), потенциалды тұтынушыларға
технологиялар мен жаңа өнімдерді алға бастыруды (инновациялар жарнамалар
арқылы, publicity және PR кәсіби коммуникациялар жүйесі арқылы) қамтамасыз
етеді.
Инфраструктураны қалыптастыру және инновациялардың әртүрлі субъектілер
өзара әрекеттесу, әлеуметтік ортада кітапханалық жаңашылдықты алға бастыру
және тарату механизмін қолдану мәселелерімен қатар базар позициялармен
зерттелетін кітапханалық істің басқа сұрақтары да бүгінгі күнде жоғары
ддеңгейде жақсартылмаған. Кітапханалық істе базар реттеушілердің
дамымағандығы берілген сұрақтың танып білуінде инновациялар субъектісінің
өзара әрекетесу ерекшеліктеріне және кітапханалық іс шамасындағы
жаңашылдықты алға бастыру механизмін қолдануға итереді. Ғылыми-техникалық
салада инновациялық іс-әрекет қатысушылар болып келеді:
Қазақстанның инновациялық дамуының проблемалары
және оны талдау Жиырмасыншы жүз жылдықтың 90-жылдары ғылыми-
технологиялық әлеуеттi әлсіретуге, ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстердiң
дағдарысына әкелген, Қазақстанда ғылыми-технологиялық дамытудың маңызды
стратегиялық бағыттарындағы зерттеулердi күрт қысқарту, ғалым беделiнiң
және ғылыми нәтижелердiң сұранысқа ие болуының құлдырауы, кәсiпорындардың
инновациялық белсенділігінің төмендеуi, мамандар мен зияткерлiк меншіктердi
шетелге қайтару болды.
Инновациялық процестердi басқаруға кешендiк, жүйелiк әрекет етудiң
болмауы елдің инновациялық әлеуетiн дамытуды тежейдi және оны одан әрi
дамытудың басымдықтарын дұрыс бiлдiруге мүмкiндiк бермейдi.
Шешiм таппауы отандық инновациялық әлеуеттiң дамуына терiс әсер
ететін мынадай негізгі проблемаларды бөлуге болады:
оларды тұтынушылардың талап етуі үшiн оларды рынокқа шығару
мақсатында технологиялар мен өнiмдердiң көпшiлiк ғылыми әдiстемелерiнiң
аяқталмауы. Бұл әлеуетті серiктестердiң көз алдында ұсынылған
технологиялардың (немесе өнiмдердiң) құнын күрт төмендетедi.
технологиялық жаңа ендірмелерді енгiзудiң және оларды рынокқа
шығарудың қазіргі заманғы тетiгiнiң болмауы. Нарықтық жағдайлардағы жаңа
ендірмелерді игеру тетігі жоғарғы тәуекел, бiрақ табысты жағдайда жоғары
қайтарым тән болатын шағын инновациялық нарықпен үздiксiз байланысты.
Дамыған экономикаларда шағын инновациялық кәсiпкерлiктi дамыту үшін қажетті
жағдайды (инфрақұрылымды) қамтамасыз ететiн халық шаруашылығының ерекше
секторы жұмыс iстейдi.
инновациялық жобаларға жәрдемдесетiн, технологиялық парктер және
мамандандырылған бизнес-инкубаторлар, тәуекелдiк қаржыландыру қорларының
желісі (венчурлiк қорлар), олардың жылдам өсу кезеңiндегi фирмаларды
қолдаудың арнайы қаржылық тетіктері, фирмаларды және зияткерлік меншікті
сертификацияланған бағалаушылар және басқалары сияқты, дамыған
инфрақұрылымдық элементтердiң болмауы;
ішкі рынокта озық технологияларға және өнеркәсіптік жаңа ендірмелерге
төлем қабілетті тапсырыстың болмауы. Ғылым және ғылыми-техникалық қызмет
қызметтер саласына жатады және бұл қызметтердi рынок талап етуi тиiс.
Өкiнiшке орай ғылыми қызметтер мен ғылымды қажетсiнетiн өнiмдердiң отандық
рыногы қазiргi уақытта өте аз. Кәсiпорындардың көпшілігі ғылымның
қызметтерiн "сатып ала" алмайды.
Инновациялық жүйе қалыптастыруға жүйелiк әрекет жасауды iске асыру
үшiн мемлекет тiкелей немесе жанама қатысу арқылы инновациялық саясатты
тиiмдi iске асыра алатын, оның негізгі кiшi жүйелерiн бөлу және қайта
талдау қажет.
Инновациялық жүйе әрқайсысы тиiсiнше осындай элементтердi қосып
алатын мынадай негiзгi кiшi жүйелерге бөлiнедi:
ғылыми әлеует коммерциялық пайдалану деңгейiне дейiн iргелiк
әзiрлемелердi "жетілдiрудi" жүзеге асыратын қолданбалы зерттеулердiң
дамыған саласын құру жолымен инновациялық даму үшiн сөзсiз қажеттi фактор
қалыптасады;
ғылыми әлеует мыналарды қамтиды:
мемлекеттiк ғылыми ұйым - ұлттық ғылыми орталықтар, ғылыми-зерттеу
институттары, жоғарғы оқу орындары, жобалық институттар;
ұлттық компаниялар жанындағы ғылыми ұйымдар, iрi кәсiпорындар
жанындағы зертханалар;
жеке ғылыми-зерттеу және жобалық институттар;
ғылыми зерттеулермен айналысатын шағын және орта кәсiпкерлiктер;
ғылыми кадрлар және дербес өнер тапқыштар;
материалдық-техникалық база;
Бүгiнгi күнi елдің ғылыми әлеуетi Білiм және ғылым министрлiгiнiң,
салалық министрлiктердiң ғылыми ұйымдарымен, жеке ғылыми-зерттеу
ұйымдарымен, шаруашылық жүргiзу құқығындағы сәйкес бейiмдi институттарының
қызметiн үйлестіретiн ғылыми зерттеулер бағыттары жөнiндегi зерттеу
орталықтарымен, сондай-ақ ұлттық компанияның қарамағындағы ғылыми-зерттеу
институттарымен (бұдан әрi - ҒЗИ) танымал.
инновациялық кәсiпкерлiк ғылыми-техникалық және өндiрiстiк салалар
арасындағы (делдалдық) рөлдердi байланыстыратын дамуды көздейдi.
Инновациялық кәсiпкерлiктiң түпкі мақсаты жаңа буынның рыноктың ағымдағы
конъюнктуралық ахуалына жедел ден қоюға және бәсекеге қабілетті ғылымды
қажетсiнетiн өнiмдi сериялық өндiрудi және әлемдiк стандарттар деңгейiндегi
жоғарғы сұранысты жолға қоюға қабiлеттiк кәсiпорындарды дамыту болып
табылады;
инновациялық кәсiпкерлiк мыналарды қамтиды: бизнес-серілер;
кәсiпорындар; инновациялық менеджерлер; инновациялық қызметтi iске асыру
үшiн қызмет көрсететiн және жағдайларды қамтамасыз ететiн өзара байланысты
өндiрiстiк, консалтингтік, білiм және ақпараттық құрылымдардың кешенi
айқындалатын көп деңгейлi инновациялық инфрақұрылым;
инновациялық инфрақұрылым мынадай элементтерден тұрады: ұлттық
технологиялық парктер; өңiрлiк технологиялық парктер; технологиялық бизнес-
инкубаторлар; ғылым қалашықтары; және с.с. инновациялық кәсiпкерлiктi және
инфрақұрылымды тiкелей және жанама мемлекеттік қолдаудың әртүрлi
тетiктерiнiң ұштастырылуына негізделген инновациялық-технологиялық даму
саласындағы ғылыми-өндiрiстiк және бiлiм беру процестерiн кешендiк
қаржыландыруды қамтамасыз ететiн қаржылық инфрақұрылым.
қаржылық инфрақұрылым мынадай элементтерден тұрады: мемлекеттiк даму
институттары; венчурлiк қорлар; кәсiпорындар; жеке
кәсiпкерлер; екiншi деңгейдегі банктер және басқалары.
!!. тарау Мектеп кітапханасында ақпараттық технология және оны қолдану.
Мектеп, бұл әр адам үшін ғылым, білім бастауы. Мұнда оқушы бір білім
саласына жетіле кейіннен оның болашақ мамандығының іргетасын қалайды. Осы
қасиетті білім ордасы мектепте әр адам рухани және ізгілік, адамгершілік
сияқты асыл қасиеттерді отбасынан осында адам алады. Осы қасиеттерді әр
адамның бойында болуы тек бір адамның ғана болашағы емес, бүкіл адамзаттың
болашағы тәуелді болады. Кітапхана осы процестерді құрастырушы болып
табылады.
Ел басы Н. Ә. Назарбаевтың айтуы бойынша Зияттық (интелектуальды)
және саналық (идеологиялық) вакуум әр адамды шындықты қабыдауға жетелейді,
имандылық (моральдық), ізгілік, рухани қасиеттерді жіктеуді итермеейді.
Қазақстанның ірі дамыған елдер қатарына кіру бәсекеестгіне жетелейтін
жолдардың бірі қазіргі заманға сай білім алу. Рыногтың дамуының бүгінгі
күнгі жағдайы және ақпарат беретін техникалық мүмкіншіліктері, оны
қызметтің әр саласында қолдану үлкен сенімділікпен адамзатқа кейбір
кітапхананың ақпараттық қызмет түрін, яғни жаңа технологиямен ақпарат беру
қызметін дамыту жолдарын кеңейтуді, соның ішінде мектеп кітапханасын
дамытуды талап етеді. Қазр біз үшінші рет ақпарат мәдениетінде қайта білім
беру төңкерісін бастан кешіріп отырмыз. Кітапбасу ізі бойынша радио және
телевидения, компьютерлік техникалар біздің әлемімізге енді.
Сондықтан да оқушыларды компьютерлік сауаттылыққа, іздестіруді
білуге, қайта қарастыруға, әр түрлі ақпаратты қолдана біуді үйрету
кітапхана міндеттеріне жүктеледі. Ақпараттық технологияның дамуы және
техника көмегімен білім алу кең қолданысқа енді, ақпараттық ресурстар
дамып, қағаз бетіндегі ақпаратқа сұраныс азайды және ескірді. Көмекке әр
түрлі әлеуметтік ресурстар келеді, Интернет арқылы ақпаратқа қажеттілікті
ұйымдастыру тұтынушыға қай жерден және қашан болса да қолайлы.
Бүгінгі күні тіпті бір ғана компьютері бар кітапхана тұтынушыларға
толық текстік мәтіндерді электронды энциклопедия, электронды оқулықтар,
файлды материадар түрінде түрлі ақпарат ұсына алады. Осының бәрін
қортындылай келе бүгінгі күні инфроқұрылымның органикалық жалғасудың екі
түрлі жолы бар: кітапханалық қорлар, мұрағат (архив) және қазіргі заманғы
ақпараттық ресурстар. Қазір кітапханашы бұ екі жосыз елестету мүмкін емес.
Қазір оқушыларды компьютер сауаттылығына және электрондық
ресурстармен жұмыс істеуді мектеп кітапханалары үйреткен дұрыс. Ақпараттық
мәдениет жалпы адамзат мәдениетінің құрамы (компоненті). Кітапхана
проводник функциясының міндетін өз мойнына алған жөн, тіпті электрондық
каталогпен, эектрондық энциклопедиямен немесе электрондық оқулықпен қолдану
жеңіл, әсіресе алгоритім боғанда өте қарапайым. Бірақта кітапхананың дамуы
қоғамның ақпарат қажеттілігіне қарсы болатын жағдайлар да бар. Егер
мектепте компьютер класстары, мультимедиялық кабинеттер жабдықталып, ал
кітапхананың дамуы бір нүктеден қозғалмаса, онда кітапхана құжаттардың жай
бір мұрағаты болып қалуы әбден мүмкін. Мектеп кітапханасының тұтынушылары
бұрынғыдай анық емес қағаз бетіндегі ақпаратпен, ең жақсы дегенде со қағаз
тасушыдағы дұрыс ақпаратқа мұқтаж. Сондықтан да мектеп кітапханасы өз
болашағын жалғастыру үшін тек құжаттарды сақтаумен ғана шектемейтін,
сонымен қатар өз тұтынушыларының сұранысына сай ақпарат көздерін дамытуды
талап етеді. Бірақ әлі осы мәселелер шешілмеген:
- Осы күнге дейін кейбір кітапханада тіпті бір компьютер жоқ.
- Егер болғанның өзінде ескі, шектелген сақтау қабілеті бар, тек қағаз
басу машинасы ретінде ғана қолданылады.
- Егер жаңа болса, онда мәліметтерді қайдан алу керек, электрондық
энциклопедия жоқ, кітапханаға арналған бағдарламаар жоқ болып келеді.
Ал сатудағы ақпараттың әр қашан сапасы сай келе бермейді.
Не істеу керек? Мектеп кітапханасына компьютерлер керек екенін
дәлелдеу керек, тек бір принтер, сканер, Интернет желісі ғана емес. Бұ
кітапхана сылтауы емес, бұл кітапхананың шешілмеген үлкен мәселесі.
Кітапханашы мұғалімдердің оқуға көз – қарасын анықтау мақсатында
сауалнама жүргізгенде, олардың ақпаратқа деген мұқтаждығы, сауалнаманың
қатысушыларының 85 % - ы жоғарыда аталған кітапхана құралдарының тым
бамаса жартысы өте қажет деген жауап берді.
Кесте № 1
Тұтынушылардың сұранысы Жақсы жабдықтаған кітапхана
не істей алады.
Жаңа ақпарат Жаңа ақпаратқа шолу,
ақпараттық тізім, жеке кеңес
беру, прайс – парақтар,
жарнама безендіру
Электрондық ресурстардың жан – Интернет жеісі арқылы
жақтылығы электронды энциклопедияларға,
кітапханалардың толық
мәтіндік ақпаратына,
электрондық оқулықтарға,
файлды материадарға, ойынды
үйрететін, бағдарламаарға
қолжетімді болу.
Өз бетінше ақпарат іздеу Компьютерді қодануға және
кеңестік көмек беру
Жаңа технологияны игеру Электронды ақпарат тасушымен
жұмыста шебрлікті жақсарту,
тәжірибеде ақпаратты
іздестіру, тақырыптық
іздестіру жүргізуге, көшірме
жасауға, басып шығаруға,
дискета және флеш – картаға
көшіру ережеерін үйрету
Ақпарат рыногына еркін Мектеп кітапханасындағы
қолжетімділік ақпарат тасушылармен және
Интернет желісімен тегін
қолдануды қамтамасыз ету.
Өзбей өз бетінше білім алу Танымдық бағдарламалары болу.
мүмкіндігі Жаңа ақпарат тхнологияларды
қодана отрып, ақпаратқа
сенімдік, қызығушылық тудыру,
яғни өз бетінше біім алуға
ынталандыру.
Бүгінгі таңда жағдай мынадай мұғалімдер керекті маңызды ақпараттың
электрондық нұсқасын басып шығарып жақын жердегі дүкеннен көшірмесін жасап
ала ма, немесе ескіше бір жерде отырып жазып ала ма? Яғни олар бір – неше
минуттың ішінде мектеп кітапханасыда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz