Оқушыларға кескіндеме жазу арқылы шығармашылық қабілетін дамыту. Натюрморт
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті
Министерство образования и науки Республики Казахстан
Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханов
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ДИПЛОМНАЯ РАБОТА
Тақырыбы: Оқушыларға кескіндеме жазу арқылы шығармашылық қабілетін
дамыту. Натюрморт
На тему:
Мамандығы: 050701 Бейнелеу өнері және сызу
Специальность:
Орындады: _______________ ДжақсановаА.Қ..Выполнил:
(қолыподпись) (аты-жөні
ФИО)
Жетекші: _______________ Қамбаров Қ.И.
Руководитель: (қолыподпись) (аты-жөні ФИО)
Қорғауға жіберілді: _____ ____________2011ж.
Допускается к защите:
Кафедра меңгерушісі: ______________ Қамбаров Қ. И.
Зав. Кафедрой :
(қолыподпись)(аты-жөні ФИО)
Көкшетау 2011 ж
ЖОСПАР
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Натюрморт жанрының даму тарихы.
1.1 1930-1950 ж.ж Кескіндемедегі натюрморт
жанры ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 10
1.2. Қазақстан суретшілері. К.Дүйсенбаев. Г.
Исмаилова ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...18
1.3 1970-2000 ж.ж Натюрморт жанрының
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 28
2.Бейнелеу өнер сабағында оқушыларға миға шабуыл әдісін қолданылуы.
2.1 Шығармашылық қиял немесе Миға шабуыл әдісіне
түсініктеме ... ... ... ...32
2.2.Оқушыларға натюрморт сабағынан анализ
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
2.3 5-6 сыныптарға арналған сабақ
жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..48
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 62
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...65
Кіріспе
Көкейтестілік:
Өнер - мәдениеттің айнасы деп бекерден бекер айтылмаған. Ол
мәдениеттің жаны, оның өзіндік танымының түрі. Сұлулық заңы бойынша адамның
дүниені игеру барысында әдеби мәтіндерге, мүсінге, сәулет туындыларына,
суреттерге, әуенге, биге және тағы сол сияқты негізделген өнер түрлері
қалыптасады.
Өнер,ең бастысы, жан, сезім тәрбиесі. Өнер адам тұлғасына, оның
дамуы мен қалыптасуына зор гуманитарлық әсер ететін күшке ие. Өнер арқылы
адамның адамға, табиғатқа, қоғамға деген эстетикалық қатынасына
тәрбиеленеді, әсемдікке деген сезімі, қоршаған ортамен бірлігін сезінуі
туындайды. Өнердің адамға моральдық яғни адамгершілік құндылықтарды беруде
де роль зор. Өнер шығармалары – бұл адам өмірі мен олардың сезімінің ең
толық нақты тарихы. [1, б. 14].
Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында нәтижеге бағытталған білімге тек мұғалімнің кәсіби
біліктілігі арқылы жетуге болатындығы айырықша сөз етілген. Яғни өмірге
жаңа мұғалім керек. Ал бүгінгі жаңа формациядағы мұғалім ізденімпаз, өзіне-
өзі талап қоя білетін, кәсіби-құзырлық және шеберлілік деңгейі жоғары, рухы
биік, даралық сапалары жетілген, шығар тауы биік маман екендігін Қазақстан
Республикасы жаңа тұрпатты мұғалімінің үздіксіз мұғалімдік білімі
тұжырымдамасы айқындап берді.
Жоғары кәсіби білім беру жүйесінің негізгі мақсаты-осы заманғы
мазмұнға негізделген, барынша сапалы кәсіптік білім беру арқылы біліктілігі
жоғары және бәсекелестіктің мықты тегеурініне төтеп бере алатын мамандарды
даярлау үдерісін жоғары қарқынмен жүргізу болып табылады
Қазақстан Республикасының жоғары білім беру саласында жаңа кәсіби
білімді терең меңгерген мамандарға деген сұраныстың артуы мен оларды
даярлаудағы әдістемелік білімділігі мен қабілеттілігі, біліктілігінің
қазіргі талаптарға сай болуы өте үлкен маңызды жұмыстарды атқаруды талап
етеді және мамандардың кәсіби даярлығын білім стандарттарының мазмұнына
ылайық жетілдіру өзекті мәселе болып табылады. [hhtpwww unesko
kzrciedatakoncepciya htm КОНЦЕПЦИЯ развития образования республики
Казахстан до 2015] .
Президент... Н.Назарбаев өзінің Қазақстан – 2030 атты Жолдауында
... патриотизм мен шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға ретінде
тәрбиелеу аса қажет... бүгіннен бастап ұлттық мінез-құлық биік
талғампаздық, тәкаппрлық, тектілік, білімділік, биік талғам, ұлттық намыс
қасиеттерін сіңіріп қалыптастырумыз керек, - деген болатын.[3, б. 22].
Жалпы бейнелеу өнері сонау қола заманынан басталып, кәсіби
деңгейлікке жеткенше қаншама стильдер мен бағыттар пайда болды бүгінде
еліміз, жеріміз, тәуелсіз болды, яғни демократия деп өнерімізді экспресстік
жағдайға апарып соғып жатқанымыз ешкімге де құпия емес.
Бәрімізге белгілі қай өнер саласы болмасынын өнер иелерінінің
талғамын, дарындылығын және де өз өнерінің қас шебері екендігін көрермен
қауым бағалайды. Сол үшін суретшілер өз ісіне жауапкершілікпен қарау керек
деп ойлаймын. Сонда ғана еліміздің өнер - мәдениетті өрге басады. Неше
ғасыр бойы өз ырқымен жалғасын тапқан өнердің мәнісін жоғалтып алмауға
тырысу керек. [4 б. 63].
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан
халқына Жолдауында (Астана, 1 наурыз, 2006 жыл.) Біз қазақ халқының
санғасырлық дәстүрін, тілі мен мәдениетін сақтап, түлете береміз. Сонымен
қатар ұлтаралық және мәдениетаралық келісімді, біртұтас Қазақстан халқының
ілгері дамуын қамтамасыз етеміз - деп атап көрсеткен. [5, б. 19].
Бүгінде, бейнелеу өнерінің үлесіндегі көкейкесті мәселелердің бірі-
тек қазақ жеріне ғана емес, шет елдерге де танылып жатқан қас
шеберлерімізді айтарлықтай тани бермейміз, сонымен қатар Қазақстан
суретшілері туралы айтылған, зерттелінген материалдар жоқтың қасы. Сол өнер
иелерінің шығармаларын кеңінен зерттеп, олардың нағыз өнер тарландары
екенін өнер жолында жүрген шәкірттер мен өнер сүйер қауымның баршасына
кеңінен таныстыру жолын қарастыруымыз керек. Қазіргі уақытта білім берудің
негізгі талаптардың бірі – оқушыны әлемнің бүтіндей бейнесін қабылдай
алатын, шығармашылық таныммен тікелей қатынас жасайтын жаңаша, тәуелсіз
ойлай алатын шығармашыл адамға айналдыру. Соңғы жылғы іс – тәжірибеде
байқалған негізгі үрдіс – оқушы шығармашылығын дамыту – тек тұлғаның өзін -
өзі дамыту қажеттілігіне негізделген. Ендеше осы қажеттілікті оқушы
санасына жеткізу – бүгінгі тақырып. [6 ,б. 47-48].
Бір айтып кетер жәйіт, кешегі ХХ ғасырда қазақ кескіндеме өнерінің дамып,
қалыптасуына және ұрпақтан-ұрпаққа жалғасуына өз үлестерін қосқан өнер
тарландары аз болған жоқ. Арнайы білім алмаса да, өнерін тамашалаған
халықтарды әлде де болсада тамсандыруда. Ал, бүгінде әрбір өнер саласында
арнайы білім алар мекемелер жеткілікті. Сол білім ордаларында болашақ маман
иелері мәнді дәріс алуға күш салу керек. Сонымен қатар суретшілер мен өнер
зерттеушілер, мұғалімдер мен шәкірттер арасында қарым - қатынасты және
түсіністікті маңызды жолға қою өнер – мәденитіміз үшін абзал болар еді.
Қазіргі қоғам жеке адамның прогрессивті ойлай алатын белсенді әрекетті, жан-
жақты болуды талап етеді. Өйткені, адамның қоғамда алатын орны, қазіргісі,
болашағы үнемі толғандыратын мәселелер қатарына жатады. Бұл қоғамның
дамуымен тікелей байланысты. Қазақстан Республикасында орта білімді дамыту
тұжырымдамасы білім беру мекемелерінің ең негізгі мақсаты: орындаушы
адамнан гөрі шығармашылық адамға деген сұраныстың көп екендігін қазіргі
өмір талабы дәлелдеп отыр. Жалпы білем беретін және кәсіптік мектеп
реформаларының негізгі бағыттарында: аса маңызды міндет- оқушыларға
көркемдік білім мен эстетикалық тәрбиені айтарлықтай жақсарту. Әсемді
сөзімен дамыту, жоғарғы эстетикалық талғам, өнер шығармаларын, тарих пен
архитектура ескерткіштерін, туған табиғаттың сұлулығы мен байлығын
түсінеп, бағалай білу қасиетін қалыптастыру қажет.
Ал қазіргі уақытта бейнелеу өнерін оның мәдениеттанулық негізін дүрыс
көрсете танып біліп, өнер түрлерін жинақтап, зерделі зерттеудің маңызы
артып, жастарды сол үлттық салт - дәстүрдің негізінде тәрбиелеудің
қажеттігі өсіп отыр. Сондай қажеттіліктің бірі - бейнелеу өнері сауаттылығы
, соның ішінде натюрморт жанры , оның тәлім - тәрбиелік , эстетикалық
танымдық мүмкіндіктерін қазіргі үрпақ тәрбиесінде тиімді пайдалана білу
болып табылады. . Оның үстіне бейнелеу өнерінің өзінің бай
тарихы , терең
мәдениеттанулық, философиялық мазмүны, өзіндік үлттық сан - қилы
ерекшеліктерімен қымбат , әрі қүнды . Сондықтан да оның мәдениеттанулық
негіздерін көрсету, танып білу , жоғарғы оқу орындарында үлттық тәлім
тәрбие беру процесінде қажетті мәселелердің бірі болып табылады .
Бейнелеу өнерінің оның сәндік ерекшелігі, түрлері халықтың салт-
дәстүрімен біте қайнасып келе жатқан қазақтың рухани болмысы мен мәдени
талғампаздығын танытатын ерекше бір құбылыс. Ұлттық құндылықтар
деңгейінен жоғары көтеріп, адамзаттық құндылықтар қатарына қосу теңестіру
біздің және баршамыздың да басты тілегіміз болса
керек . Бар әдемі құндылақтарды сырттан іздемей оны өзіміздің аса
мұраларымыздан іздеу оны жандандыру қалпына келтіру, мәдениеттанулық
деңгейге көтеру оны танып білу бүгінгі таңдағы ең бір көкейтесті , өзекті
проблемалардың бірі деп түсінеміз.
Ендеше өз халқымыздың өміршең өнерін, сол қайталанбас құдіретті өнер
туындыларын дүниеге әкелген өнер иелерінің өмірбаяны мен еңбек жолдарын,
хас шеберліктерінің қыры мен сырын, іс-тәжірибелерін колледж, университет
табалдырығынан бастап, жас жеткіншектерге оқып-үйрету бүгінгі таңдағы
педагогтар алдында тұрған патриоттық рухта тәрбиелеу ісінде халықтық
педагогиканың тарихи мұралары жан-жақты зерттеп, ұтымды пайдалана білудің
берері мол.
Бір сөзбен айтқанда халқымыз жүріп өткен өнер мен мәдениетке деген көзқарас
жайлы тарихи-философиялық еңбектерді оқып-үйреніп, меңгермейінше, білімді
де білікті, жоғарғы мәдениетті, дүниетанымы кең ұрпақ тәрбиелеу мүмкін
емес.
Мәселе:
Қазіргі кезде бейнелеу өнері пәненде туындап жатқан бір шама мәселелер
бар. Сол мәселелердің бірі қазақша оқулықтардың аздығы. Көптеген
мәліметтерді орыс тілі және т.б. тілдерден аудару арқылы оқу, ал оны тура
сөзбе-сөз аударғанда мағынасыз болауы, мұғалімнің оқушыларға өз тілінде
анық мәліметпен қамтамасызете алмауы, сабақты қызықты өткізуге әдістемелік,
көрнекілік құралдардың аздығы. Осының нәтижесінде оқушыларда, оқу
нәтижелерінің төмендігі. Сонымен қоса мұғалімдер мен оқушылардың арасындағы
Қарым–қатнас пен бейнелеу өнеріне деген қызығушылықтың төмендігі бүгінгі
күннің орта мектептеріндегі басты мәселелірді туғызып отыр.
Деректерді талдау:
Тақырыпты ашу барысында көптеген әдебиеттер талданып, ішінен керек маңызды
деген тақырыптар алынды.
Кіріспе бөліміне ақпараттарды Бейнелеу өнері және сызу журналыннан және
Бейнелеу іс-әрекеті мен конструкциялауды үйрету методикасы кітабынан
алдым.Ал тарихи бөлімде Қ. Болатбаевтің Бейнелеу өнері, Р. Мизанбаевтың
Живопись, Е.М.Әмірғазиннің Қазақ халқының қол өнері, Г.В.Ф.Гегель. 4
томдық Эстетика. Москва, Искусство, О.Жаңбыршиев. Кескіндеменің
техникасы мен технологиясы, А.Б.Бишняков, К.В.Ли, Р.Т.Көпбасынов, қазақ
тіліне аударған Д.Т.Базарбаев. Қазақстандағы бейнелеу өнері. ХХғасыр =
Изобразительное искусства Казахстана, Валентин Антощенко – Оленев. Алматы.
Өнер, оқулықтарын пайдаландым. Әдістемелік бөлімде Ә.Төлебиевтің Сурет
сала білесің бе? , А.С.Шипановтың Әуесқой жас суретшілермен
мүсіншілерге,А.С.Зайцевтың Түс және кескіндеме ғылымы, және Г.В.Беданың
Кескіндеме және оның бейнелеу құралдары, Тамберг Ю.Г. Развитие
творческого мышления ребенка, И.А. Бескова Как возможно творческое
мышления? , Б.М.Неменский Изобразительное искусство и художесственный
труд, оқулықтарынан теріп керек жерін толықтырып жазылды.
Зерттеу мақсаты:
- жоғары оқу орындарында бейнелеу өнері және сызу мамандығы
студенттеріне графиканы оқытуды теориялық негіздеу, әдістемесін
жасау және оның тиімділігін тәжірибелік-эксперименттік тұрғыдан
дәлелдеу.
-
- Оқушылардың идеялық-саяси, адамгершілік, дүниетанымдық,
эстетикалық тәрбиесіне әсер ету;
- Бейнелеу өнеріне деген қызығушылығын оятып ұқыптылыққа,
икемділікке, батылдыққа үйретіп тәжрибелік қабілеттерін артыру.
- Өз отанының, халқының өнері мен мәдениетіне деген сүйспеншілік
сезімі мен бүкіл әлемдік өнер мен мәдениетке деген жан-жақты
біліктілігін арттыру.
- оқушы шығармашылығын дамытуда оқушыны жеке тұлға ретінде
қалыптастырып, ізденімпаздылыққа баулу.
Зерттеу объектісі.
Натюрморт салу сабағының қыр-сырын ашып, оқушылардың өзара шығармашылық
қабілет-терін дамыту, жетілдіру.
Зерттеу пәні.
Бейнелеу өнері сабақтарында бастауыш сыныптар мен 5-6 сынып
оқушыларының көркемдеп қабылдауын қалыптастыру процесі . Олардың
шығармашылық қиялын дамыту, шыққан мәселелерге жауап іздей алуы.
Болжам .
Бейнелеу өнері сабағының білімдік және тәрбиелік міндетінің сапалы болуы -
ең алдымен көркемдеп қабылдау жолын педагогикалық негізде меңгергенде ғана
мүмкін :
-егер зерттеу барысында, яғни сабақ барысында оқушылардың жұмыстарын
қадағалап, қателескен жағдайда дер кезінде түзетіп, түсіндіріп отырса,
жұмыс жақсы орындалған жағдайда оқушыны мадақтап отырса, оқушының өзіне
деген сенімі артып олау қабілеті дамып, шығармашылық қабілеттерін
жоғарлауына жағдай жасайды
- егер кіші жастағы балалардың көркемдеп қабылдауын психологиялық және
педагогикалық проблема деп қарап , оның теориялық негізін айқындасақ ;
- осының негізінде бейнелеу өнері пәнінен өтілген сабақтарда эксперименттік
байқау жүргізіп , көркемдеп қабылдаудың оқушыда дүрыс қалыптасқандығынан
бейнелеу өнері пәнінің білімдік және тәрбиелік сапасының артқанына көз
жетсе .
- егер оқушыларды шығармашылық қиялының туыуын дамытуға қадағалап отырса,
оның шыққан мәселеге топпен ізденіс жүргізсе, мәселені бірге талқыласа, әр
кім өз ойын еркін айтатын болса, онда оқушының, шығармашылық , еркін
сөйлеу, өз ойын еркін, қорқпай айтатын қасиеті дамиды.
Ғылыми жаңалық. Бейнелеу өнері сабағында оқушыға сабақ түсіндіру барысында
ойын аркылы, яғни корнекі құралдар арқылы жеткізу., мысалға алғанда ойын
әдісін,әр түрлі етіп өткізіп, соған көрнекілік, оларға атақты суретшілердің
шығармаларына, слайд шоу, және басқа да суреттер қолдану арқылы оқушыға
жаңа сабақты қызықты өткізуге болады. Ол үшін арнайы дидактикалық жүмыс
жүргізудің керектігі және сол жүмыстардың жүйесін жасау , оның теориялық ,
педагогикалық негізін айқындап және үтымды жолдармен тәрбиелік бағытын
көрсету керек. Сомен қоса таңдап алынған әдіс, тәсілімді яғни миға шабуыл
қолданатын болсам онда оқушыға сурет салуды ғана емес оның шығармашылық
қасиеті де дамыйтын болады. Мен осы әдісті қолдана отырып,нәтижесінде
оқушылардаң бейнелеу пәніне деген қызығушылығын арта түстім деп ойлаймын.
Оқушы шығармашылығы практикалық әрекеттер, ізденімпаздылық арқылы дамиды.
Шығармашылыққа үйрететін сабақтар – жаңа технологияларды қолдану болып
табылады. Мұндай сабақтарда оқушыға ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы
арасында ынтымақтастық қатынас сақталады. Мұғалім бақылаушы емес, бағалаушы
емес, танымдық іс - әрекетін ұйымдастыратын шығармашылық істердің ұйытқысы.
Тек осындай оқыту ғана оқушы интелектісінің көзін ашып, шығармашылығын
дамытады.
Практикалық маңызы
Осы ұсынылып отырған курстық жүмыс еліміздегі өнер тарихы мен мәдениеттану
,философия тарихы сияқты ғылымдарды насихаттау мен зерттеу, білім беру
және жаңа заман талабына сай ойлау мәдени сүхбат ерекшеліктерін талдау
қабілеттілігін қалыптастыру ісіне де қатысты .
Жұмыста көрсетіліп жатқан теориялық және практикалық әдіс-тәсілдер
болашақта өнер тарихы ғылымын зерттеуді жетілдіруге ықпал етеді. Дипломдық
жұмыстағы қорытындылар мен негізгі шарттар арнайы курстарды дайындауда,
мәдениеттану проблемасы және мәдени - этикалық мәселелер бойынша семинарлар
мен лекцияларда қолдануға болады. Сондықтан да тақырыптың өзекті де, қажет
екенін ескере келе еңбегімізде бейнелеу өнерін салт - дәстүрді және әдет -
ғұрыптарды дүрыс пайдалану студенттердің сана - сезімін, ой-өрісін,
дүниеге деген көзқарасын жетілдіру мақсатында алынды .
Шынайы сұлулық адамның рухани
баюына,
болмыс құпияларының сырын
білуге және
әдеміліктің мәнін
түсінуге мүмкіндік береді
Гүлмира Шалабаева
Философия ғаламдарының докторы
1. Натюрморт жанрының даму тарихы.
1.1 1930-1950 ж.ж Кескіндемедегі натюрморт жанры
Өнер – қоғамдық сананың ең көне формаларының бірі. Оның сананың
басқа формаларынан, мәселен ғылым мен философиядан айырмашылығы сол, ғылым
мен философия сыртқы дүниенің теориялық бейнесі, яғни олар теориялық ойлау
болып табылса, өнер шындықтың көркем бейнесі болып табылады.
Өнер өте ертеде шықты. Алғашқы адамдар кейінгі ұрпақтарға тас
балталар мен сүйектен жасалған найзалар ғана қалдырған жоқ, сонымен қатар
үңгірлердің қабырғаларына салынған түрлі суреттер, балшықтан, тастан
жасалған мүсіндер де қалдырған. [3, б. 6].
Бейнелеу өнері – дүниені көзбен көріп түйсіну негізінде бейнелейтін
пластикалық өнердің бір саласы.
Бейнелеу өнері негізінен кескіндеме, мүсін, графика жатады. Бейнелеу
өнерінің белгілері архитектура, безендіру және қолданбалы өнерде көрініс
табуы тиіс. Сондықтан шартты түрде оларды да бейнелеу өнері қатарына
жатқызамыз. Сондай-ақ, театр, кино, теледидарға безендіруді, көркем
дизайнды да бейнелеу өнері ретінде таниды. Бұл өнердің де негізінде адам,
табиғат және заттық әлемді тұтастықта, бірлікте қарастыру жатыр. Бейнелу
өнері дүниені байқау, бақылау, көру нәтижесінде оның көркем бейнесін
жасайды. Әр ғасыр, дәуір, кезеңде пайда болды. Бейнелеу өнерінің туындылары
өзіндік бейнелеу жүйесі мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін құрайды. Бұл
өнер танымдық, құндылық және қарым-қатынастық қызметімен де ерекшеленеді.
Уақыттық даму процесі басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка, театр, кино)
қарағанда бейнелеу өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік ауқымымен
ерекшеленеді. Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәттегі
қалпымен көрсетуге ұмтылады. Өмір құбылыстары түптік жағынан таңдап алынып,
заманның тірлік-тынысы жан-жақты көркемдік қуатпен беріледі. Бейнелеу
өнерінің көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық пен
көлеңке композициясы, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан
дайындалатындықтан оған пәндік, заттық болмыс пән. Бейнелеу өнерінің әр
жанры қоршаған әлемнің бейнесін түрліше береді: кескіндеме түрлі түсті
бояуды, графика түрі сызықтардың қиылысуын, көлеңке мен жарықтық астасуын,
мүсін пластикалық үш өлшемдікті пайдаланады.
Бейнелеу өнерінің барлық жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай
монументальді – сәндік және қондырмалы шығармалар негізінен музейлер,
галереялар немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады.
Монументальді мүсін архитектура кешендерде, қала көшелері мен алаңдарда,
мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде орналасады. Бейнелеу
өнеріне тарихи даму процесі барысында қалыптасқан портрет, пейзаж,
натюрморт сияқты жанрлар ортақ. [7, б. 36].
Суретшілер арасында натюрморт белгілі бір орын алады.Суретшілер өзі үшін
бағалы әрі таусылмайтын шабыт көзін табады. В этом жанре, казалось бы не
имеющем большого общественного содержания, художники находят для себя
ценный и неиссякаемый источник вдохновения.
Бейнелеу өнерінің неғұрлым бай әрі толысқан түрі- кескіндеме, себебі бұл
туындыда бейнелеудің сан алуан мол құралдары қолданылады. Өнердің ғажайып
бұл саласында суретшілер көбіне өздері сүйген тақырыптарды таңдап алады.
. [3, б.7].
Біреулер портрет жазғанды жанына жақын көрсе, өзгесі пейзажды, ал кей
біреулері тарихи, соғыс немесе түрмыстық көріністерді бейнелеуге қүштар.
Бейнелеу өнерінің бүлай сапталуы жанрларға бөліну деп аталады. Жанр сөзі
(француздың Оепге-түр немесе тек сөзінен шыққан) бұл көркем шығарманы
бейнелі композициялық ұйымдастыру формасы болып табылады. Жаныр негізінен
бейнеленген бейнеге байланысты ажыратылады. Олар: пейзаж, натюрморт,
портрет, тақырыптық картина , тарихи, батальдық , тұрмыстық, анималистік,
интерьер. [8, б. 89-90].
Натюрморт.
XVIII ғасырда Голландияда натюрморт-өнердің дербес жанры ретінде және кіші
Фландрияда қазір бүл Бельгияның бір бөлігі туып, кеңінен дамыды.
Голландия суретшілерін тұңғыш рет сауда алаңындағы түрлі түсті жеміс-
жидектер, сәнді құмыра, үй ыдыстары т.б. жиһаздар қатты қызықтырып, әр
түрлі жеміс-жидектерді біріктіріп, оған ыдыс-аяқтар қосып, картина жаза
бастаған. Бұл картиналарды француз саудагерлері сатып алып, өз елдеріне
алып келген. Мұндай картинаның үлгісімен танысқан француз суретшілері де
осыған ұқсас картиналар жазып, бұл жанрға олар алғаш натюрморт деп ат
қойған.
Меңгерудегі сурет салуды тірі модельден емес, өлі қозғалмайтын модельден-
натюрморттан Француздың пашге тогіе- өлі табиғат, натура деген сөзінен
шыққан бастаған жақсы. Натюрмортты, ол түруға шаршап, кетіп қалады, түрған
қалпын өзгертеді деп, қорықпай-ақ оны түрлі нүктелерден мүқият зерттей
отырып, қалағанынша ұзақ салуға болады. Онымен жүмыс істеу үстінде жас
суретші заттардың формасын қүруға, оның конструкциясын талдауға,
олардың өзгеше ерекшеліктерін де, олардың арасындағы өзара
байланысты да табуға үйренеді.
Мүнда картиналарды салдырған адам, рухани нәзік талап талғам дейтіннің
иісін де білмейтін саудагер немесе қала шонжарлары суреттегі дәмді, мол
тағамға ғана қызығатын, өйткені оның өмірінің басты қызығы да тамақ қүлқыны
болатын. . [8, б. 40-41].
Натюрморт жанрының орыс өнерінде дамуы.
XVIII ғасырдың 30-40 жылдарындағы орыс шеберлерінің натюрморттарына
станокты натюрморттар жатады.Бұл натюрморттар, орыс натюрмортындағы сапасы
жағынан да, өз орны жағынан да осы ғасырдың ең тамаша үлгілері.Бұл кезең
натюрморттары композициялық түрлерге анық жіктеледі, бір топқа жалған
натюрмортттар – ағаш қабырғаға ілінген заттар мен кітап көрелерін
бейнелейтін натюрморттар, басқаларына – xanitas (әбігершілік) типті
натюрморттар жатады.Жалған натюрморттың басқалардан ерекшілігі көрермен
алданып қалуы керек, яғни ондағы бейнені заттың өзі деп қабылдауы
керек.Мұндай өтіріктердің бір бөлігі анонимді, басқалары анық есімдермен-
Р.Н.Гиепов, Т.Хльянов, П.Г.Богомолов есімдерімен байланысты.
XIX ғасырдың 20-40 жылдарында орындалған натюрморттар өте қызықты.
Мысал ретінде: Ф.П.Толстойдың өте әдемі, кішкентай акварельдері мен
гуашьтарын келтіруге болады. . [9, б. 75].
Шындықтың оптиқалық иллюзиясын шақыру мақсатымен жасалған жапырақтағы шық
тамшысы, айналасы құстар, көбелектер және шыбын-шіркейлерге толы гүлдер
мөлдір шыныға үлкен жылылықпен, өте мұқият бейнеленген.
Осы кезең үшін И.Т.Хруцкийдің сәнді бақ гүлдері шоқтары және мөлдір жүзім
мен сары шабдалы салынған кәрзеңкелері бейнеленген полотнолары да тән. Олар
өте мұқият орындалған және Толстой жұмыстары сияқты, қандай да бір жұмбақ
қиял нәрсемен безендірілген. Алайда, И.Т. Хруцкий жұмыстарының да,Ф.П.
Толстой миниатюраларының да, өздерінің бүкіл көркем әсемдігіне қарамастан,
біздің өнеріміздің дамуы үшін мәні шекті болды.
XIX жүзжылдықтың ортасы мен екінші жартысындағы орыс реалистерінің
шығармашылығында натюрморт салыстырмалы сирек құбылыс болды. Тек өткен және
осы ғасырлар аралығында ғана ол әлемдік деңгейдегі көркем құбылысқа өсті.
Орыс суретіндегі натюрмортқа ерекше қызығушылық өткен ғасырдың 80-
жылдарында ояна бастады. Мұнда алдыңғы орындардың бірі- И.И.Левитан (1860-
1900) жұмыстарына тән.Олар көлемі жағынан үлкен емес, түпкі ойы қарапайым,
әдеттегідей дала немесе жай бақ гулдерінің шоқтары болып саналады. . [10,
б. 47-50].
Левитанның бұл жұмыстары, шын мәнінде әлі дәстүрлі.Алайда осы
жылдарыК.А.КоровинРаушангүлдеріжә неВ.А.СеровШабдалылы қыз шы-
ғармашылық тарында жаңа ағымды толық сезінуге болады.
К.А.Коровин мен В.А Серов жұмыстары натюрморттың ары қарай дамуына бастау
болды.
Соңғысының аналитикалық сипаты алдысынан сол заманның
буржуазиялық салондарын толықтырған,антикөркемдік бұйымдарымен
ерекшкеленеді.
Солондық натюрмортта негізгісі бейне мен заттың өте ұқсастығы. Әсіресе,
мұнда тәсілдің нұсқасының жеңілдігі немесе, керісінше, сурет бетін
зергерлік өңдеу бағаланды.
Барлық жағдайда композицияның сыртқы әдемілігіне көңіл бөлінді. Осындай
пікірлердің идеалды іске асуы өте үлкен шеберлікпен жасалған
К.Е.Маковскийдің Суретші шеберханасында атты полотносында болды.
Суретшілердің натюрморт шекарасын кеңейтуге, оны қоршаған ортамен,
адаммен тығыз байланыстыруға ұмтылуы көптеген жағдайларда бұл жанрдың
портретпен, пейзажбен, интерьер және тұрмыстық суретпен негізгі қосылуына
алып келеді. В.Д. Поленовтың өте атақты Ауру картинасы,алғашқы қарлығаш,
болды. К.Маковскийдің Алексеевич картинасындағы натюрморт та кем емес.
З.Е. Серебрянованың портреттеріндегі адамды қоршаған заттар көнілді,
қуанышты болып көрінеді. . [11, б. 57].
90 – жылдар суреті енген жаңа көркемдік форма үшін күрес
атмосферасында натюрморт алдыңғы қатарлы жанрлардың бірі, шығармашылық
тәжірибе аренасы болып келеді. Мұнда бір шындық тәсілдердің жаңа
көкжиектері ашылады және орыс өнерін субъектизм жолына апаратын
шығармашылық өркендейді.
1940 – жылдары келген натюрморттың гүлденуі осы жанрмен арнайы
айналыспаған суретшілер ізденістерімен әзірленді.Мысал:
М.А.Врубельдің Роза жұмысын келтіруге болады.Қызықты шешімдерді
М.В.Дубожинский жұмыстарында кездестіруге болады.
Театр өнерімен байланысты суретшілер натюрморттары өте қызықты.
Пішіндердің әртүрлігіліге мен әдемілігі, келісімді үйлесімнің сәнділігі –
осындай жұмыстардың сипатты ерекшеліктері. Оларға А.Я. Головиннің Гүлдер
және фарфор, Флокстер және Н.Н. Сапуновтың Вазалар, қағаз гүлдер және
флокстер, Вазалар және қызғылт түсті гүлдерөте тамаша натюрморттары
жатады. . [11, б. 122].
XIX ғасырдың аяғи мен XX ғасырдың басындағы натюрморт өз заманының
орыс өнері тарихындағы қызықты да мағынылы беттері болды. Осы кезеңде
натюрморт бейнелеу жанры ретінде өте кеңінен дамыды.
Натюрмортта өз бейнесін тапқан құбылыстар көлемі өлшеусіз ұлғайды.
Заттарды қиылыстырудағы мағыналық салыстырулар мен қарама - қарсылықтар
натюрмортта дүние туралы күрделі, кейде қараша – қайшы көзқарастарды
бейнелеуге мүмкіндік береді.Сол кезең натюрмортында жасалған ең жақсы
дүниелер қазірге дейін суретші тәжірибесінің сарқылмас көзі болып қалып
отыр. . [11, б. 126-128].
Натюрморт жанрының қазақ өнерінде дамуы.
Қазақстан бейелеу өнері ұзақ уақыт бойы даму жағынан басқа ұлттық мәдениет
түрлеріне қарағанда айтарлықтай артта қалып отырды. Бұл қазақ халқының
ревалюцияға дейін қондырылғалы өнерден хабардар болмауы сияқты әр түрлі
себептерден еді.
Қазан төнкерісіне дейін қазақ бейнелеу шығармашылығы қолданбалы, сәндік
өнер түрінде қалды. Өмір талаптарына қарай халықта жаңа мәдени
қажеттіліктер мен сұраныстар пайда болды.
Ұлттық реалистік қондырғылы өнердің дамуындағы негізгі қиыншылықтар дайын
кадрлардың болмауы еді. Сондықтан Қазақстан бейнелеу өнерінің дамуындағы
жетекші рөлде орыс суретшілері тұрды. Олар Қазақстанның жас өнеріне
реалистік дәстүрдегі орыс және әлемдік бейнелеу өнерін әкелетін алғашқы
ұлттық кадрларды дайындап тәрбиеледі. . [1, б.15-18].
Қазақстанның реалистік бейнелеу өнері Н.Г.Хлудовтың (1860-1935) есімімен
байланысты. Қазақстанға 1877 жылы келген ол географиялық экспедицияға
қатысып, бірнеше акварель және живопись полотноларын жасады. Ұлттық
колориты мен этнографиялық жақтағы үстірттігіне қарамастан Хлудов
шығармалары көркемдік құндылыққа ие болады. Ол кейінірек, 1920 жылы
үйымдастырған бейнелеу өнері студиясында сабақ берді. Ол студияда суертші
Н. Антонов пен мүсінші А. Пономарев та үстаздық етті.
20—30-шы жылдарда Қазақстанның бейнелеу өнері кескіндеме мен графиканың
профессионалдық шеберлігін меңгеру жолында алғашқы қадамдар жасады. Жас
суретшілер аяқ алысын байқатып, көзге көріне бастады, олар өздерінің әзірге
бұғанасы бекіп, қабырғасы қатпаған балаң шығармаларында бүкіл елді қамтыған
алып істерді, жаңа қүбылыстарды көркем бейнелеуге тырысты. Қазақстанда
бейнелеу өнерінің өрісіне алғаш жол салған Н. Крутильников, Ә. Қастеев, Ә.
Исмаилов, Б. Сарсенбаев, X. Ходкиков сынды суретшілер болды. 1928 жылы
Семейде үйымдастырылған ең түңғыш көркем сурет көрмесі көшпелі көрме болды.
Суретшілер бір жерден екінші жерге түйемен көшіп жүріп, халық арасында
көркем өнерді кеңінен насихаттады. . [8, б.27-33].
Қазақстандық суретшілердің профессионалдық бейнелеу өнерінің қыры мен сырын
тезірек және ойдағыдай меңгеруіне туысқан республикалар шеберлерінің, өте-
мөте Москва мен Ленинград суретшілерінің тәжірибесі көп көмектесті.
Отызыншы жылдарда Қазақстан суретшілерінің қатары арнаулы білімі бар
талантты шеберлермен толықты. Мүның өзі 1933 жылы Қазақстан Суретшілер
одағының ұйымдастыру комитетін құруға мүмкіндік берді. 1934 жылы Москвада,
Шығыс мәдениеті музейінде қазақ суретшілерінің бірінші көрмесі, ал арада
жыл өткен соң Алматыда Т. Г. Шевченко атындағы көркем сурет галереясы
ашылды.
Қазақ совет бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы бәрінен бұрын Ә.
Қастеевтің есімімен байланысты. Бүгінде республиканың халық суретшісі
атанған, расында да халықтың қайнаған қалың ортасынан шыққан бүл тамаша
дарынның ғажайып үлттық творчествосы отызыншы жылдарда үрдіс дамыды. Әуелі
батырақ сосын жүмысшыдан профессионал-суретшіге дейін көтерілген бүл қыл
қалам шеберінің өсу жолы да жаңа дәуірді жақсы бейнелейтін жол. Бір кездері
хат танымаған, қараңғы малшы-кедей өз халқымен бірге туған елінің шын
қожасына айналды, өз халқының жаңа ұлттық көркем мәдениетін жасаушы болды.
Кастеевтің ең алғашқы шығармаларынан-ақ оның өзіне тән творчестволық
ерекшеліктері: аспай-саспай, бабымен баяндау, түрмыс көріністерін туған
елінің табиғатын ақындық асқақ шабытпен бейнелеу қасиеттері айқын көріне
бастады.[9, б. 80-82].
1940 жылғы июньде Қазақстан суретшілерінің ашылған бірінші съезі
творчестволық коллектив атқарған үлкен жүмысты қорытып, бейнелеу өнерін
одан әрі дамытудың нақты жолдарын белгіледі. Суретшілер съезі алдынан
Қазақстанда Совет өкіметінің орнағанына жиырма жыл толуына арналған көрме
үйымдастырылды. Онда тарихи картиналар, бүгінгі күн тақырыбына бағышталған
шығармалар, табиғат суреттері сарапқа салынды.
Қазақстан бейнелеу өнері көп үлтты еліміздің барлық халықтарының өнерімен
тығыз ынтымақта ойдағыдай дамыды, солармен бірге жалпы советтік өнерді
гүлдендіруге үлес қосты. Қазақстанда профессионалдық бейнелеу өнерін
қалыптастыру үшін Б. Иогансон, А. Дейнека, С. Герасимов, А. Пластов сияқты
әйгілі санлақтардың творчествосы үлкен роль атқарды. . [12,б. 177-179].
40-шы жылдардың басына қарай Қазақстанның бейнелеу өнері көп жанрлы өнерге
айналды. Тек мүсін өнері кенжелеу келіп, бірлі-жарым ғана мүсіндік
портреттер туа бастаған еді. Қазақстанның ең байырғы мүсіншілері деп А.
Пономарев пен И. Иткинді атауға болады. Бүл екеуінің алғашқысы
республиканық атақты адамдарының түтас бір портреттер галереясын жасады.
Иткин өз өнеріне ағашты шебер пайдаланды. Кейде тіпті ағаштардың мың
бүралған табиғи формалары, неше түрлі, алуан айшықты бүтақтар, қатпарланған
ағаш қабықтары талапты шебердің қиялына қозғау салып, сан 16 түрлі ғажап
бейнелер жасауға жетелеумен бірге оған көмектесті.
Ол заманда Л. Леонтьев, К. Баранов, А. Риттих, Н. Крутильников, А.
Черкасский, И. Иткинд, М. Лизогуб және басқалары ойдағыдай еңбек етті,
сөйтіп қырқыншы жылдардың аяқ шенінде-ақ Қазақстанның суретшілер коллективі
айтарлықтай: өнерлі күшке айналды. Соғыстан кейінгі жылдарда Қазақстан
суретшілері бейнелеу өнерінің барлық саласында: живописьте, мүсін өнерінде,
графикада көптеп туындылар бере бастады. Адам бейнесін жасауға: совет
адамдарының моральдық және рухани әдемілігін, олардың қоғам алдындағы
жауапкершілік сезімін терең ашып көрсетуге басты назар аударылды. Үлттық
ерекшеліктері айшықтанған тақырыптық туындылар да нақ сол кезеңде
жасалынды. . [10, б. 56-59].
1936 жылы туған Суретші Тұрсын Әбуовтің натюрморт шығармаларынан ұлттық
сезімді байқауға болады.Картиаларында қарапайм күнделікті заттар және
ұлттық киімдер, кілем, текемет, кесте, матаның өрнектері үндесіп,
жарасымдық туғызады. Домбыра, Қобыз, Гүлдер натюрморттары лирикалық
әрі поэтикалық әуенге толы.
Қазақстан бейнелеу өнері үшін ХХ ғасырдың 60-70 жылдары елеулі оқиғалар
болды. Бейнелеу өнері саласында күрделі де көркем, ұлттық мазмұнды
туындылар пайда болып, көркемөнер тарихы тарихы төрінен орын алды.
Оның халық, күнделікті тіршілік-тынысы, енбектегі жігер-қайраты мен
жауынгерлік ерліктері қазақ суретшілерінің шығармаларына өзекті арқау
болды. Олар сонымен бірге туған елінің бай табиғатын да шабыттана жырлады.
Терең мағыналы халықтық тақырып, бейнелеудің жаңа амалдары мен формаларын
ерінбей-жалықпай іздестіру — Қазақстан суретшілерінің ең үздік
шығармаларынан байқалатын жақсы қасиет міне осы. Ондай туындылардың
қатарында А. Черкасскийдің Дина мен Жамбыл картинасын, В. Антощенко-
Оленев салған Сәкен Сейфуллин мен Ильяс Жансүгіровтың графикалық
портреттерінің X. Наурызбаевтың Жамбыл, Қүрманғазы, И. Иткиндтіқ
Философ, Күліп түрған қария мүсіндерін, тағы басқа шығармаларды айтуға
болады. Ә. Қастеевтің Қазақстан жерінде атты сериядағы акварельмен салған
табиғат суреттерінде, Я. Сидоркиннің И. Квачконың, Ш. Кенжебаевтің
графикалық беттерінде, С.Мамбеевтің, К.Телжановтың, К. Нүрмүхаммедовтың,
К-Шаяхметовтың Р.Сахидын, живописьтік туындыларында өмір шындығы ақындық
шабытпен бейнеленген. . [10, б. 114-117].
Қазақ әйелдері ішінен ең алғаш болып шыққан кәсіби суретші-
А.Ғалымбаеваның қылқаламынан туған туындылар қазақ натюрмортының мерейін
асқақтатты.Қылқалам шеберінің туындылары бояу үйлесімділігімен қалың жұртты
баурап алады.Солардың ішінде біз білетін танымал: Дастарқан,Көне
керамика,Дәмді шәй,Қызыл аппорт т.б
А.Ғалымбаеваның натюрморт жанрының дерлік барлығында ұлттық ою-
өрнектермен әшекейленген киіз,алаша орналасқан.
Ол өз ұлтымыздың мәдениеті мен салт-дәстүрін түрлі бояу түрлерімен бере
білген.Суретші шығармалры адамды жалықтыр-
майтын түстере бай болып келеді. . [3, б. 14].
М.Калимовтың Пушкин Батыс Қазақстанда картинасында дастарқан
үстіндегі заттарға ерекше мән берілген,дастарқанда ұлттық көңіл күй
бар;ет,тоқаш,сорпа бейнеленген.
Қазақ натюрморттарында өзіне тән қарапайымдылық, түстердің ашық жарқын
берілуі,түстерге байлығы мен өзіне тартады.Ә.А Жүсіповтың Шыннылы натюморт
еңбегінде барынша ашық түстер,композициялық орналасуы қарапайым әрі
қызық.Т.Әбуовтың Домбыранатюрморты, фонда ұлттық ою-өрнекті көк,қызыл
киіз,домбыра бөрік қарапайым түрде бейнеленген.
Қазақ суретшілерінің бірі: Б.И УрманченыңЖамбыл
қонағыкарти-насында да дастарқандағы заттарға ерекше көңіл бөліеген.
Ұлттық дастарқан ұлттық болмысымызды танытып қана қоймай ұлтымыздың
қонақжайлығын көрсете білген. . [12, б.166].
Суретші дастарқан үстіндегі заттарды өте күрделі орналастырған:
тоқаш,кесілген ет,май,сорпа,қымыз тіпті ыдыс аяқтардың өзі ұлттық нақыш-
тармен бейнеленген.картинада зат фактурасы керемет берілген.
Қазақстандағы кәсіби кескіндеме өнерінің тарихы Қазан төңкерісінен кейін
басталады. Бұл жетпіс жыл кесікіндеме мектебінің қалыптасуы үшін аз уақыт
болған жоқ. Сондықтан байсалды әрі жан-жақты пікір айтуға болады. Бір
уақыттарда діни ұғымдар мен аумалы-төкпеліқиын замандарда үзіліп қалған
кескіндеме дәстүрінің аз уақы ішінде тез қалпына келіп, жоғарғы деңгейге
жете қоюы мүмкін емес еді. Дегенменде. 30-50 жылдардан бастап Қазақстанның
көркемөнері уақыт өткен сайын қалпына келе бастады. Көрші елдердің Мәскеу
мен Ленинградтан келген суретшілер Қазақстандағы кескіндеме өнеріне көп
көмегеін тигізді. Әрине ол кезде әлеуметтік жағдай да мәз емес еді.
Шығармашылық күштер әр-түрлі көзқараста жеке дара болатын. Сонда да 1933
жылы Қазақстан суретшілері одағының ұйымдастыру бөлімі құрылып, оның
құрамына В. Сладков, Ә. Исмайлов, Ф.Болкоевтар кірді. 1940 жылы
Қазақстан суретшілерінің бірінші съезі өтті. Еліміздің көркемөнердің
дамуындағы екінші кезеңге 50-60 жылдарды жылдарды жатқызуға болады. Осы
кезең совет көркемөнерінің жалпы дамуымен тығыз байланысты болады. Сондай-
ақ ол шығармашылық күштердің қалыптасуына да өз ықпалын тигізді. Осы
кезеңдегі еліміздің суретшілерінің шығармашылығында табиғатқа болмысқа,
заттың өзіне көбірек зер салып бейнелеу көсем сөзіне бой ұру, қатаң
стильді ұлттық тұрғыдан игерудің кезеңіне айналды. . [8, б. 198-202].
Қазақ халқының мінез-құлқындағы және діліндегі ерекше бір тұрмыс мәнділік
қасиет – қонақ жайлылық бастапқы образдар түрінде қазіргі заманғы
суретшілердің шығармаларынан жиі көрініс тауып отырған сюжеттердің бірі.
Бейнелеу өнерінде қонақжайлылықты дастархан арқылы көрсеткен. Дастархан
көбіне дөңгелек формалы болып келеді, ол – адамдарды дастархан басына
жинап, бірлікке, кеңпейілділікке шақыруды білдіреді. Осы тақырыпқа
байланысты С.Айтпаевтің Қонақ кеді (1969), А.Ғалымбаеваның Дастархан
(Бейбітшілік триптихінің оң жақ бөлігі, 1975) және т.б. суретшілердің
шығармаларын атап айтуға болады.
Халықтық мәдениеттен нәр алып оған жақын жүру, өмірдің адамгершілік
негіздері жайында ойланып-толғану көптеген суретшілердің шығармашылық
қызметтеріне игілікті ықпалын тигізді. Театр мен киноның талантты
суретшілері А.Ғалымбаева мен Г.Исмайлова ұлттық киімдердің, әсемдік
бұйымдарының, тұрмыс заттарының, әдет-ғұрыптың ерекшеліктерін ұдайы
зерттеудің нәтижесінде өздерінің көптеген полотноларын ұлттық тұрмыс
заттарын бейнелеуге арнады. А.Ғалымбаева 1917 жылы 29 желтоқсанда Ясік
қаласында туған. 1951 жылдан ҚРСО-ның мүшесі. Қазақстан Республикасының
халық суретшісі, Қазақстан Республикасы Ш.Уәлиханов атындағы Мемлекеттік
сыйлықтың лауреаты, Құрмет белгісі, Еңбек Қызыл Ту орденінің иегері.
Ғалымбаеваның қылқаламынан ежелгі керамиканың сұлулығы (Қазақтың ежелгі
керамикасы 1966) оянса, Исмайлова (Қымыз, 1966) натюрмортында халық
тұрмысының асқақта әсем мәдениетін көрсетеді,
Исмайлова Гүлфайруз Мансұрқызы – Қазақстан Республикасының Халық суретшісі,
Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген өнер қайраткөрі. Алматы қаласында
1929 жылы 15 желтоқсанда туған. 1949 жылы И.В.Гоголь атындағы Алматы
көркемсурет училищесін бітіреді. 1956 жылы Санкт-Петербургтегі И.Е.Репин
атындағы ИЖСА-ны бітірген. 1957 жылдан ҚР СО-ның мүшесі. Сонымен бірге екі
суретші де қазақ әйелінің сұлулығын сомдауға көп еңбек еткен жандар.
Ғалымбаева бұл сұлулықты өмірдің адамгершілік, эстетикалық нормаларынан
іздейді. Дәмді шай (1966) атты поэтикалық суретінде данагөй кейуананың
бейнесі еріксіз сабырлылыққа шақырады. Оны төзім мөн парасаттылықтың
белгісіндей монументтік шығарма десек те болады. Осы екі аяулы суретші
қазақ қызы, өзінен кейінгі бейнелеу өнеріндегі сіңлілеріне сара жол салып
берді. . [10, б.145-147].
1960-шы жылдарға дейінгі суретшілер Қазақстан бейнелеу өнерінің
қалыптасуына және де өздерінің жүрек көзінің елегінен өткізген ел өмірін
бейнелеу арқылы құнды шежіре қалдырды. Өнердің құндылығы – суреткердің өз
тұсындағы өмір деректерінен кейінгі ұрпаққа тарихи мағұлмат қалдыруында.
Кең тыныстылық, кәсіби шеберлік пен философиялық ойдың жоғарғы
көрінісін енгізді. Зальцман өзінің акварельмөн және тушьпен салынған
күрделі шығармаларында бұл әдістердің құдіреті тек өмір шындығының жеке
сәттерін ғана емес, сонымен бірге жеке адам мен тағдырдың күрделі
драматургиясын бейнелеуге де жететіндігін дәлелдейді. . [10, б. 153].
1.2. Қазақстан суретшілері. А. Ғалымбаева , Г. Исмаилова.
Қазақ әйелдерінің ішінің ең алғаш болып кәсіби суретші аталған
Айша Ғалымбаеваның шығармашылығы қандай жанрда болмасын, ұлттық нақышта
орындалған. Қылқалам шеберінің туындылары сюжеттік ерекшелігімен, бояу
үйлесімділігімен қалың жұртты баурап алары сөзсіз. Суретшінің натюрморттық
жұмыстарынан халық шеберлерінің қолөнер бұйымдарын көрсек, пейзаждарынан
қазақ даласың жусан иісін сеземіз. Ал портреттеріндегі қазақ әйелдерінің
бейнесі сұлулыққа сезімтадылыққа толы.
Айша Ғарифқызы Ғалымбаева, Қазақстанның халық суретшісі, ҚР Ш.Уәлиханов
атындағы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Құрмет белгісі, Еңбек Қызыл
ту ордендерінің иегері. Оның есімі Республиканың құрметті Алтын кітабына
жазылған. Қазақстан өнерін дамытуға қосқан үлесі үшін Тарлан сыйлығын
алған. . [13, б. 11].
Айша Ғарифақызы Ғалымбаева 1917 жылы 29 декабрьде Алматыға таяу жердегі
Есік селосында туған. 1943 жылы Алматы көркемөнер училищесін бітірген соң,
ол 1949 жылы Бүкілодақтық мемлекеттік кинематография институтында суретші –
көркемдеуші деген мамандық алып шығады.
А.Ғалымбаева шығармасының өзекті арқауы – қазақ әйелінің образы. Оның
топтама, немесе жеке дара сипаттағы, бір-бірімен сюжеттік байланысы жоқ
суреттері мен портреттері тұтастай алғанда тақырып, образ, идея жағынан
бір арнаға келіп құяды. . [12, б. 222-223].
Айша Ғарифқызы жарық дүниеге келісімен-ақ айы оңынан туған адам. Оның туған
ауылы Алатаудың бөктеріндегі табиғаты таңқалардай тамаша жерде. Киіз үйдің
ішіндегі алуан түске боялған ою өрнектің, бір-біріне ғажап жарасым тапқан
әр бұйым, әр заттың өзі жаныңды жып-жылы нұр шуағымен жылытқан сұлулық
әлемінің тұтас бір әлеми кеңістігі тәрізді. Ісмер әже Айшаға жас күнінен өз
қолынан келгеннің бәрін үйретті. Тұнып тұрған табиғат тамашасы мен жылы
ұяның сұлу ырғақ, әсем бояуы бірте-бірте болашақ суретшінің жан дүниесін
мөп-мөлдір, тұтас бір тұнығымен баурап алды. Одан соң бұл ғажайып дүние,
сиқырлы сурет оның полотноларында бейнелі көрініс тапты. Мұраға
қалмағанның бәрі қауқарсыз дүниелер деп Ницше айтқандай, біздің мирас
еткендеріміздің бәрі таңдаулы туындылар.
Тағдырдың таңдаулы қызына өнердің құдіретін жаратқанның өзі сыйлаған. Онда
да тек кенепке жағар көп бояуды ғана емес, күй көкірек тыныстар кең дүние –
айналасын да әдемі жаратқан. Өнердің өзі болмыстың қолдан шекіп соққан
қалыбы дейтініміз де сондықтан. Ал, Айша Ғалымбаева өз әлемінің сол
болмысын жүректің жылуымен әлдилеп, шекімей-шертпей аялап, оны күншуақ пен
көлеңкенің нұр сәулесі тұнған алуан түстерден дестелейді.
Айша Ғалымбаеваның көркем полотноларындағы образдар жүрек жылуын жер
бетіндегі барша тіршілікке сыйлап тұрғандай. Ал Айшаның болмыс бітімі, жылы
жүзді көзқарас, биязы, жұмсақ үні мен жылы сөзі адамдардың осынау жарық
дүниеге деген құштарлығын оятады. Оның бейнелеу өнеріндегі образдарының
мейрімі, іңкәрлігі мен ерекше сомдалуы кім де кімнің жан дүниесіне шаттық
пен жарасымдылықтың сазды әуенін сыйлайды.[12,б.227-229].
Жұмыс кезіндегі шабытты шақтың келісімі де керемет! Ойнақы әрі жеп-жеңіл.
Қыл қаламның сүйкеп өткен әр ізі, әр тынысынан бірде арудың нұр шуақты ақ
жүзін аңғарсаңыз, бірде жұпар иісі мұрынды жарған алманың қып-қызыл
томпиған бүйірін, немесе, гүлдердің жапырағында жеп-жеңіл ойнақ салып
жүрген ақ сәулені көресіз. Мұншама жасампаздық үшін жаныңды сала тер төккен
қаншама еңбек, қаншама уақыт қажет. Сондайда егер сәті түсе қалса қыл
қаламның ұшынан алуан бояудың сан түрлі түсі – даналықтың даралығы
танылады. Оны өткен ғасырлардың арманшылдары қиялдаған. Онда суретшінің
қолынан келмейтіні болмайды, қиялдың өзі тіріліп, сізбенен сырласа
бастайды.
Айша Ғалымбаева тумысынан кескіндемеші, дүниенің бар келбетін айнытпай
айқын көреді. Айналасын қоршаған қарапайым өмірдің өзін өңін өзгертпей көру
– саналуан түрдегі сансыз заттардың атауының өзінен де көп кескіні мен
келбетін, сұлбасы мен сымбатын, қызығы мен қылығын танып көре білу
дегеніңіздің өзі жаратқанның тек сүйген құлына сыйлаған ерекше дарыны.
Сонау жастық шағының өзінде Айша Ғалымбаева баяндаумен қатар (Шопан. 1949)
арманшылдыққа бой ұрды (Менің аулам. 1949). Есейе келе суретшінің көкірек
көзін кеңістік пен адамның, барша тірлік дүниесінің бірімен бірі, өзді өзі
сырласуы, аралас-құраласы, толқымалы тынысы тәнті ететін болды. Сондықтан
да ол кейде, сол сәтте өзге кейіпкерлермен тіл қатысуға қабілетті бірді-
екілі кескіндерді ғана бөліп көрсетеді. Бірақ, нақты айқындалған тұсы
тұтастықтың жасырын толымды тұлғасына сілтеме жасайды. Сондықтан да
образдың бейнеленуі шексіз, алайда соның өзі сізге картинадан тыс қалған
әлемнің сыры мен мәнін түсіндіргісі келетін тәрізді.
Айша Ғалымбаева киноның кәсіби суретшісі, демек, картинаға кинематографтың
көзімен қарайтыны сөзсіз. Оның туындыларындағы композицияның сахналық жанр
емес, тіпті натюрморттың өзінде қозғалысқа тұнып тұратыны сондықтан.
Бұйымдардың бәрі бір-бірімен ілігіп, жеп-жеңіл ортаның өзі кез келген үлкен-
кіші заттарды мейірім шуағымен аялап тұрады. Тіпті кеңістіктің өзі
суретшінің эстетикалық оқиғаға қатысқан баршаның арасындағы ырғақты және
түрлі-түсті байланысты білдіргісі келген сезім толқынына толы. Үй
бұйымдары, жемістер мен гүлдер және адамдардың бәрі біркелкі әсем. Себебі
олардың бәрі бір кеңістік, бір ырғақтың дүниесі ғой (Қызыл апорт және
табақ. 1994).
Суретшінің жан дүниесінде өзін қоршаған айналаны түсінетін бірден бір жан
жалғыз өзім деп түсінетін таңғажайып түйсік бар. Оған қоса өзін бейнелеу
арқылы гүлдің, дыбыстың, үндестік пен иістің рухани мәнін түсінетін
(Бодлер) өнер адамымын деп санайды. Жан дүниесінің соншама сезімталдығы
және асқан дарынының арқасында суретші ғаламға деген поэтикалық түйсіктің
жаңа ғана көз ашқан соны тұсына жиі-жиі тап болады.[9,б.237-239].
Заттардың сол сұлулығын жаңадан қайтара ашып, олардың арасындағы түйсіктік
байланысты орнатқысы келетін тірізді. Әдеттегі салыстырмалар мен
ұқсастықтардың көнетоз қабығы аршылып, қайтадан тағы бір жаңалық ашылғандай
болады. Сол кезде қыздар гүл жайнап, күн шуағы аймалайды, жетіліп жеміс
піседі. Өнерге деген мұндай соны көзқарасқа елікпеу, сезім дүниесінің
мұндай мөлдірлігіне мейірленбеу мүмкін емес.
Айша Ғарифқызының картиналарындағы қарапайым да күрделі, нышанды және
ағынан жарылатын аңқау композициялардың бәріне табиғилық пен турашылдық
мінез тән. Суретшінің өзі айналасынан не көрсе сол қалпында кенеп бетіне
көшіріп сала салғандай көрінеді. Алайда, алас ұрған көп әсердің арасынан
таңдаған құбылысты аршып алып, талғам таразысына салып, бағасын беріп, оны
айқын да сенімді әлемдік үлгіге жеткізу үшін рухани шабыт, қажымас еңбек
қажет. Немесе, табиғат құбылысының сол сәтін қалт жібермей тап басуың шарт.
Сонда ақын сізге суретші бізге сиреньнің, талып жатқан суретін, салып
берді көзбе көз деп тап басып, әділ бағасын айтады.
Айша Ғалымбаева тағдырдың өзі еркелеткен, ұзақ жылдар бойына оған өзгеден
ерекше көре білу, сезіне білу қабілетін аямай сыйлаған аяулы жан. Оның
болмыс бітімінде кез келген суретші армандайтын асыл қасиеттер – шеберлік
пен даналық, жан дүниесінің қартаймайтын жастығы бар. Оқулықтарды ақтарып,
минут сайын әр дерекке, әр натураға елеңдей қарайтын кездің бәрі баяғыда
артта қалған. Суретшінің жас кездегі жаза басудан, толайымдап толғайтын
күдіктерден арылып, жасампаздықтың жазық даңғылына түскелі қай заман. Оның
поэтикалық идеясы мен кескіндеме тілінде келістіре жазудың үндестігі
ғажайып жарасым тапқан. Суретші қылқаламының әр сілтемесі техникалық
шеберлік пен сезім қуатына толы. Ал, алуан түсті бояу мен нұр сәуленің өзі
дүнияуи және руханият әлемінің арнайы жіберген ақ періштесіндей. Ол адам
жанын поэтикалық әсер мен пәк сезімдерге бөлеуге қашанда әзір.
Айша Ғалымбаеваның бақытты суретші екені ақиқат. Оның алдында өмірдің
өзекті сюжеттерінің күштеп тізеге салуына көнбейтін мәңгілік тақырыптар мен
идеялардың есігі айқара ашылған. Ғаламдық жаратылыстың өзі құдірет,
құшағында жүріп сүйініп, тамашасына табынуға қу тірліктің кесірінен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті
Министерство образования и науки Республики Казахстан
Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханов
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ДИПЛОМНАЯ РАБОТА
Тақырыбы: Оқушыларға кескіндеме жазу арқылы шығармашылық қабілетін
дамыту. Натюрморт
На тему:
Мамандығы: 050701 Бейнелеу өнері және сызу
Специальность:
Орындады: _______________ ДжақсановаА.Қ..Выполнил:
(қолыподпись) (аты-жөні
ФИО)
Жетекші: _______________ Қамбаров Қ.И.
Руководитель: (қолыподпись) (аты-жөні ФИО)
Қорғауға жіберілді: _____ ____________2011ж.
Допускается к защите:
Кафедра меңгерушісі: ______________ Қамбаров Қ. И.
Зав. Кафедрой :
(қолыподпись)(аты-жөні ФИО)
Көкшетау 2011 ж
ЖОСПАР
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Натюрморт жанрының даму тарихы.
1.1 1930-1950 ж.ж Кескіндемедегі натюрморт
жанры ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 10
1.2. Қазақстан суретшілері. К.Дүйсенбаев. Г.
Исмаилова ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...18
1.3 1970-2000 ж.ж Натюрморт жанрының
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 28
2.Бейнелеу өнер сабағында оқушыларға миға шабуыл әдісін қолданылуы.
2.1 Шығармашылық қиял немесе Миға шабуыл әдісіне
түсініктеме ... ... ... ...32
2.2.Оқушыларға натюрморт сабағынан анализ
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
2.3 5-6 сыныптарға арналған сабақ
жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..48
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 62
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...65
Кіріспе
Көкейтестілік:
Өнер - мәдениеттің айнасы деп бекерден бекер айтылмаған. Ол
мәдениеттің жаны, оның өзіндік танымының түрі. Сұлулық заңы бойынша адамның
дүниені игеру барысында әдеби мәтіндерге, мүсінге, сәулет туындыларына,
суреттерге, әуенге, биге және тағы сол сияқты негізделген өнер түрлері
қалыптасады.
Өнер,ең бастысы, жан, сезім тәрбиесі. Өнер адам тұлғасына, оның
дамуы мен қалыптасуына зор гуманитарлық әсер ететін күшке ие. Өнер арқылы
адамның адамға, табиғатқа, қоғамға деген эстетикалық қатынасына
тәрбиеленеді, әсемдікке деген сезімі, қоршаған ортамен бірлігін сезінуі
туындайды. Өнердің адамға моральдық яғни адамгершілік құндылықтарды беруде
де роль зор. Өнер шығармалары – бұл адам өмірі мен олардың сезімінің ең
толық нақты тарихы. [1, б. 14].
Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында нәтижеге бағытталған білімге тек мұғалімнің кәсіби
біліктілігі арқылы жетуге болатындығы айырықша сөз етілген. Яғни өмірге
жаңа мұғалім керек. Ал бүгінгі жаңа формациядағы мұғалім ізденімпаз, өзіне-
өзі талап қоя білетін, кәсіби-құзырлық және шеберлілік деңгейі жоғары, рухы
биік, даралық сапалары жетілген, шығар тауы биік маман екендігін Қазақстан
Республикасы жаңа тұрпатты мұғалімінің үздіксіз мұғалімдік білімі
тұжырымдамасы айқындап берді.
Жоғары кәсіби білім беру жүйесінің негізгі мақсаты-осы заманғы
мазмұнға негізделген, барынша сапалы кәсіптік білім беру арқылы біліктілігі
жоғары және бәсекелестіктің мықты тегеурініне төтеп бере алатын мамандарды
даярлау үдерісін жоғары қарқынмен жүргізу болып табылады
Қазақстан Республикасының жоғары білім беру саласында жаңа кәсіби
білімді терең меңгерген мамандарға деген сұраныстың артуы мен оларды
даярлаудағы әдістемелік білімділігі мен қабілеттілігі, біліктілігінің
қазіргі талаптарға сай болуы өте үлкен маңызды жұмыстарды атқаруды талап
етеді және мамандардың кәсіби даярлығын білім стандарттарының мазмұнына
ылайық жетілдіру өзекті мәселе болып табылады. [hhtpwww unesko
kzrciedatakoncepciya htm КОНЦЕПЦИЯ развития образования республики
Казахстан до 2015] .
Президент... Н.Назарбаев өзінің Қазақстан – 2030 атты Жолдауында
... патриотизм мен шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға ретінде
тәрбиелеу аса қажет... бүгіннен бастап ұлттық мінез-құлық биік
талғампаздық, тәкаппрлық, тектілік, білімділік, биік талғам, ұлттық намыс
қасиеттерін сіңіріп қалыптастырумыз керек, - деген болатын.[3, б. 22].
Жалпы бейнелеу өнері сонау қола заманынан басталып, кәсіби
деңгейлікке жеткенше қаншама стильдер мен бағыттар пайда болды бүгінде
еліміз, жеріміз, тәуелсіз болды, яғни демократия деп өнерімізді экспресстік
жағдайға апарып соғып жатқанымыз ешкімге де құпия емес.
Бәрімізге белгілі қай өнер саласы болмасынын өнер иелерінінің
талғамын, дарындылығын және де өз өнерінің қас шебері екендігін көрермен
қауым бағалайды. Сол үшін суретшілер өз ісіне жауапкершілікпен қарау керек
деп ойлаймын. Сонда ғана еліміздің өнер - мәдениетті өрге басады. Неше
ғасыр бойы өз ырқымен жалғасын тапқан өнердің мәнісін жоғалтып алмауға
тырысу керек. [4 б. 63].
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан
халқына Жолдауында (Астана, 1 наурыз, 2006 жыл.) Біз қазақ халқының
санғасырлық дәстүрін, тілі мен мәдениетін сақтап, түлете береміз. Сонымен
қатар ұлтаралық және мәдениетаралық келісімді, біртұтас Қазақстан халқының
ілгері дамуын қамтамасыз етеміз - деп атап көрсеткен. [5, б. 19].
Бүгінде, бейнелеу өнерінің үлесіндегі көкейкесті мәселелердің бірі-
тек қазақ жеріне ғана емес, шет елдерге де танылып жатқан қас
шеберлерімізді айтарлықтай тани бермейміз, сонымен қатар Қазақстан
суретшілері туралы айтылған, зерттелінген материалдар жоқтың қасы. Сол өнер
иелерінің шығармаларын кеңінен зерттеп, олардың нағыз өнер тарландары
екенін өнер жолында жүрген шәкірттер мен өнер сүйер қауымның баршасына
кеңінен таныстыру жолын қарастыруымыз керек. Қазіргі уақытта білім берудің
негізгі талаптардың бірі – оқушыны әлемнің бүтіндей бейнесін қабылдай
алатын, шығармашылық таныммен тікелей қатынас жасайтын жаңаша, тәуелсіз
ойлай алатын шығармашыл адамға айналдыру. Соңғы жылғы іс – тәжірибеде
байқалған негізгі үрдіс – оқушы шығармашылығын дамыту – тек тұлғаның өзін -
өзі дамыту қажеттілігіне негізделген. Ендеше осы қажеттілікті оқушы
санасына жеткізу – бүгінгі тақырып. [6 ,б. 47-48].
Бір айтып кетер жәйіт, кешегі ХХ ғасырда қазақ кескіндеме өнерінің дамып,
қалыптасуына және ұрпақтан-ұрпаққа жалғасуына өз үлестерін қосқан өнер
тарландары аз болған жоқ. Арнайы білім алмаса да, өнерін тамашалаған
халықтарды әлде де болсада тамсандыруда. Ал, бүгінде әрбір өнер саласында
арнайы білім алар мекемелер жеткілікті. Сол білім ордаларында болашақ маман
иелері мәнді дәріс алуға күш салу керек. Сонымен қатар суретшілер мен өнер
зерттеушілер, мұғалімдер мен шәкірттер арасында қарым - қатынасты және
түсіністікті маңызды жолға қою өнер – мәденитіміз үшін абзал болар еді.
Қазіргі қоғам жеке адамның прогрессивті ойлай алатын белсенді әрекетті, жан-
жақты болуды талап етеді. Өйткені, адамның қоғамда алатын орны, қазіргісі,
болашағы үнемі толғандыратын мәселелер қатарына жатады. Бұл қоғамның
дамуымен тікелей байланысты. Қазақстан Республикасында орта білімді дамыту
тұжырымдамасы білім беру мекемелерінің ең негізгі мақсаты: орындаушы
адамнан гөрі шығармашылық адамға деген сұраныстың көп екендігін қазіргі
өмір талабы дәлелдеп отыр. Жалпы білем беретін және кәсіптік мектеп
реформаларының негізгі бағыттарында: аса маңызды міндет- оқушыларға
көркемдік білім мен эстетикалық тәрбиені айтарлықтай жақсарту. Әсемді
сөзімен дамыту, жоғарғы эстетикалық талғам, өнер шығармаларын, тарих пен
архитектура ескерткіштерін, туған табиғаттың сұлулығы мен байлығын
түсінеп, бағалай білу қасиетін қалыптастыру қажет.
Ал қазіргі уақытта бейнелеу өнерін оның мәдениеттанулық негізін дүрыс
көрсете танып біліп, өнер түрлерін жинақтап, зерделі зерттеудің маңызы
артып, жастарды сол үлттық салт - дәстүрдің негізінде тәрбиелеудің
қажеттігі өсіп отыр. Сондай қажеттіліктің бірі - бейнелеу өнері сауаттылығы
, соның ішінде натюрморт жанры , оның тәлім - тәрбиелік , эстетикалық
танымдық мүмкіндіктерін қазіргі үрпақ тәрбиесінде тиімді пайдалана білу
болып табылады. . Оның үстіне бейнелеу өнерінің өзінің бай
тарихы , терең
мәдениеттанулық, философиялық мазмүны, өзіндік үлттық сан - қилы
ерекшеліктерімен қымбат , әрі қүнды . Сондықтан да оның мәдениеттанулық
негіздерін көрсету, танып білу , жоғарғы оқу орындарында үлттық тәлім
тәрбие беру процесінде қажетті мәселелердің бірі болып табылады .
Бейнелеу өнерінің оның сәндік ерекшелігі, түрлері халықтың салт-
дәстүрімен біте қайнасып келе жатқан қазақтың рухани болмысы мен мәдени
талғампаздығын танытатын ерекше бір құбылыс. Ұлттық құндылықтар
деңгейінен жоғары көтеріп, адамзаттық құндылықтар қатарына қосу теңестіру
біздің және баршамыздың да басты тілегіміз болса
керек . Бар әдемі құндылақтарды сырттан іздемей оны өзіміздің аса
мұраларымыздан іздеу оны жандандыру қалпына келтіру, мәдениеттанулық
деңгейге көтеру оны танып білу бүгінгі таңдағы ең бір көкейтесті , өзекті
проблемалардың бірі деп түсінеміз.
Ендеше өз халқымыздың өміршең өнерін, сол қайталанбас құдіретті өнер
туындыларын дүниеге әкелген өнер иелерінің өмірбаяны мен еңбек жолдарын,
хас шеберліктерінің қыры мен сырын, іс-тәжірибелерін колледж, университет
табалдырығынан бастап, жас жеткіншектерге оқып-үйрету бүгінгі таңдағы
педагогтар алдында тұрған патриоттық рухта тәрбиелеу ісінде халықтық
педагогиканың тарихи мұралары жан-жақты зерттеп, ұтымды пайдалана білудің
берері мол.
Бір сөзбен айтқанда халқымыз жүріп өткен өнер мен мәдениетке деген көзқарас
жайлы тарихи-философиялық еңбектерді оқып-үйреніп, меңгермейінше, білімді
де білікті, жоғарғы мәдениетті, дүниетанымы кең ұрпақ тәрбиелеу мүмкін
емес.
Мәселе:
Қазіргі кезде бейнелеу өнері пәненде туындап жатқан бір шама мәселелер
бар. Сол мәселелердің бірі қазақша оқулықтардың аздығы. Көптеген
мәліметтерді орыс тілі және т.б. тілдерден аудару арқылы оқу, ал оны тура
сөзбе-сөз аударғанда мағынасыз болауы, мұғалімнің оқушыларға өз тілінде
анық мәліметпен қамтамасызете алмауы, сабақты қызықты өткізуге әдістемелік,
көрнекілік құралдардың аздығы. Осының нәтижесінде оқушыларда, оқу
нәтижелерінің төмендігі. Сонымен қоса мұғалімдер мен оқушылардың арасындағы
Қарым–қатнас пен бейнелеу өнеріне деген қызығушылықтың төмендігі бүгінгі
күннің орта мектептеріндегі басты мәселелірді туғызып отыр.
Деректерді талдау:
Тақырыпты ашу барысында көптеген әдебиеттер талданып, ішінен керек маңызды
деген тақырыптар алынды.
Кіріспе бөліміне ақпараттарды Бейнелеу өнері және сызу журналыннан және
Бейнелеу іс-әрекеті мен конструкциялауды үйрету методикасы кітабынан
алдым.Ал тарихи бөлімде Қ. Болатбаевтің Бейнелеу өнері, Р. Мизанбаевтың
Живопись, Е.М.Әмірғазиннің Қазақ халқының қол өнері, Г.В.Ф.Гегель. 4
томдық Эстетика. Москва, Искусство, О.Жаңбыршиев. Кескіндеменің
техникасы мен технологиясы, А.Б.Бишняков, К.В.Ли, Р.Т.Көпбасынов, қазақ
тіліне аударған Д.Т.Базарбаев. Қазақстандағы бейнелеу өнері. ХХғасыр =
Изобразительное искусства Казахстана, Валентин Антощенко – Оленев. Алматы.
Өнер, оқулықтарын пайдаландым. Әдістемелік бөлімде Ә.Төлебиевтің Сурет
сала білесің бе? , А.С.Шипановтың Әуесқой жас суретшілермен
мүсіншілерге,А.С.Зайцевтың Түс және кескіндеме ғылымы, және Г.В.Беданың
Кескіндеме және оның бейнелеу құралдары, Тамберг Ю.Г. Развитие
творческого мышления ребенка, И.А. Бескова Как возможно творческое
мышления? , Б.М.Неменский Изобразительное искусство и художесственный
труд, оқулықтарынан теріп керек жерін толықтырып жазылды.
Зерттеу мақсаты:
- жоғары оқу орындарында бейнелеу өнері және сызу мамандығы
студенттеріне графиканы оқытуды теориялық негіздеу, әдістемесін
жасау және оның тиімділігін тәжірибелік-эксперименттік тұрғыдан
дәлелдеу.
-
- Оқушылардың идеялық-саяси, адамгершілік, дүниетанымдық,
эстетикалық тәрбиесіне әсер ету;
- Бейнелеу өнеріне деген қызығушылығын оятып ұқыптылыққа,
икемділікке, батылдыққа үйретіп тәжрибелік қабілеттерін артыру.
- Өз отанының, халқының өнері мен мәдениетіне деген сүйспеншілік
сезімі мен бүкіл әлемдік өнер мен мәдениетке деген жан-жақты
біліктілігін арттыру.
- оқушы шығармашылығын дамытуда оқушыны жеке тұлға ретінде
қалыптастырып, ізденімпаздылыққа баулу.
Зерттеу объектісі.
Натюрморт салу сабағының қыр-сырын ашып, оқушылардың өзара шығармашылық
қабілет-терін дамыту, жетілдіру.
Зерттеу пәні.
Бейнелеу өнері сабақтарында бастауыш сыныптар мен 5-6 сынып
оқушыларының көркемдеп қабылдауын қалыптастыру процесі . Олардың
шығармашылық қиялын дамыту, шыққан мәселелерге жауап іздей алуы.
Болжам .
Бейнелеу өнері сабағының білімдік және тәрбиелік міндетінің сапалы болуы -
ең алдымен көркемдеп қабылдау жолын педагогикалық негізде меңгергенде ғана
мүмкін :
-егер зерттеу барысында, яғни сабақ барысында оқушылардың жұмыстарын
қадағалап, қателескен жағдайда дер кезінде түзетіп, түсіндіріп отырса,
жұмыс жақсы орындалған жағдайда оқушыны мадақтап отырса, оқушының өзіне
деген сенімі артып олау қабілеті дамып, шығармашылық қабілеттерін
жоғарлауына жағдай жасайды
- егер кіші жастағы балалардың көркемдеп қабылдауын психологиялық және
педагогикалық проблема деп қарап , оның теориялық негізін айқындасақ ;
- осының негізінде бейнелеу өнері пәнінен өтілген сабақтарда эксперименттік
байқау жүргізіп , көркемдеп қабылдаудың оқушыда дүрыс қалыптасқандығынан
бейнелеу өнері пәнінің білімдік және тәрбиелік сапасының артқанына көз
жетсе .
- егер оқушыларды шығармашылық қиялының туыуын дамытуға қадағалап отырса,
оның шыққан мәселеге топпен ізденіс жүргізсе, мәселені бірге талқыласа, әр
кім өз ойын еркін айтатын болса, онда оқушының, шығармашылық , еркін
сөйлеу, өз ойын еркін, қорқпай айтатын қасиеті дамиды.
Ғылыми жаңалық. Бейнелеу өнері сабағында оқушыға сабақ түсіндіру барысында
ойын аркылы, яғни корнекі құралдар арқылы жеткізу., мысалға алғанда ойын
әдісін,әр түрлі етіп өткізіп, соған көрнекілік, оларға атақты суретшілердің
шығармаларына, слайд шоу, және басқа да суреттер қолдану арқылы оқушыға
жаңа сабақты қызықты өткізуге болады. Ол үшін арнайы дидактикалық жүмыс
жүргізудің керектігі және сол жүмыстардың жүйесін жасау , оның теориялық ,
педагогикалық негізін айқындап және үтымды жолдармен тәрбиелік бағытын
көрсету керек. Сомен қоса таңдап алынған әдіс, тәсілімді яғни миға шабуыл
қолданатын болсам онда оқушыға сурет салуды ғана емес оның шығармашылық
қасиеті де дамыйтын болады. Мен осы әдісті қолдана отырып,нәтижесінде
оқушылардаң бейнелеу пәніне деген қызығушылығын арта түстім деп ойлаймын.
Оқушы шығармашылығы практикалық әрекеттер, ізденімпаздылық арқылы дамиды.
Шығармашылыққа үйрететін сабақтар – жаңа технологияларды қолдану болып
табылады. Мұндай сабақтарда оқушыға ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы
арасында ынтымақтастық қатынас сақталады. Мұғалім бақылаушы емес, бағалаушы
емес, танымдық іс - әрекетін ұйымдастыратын шығармашылық істердің ұйытқысы.
Тек осындай оқыту ғана оқушы интелектісінің көзін ашып, шығармашылығын
дамытады.
Практикалық маңызы
Осы ұсынылып отырған курстық жүмыс еліміздегі өнер тарихы мен мәдениеттану
,философия тарихы сияқты ғылымдарды насихаттау мен зерттеу, білім беру
және жаңа заман талабына сай ойлау мәдени сүхбат ерекшеліктерін талдау
қабілеттілігін қалыптастыру ісіне де қатысты .
Жұмыста көрсетіліп жатқан теориялық және практикалық әдіс-тәсілдер
болашақта өнер тарихы ғылымын зерттеуді жетілдіруге ықпал етеді. Дипломдық
жұмыстағы қорытындылар мен негізгі шарттар арнайы курстарды дайындауда,
мәдениеттану проблемасы және мәдени - этикалық мәселелер бойынша семинарлар
мен лекцияларда қолдануға болады. Сондықтан да тақырыптың өзекті де, қажет
екенін ескере келе еңбегімізде бейнелеу өнерін салт - дәстүрді және әдет -
ғұрыптарды дүрыс пайдалану студенттердің сана - сезімін, ой-өрісін,
дүниеге деген көзқарасын жетілдіру мақсатында алынды .
Шынайы сұлулық адамның рухани
баюына,
болмыс құпияларының сырын
білуге және
әдеміліктің мәнін
түсінуге мүмкіндік береді
Гүлмира Шалабаева
Философия ғаламдарының докторы
1. Натюрморт жанрының даму тарихы.
1.1 1930-1950 ж.ж Кескіндемедегі натюрморт жанры
Өнер – қоғамдық сананың ең көне формаларының бірі. Оның сананың
басқа формаларынан, мәселен ғылым мен философиядан айырмашылығы сол, ғылым
мен философия сыртқы дүниенің теориялық бейнесі, яғни олар теориялық ойлау
болып табылса, өнер шындықтың көркем бейнесі болып табылады.
Өнер өте ертеде шықты. Алғашқы адамдар кейінгі ұрпақтарға тас
балталар мен сүйектен жасалған найзалар ғана қалдырған жоқ, сонымен қатар
үңгірлердің қабырғаларына салынған түрлі суреттер, балшықтан, тастан
жасалған мүсіндер де қалдырған. [3, б. 6].
Бейнелеу өнері – дүниені көзбен көріп түйсіну негізінде бейнелейтін
пластикалық өнердің бір саласы.
Бейнелеу өнері негізінен кескіндеме, мүсін, графика жатады. Бейнелеу
өнерінің белгілері архитектура, безендіру және қолданбалы өнерде көрініс
табуы тиіс. Сондықтан шартты түрде оларды да бейнелеу өнері қатарына
жатқызамыз. Сондай-ақ, театр, кино, теледидарға безендіруді, көркем
дизайнды да бейнелеу өнері ретінде таниды. Бұл өнердің де негізінде адам,
табиғат және заттық әлемді тұтастықта, бірлікте қарастыру жатыр. Бейнелу
өнері дүниені байқау, бақылау, көру нәтижесінде оның көркем бейнесін
жасайды. Әр ғасыр, дәуір, кезеңде пайда болды. Бейнелеу өнерінің туындылары
өзіндік бейнелеу жүйесі мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін құрайды. Бұл
өнер танымдық, құндылық және қарым-қатынастық қызметімен де ерекшеленеді.
Уақыттық даму процесі басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка, театр, кино)
қарағанда бейнелеу өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік ауқымымен
ерекшеленеді. Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәттегі
қалпымен көрсетуге ұмтылады. Өмір құбылыстары түптік жағынан таңдап алынып,
заманның тірлік-тынысы жан-жақты көркемдік қуатпен беріледі. Бейнелеу
өнерінің көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық пен
көлеңке композициясы, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан
дайындалатындықтан оған пәндік, заттық болмыс пән. Бейнелеу өнерінің әр
жанры қоршаған әлемнің бейнесін түрліше береді: кескіндеме түрлі түсті
бояуды, графика түрі сызықтардың қиылысуын, көлеңке мен жарықтық астасуын,
мүсін пластикалық үш өлшемдікті пайдаланады.
Бейнелеу өнерінің барлық жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай
монументальді – сәндік және қондырмалы шығармалар негізінен музейлер,
галереялар немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады.
Монументальді мүсін архитектура кешендерде, қала көшелері мен алаңдарда,
мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде орналасады. Бейнелеу
өнеріне тарихи даму процесі барысында қалыптасқан портрет, пейзаж,
натюрморт сияқты жанрлар ортақ. [7, б. 36].
Суретшілер арасында натюрморт белгілі бір орын алады.Суретшілер өзі үшін
бағалы әрі таусылмайтын шабыт көзін табады. В этом жанре, казалось бы не
имеющем большого общественного содержания, художники находят для себя
ценный и неиссякаемый источник вдохновения.
Бейнелеу өнерінің неғұрлым бай әрі толысқан түрі- кескіндеме, себебі бұл
туындыда бейнелеудің сан алуан мол құралдары қолданылады. Өнердің ғажайып
бұл саласында суретшілер көбіне өздері сүйген тақырыптарды таңдап алады.
. [3, б.7].
Біреулер портрет жазғанды жанына жақын көрсе, өзгесі пейзажды, ал кей
біреулері тарихи, соғыс немесе түрмыстық көріністерді бейнелеуге қүштар.
Бейнелеу өнерінің бүлай сапталуы жанрларға бөліну деп аталады. Жанр сөзі
(француздың Оепге-түр немесе тек сөзінен шыққан) бұл көркем шығарманы
бейнелі композициялық ұйымдастыру формасы болып табылады. Жаныр негізінен
бейнеленген бейнеге байланысты ажыратылады. Олар: пейзаж, натюрморт,
портрет, тақырыптық картина , тарихи, батальдық , тұрмыстық, анималистік,
интерьер. [8, б. 89-90].
Натюрморт.
XVIII ғасырда Голландияда натюрморт-өнердің дербес жанры ретінде және кіші
Фландрияда қазір бүл Бельгияның бір бөлігі туып, кеңінен дамыды.
Голландия суретшілерін тұңғыш рет сауда алаңындағы түрлі түсті жеміс-
жидектер, сәнді құмыра, үй ыдыстары т.б. жиһаздар қатты қызықтырып, әр
түрлі жеміс-жидектерді біріктіріп, оған ыдыс-аяқтар қосып, картина жаза
бастаған. Бұл картиналарды француз саудагерлері сатып алып, өз елдеріне
алып келген. Мұндай картинаның үлгісімен танысқан француз суретшілері де
осыған ұқсас картиналар жазып, бұл жанрға олар алғаш натюрморт деп ат
қойған.
Меңгерудегі сурет салуды тірі модельден емес, өлі қозғалмайтын модельден-
натюрморттан Француздың пашге тогіе- өлі табиғат, натура деген сөзінен
шыққан бастаған жақсы. Натюрмортты, ол түруға шаршап, кетіп қалады, түрған
қалпын өзгертеді деп, қорықпай-ақ оны түрлі нүктелерден мүқият зерттей
отырып, қалағанынша ұзақ салуға болады. Онымен жүмыс істеу үстінде жас
суретші заттардың формасын қүруға, оның конструкциясын талдауға,
олардың өзгеше ерекшеліктерін де, олардың арасындағы өзара
байланысты да табуға үйренеді.
Мүнда картиналарды салдырған адам, рухани нәзік талап талғам дейтіннің
иісін де білмейтін саудагер немесе қала шонжарлары суреттегі дәмді, мол
тағамға ғана қызығатын, өйткені оның өмірінің басты қызығы да тамақ қүлқыны
болатын. . [8, б. 40-41].
Натюрморт жанрының орыс өнерінде дамуы.
XVIII ғасырдың 30-40 жылдарындағы орыс шеберлерінің натюрморттарына
станокты натюрморттар жатады.Бұл натюрморттар, орыс натюрмортындағы сапасы
жағынан да, өз орны жағынан да осы ғасырдың ең тамаша үлгілері.Бұл кезең
натюрморттары композициялық түрлерге анық жіктеледі, бір топқа жалған
натюрмортттар – ағаш қабырғаға ілінген заттар мен кітап көрелерін
бейнелейтін натюрморттар, басқаларына – xanitas (әбігершілік) типті
натюрморттар жатады.Жалған натюрморттың басқалардан ерекшілігі көрермен
алданып қалуы керек, яғни ондағы бейнені заттың өзі деп қабылдауы
керек.Мұндай өтіріктердің бір бөлігі анонимді, басқалары анық есімдермен-
Р.Н.Гиепов, Т.Хльянов, П.Г.Богомолов есімдерімен байланысты.
XIX ғасырдың 20-40 жылдарында орындалған натюрморттар өте қызықты.
Мысал ретінде: Ф.П.Толстойдың өте әдемі, кішкентай акварельдері мен
гуашьтарын келтіруге болады. . [9, б. 75].
Шындықтың оптиқалық иллюзиясын шақыру мақсатымен жасалған жапырақтағы шық
тамшысы, айналасы құстар, көбелектер және шыбын-шіркейлерге толы гүлдер
мөлдір шыныға үлкен жылылықпен, өте мұқият бейнеленген.
Осы кезең үшін И.Т.Хруцкийдің сәнді бақ гүлдері шоқтары және мөлдір жүзім
мен сары шабдалы салынған кәрзеңкелері бейнеленген полотнолары да тән. Олар
өте мұқият орындалған және Толстой жұмыстары сияқты, қандай да бір жұмбақ
қиял нәрсемен безендірілген. Алайда, И.Т. Хруцкий жұмыстарының да,Ф.П.
Толстой миниатюраларының да, өздерінің бүкіл көркем әсемдігіне қарамастан,
біздің өнеріміздің дамуы үшін мәні шекті болды.
XIX жүзжылдықтың ортасы мен екінші жартысындағы орыс реалистерінің
шығармашылығында натюрморт салыстырмалы сирек құбылыс болды. Тек өткен және
осы ғасырлар аралығында ғана ол әлемдік деңгейдегі көркем құбылысқа өсті.
Орыс суретіндегі натюрмортқа ерекше қызығушылық өткен ғасырдың 80-
жылдарында ояна бастады. Мұнда алдыңғы орындардың бірі- И.И.Левитан (1860-
1900) жұмыстарына тән.Олар көлемі жағынан үлкен емес, түпкі ойы қарапайым,
әдеттегідей дала немесе жай бақ гулдерінің шоқтары болып саналады. . [10,
б. 47-50].
Левитанның бұл жұмыстары, шын мәнінде әлі дәстүрлі.Алайда осы
жылдарыК.А.КоровинРаушангүлдеріжә неВ.А.СеровШабдалылы қыз шы-
ғармашылық тарында жаңа ағымды толық сезінуге болады.
К.А.Коровин мен В.А Серов жұмыстары натюрморттың ары қарай дамуына бастау
болды.
Соңғысының аналитикалық сипаты алдысынан сол заманның
буржуазиялық салондарын толықтырған,антикөркемдік бұйымдарымен
ерекшкеленеді.
Солондық натюрмортта негізгісі бейне мен заттың өте ұқсастығы. Әсіресе,
мұнда тәсілдің нұсқасының жеңілдігі немесе, керісінше, сурет бетін
зергерлік өңдеу бағаланды.
Барлық жағдайда композицияның сыртқы әдемілігіне көңіл бөлінді. Осындай
пікірлердің идеалды іске асуы өте үлкен шеберлікпен жасалған
К.Е.Маковскийдің Суретші шеберханасында атты полотносында болды.
Суретшілердің натюрморт шекарасын кеңейтуге, оны қоршаған ортамен,
адаммен тығыз байланыстыруға ұмтылуы көптеген жағдайларда бұл жанрдың
портретпен, пейзажбен, интерьер және тұрмыстық суретпен негізгі қосылуына
алып келеді. В.Д. Поленовтың өте атақты Ауру картинасы,алғашқы қарлығаш,
болды. К.Маковскийдің Алексеевич картинасындағы натюрморт та кем емес.
З.Е. Серебрянованың портреттеріндегі адамды қоршаған заттар көнілді,
қуанышты болып көрінеді. . [11, б. 57].
90 – жылдар суреті енген жаңа көркемдік форма үшін күрес
атмосферасында натюрморт алдыңғы қатарлы жанрлардың бірі, шығармашылық
тәжірибе аренасы болып келеді. Мұнда бір шындық тәсілдердің жаңа
көкжиектері ашылады және орыс өнерін субъектизм жолына апаратын
шығармашылық өркендейді.
1940 – жылдары келген натюрморттың гүлденуі осы жанрмен арнайы
айналыспаған суретшілер ізденістерімен әзірленді.Мысал:
М.А.Врубельдің Роза жұмысын келтіруге болады.Қызықты шешімдерді
М.В.Дубожинский жұмыстарында кездестіруге болады.
Театр өнерімен байланысты суретшілер натюрморттары өте қызықты.
Пішіндердің әртүрлігіліге мен әдемілігі, келісімді үйлесімнің сәнділігі –
осындай жұмыстардың сипатты ерекшеліктері. Оларға А.Я. Головиннің Гүлдер
және фарфор, Флокстер және Н.Н. Сапуновтың Вазалар, қағаз гүлдер және
флокстер, Вазалар және қызғылт түсті гүлдерөте тамаша натюрморттары
жатады. . [11, б. 122].
XIX ғасырдың аяғи мен XX ғасырдың басындағы натюрморт өз заманының
орыс өнері тарихындағы қызықты да мағынылы беттері болды. Осы кезеңде
натюрморт бейнелеу жанры ретінде өте кеңінен дамыды.
Натюрмортта өз бейнесін тапқан құбылыстар көлемі өлшеусіз ұлғайды.
Заттарды қиылыстырудағы мағыналық салыстырулар мен қарама - қарсылықтар
натюрмортта дүние туралы күрделі, кейде қараша – қайшы көзқарастарды
бейнелеуге мүмкіндік береді.Сол кезең натюрмортында жасалған ең жақсы
дүниелер қазірге дейін суретші тәжірибесінің сарқылмас көзі болып қалып
отыр. . [11, б. 126-128].
Натюрморт жанрының қазақ өнерінде дамуы.
Қазақстан бейелеу өнері ұзақ уақыт бойы даму жағынан басқа ұлттық мәдениет
түрлеріне қарағанда айтарлықтай артта қалып отырды. Бұл қазақ халқының
ревалюцияға дейін қондырылғалы өнерден хабардар болмауы сияқты әр түрлі
себептерден еді.
Қазан төнкерісіне дейін қазақ бейнелеу шығармашылығы қолданбалы, сәндік
өнер түрінде қалды. Өмір талаптарына қарай халықта жаңа мәдени
қажеттіліктер мен сұраныстар пайда болды.
Ұлттық реалистік қондырғылы өнердің дамуындағы негізгі қиыншылықтар дайын
кадрлардың болмауы еді. Сондықтан Қазақстан бейнелеу өнерінің дамуындағы
жетекші рөлде орыс суретшілері тұрды. Олар Қазақстанның жас өнеріне
реалистік дәстүрдегі орыс және әлемдік бейнелеу өнерін әкелетін алғашқы
ұлттық кадрларды дайындап тәрбиеледі. . [1, б.15-18].
Қазақстанның реалистік бейнелеу өнері Н.Г.Хлудовтың (1860-1935) есімімен
байланысты. Қазақстанға 1877 жылы келген ол географиялық экспедицияға
қатысып, бірнеше акварель және живопись полотноларын жасады. Ұлттық
колориты мен этнографиялық жақтағы үстірттігіне қарамастан Хлудов
шығармалары көркемдік құндылыққа ие болады. Ол кейінірек, 1920 жылы
үйымдастырған бейнелеу өнері студиясында сабақ берді. Ол студияда суертші
Н. Антонов пен мүсінші А. Пономарев та үстаздық етті.
20—30-шы жылдарда Қазақстанның бейнелеу өнері кескіндеме мен графиканың
профессионалдық шеберлігін меңгеру жолында алғашқы қадамдар жасады. Жас
суретшілер аяқ алысын байқатып, көзге көріне бастады, олар өздерінің әзірге
бұғанасы бекіп, қабырғасы қатпаған балаң шығармаларында бүкіл елді қамтыған
алып істерді, жаңа қүбылыстарды көркем бейнелеуге тырысты. Қазақстанда
бейнелеу өнерінің өрісіне алғаш жол салған Н. Крутильников, Ә. Қастеев, Ә.
Исмаилов, Б. Сарсенбаев, X. Ходкиков сынды суретшілер болды. 1928 жылы
Семейде үйымдастырылған ең түңғыш көркем сурет көрмесі көшпелі көрме болды.
Суретшілер бір жерден екінші жерге түйемен көшіп жүріп, халық арасында
көркем өнерді кеңінен насихаттады. . [8, б.27-33].
Қазақстандық суретшілердің профессионалдық бейнелеу өнерінің қыры мен сырын
тезірек және ойдағыдай меңгеруіне туысқан республикалар шеберлерінің, өте-
мөте Москва мен Ленинград суретшілерінің тәжірибесі көп көмектесті.
Отызыншы жылдарда Қазақстан суретшілерінің қатары арнаулы білімі бар
талантты шеберлермен толықты. Мүның өзі 1933 жылы Қазақстан Суретшілер
одағының ұйымдастыру комитетін құруға мүмкіндік берді. 1934 жылы Москвада,
Шығыс мәдениеті музейінде қазақ суретшілерінің бірінші көрмесі, ал арада
жыл өткен соң Алматыда Т. Г. Шевченко атындағы көркем сурет галереясы
ашылды.
Қазақ совет бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы бәрінен бұрын Ә.
Қастеевтің есімімен байланысты. Бүгінде республиканың халық суретшісі
атанған, расында да халықтың қайнаған қалың ортасынан шыққан бүл тамаша
дарынның ғажайып үлттық творчествосы отызыншы жылдарда үрдіс дамыды. Әуелі
батырақ сосын жүмысшыдан профессионал-суретшіге дейін көтерілген бүл қыл
қалам шеберінің өсу жолы да жаңа дәуірді жақсы бейнелейтін жол. Бір кездері
хат танымаған, қараңғы малшы-кедей өз халқымен бірге туған елінің шын
қожасына айналды, өз халқының жаңа ұлттық көркем мәдениетін жасаушы болды.
Кастеевтің ең алғашқы шығармаларынан-ақ оның өзіне тән творчестволық
ерекшеліктері: аспай-саспай, бабымен баяндау, түрмыс көріністерін туған
елінің табиғатын ақындық асқақ шабытпен бейнелеу қасиеттері айқын көріне
бастады.[9, б. 80-82].
1940 жылғы июньде Қазақстан суретшілерінің ашылған бірінші съезі
творчестволық коллектив атқарған үлкен жүмысты қорытып, бейнелеу өнерін
одан әрі дамытудың нақты жолдарын белгіледі. Суретшілер съезі алдынан
Қазақстанда Совет өкіметінің орнағанына жиырма жыл толуына арналған көрме
үйымдастырылды. Онда тарихи картиналар, бүгінгі күн тақырыбына бағышталған
шығармалар, табиғат суреттері сарапқа салынды.
Қазақстан бейнелеу өнері көп үлтты еліміздің барлық халықтарының өнерімен
тығыз ынтымақта ойдағыдай дамыды, солармен бірге жалпы советтік өнерді
гүлдендіруге үлес қосты. Қазақстанда профессионалдық бейнелеу өнерін
қалыптастыру үшін Б. Иогансон, А. Дейнека, С. Герасимов, А. Пластов сияқты
әйгілі санлақтардың творчествосы үлкен роль атқарды. . [12,б. 177-179].
40-шы жылдардың басына қарай Қазақстанның бейнелеу өнері көп жанрлы өнерге
айналды. Тек мүсін өнері кенжелеу келіп, бірлі-жарым ғана мүсіндік
портреттер туа бастаған еді. Қазақстанның ең байырғы мүсіншілері деп А.
Пономарев пен И. Иткинді атауға болады. Бүл екеуінің алғашқысы
республиканық атақты адамдарының түтас бір портреттер галереясын жасады.
Иткин өз өнеріне ағашты шебер пайдаланды. Кейде тіпті ағаштардың мың
бүралған табиғи формалары, неше түрлі, алуан айшықты бүтақтар, қатпарланған
ағаш қабықтары талапты шебердің қиялына қозғау салып, сан 16 түрлі ғажап
бейнелер жасауға жетелеумен бірге оған көмектесті.
Ол заманда Л. Леонтьев, К. Баранов, А. Риттих, Н. Крутильников, А.
Черкасский, И. Иткинд, М. Лизогуб және басқалары ойдағыдай еңбек етті,
сөйтіп қырқыншы жылдардың аяқ шенінде-ақ Қазақстанның суретшілер коллективі
айтарлықтай: өнерлі күшке айналды. Соғыстан кейінгі жылдарда Қазақстан
суретшілері бейнелеу өнерінің барлық саласында: живописьте, мүсін өнерінде,
графикада көптеп туындылар бере бастады. Адам бейнесін жасауға: совет
адамдарының моральдық және рухани әдемілігін, олардың қоғам алдындағы
жауапкершілік сезімін терең ашып көрсетуге басты назар аударылды. Үлттық
ерекшеліктері айшықтанған тақырыптық туындылар да нақ сол кезеңде
жасалынды. . [10, б. 56-59].
1936 жылы туған Суретші Тұрсын Әбуовтің натюрморт шығармаларынан ұлттық
сезімді байқауға болады.Картиаларында қарапайм күнделікті заттар және
ұлттық киімдер, кілем, текемет, кесте, матаның өрнектері үндесіп,
жарасымдық туғызады. Домбыра, Қобыз, Гүлдер натюрморттары лирикалық
әрі поэтикалық әуенге толы.
Қазақстан бейнелеу өнері үшін ХХ ғасырдың 60-70 жылдары елеулі оқиғалар
болды. Бейнелеу өнері саласында күрделі де көркем, ұлттық мазмұнды
туындылар пайда болып, көркемөнер тарихы тарихы төрінен орын алды.
Оның халық, күнделікті тіршілік-тынысы, енбектегі жігер-қайраты мен
жауынгерлік ерліктері қазақ суретшілерінің шығармаларына өзекті арқау
болды. Олар сонымен бірге туған елінің бай табиғатын да шабыттана жырлады.
Терең мағыналы халықтық тақырып, бейнелеудің жаңа амалдары мен формаларын
ерінбей-жалықпай іздестіру — Қазақстан суретшілерінің ең үздік
шығармаларынан байқалатын жақсы қасиет міне осы. Ондай туындылардың
қатарында А. Черкасскийдің Дина мен Жамбыл картинасын, В. Антощенко-
Оленев салған Сәкен Сейфуллин мен Ильяс Жансүгіровтың графикалық
портреттерінің X. Наурызбаевтың Жамбыл, Қүрманғазы, И. Иткиндтіқ
Философ, Күліп түрған қария мүсіндерін, тағы басқа шығармаларды айтуға
болады. Ә. Қастеевтің Қазақстан жерінде атты сериядағы акварельмен салған
табиғат суреттерінде, Я. Сидоркиннің И. Квачконың, Ш. Кенжебаевтің
графикалық беттерінде, С.Мамбеевтің, К.Телжановтың, К. Нүрмүхаммедовтың,
К-Шаяхметовтың Р.Сахидын, живописьтік туындыларында өмір шындығы ақындық
шабытпен бейнеленген. . [10, б. 114-117].
Қазақ әйелдері ішінен ең алғаш болып шыққан кәсіби суретші-
А.Ғалымбаеваның қылқаламынан туған туындылар қазақ натюрмортының мерейін
асқақтатты.Қылқалам шеберінің туындылары бояу үйлесімділігімен қалың жұртты
баурап алады.Солардың ішінде біз білетін танымал: Дастарқан,Көне
керамика,Дәмді шәй,Қызыл аппорт т.б
А.Ғалымбаеваның натюрморт жанрының дерлік барлығында ұлттық ою-
өрнектермен әшекейленген киіз,алаша орналасқан.
Ол өз ұлтымыздың мәдениеті мен салт-дәстүрін түрлі бояу түрлерімен бере
білген.Суретші шығармалры адамды жалықтыр-
майтын түстере бай болып келеді. . [3, б. 14].
М.Калимовтың Пушкин Батыс Қазақстанда картинасында дастарқан
үстіндегі заттарға ерекше мән берілген,дастарқанда ұлттық көңіл күй
бар;ет,тоқаш,сорпа бейнеленген.
Қазақ натюрморттарында өзіне тән қарапайымдылық, түстердің ашық жарқын
берілуі,түстерге байлығы мен өзіне тартады.Ә.А Жүсіповтың Шыннылы натюморт
еңбегінде барынша ашық түстер,композициялық орналасуы қарапайым әрі
қызық.Т.Әбуовтың Домбыранатюрморты, фонда ұлттық ою-өрнекті көк,қызыл
киіз,домбыра бөрік қарапайым түрде бейнеленген.
Қазақ суретшілерінің бірі: Б.И УрманченыңЖамбыл
қонағыкарти-насында да дастарқандағы заттарға ерекше көңіл бөліеген.
Ұлттық дастарқан ұлттық болмысымызды танытып қана қоймай ұлтымыздың
қонақжайлығын көрсете білген. . [12, б.166].
Суретші дастарқан үстіндегі заттарды өте күрделі орналастырған:
тоқаш,кесілген ет,май,сорпа,қымыз тіпті ыдыс аяқтардың өзі ұлттық нақыш-
тармен бейнеленген.картинада зат фактурасы керемет берілген.
Қазақстандағы кәсіби кескіндеме өнерінің тарихы Қазан төңкерісінен кейін
басталады. Бұл жетпіс жыл кесікіндеме мектебінің қалыптасуы үшін аз уақыт
болған жоқ. Сондықтан байсалды әрі жан-жақты пікір айтуға болады. Бір
уақыттарда діни ұғымдар мен аумалы-төкпеліқиын замандарда үзіліп қалған
кескіндеме дәстүрінің аз уақы ішінде тез қалпына келіп, жоғарғы деңгейге
жете қоюы мүмкін емес еді. Дегенменде. 30-50 жылдардан бастап Қазақстанның
көркемөнері уақыт өткен сайын қалпына келе бастады. Көрші елдердің Мәскеу
мен Ленинградтан келген суретшілер Қазақстандағы кескіндеме өнеріне көп
көмегеін тигізді. Әрине ол кезде әлеуметтік жағдай да мәз емес еді.
Шығармашылық күштер әр-түрлі көзқараста жеке дара болатын. Сонда да 1933
жылы Қазақстан суретшілері одағының ұйымдастыру бөлімі құрылып, оның
құрамына В. Сладков, Ә. Исмайлов, Ф.Болкоевтар кірді. 1940 жылы
Қазақстан суретшілерінің бірінші съезі өтті. Еліміздің көркемөнердің
дамуындағы екінші кезеңге 50-60 жылдарды жылдарды жатқызуға болады. Осы
кезең совет көркемөнерінің жалпы дамуымен тығыз байланысты болады. Сондай-
ақ ол шығармашылық күштердің қалыптасуына да өз ықпалын тигізді. Осы
кезеңдегі еліміздің суретшілерінің шығармашылығында табиғатқа болмысқа,
заттың өзіне көбірек зер салып бейнелеу көсем сөзіне бой ұру, қатаң
стильді ұлттық тұрғыдан игерудің кезеңіне айналды. . [8, б. 198-202].
Қазақ халқының мінез-құлқындағы және діліндегі ерекше бір тұрмыс мәнділік
қасиет – қонақ жайлылық бастапқы образдар түрінде қазіргі заманғы
суретшілердің шығармаларынан жиі көрініс тауып отырған сюжеттердің бірі.
Бейнелеу өнерінде қонақжайлылықты дастархан арқылы көрсеткен. Дастархан
көбіне дөңгелек формалы болып келеді, ол – адамдарды дастархан басына
жинап, бірлікке, кеңпейілділікке шақыруды білдіреді. Осы тақырыпқа
байланысты С.Айтпаевтің Қонақ кеді (1969), А.Ғалымбаеваның Дастархан
(Бейбітшілік триптихінің оң жақ бөлігі, 1975) және т.б. суретшілердің
шығармаларын атап айтуға болады.
Халықтық мәдениеттен нәр алып оған жақын жүру, өмірдің адамгершілік
негіздері жайында ойланып-толғану көптеген суретшілердің шығармашылық
қызметтеріне игілікті ықпалын тигізді. Театр мен киноның талантты
суретшілері А.Ғалымбаева мен Г.Исмайлова ұлттық киімдердің, әсемдік
бұйымдарының, тұрмыс заттарының, әдет-ғұрыптың ерекшеліктерін ұдайы
зерттеудің нәтижесінде өздерінің көптеген полотноларын ұлттық тұрмыс
заттарын бейнелеуге арнады. А.Ғалымбаева 1917 жылы 29 желтоқсанда Ясік
қаласында туған. 1951 жылдан ҚРСО-ның мүшесі. Қазақстан Республикасының
халық суретшісі, Қазақстан Республикасы Ш.Уәлиханов атындағы Мемлекеттік
сыйлықтың лауреаты, Құрмет белгісі, Еңбек Қызыл Ту орденінің иегері.
Ғалымбаеваның қылқаламынан ежелгі керамиканың сұлулығы (Қазақтың ежелгі
керамикасы 1966) оянса, Исмайлова (Қымыз, 1966) натюрмортында халық
тұрмысының асқақта әсем мәдениетін көрсетеді,
Исмайлова Гүлфайруз Мансұрқызы – Қазақстан Республикасының Халық суретшісі,
Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген өнер қайраткөрі. Алматы қаласында
1929 жылы 15 желтоқсанда туған. 1949 жылы И.В.Гоголь атындағы Алматы
көркемсурет училищесін бітіреді. 1956 жылы Санкт-Петербургтегі И.Е.Репин
атындағы ИЖСА-ны бітірген. 1957 жылдан ҚР СО-ның мүшесі. Сонымен бірге екі
суретші де қазақ әйелінің сұлулығын сомдауға көп еңбек еткен жандар.
Ғалымбаева бұл сұлулықты өмірдің адамгершілік, эстетикалық нормаларынан
іздейді. Дәмді шай (1966) атты поэтикалық суретінде данагөй кейуананың
бейнесі еріксіз сабырлылыққа шақырады. Оны төзім мөн парасаттылықтың
белгісіндей монументтік шығарма десек те болады. Осы екі аяулы суретші
қазақ қызы, өзінен кейінгі бейнелеу өнеріндегі сіңлілеріне сара жол салып
берді. . [10, б.145-147].
1960-шы жылдарға дейінгі суретшілер Қазақстан бейнелеу өнерінің
қалыптасуына және де өздерінің жүрек көзінің елегінен өткізген ел өмірін
бейнелеу арқылы құнды шежіре қалдырды. Өнердің құндылығы – суреткердің өз
тұсындағы өмір деректерінен кейінгі ұрпаққа тарихи мағұлмат қалдыруында.
Кең тыныстылық, кәсіби шеберлік пен философиялық ойдың жоғарғы
көрінісін енгізді. Зальцман өзінің акварельмөн және тушьпен салынған
күрделі шығармаларында бұл әдістердің құдіреті тек өмір шындығының жеке
сәттерін ғана емес, сонымен бірге жеке адам мен тағдырдың күрделі
драматургиясын бейнелеуге де жететіндігін дәлелдейді. . [10, б. 153].
1.2. Қазақстан суретшілері. А. Ғалымбаева , Г. Исмаилова.
Қазақ әйелдерінің ішінің ең алғаш болып кәсіби суретші аталған
Айша Ғалымбаеваның шығармашылығы қандай жанрда болмасын, ұлттық нақышта
орындалған. Қылқалам шеберінің туындылары сюжеттік ерекшелігімен, бояу
үйлесімділігімен қалың жұртты баурап алары сөзсіз. Суретшінің натюрморттық
жұмыстарынан халық шеберлерінің қолөнер бұйымдарын көрсек, пейзаждарынан
қазақ даласың жусан иісін сеземіз. Ал портреттеріндегі қазақ әйелдерінің
бейнесі сұлулыққа сезімтадылыққа толы.
Айша Ғарифқызы Ғалымбаева, Қазақстанның халық суретшісі, ҚР Ш.Уәлиханов
атындағы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Құрмет белгісі, Еңбек Қызыл
ту ордендерінің иегері. Оның есімі Республиканың құрметті Алтын кітабына
жазылған. Қазақстан өнерін дамытуға қосқан үлесі үшін Тарлан сыйлығын
алған. . [13, б. 11].
Айша Ғарифақызы Ғалымбаева 1917 жылы 29 декабрьде Алматыға таяу жердегі
Есік селосында туған. 1943 жылы Алматы көркемөнер училищесін бітірген соң,
ол 1949 жылы Бүкілодақтық мемлекеттік кинематография институтында суретші –
көркемдеуші деген мамандық алып шығады.
А.Ғалымбаева шығармасының өзекті арқауы – қазақ әйелінің образы. Оның
топтама, немесе жеке дара сипаттағы, бір-бірімен сюжеттік байланысы жоқ
суреттері мен портреттері тұтастай алғанда тақырып, образ, идея жағынан
бір арнаға келіп құяды. . [12, б. 222-223].
Айша Ғарифқызы жарық дүниеге келісімен-ақ айы оңынан туған адам. Оның туған
ауылы Алатаудың бөктеріндегі табиғаты таңқалардай тамаша жерде. Киіз үйдің
ішіндегі алуан түске боялған ою өрнектің, бір-біріне ғажап жарасым тапқан
әр бұйым, әр заттың өзі жаныңды жып-жылы нұр шуағымен жылытқан сұлулық
әлемінің тұтас бір әлеми кеңістігі тәрізді. Ісмер әже Айшаға жас күнінен өз
қолынан келгеннің бәрін үйретті. Тұнып тұрған табиғат тамашасы мен жылы
ұяның сұлу ырғақ, әсем бояуы бірте-бірте болашақ суретшінің жан дүниесін
мөп-мөлдір, тұтас бір тұнығымен баурап алды. Одан соң бұл ғажайып дүние,
сиқырлы сурет оның полотноларында бейнелі көрініс тапты. Мұраға
қалмағанның бәрі қауқарсыз дүниелер деп Ницше айтқандай, біздің мирас
еткендеріміздің бәрі таңдаулы туындылар.
Тағдырдың таңдаулы қызына өнердің құдіретін жаратқанның өзі сыйлаған. Онда
да тек кенепке жағар көп бояуды ғана емес, күй көкірек тыныстар кең дүние –
айналасын да әдемі жаратқан. Өнердің өзі болмыстың қолдан шекіп соққан
қалыбы дейтініміз де сондықтан. Ал, Айша Ғалымбаева өз әлемінің сол
болмысын жүректің жылуымен әлдилеп, шекімей-шертпей аялап, оны күншуақ пен
көлеңкенің нұр сәулесі тұнған алуан түстерден дестелейді.
Айша Ғалымбаеваның көркем полотноларындағы образдар жүрек жылуын жер
бетіндегі барша тіршілікке сыйлап тұрғандай. Ал Айшаның болмыс бітімі, жылы
жүзді көзқарас, биязы, жұмсақ үні мен жылы сөзі адамдардың осынау жарық
дүниеге деген құштарлығын оятады. Оның бейнелеу өнеріндегі образдарының
мейрімі, іңкәрлігі мен ерекше сомдалуы кім де кімнің жан дүниесіне шаттық
пен жарасымдылықтың сазды әуенін сыйлайды.[12,б.227-229].
Жұмыс кезіндегі шабытты шақтың келісімі де керемет! Ойнақы әрі жеп-жеңіл.
Қыл қаламның сүйкеп өткен әр ізі, әр тынысынан бірде арудың нұр шуақты ақ
жүзін аңғарсаңыз, бірде жұпар иісі мұрынды жарған алманың қып-қызыл
томпиған бүйірін, немесе, гүлдердің жапырағында жеп-жеңіл ойнақ салып
жүрген ақ сәулені көресіз. Мұншама жасампаздық үшін жаныңды сала тер төккен
қаншама еңбек, қаншама уақыт қажет. Сондайда егер сәті түсе қалса қыл
қаламның ұшынан алуан бояудың сан түрлі түсі – даналықтың даралығы
танылады. Оны өткен ғасырлардың арманшылдары қиялдаған. Онда суретшінің
қолынан келмейтіні болмайды, қиялдың өзі тіріліп, сізбенен сырласа
бастайды.
Айша Ғалымбаева тумысынан кескіндемеші, дүниенің бар келбетін айнытпай
айқын көреді. Айналасын қоршаған қарапайым өмірдің өзін өңін өзгертпей көру
– саналуан түрдегі сансыз заттардың атауының өзінен де көп кескіні мен
келбетін, сұлбасы мен сымбатын, қызығы мен қылығын танып көре білу
дегеніңіздің өзі жаратқанның тек сүйген құлына сыйлаған ерекше дарыны.
Сонау жастық шағының өзінде Айша Ғалымбаева баяндаумен қатар (Шопан. 1949)
арманшылдыққа бой ұрды (Менің аулам. 1949). Есейе келе суретшінің көкірек
көзін кеңістік пен адамның, барша тірлік дүниесінің бірімен бірі, өзді өзі
сырласуы, аралас-құраласы, толқымалы тынысы тәнті ететін болды. Сондықтан
да ол кейде, сол сәтте өзге кейіпкерлермен тіл қатысуға қабілетті бірді-
екілі кескіндерді ғана бөліп көрсетеді. Бірақ, нақты айқындалған тұсы
тұтастықтың жасырын толымды тұлғасына сілтеме жасайды. Сондықтан да
образдың бейнеленуі шексіз, алайда соның өзі сізге картинадан тыс қалған
әлемнің сыры мен мәнін түсіндіргісі келетін тәрізді.
Айша Ғалымбаева киноның кәсіби суретшісі, демек, картинаға кинематографтың
көзімен қарайтыны сөзсіз. Оның туындыларындағы композицияның сахналық жанр
емес, тіпті натюрморттың өзінде қозғалысқа тұнып тұратыны сондықтан.
Бұйымдардың бәрі бір-бірімен ілігіп, жеп-жеңіл ортаның өзі кез келген үлкен-
кіші заттарды мейірім шуағымен аялап тұрады. Тіпті кеңістіктің өзі
суретшінің эстетикалық оқиғаға қатысқан баршаның арасындағы ырғақты және
түрлі-түсті байланысты білдіргісі келген сезім толқынына толы. Үй
бұйымдары, жемістер мен гүлдер және адамдардың бәрі біркелкі әсем. Себебі
олардың бәрі бір кеңістік, бір ырғақтың дүниесі ғой (Қызыл апорт және
табақ. 1994).
Суретшінің жан дүниесінде өзін қоршаған айналаны түсінетін бірден бір жан
жалғыз өзім деп түсінетін таңғажайып түйсік бар. Оған қоса өзін бейнелеу
арқылы гүлдің, дыбыстың, үндестік пен иістің рухани мәнін түсінетін
(Бодлер) өнер адамымын деп санайды. Жан дүниесінің соншама сезімталдығы
және асқан дарынының арқасында суретші ғаламға деген поэтикалық түйсіктің
жаңа ғана көз ашқан соны тұсына жиі-жиі тап болады.[9,б.237-239].
Заттардың сол сұлулығын жаңадан қайтара ашып, олардың арасындағы түйсіктік
байланысты орнатқысы келетін тірізді. Әдеттегі салыстырмалар мен
ұқсастықтардың көнетоз қабығы аршылып, қайтадан тағы бір жаңалық ашылғандай
болады. Сол кезде қыздар гүл жайнап, күн шуағы аймалайды, жетіліп жеміс
піседі. Өнерге деген мұндай соны көзқарасқа елікпеу, сезім дүниесінің
мұндай мөлдірлігіне мейірленбеу мүмкін емес.
Айша Ғарифқызының картиналарындағы қарапайым да күрделі, нышанды және
ағынан жарылатын аңқау композициялардың бәріне табиғилық пен турашылдық
мінез тән. Суретшінің өзі айналасынан не көрсе сол қалпында кенеп бетіне
көшіріп сала салғандай көрінеді. Алайда, алас ұрған көп әсердің арасынан
таңдаған құбылысты аршып алып, талғам таразысына салып, бағасын беріп, оны
айқын да сенімді әлемдік үлгіге жеткізу үшін рухани шабыт, қажымас еңбек
қажет. Немесе, табиғат құбылысының сол сәтін қалт жібермей тап басуың шарт.
Сонда ақын сізге суретші бізге сиреньнің, талып жатқан суретін, салып
берді көзбе көз деп тап басып, әділ бағасын айтады.
Айша Ғалымбаева тағдырдың өзі еркелеткен, ұзақ жылдар бойына оған өзгеден
ерекше көре білу, сезіне білу қабілетін аямай сыйлаған аяулы жан. Оның
болмыс бітімінде кез келген суретші армандайтын асыл қасиеттер – шеберлік
пен даналық, жан дүниесінің қартаймайтын жастығы бар. Оқулықтарды ақтарып,
минут сайын әр дерекке, әр натураға елеңдей қарайтын кездің бәрі баяғыда
артта қалған. Суретшінің жас кездегі жаза басудан, толайымдап толғайтын
күдіктерден арылып, жасампаздықтың жазық даңғылына түскелі қай заман. Оның
поэтикалық идеясы мен кескіндеме тілінде келістіре жазудың үндестігі
ғажайып жарасым тапқан. Суретші қылқаламының әр сілтемесі техникалық
шеберлік пен сезім қуатына толы. Ал, алуан түсті бояу мен нұр сәуленің өзі
дүнияуи және руханият әлемінің арнайы жіберген ақ періштесіндей. Ол адам
жанын поэтикалық әсер мен пәк сезімдерге бөлеуге қашанда әзір.
Айша Ғалымбаеваның бақытты суретші екені ақиқат. Оның алдында өмірдің
өзекті сюжеттерінің күштеп тізеге салуына көнбейтін мәңгілік тақырыптар мен
идеялардың есігі айқара ашылған. Ғаламдық жаратылыстың өзі құдірет,
құшағында жүріп сүйініп, тамашасына табынуға қу тірліктің кесірінен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz