Кеден органдардың құзіреті және кеден саласындағы қылмыспен күресу жағдайлар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

ҚЫСҚАРТУЛАР, АРНАЙ ТЕРМИНДЕР МЕН СИМВОЛДАРДЫҢ ТІЗІМДЕМЕСІ

КІРІСПЕ 7

1. КЕДЕН ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІНІҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКА СЫНДА ҰЙЫМДАСУЫ 10

1. 1 Кеден органдарының басқарылуы, бағыныштылығы 10

1. 2 Кеден органдарының құрылымы, құқық қорғаушылық сипаты 22

2. НЕГІЗГІ КЕДЕН ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ КЕДЕН САЛАСЫНДАҒЫ ЖАУАПКЕРШІЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ 28

2. 1 Экономикалық контрабанда және кеден төлемдері мен алымдарын

төлеуден жалтару 28

2. 2 Айналыстан алынған заттардың немесе айналысы шектелген

заттардың контрабандасы 36

2. 3 Кеден органдарының қызметін ұйымдастырумен, есірткі

контрабандасын айқындау 43

3. КЕДЕН ОРГАНДАРЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЕСІРТКІ КОНТАБАНДАСЫМЕН КҮРЕСУДЕГІ РӨЛІ 49

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚЫСҚАРТУЛАР, АРНАЙЫ ТЕРМИНДЕР МЕН СИМВОЛДАРДЫҢ ТІЗІМДЕМЕСІ

ҚР - Қазақстан Республикасы

АК - Азаматтық кодексі

ҚК - Қылмыстық кодексі

АІЖК - Азаматтық іс жүргізу кодексі

Қаз. КСРО - Қазақ кеңестік социолистік республика одағы

КО - Кеден органы

ҚІЖК - Қылмыстық іс жүргізу кодексі

ГФР - Германия федеративтік республикасы

АХАТ - Азаматтық хал актілерді тіркеу

АҚШ - Америка құрама штаттары

РФ - Ресей Федерациясы

ПО - Полиция органдары

ҰҚО - Ұлттық қауіпсіздік органы

СПО - Салық полициясы органы

т. б. - тағы басқа

т. с. с. - тағы сол сияқты

ж. - жыл

Кіріспе

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫНЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ:Соңғы кезде кеден саласында жоғары білікті мамандар дайындау маңызды мәселеге айналып отыр. Бірақ бұл іске осы саланың ғылыми - теориялық, практикалық мәселелерін ашып көрсететін оқулықтардың жетіспеуі, әсіресе мемлекеттік тілдегі жазылған оқулықтардың тапшы болуы кедергі болуда.

Демократиялық, құқықтық қоғам құрып жатқан Қазақстан мемлекетінің түпкі мақсаты - қазақ халқының және оның төңірегіндегі топтасқан ұлттық топтардың тәуелсіздігін баянды ету, мемлекеттілігін саяси - экономикалық, әлеуметтік тұрғыдан нығайту, дамыту, көркейту.

ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ МАҚСАТЫ: Қазақстан мемлекетінің ішкі және сыртқы функцияларының бүкіл мәні - Қазақстан халқын, мемлекетін, қоғамын қорғауға, оны жан - жақты өркендетіп, дамытуға, халықтың әл - ауқатын, білімін, біліктілігін арттыруға барып тіреледі. Бұл туралы Президент Н. Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстан 2030» атты жолдауында: «Сондықтан ұзақ мерзімді кезең жайында айтқан кезде, мен мемлекет басшысы ретінде, біздің еліміздің мұраты: ұлттық біртұтастық, әлеуметтік әділеттілік тән әрі күллі халқының экономикалық әл - ауқаты артқан тәуелсіз, гүлденген және саяси тұрақты Қазақстанды сомдау деп санаймын.

Баршама қазақстандықтардың гүлденуі, қауіпсіздігімен әл - ауқатының артуы - өзіміз орнатсақ дейтін Қазақстанды сипаттайтын өрелі сөздер, міне, осылар» деген еді.

Сонымен қазіргі Қазақстанның бүкіл құқығы, құқық жүйесі, құқық идеологиясы оның мемлекет ретіндегі түпкі стратегиялық мақсат - мұратынан, ішкі, сыртқы мемлекеттік функцияларын жеткілікті дәрежеде орындауға деген қажеттіліктен, Қазақстан қоғамындағы жаңа қарым - қатынастарды соңғы, қазіргі заманғы демократиялық ұғым - түсінік тұрғысынан реттеуден, жалпы қазақ мемлекетінің негізін қалаған идеялар мен принциптерден туындап, соларға сәйкес жасалып, қалыптасып, өзгеріп, дамып отыр. Соған сәйкес өз іс - әрекетінде мемлекеттік функциялардың белгілі бір бөлігін қамтитын, оның бірқатар стратегиялық мақсаттарын, ішкі - сыртқы, экономикалық, кеден саясаттарын жүзеге асыратын атқарушы биліктің бір тармағы болған, кеден олгандарының, мемлекеттік басқарудың маңызды буыны екені сөзсіз. Кеден органдарының құқықтық базасы, заңнамалары, құқықтық мәртебесі, іс - әрекетінің әдістері мен түрлері, құзыреті т. б мәселелерін осы тұрғыдан яғни Қазақстан мемлекетінің нақты кезеңдегң өркендеуі дәрежесінен, белгілі мерзімдегі қажеттіліктерге орай кеденнің тактикалық міндеттері мен мақсаты, функцияларының іске асырылуы тұрғысынан қарастырып отырудың маңызы зор екені сөзсіз.

Соңғы кездегі халықаралық терроризм қаупі, есірткі тасымалының, заңсыз миграцияның күшеюі, Қазақстанның әсіресе оңтүстік шегіндегі геосаяси ахуалдың шиеленісуі, көршілес Қырғызстан мен Өзбекстанда содырлар топтарымен болған қақтығыстар, экстремистік діни көзқарастарды насихаттаудың өршуі, көрші елдермен шекараны айқындау, нақтылау, делимитизациялау, демаркациялау - осы жағдаяттардың бәрі Қазақстанның мемлекеттік басқару органдарының мемлекет шекарасын белгілеу, шекараны қорғау, жалпы елдің сыртқы қорғанысы, ішкі қоғамдық тәртіпті сақтау, сондай - ақ елді халықаралық аренадағы белсенді әрекеттер арқылы саяси қорғау мәселелеріне ерекше көңіл бөлуге итермелеп отыр. Сонымен қатар, Қазақстан мемлекетін саяси аренада саяси құралдармен қорғау ғана емес, сондай - ақ оның әскери күштерін дамыту, шекарасын әскери - кедендік қорғау бойынша да нақты жұмыстар жүргізілуде. Жалпы қорғаныс, шекара, көрші елдермен сауда - саттық, татулық қарым - қатынастары тұрғысынан алғанда қазіргі кезеңде кеден органдарының іс - әрекетінің маңызы артып және оған мемлекет тарапынан, қоғамдық тұрғыдан көп көңіл бөлініп отыр. Республика Президенті Н. Ә Назарбаевтың халықаралық аренадағы іс - әрекетінің, көрші елдердің мемлекет басшыларымен өткізген кездесулерінің және сол кездесулерде жасалған келісімдерінің басты мәні Қазақстан мемлекетін саяси, экономикалық тұрғыдан қорғау, сенімді серіктестер табу, сыртқы қауіп - қатермен көрші мемлекеттермен бірге өзара ынтымақтаста отырып күресу болғандығы белгілі.

ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ МІНДЕТІ: 2001 жылы сәуір айында Кеден Комитеті төрағасының Президент Н. Ә. Назарбаев кеден органдарының жай - күйі, іс - әрекеті жөнінде баяндап бергені белгілі. Осы кездесуде Президент Н. Ә. Назарбаев Республиканың кеден органдарының алдына алты міндет қойды. Олар:

1. бюджеттің кіріс бөлігін толтыру бойынша болжамдалған міндетті сөзсіз орындау;

2. кеден органдарын автоматизациялау бағдарламасын бітіру және іске қосу, нормативті - құқықтық базаны жүйелеуді аяқтау;

3. кеден органдарының «Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі» бағдарламасыны қатысуы.

Қазақстанның жер аумағы үлкен, ал халқының саны аумағымен салыстыра алғанда аз. Бұл жағдаяттарды әлемнің басқа мемлекеттерімен салыстырып көретін болсақ, дүниедегі көптеген мемлекеттің хадқы да аз, жер аумағы да кішігірім. БҰҰ - ға мүше мемлекеттердің жартысынан көбінде халық саны 10 миллионнан аспайды. Жер шарының 40 мемлекетінің әрқайсының 5 миллиондай ғана тұрғындары бар, ал 15 елдегі халық 1 миллионнан аспайды. Қазақстанның кедендік шекарасының ұзындығы 14320 шақырым, соның ішінде 2000 шақырымы аумақтық сулардың жағалаулары арқылы өтеді екен. Ал кеден органының жеке құрамында 5000 адам бар. Әрине, кеденшілердің саны аз болғандықтан мұндай ұзындықтағы кедендік шекараны толық жабуға адам саны жетпейді. Сондықтан қазіргі таңда кеден органдары құрылымдарын одан әрі дамыту, олардың жұмысында компьютерленген, автаматтандырылған технологияларды кеңіне пайдалану қажеттігі туындады.

Қазақстанның жер аумағының үлкен, халқының аз болуына байланысты оның шекара шебіндегі әрбір адамды, техника мен үй - жайларды тиімді пайдалану қажеттігіне байланыты, біздің пікірімізше, Қазақстанның кеден органдарының өздеріне тән құқық қорғаушылық, экономикалық, фискалдық сияқты дәстүрлі функцияларымен қоса белгілі дәрежеде әскери қорғаушылық та маңызы бар.

Сонымен бірге, кеден органдарына кейде заңсыз миграциямен күресу сияқты дәл келден функцияларына енбейтін әрекеттермен шұғылдануға тура келуде. Бұл Қазақстанның кеден қызметінің басқа дамыған мемлекеттердегі кеден органдарымен салыстырғанда кейбір ерекшеліктерге ие екенін айқындайды. Бұл мәселелердің барлығы құқықтық тұрғыдан, мемлекеттік органдардың іс - әрекеті тұрғысынан талданып, ғылыми зерделеніп қана қоймай, кейбір жағдаяттарда заңдық көрінісін тауып, құқық кеңістігіне шығып, кеден органдары қызметкерлеріне кейбір қажетті, қосымша өкілеттіктер беруге мүмкіндік жасауға болады деп есептейміз.

ЗЕРТТЕУ ОБЬЕКТІСІ: Кеден органдарының қызметінің

Қазақстан республикасында ұйымдасу мәселесі болып табылады.

ЗЕРТТЕУ ПӘНІ: Кеден органдарының қызметінің ұйымдасу жүйесі болып табылады.

ЖҰМЫСЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ ЖАҢАЛЫҒЫ: қазіргі таңда кеден органдары құрылымдарын одан әрі дамыту, олардың жұмысында компьютерленген, автаматтандырылған технологияларды кеңіне пайдалану қажеттігі туындады.

ЗЕРТТУ ЖҰМЫСЫНЫҢ ҚҰРЛЫМЫ: кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.

1. МЕМЛЕКЕТТІК ТӘУЕЛСІЗДІК КЕДЕН ОРГАНДАРЫ ҚҰРЫЛУЫНЫҢ АЛҒЫ ШАРТЫ

1. 1 Кеден органдарының басқарылуы, бағыныштылығы.

Кеден органдары құқықтық мәртебесінің мәселелерін қарастыра отырып оның қазіргі зерттелу дәрежесіне назар аударып, осы мәселелер талданатын еңбектерін, онымен шұғылданып жүрген аторларды атап өткен жөн. Мұның өзі бұл тақырыпты оқып - үйреніп немесе онымен шұғылданып жүрген зерттеушілердің өздеріне қажетті әдебиеттерді оңай табуына, дұрыс бағыт - бағдар алуына көп көмегін тигізеді.

Кеден органдарының іс - әрекетіне құқықтық негіз болған кеден құқығының теориялық мәселелері Қазақстаннның құқық жүйесіндегі орны мен рөлі, оған халықаралық кеден құқығының әсері, т. б. мәселелері бірқатар қазақстандық авторлардың, соның ішінде С. О Ушурованың, Е. Виболдың, С. Т Әлібековтың диссертациялық еңбектерінде зерттелген. Сонымен Қазақстаннның кеден органдарының құқықтық мәртебесінің конституциялық негіздері С. К Укиннің диссертациялық еңбегінде қаралып, онда кеден органдары іс - әрекетінің нормативтік - құқықтық базасын Конституция принциптері негізінде жетілдіру, кеден тәртібінің бұзылуына құқықтық сипаттама беру, кеден жұмысында қолданылатын құқықтық - нормативтік актілердің Конституцияға сәйкестігі, т. б. мәселелері ғылыми - теориялық тұрғыдан талданған.

Кеден құқығы, кеден заңнамалары сандық және сапалық тұрғыдан құқықтың өте шапшаң өсіп келе жатқан саласы болғандықтан және соңғы кезеңде кеден саласына мемлекеттік басқару органдары, сондай - ақ Қазақстан қоғамы ерекше назар аудара бастағандықтан құқықтың осы саласына назар аударушы, оған қызығушы, зерттеп - зерделеп, ғылыми теориялық еңбектермен шұғылданушы қазақстандық заңгерлер мен ғалымдардың саны, олардың кеден саласына арналған жұмыстарының саны мен мапасы күрт өсуде.

Сексенінші жылдардың аяғы, тоқсаныншы жылдардың басында Еуразия құрлығының үлкен бөлігінде тотолитарлық империя - КСРО - ның қирауы, оның аумағында жаңа тәуелсіз мемлекеттердің құрылу процесі жүріп жатты. Бұл өте күрделі процесс болып, белгілі бір мерзімді қамтыды. Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі құқықтық негіздерінің жасалуы оның КСРО құрамында болған дәуірінен басталды. 1990 жылы жарияланған «Қазақстан Советтік Социалистік Республикасының мемлекеттік егемедігі туралы Декларациясы» және 1991 жылы қабылданған «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» конституциялық Заңы мемлекттік тәуелсізліктің құқықтық негізлерін қалады.

Сонымен, әлемнің геосаяси картасында жаңа тәуелсіз Қазақстан мемлекеті пайда болды. Қазақстан Республикасының Конституциясында биліктің негізгі көзі халық екендігі аталған. Сондықтан, Қазақстан мемлекетіндегі мемлекеттік биліктің қайнар көзі - оны мемкендеуші, өз атамекенінде өмір сүріп жатқан қазақ халқы және басқа да ұлттық топтар болып табылады. Қазақ мемлекеттігінің өркендеуінің басты бағыты - Қазақстанда өмір сүретін халықтың егемендігін, тәуелсіздігін, жер аумағын қорғау, елдің экономикалық өркендеуіне жол ашып, халықаралық қауымдастықтың беделді мүшесіне айналдыру.

Қазақстан Республикасы бұрынғы КСРО - ың құрамындағы Қазақ КСР - інің жер аумағында құрылған мемлекет болғанымен, ол мүлде жаңа негізде, өзге философиялық, демократиялық және этникалық тұжырымдарға негізделген мемлекет.

Философия ғылымының басты бағыттарының бірі қоғамның идеалды модельдерін жасау және оның жүзеге асу жолдарын іздестіру екені белгілі. Ал, Қазақстан мемлекетінің құрылуы мен дамуына қазақ халқының ықылым заманнан бергі қалыптасқан қоғам мен мемлекеттік билік туралы философиялфқ көзқарастары негіз болды. Қазақстан мемлекетінің этникалық негіздеріне келсек, ол қазақ ұлтының өз тәуелсіз мемлеккеттігін құруға деген ынта - ықыласы, сондай - ақ қазақ жерін мекендеген бүкіл ұлттық топтардың ынтымақ - бірлігі.

Адам қоғамының тарихи даму процесі тұрғысынан алатын болсақ, бірін - бірі ауыстырып отыратын мемлекеттердің типтері, соған сәйкес құқықтың да типтері болатынын байқауға болады. Яғни, әрбір мемлекет өзінің мәні мен бағытына сәйкес, өз құқық жүйесін және де сол құқық жүйесіне негізделген төл мемлекеттік басқару органдары құрылымын қалыптастырады. Үш жүз жылдың отаршылдық кезеңнен соң өз мемлекеттігін қайта қалпына келтірген тәуелсіз Қазақстан да жаңа құқықтық негізде жұмыс істейтін мемлекеттік басқару органдарын қалыптастыра бастады. Сол мемлекеттік атқарушы билік органдарының маңызды бір буыны - кеден органдары.

Кеден органдары қазіргі заманғы мемлекеттік басқарудың құрамдас бөлігі болғандықтан, өзінің нақты қызмет ету аумағына, өз құзіретіне ие болып отыр.

Заңдық түсініктер заңдық құбылыстың мәнін ашатын қысқа анықтаулар екені белгілі. Кеден органы түсінігін, оныңіс - әрекетінің құқықтық негіздерін және мемлекеттік биліктің атқарушы органдар жүйесіндегі орнын анықтауды еліміздің Конституциясында белгіленген атқарушы биліктің іс - әрекетінің құқықтық негіздеріне сүйене отырып зерделеуге болады. Конституция мәтінінде кеден органдары нақты аталмаған. Дегенмен, Конституцияда бүкіл мемлекеттік механизмнің құрылымының, іс - әрекетінің негізгі параметрлері белгіленген және Қазақстанның жеке тәуелсіз мемлекет ретінде өмір сүруінің құқықтық реттелуінің негізгі базалық, іргетас идеялары мен қағидалары айқындалған.

Қазіргі жалпы әлемдік ғаламдасу процесі жүріп жатқан кезеңде мемлекеттік басқару жүйесіндегі кеден органдарының маңызы мен мәні артып, оған жүктелетін қызметтің де түрі мен бағыты үнемі өзгеруде, түптеп келгенде, «кеден органы» түсінігінің өзі жаңаша мәнге ие болуда. Жалпы «кеден органы» түсінігін айқындағанда оның белгілі бір мемлекеттік басқару жүйесіндегі орны және нақты тарихи кезеңдегі атқары отырған қызмет аумағын, функциясын да есепке алу керек. Себебі, әрбір тарихи кезеңде «кеден органы» түсінігіне кіретін мемлекеттік мекемеге жүктелетін міндеттер, оның құзыреті, құрылымы, іс - әрекетінің әдістері мен түрлері т. б. параметрлері үнемі тарихи өзгерісте болатыны мәлім. Бұл, әсіресі, мемлекеттің құрылу, қалыптасы дәуіріне тән.

Әрбір басқару органнның мемлекеттік механизмі құрамында белгілі бір саланы басқаруда туындайтын қажеттілікке байланысы құрылатыны белгілі. Кеден органын құрудағы басты мақсат - мемлекеттің кедендік егемендігін қорғау, мемлекеттің дербес кеден саясатын жүргізу десек, «кедендік егемендік» ұғымы аясанда кең ауқымдағы міндеттер мен мақсаттар енетінін байқауға болады. Жалпы егемендік мемлекеттік биліктің халықаралық қатынас саласындағы тәуелсіздігін, сондай - ақ ел ішіндегі өзге де биліктерден тәуелсіздігін, әрі үстемдігін білдіреді десек, кеден органдары мемлекеттік басқару механизімінің бір бөлігі ретінде өзіне белгіленген құзыреттілік аумағында монополистік үстемдік жүргізеді.

Кеден органдарын құрудағы негізгі мақсаттардың бірі мемлекеттің тәуелсіз кеден саясатын жүргізуі болып табылады. «Қазақстан Республикасының кеден кодексінде» Қазақстан Республикасының кеден саясатының мақсаттары:

Қазақстан нарығын қорғау;
Қазақстан өндірушілері мен тұтынушыларын қорғау;
Экономиканың дамуын ынталандыру;
Экономикада құрылымдық қайта құру жүргізуге жәрдемдесу;
Бәсекені ынталандыру және монополизмге қарсы әрекет ету;
Экспортты көтермелеу және импортты алмастыратын өндірісті ынталандыру;
Шетел инвестицияларын тарту;
Сауда саясаты міндеттерін шешу;

деп көрсетілген. Бұл мақсаттар мемлекеттің кеден саясатына жатады. Кеден саясаты - мемлекеттің саясатының маңызды буыны. Ол заңдар, басқа да құқықтық - нормативтік актілер, ұйымдастыру шаралары арқылы жүзеге асырылады. Демек, мемлекеттік кеден саясатының іске асырылу жолдарын, бағыттарын: Президент, Парламент, Үкімет т. б. басқару органдары анықтайды.

Кеден саясаты тек кеден органдары арқылы атқарылмайды. Айталық, жоғарыда кеден саясатының құрамдас бөлігі ретінде аталып өтілген шетел инвестициясын тарту мәселесі кеден органдары қызметі аумағынан шығып кетеді және ол атқарушы және заң шығарушы биліктің ауқымды және үйлесімді жұмыстарын қажет етеді. Сонымен мемлекеттің кеден саясатын Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы экономикалық және саяси жағдайынан туындап, өзгеріп, дамып отырған күрделі, кешенді түсінік деуге болады.

Белгілі бір кезеңдегі кеден саясатының негізгі параметрлерін ішкі экономикалық субъектілердің потенциялдық іс - әрекеттер мүмкіншіліктерін есепке ала отырып, елдің жалпы экономикалық кеңістігінде құбылыстарды өзара үйлестіре отырып Үкімет белгілейді. Ал кеден саясатының заңи негіздері Парламенттің немесе Президенттің нормативтік актілері арқылы жасалады, сондай - ақ ағымдағы іс - әрекетте Үкіметтің қаулылары, ережелері т. б. арқылы жүзеге асып отырады.

Дегенмен, мемлекеттік кеден саясатының ең негізгі атқарушы құралы ретінде іс - әрекет жасайтын кеден органдарының нақты іс - әрекет аумағы мен міндеттері де үлкен - ол елдің экономикалық мүдделерін, кедендік шекарасын қорғайды; тауарлар мен көлік құралдарының қозғалысына кедендік бақылау жасайды; келісім шарт жасасқан тараптардың кедендік аумақтары шеңберінде экспорт және ипорт операцияларына, валюта қозғалысына кедендік бақылау жасайды; елдің заңдары белгіленген мөлшерде кедендік баждар, төлемдер мен алымдар алып отырады, мемлекеттік кеден заңдарын бұзған заңдық және жеке тұлғаларға жауапкершілігінің шегін белгілейді, т. б. осы міндеттердің бәрін атқару үшін арнайы мемлекеттік орган - кеден құрылып, ол мемлекеттік механизмнің құрылымдық элементтерінің бірі ретінде биліктік және мәжбүрлеушілік өкілеттікке ие болады

Кеден органы түсінігі және оның өзге де мемлекеттік органдар жүйесіндегі орны туралы сөз болғанда бұл органдардың басқарылуы - яғни, белгілі бір министрліктердің, әдетте, қаржы, кіріс немесе күштеу ведомстволары құрамына енуі немесе Президентке, Үкіметке тікелей бағынып, жеке орган ретінде әрекет етуі жағдайларына көңіл бөлуі маңызды болмақ.

Тәуелсіздік алғаннан бергі он жыл ішінде кеден органдары күрделі ұйымдастырушылық - құрылу, қалыптасу дәуірін бастап өткерді. Қазақстан Республикасында дербес кеден саясатын жүргізетін кеден органы 1991 жылдың 12 желтоқсанындағы Президент Жарлығы бойынша құрылды. Бұдан кейінгі «қайта құруларды» тізбектесек:

1995 жылдың сәуірінде Министрлер кабинеті жанындағы Кеден комитеті;
1995 жылдың қазан айында өз мәртебесі бойынша Үкіметтің құрамына кірмейтін, бірақ оған бағынатын Қазақстан Республикасының Кеден комитеті;
1997 жылдың қаңтар айында Мемлекеттік кіріс министрлігіне берілді.

Кеден органы осындай «қайта құрулардың» тізбегіне ұшырап, оның үстіне әр жыл сайын дерлік оның басшылары өзгеріп отырды. Мұның өзі республикамыздың кеден органдарының құрылымдық қалыптасуына, тәжірибе жинақтап, елдің кеден аумағын толық қамти қадағалауына кері әсерін тигізгені сөзсіз. Әрқилы деректерге сай республикада кеден құрудың бастапқы жылдары елге әкелінетін тауарлардың 50 пайыздан 80 пайызға дейінгі котрабандалық жолмен әкелінген деген мағлұматтар бар. Әрине, котрабандалық жолмен шекарада өткізілген тауарлардың дәл мөлшерін анықтау мүмкін емес. Дегенмен, контрабанданың өте үлкен мөлшерге жеткенін кеден органдары басшылары да мойындауға мәжбүр болды. 1998 жылы 15 қаңтарда Тараз қаласында сол кездегі Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Кеден комитетінің төрағасы Ғани Қасымовтың «Кеден органдарының 1997 жылғы жұмысының қорытындыларына» арналған баяндамасы « . . . Немене, контрабанда азайып кетті ме? Ешқандай да. Контрабанда гүлденіп тұр! Фактілердің өзі осыны көрсетуде, тек қана екі аптаның ішінде Маңғыстау облысында 50 млн. Теңге сомасындағы контрабандалық жүк тиелген 54 автомашина ұсталды» деген еді. Екі аптаның ішінде бір облыстан осынша контрабандалық жүк ұсталғанда, республика көлемінде қанша жүк кеден төлемін төлемей тасылғанын болжамдау қиын. Контрабандалық тауар массасының, әсіресе, кеден органдары алғашқы құрылған жылдары өте үлкен мөлшерде болуының себебі мемлекеттік басқарудың, бақылау, тексеру органдарының әлсіздігінен, жетіліспегендігінен, осы органдарды ылғи «қайта құра берудің» кесірінен, кеден құрылымдарының кедендік шекараны толық жабатындай болып дамығандығынан, кеден қызметкерлерімен бірге жүргізілетін тәрбиелік жұмыстарының жетімсіздігінен, жалпы, қоғамда орын алған құқықтық нигилизмнің әсерінен болды деп ойлаймыз. Бұл аталған кемшіліктерді жою үшін соңғы кезеңде бірқатар жұмыстар жүргізілуде.

Әрине, кеден органдарының құрылымдарын, басқару жүйесін жоғарыдағыдай қайта - қайта өзгерте берген дұрыс емес. Дегенмен белгілі бір уақыт кезеңдерінде төңіректегі геосаяси жағдаяттардың, сондай - ақ мемлекеттегі әлеуметтік, экономикалық өзгерістерге сай кеден органдарын басқару, құрылымдарын жетілдіру мәселелерін талдап, тиісті құрылымдық басқарушылық өзгерістерді енгізіп отыру керек деп ойлаймыз. Яғни, орталық басқару органдары жүйесінде кеден органдарының нақты қатып қалған орны, бағыну моделі болуы мүмкін емес, оның орны әдетте нақты жағдаяттарға сай анықталады.

1998 жылдың 12 қазанындағы Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарын әрі қарай реформалау туралы» Жарлығы бойынша Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс министрлігі құрылып, республиканың кеден органдары осы министрліктің қарамағына берілді. Республикамыздың Кеден крмитетінің Мемлекеттік кіріс министрлігінің қарамағында жұмыс істеуі оның іс - әрекетінің фискалдық бағытына басым мән беріліп отырғанын көрсетеді. Әрине, кеден органдары іс - әрекетінің регулятивтік және қорғаушылық аспектілерін есепке алсақ, ол құрылымдық жағынан Мемлекеттік кіріс министрлігіне емес, күштеу ведомстволарына бағынуы мүмкін еді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.