Географиялық аймақ бойынша желілерді классификациялау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
Кіріспе 5
1 тарау. Жоспарды алдын ала дайындау 10
1.1. Мақсатты шарт талдау 10
1.2. Жұмыстың маңыздылығы 12
1.3. Желінің негізгі қажеттілігі және желіні қолдану тәсілдері 15
2 тарау. Желіні жоспарлау 18
2.1. Желінің түрін таңдау 188
2.2. Кабельдер жүйесін таңдау 244
2.3. Желінің технологиясын таңдау 266
2.4. Компьютерлерді желіге қосу үшін арнайы құрылғылар 29
2.5. Желілік программалық қамтамасыздандыруды таңдау 333
2.6. Коммуникациялы протоколды таңдау 355
2.7. Желіде ақпаратты қорғау 388
2.7.1. Желіні және ақпаратты қорғау тәсілдері 388
2.7.2. Қорғаныштың әдістерін таңдау – антивирустық программлар 400
2.7.3. Аутентификация. Авторизация. Қауіпсіздік тобы 411
3 тарау. Желінің базалық бапталуы 422
3.1. TCPIP протоколын баптау 422
3.2. Ортақ желілік ресурстар 433
3.3. Жұмысшы топты баптау 455
3.4. Active Dirесtory каталогтарының қызметтері 466
4-тарау. Желіні кеңейту 477
4.1. Сыртқы каналдар арқылы берілетін ақпараттың көлемін анықтау 477
4.2. Байланыс каналдарын таңдау. Интернет провайдері түсінігі 49
§3. Модемді таңдау 500
4. 4. Керекті жабдықтардың есебі және желінің монтажы 522
4.5. Желіні құру 533
Қорытынды 544
Пайдалынған әдебиет
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 588

Кіріспе

ХХІ ғасырдың басы адамзаттың индустриялық эрадан информациялық эраға
өтуімен ерекшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны өңдеу
және күнделікті істе пайдалану өркениетті дамудың қажетті шарты болып
табылады.
Соңғы бір екі жыл ішінде пайда болған жаңа программалық өнімдер
жалпы көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды пайдалана білудің аса
қажеттілігін көрсетті. Біздің қоғамымызда болып жатқан өзгерістер орта
білім беру саласының дамуына да өзгерістер енгізуге себепші болды.
Президентіміздің білім саласын ақпараттандыруға байланысты Мемлекеттік
бағдарламасына сәйкес Қазақстан Республиксының үкіметі мекемелерді
техникамен қайта жабдықтауға, жаңа информациялық технологияларды енгізуге
көп көңіл бөлуде [5, 85 бет].
Біздің еліміздегі мекемелерге программалау элементтерінің
енгізілгендігіне отыз жылдай уақыт болды.
Адам өзінің индустриялық даму сатысынан постиндустриялық даму
сатысына, дәлірек айтсақ, информациялық сатыға біртіндеп көшіп келеді,
өйткені мемлкеттің экономикасын, техникасын, ғылымын осы заманның одан арғы
даму кезеңінде информатиканың соңғы жетістіктерін кеңінен пайдаланусыз
елестету қиын. Қазіргі кезде өзінің өнімділігімен, қолдану аймағы және
функционалды мүмкіндіктері жағынан бір-бірінен өзгеше электронды есептеу
құралдары көп. Осыған қарамастан, есептеу құралдарының бәріне ортақ және
негізін құраушы фундаментальді принциптерді атап көрсетуге болады.
Компьютерлерді желіге қосудың мақсаты, қазірігі заманғы компьютерлік
жүйелердің құрылу принциптері мен қызметі жайлы ақпарат береді.
Компьютерлердің және байланыс құралдарының біріктірілуі компьютерлік
жүйелердің ұйымдастырылуы принципіне үлкен әсер етті. Деректерді өндеуге
қатысты барлық жұмыстың бір компьютерде орындалуын негізге алған үлгі озара
байланысқан мыңдаған компьютерлерден тұратын үлгігіе орын береді. Осындай
жүйелер компьютерлік желілер деген атқа ие болды. Компьютерлік желілер –
бөлшектенген жүйелердің бір түрі. Желіде қолданушы нақты түрде бір машинаға
тіркелуге, алыстағы тапсырмаларды нақты көрсетуге және желі жұмысын нақты
білуі тиіс. Компьютерлердің немесе басқа құрылымдардың біріктірілген тобын
желі деп атайды [7, 250 бет].
Компьютерлік желілердің негізгі қызметі ресурстарды ортақ пайдалану,
бір және немесе бірнеше өнеркәсіп ішінде және сырттай озара интерактивті
байланыс орнату. Ресурстар дегеніміз – берілгендер, қосымшалар, дискжетек,
принтер, модем сияқты сыртқы құрылғылар. Интерактивті байланыс түсінігі
нақты уақыт аралығында хабарламалар алмасу процесін білдіреді.
Бірінші локальды желілер. 70 жылдың басында компьютерлік
компоненттерді өндіру облысында технологиялық өзгерістер пайда болды. Ол
үлкен интегралды схемалардың пайда болуымен сипатталды. Олардың
салыстырмалы орташа бағасы және жоғарғы функционалды мүмкіндіктері мини-
компьютердің құрылуына әкеліп соқты. Мини-компьютерлер технологиялық
құрылғылармен басқару тапсырмасын орындайды. Соның негізінде, барлық
кәсіпорындар бойынша компьютерлік ресурстарды анықтау концепциясы және
олардың өзара байланысы үшін керекті бағдарламалық қамтамасыз ету өнімдері
пайда болды. Нәтижесінде алғашқы локальды есептеу жүйесі пайда болды.
Олардың қазіргі заманғы локальды желіден айырмашылығы көп болды [27, 3
бет]. Біріншіден, өзінің стандартты емес тартылу құрылғысымен ерекшеленді.
Локальды желінің стандартты технологиясын құру. 80ж орта шенінде
компьютерлерді Ethernet, Arcnet6 Token Ring желісіне біріктіру стандартты
технологиясы анықталды. Олардың дамуына қуатты стимул атқарған дербес
компьютер болды. Бір жағынан олар желілік бағдарламалық қамтамасыз етудің
жұмысы үшін толықтай қуатты болды. Екінші жағынан, дисктік массивті қымбат
перифериялық құрылғыларды айыруды және қиын тапсырмаларды шешу үшін өзінің
есептеу қуатын біріктіруді қажет етті. Сондықтан, дербес компьютерлер мини-
компьютерлер мен мэйнфреймді ығыстырып, клиенттік компьютер ретінде ғана
емес, сонымен қатар мәліметтерді өңдеу және сақтау орталығы ретінде де
локальды желіні игере бастады.
Қазіргі заманғы тенденциялар. Бүгінгі таңда локальды желінің
кабельдік жүйесінің сапасынан қалыспайтын, жоғары жылдамдықты территориялық
каналдар байланысының пайда болуымен глобальды және локальды желі арасында
айырмашылық күннен күнге азаюда. Глобальды желіде локальды желі қызметі
сияқты ресурстарға тиімді және қолайлы қызметі пайда болды. Осындай
мысалдар көп мөлшерде өте белгілі Ethernet глобальды желісінде көрсетіледі.
Локальды желі де өзгерді. Компьютерлерді біріктіретін белсенсіз кабельдің
орнына көп мөлшерде әртүрлі коммуникациялық құрылғылар – коммутаторлар,
маршрутизаторлар, шлюздар пайда болды. Осындай құрылғының арқасында өте
күрделі құрылымы бар және мыңдаған компьютерді есептейтін үлкен
корпоративті желіні құруға мүмкіндік туды.
Локальды және глобальды желіні бірдей дәрежеде қозғайтын тағы бір өте
керекті тенденция пайда болды. Онда бұрынғы есептеуіш желісіне кірмейтін
ақпараттар – дауыс, бейнесуреттер, суреттер өңделді. Бұл коммуникациялық
құрылғылардың, желілік операциялық жүйенің және хаттаманың жұмысына өзгеріс
енггізуді қажет етті.
Қазіргі кезде 130 миллиондаған компьютерлер бар және оның 80%
көптеген аппараттық – есептеуіш желілерге біріктірілген, оның ішінде
офистағы кішкентай желіден бастап глобальді Internet типті желісіне дейін
[12, 169 бет].
Сонда да, бірнеше уақыт желісіз де өмір сүруге болады. Бірақ,
өзіңіздің көзіңізге елестетіңізші: қазіргі замаңғы офис, оның ішінде 3
компьютер (есепші, хатшы, басшы), ал маңызды файлдар дискета арқылы
беріліп, оның үстіне жалғыз ғана лазерлік принтер мен сканерге жұмысшы
мамандар үлкен кезекте тұрса. Меніңше, ол ыңғайсыз жағдай болады. ЖЕЖ –
үшін аппараттық және программалық қамтамасыздандыру құрылғылары көп
болғандықтан дипломдық жұмыста осы қарастырылып отырған желім менің ойымнан
емес, яғни гипотетикалық желі емес, ал нақты Уәлиханов ауданында
қарастырылып отырған желім. Осы желіні фирмаға құрастырғаннан кейін, өзім
үшін болған тәжірибем, келешекте маған үлкен көмегін береді және жемісін
көрсетеді деп ойлаймын. Дипломдық жұмыстың маңыздылығы, барлық кепілдемелер
жүзеге асырылды да және біріктірілген желім жұмыс істеп тұр. Желі қалай
жұмыс істейтінің және қандай жеміс беретінін, уақыт көрсетеді, ал желінің
бар болғанына болатын дәлел 1-қосымшасындағы Акт.
1 тарауда желіні жобалау үшін жалпы өңдеулер қарастырылады. Сәйкесінше
осы тарауда біз желі не үшін берілген, оның маңыздылығын, қажеттілігін,
қолдану тәсілдері туралы қарастырамыз
2 тарауда желінің дұрыс қорытындысына келу үшін, желіні жаңғырту және
оны әрі қарай дамыту үшін теориялық сатылы жоспар қарастырылады және де осы
бөлімде желінің әр құрылғысына дұрыс программалық қамтамасыздандыруды,
қорғаныш тәсілдерін, кабельдер жүйесін дұрыс таңдалуын анықтаймыз.
3 тарауда жалпы желінің базалық бапталуы, соның ішінде ортақ желілік
ресурстары, жұмысшы топтың бапталуы туралы сөз қозғаймыз.
4 тарауда желіңі кеңейту үшін негізігі компоненттері, модемнің дұрыс
таңдалуы, интернет туралы ақпарат аламыз.

Географиялық аймақ бойынша желілерді классификациялау
Біздің уақытта көптеген желілердің классификациялары бар. Олардың
территориалды. Осы классификацияның 3 түрі бар:
❖ Локальді (Local area Network, LAN) – кішкентай аумақта тұрақталған
абоненттердің бірлесуі. Мысалы, бір кәсіпорында, мекемеде. Бір ерекшелігі
локальді желі шектелген географиялық аймақта тіршілік етеді.
❖ Глобальді желі (Wide Area Network, WAN) – бір және әр түрлі қалада,
елдерде, мемлекеттерде және континеттерде абоненттердің желіге қосылуы.
Абоненттер байланысуы телефон, радио және спутник желісі арқылы
байланысады. Ғаламдық есептеу желілермен жұмыс істеу үшін пайдаланушының
тиісті ақпараттық және программалық қамтамасыз етуі болуы тиіс.
Ақпараттық құралдардың қарапайым жағдайында телефон желісі бойынша
байланыс жүзеге асуына жәрдемдесетін модемді қосымша орнату керек.
❖ Қалалық желілер (Metropolitan Area Network, MAN) – олар қазіргі кезде ең
дамыған болып саналды. Олар тек бертін ғана пайда болған. Олар үлкен
қалаларға – мегаполистерге арналған. Локальді желілер қазірге кезде шағын
шақырымға, ал глобальді желілер үлкен шақырымдарға арналған желілер.

1 тарау. Жоспарды алдын ала дайындау

1.1. Мақсатты шарт талдау

Қарастырып отырған желіміз ең жаңа технологияларға сай болып, желі
ақпараттық, программалық және желілік жабдықтаумен жабдықталу қажет.
Кейінгі уақытта желіні дұрыс кеңейтіп, жаңа пайдаланушыларды қосуға
мүмкіндік туғызу керек. Мекемеде Жергілікті Желінің құрылымы жеке
қолданушыларға озара жеңіл және жылдам қарым-қатынас жасауға мүмкіндік
береді:
❖ құжаттармен ортақ жұмыс жасау;
❖ құжат алмасу процесін жеңілдету арқасында қолданушы өз жұмыс орнында
отырып құжаттарды көріп шығуға, дұрыстауға, түсініктеме беруге мүмкіндік
алады;
❖ сервердегі өз жұмысын сақтау және архивтеу;
❖ сервердегі қосымшаларға жеңіл кіру;
❖ принтерлер, CD-ROM дискжетектері, қатты дискілер және қосымшалар
(мысалы, мәтіндік редакторларды, мәліметтер қорының программалық
жабдықталуын) сияқты жоғарғы бағаланатын ресурстарды ортақ пайдалану
жеңілденеді;
❖ глобальді желі арқылы басқа мекемемен байланысқа шығу және бүкіләлемдік
Internet байланысына шығу;
❖ мекеменің материалды жағын және қаражатын реттеу;
Ұйым 2 қабатты мекеменің 1-ші қабат бөлігінде орналасқан (1 сурет).
Бұл фирма Агрофирма Кзылту НАН атты фирмасы, Солтүстік Қазақстан облысы
Уәлиханов ауданында орналасқан. Ол жақын мемлекеттер мен алыс шет елдерге
астық өнімдерін сататын фирма. Осы фирмада бұрын желі болмаған. Менің
мақсатым басшы берген бұйрықтан, 15 компьютерді сатып алып, оларды
Жергілікті Желіге біріктіру және оған арнайы құрылғыларды сатып алу.
Мекемеде 14 жұмысшы бөлімдер, 4 коридор, 2 тамбур, 2 әжетхана, 1 сатылы
алаң, 1 электр алаң бар. Компьютерлер келесі бөлімдерге бөлінген:
1-ші бөлім (Президент бөлімі) – 1 компьютер;1 интерактивті тақта;1 КФҚ[1];
2-ші бөлім (Бас бухгалтердің бөлімі) – 1 компьютер;1 факс;1 КФҚ;
3-ші бөлім (Сәулетшілік жоспар бөлімі) – 1 компьютер;1 КФҚ;
4-ші бөлім (Юрист пен менеджердің бөлімі) – 2 компьютер;1 желілік КФҚ;
5-ші бөлім (Президентті қабылдау бөлімі) – 1 компьютер;1 факс; 1 КФҚ;
6-ші бөлім (Техник-инвентаризатор мен инженердің бөлімі) – 2 компьютер;
13-ші бөлім (Диспетчердің бөлімі) – 1 компьютер;1 факс;1 КФҚ;
14-ші бөлім (Сервер бөлімі) – Сервер;Тоқтаусыз қоректену көзі; 1 HUB;
15-ші бөлім (Директор бөлімі) – 1 компьютер;1 факс;1 КФҚ;
16-ші бөлім (Бас маман мен кадрлар бөлімі) – 2 компьютер;1 желілік КФҚ;
17-ші бөлім (Қабылдау бөлімі) – 1 компьютер;
18-ші бөлім (Администратордың бөлімі) – 1 компьютер;
19-ші бөлім (Асхана бөлімі);
22-ші бөлім (Архив) – 1 компьютер;1 КФҚ;

1.2. Жұмыстың маңыздылығы

Берілген дипломдық жұмыстың мақсаты Агрофирма Кзылту НАН атты фирма
үшін компьютерлік желі негізінде Жергілікті Есептеуіш Желіні құру.
Адам өзінің индустриялық даму сатысынан постиндустриялық даму
сатысына, дәлірек айтсақ, информациялық сатыға біртіндеп көшіп келеді,
өйткені мемлекеттің осы заманның экономикасын, техникасын, ғылымын одан әрі
даму кезеңінде информатиканың соңғы жетістіктерін кеңінен пайдаланусыз
елестету қиын.
Компьютерлерді біріктіретін беленсіз кабельдің орнына көп мөлшерде
әртүрлі коммуникациялық құрылғылар – коммутаторлар, маршрутизаторлар,
шлюздар пайда болды. Осындай құрылғының арқасында өте күрделі құрылымы бар
және мыңдаған компьютерді есептейтін үлкен корпоративті желіні құруға
мүмкіндік туды.
Қазіргі кезде 130 миллиондаған компьютерлер бар және оның 80%
көптеген аппараттық – есептеуіш желілерге біріктірілген, оның ішінде
офистағы кішкентай желіден бастап глобальді Internet типті желісіне дейін.
Сонда да, бірнеше уақыт желісіз де өмір сүруге болады. Бірақ,
өзіңіздің көзіңізге елестетіңізші: қазіргі замаңғы офис, оның ішінде 3
компьютер (есепші, хатшы, басшы), ал маңызды файлдар дискет арқылы беріліп,
оның үстіне жалғыз ғана лазерлік принтер мен сканерге жұмысшы мамандар
үлкен кезекте тұрса. Меніңше, ол ыңғайсыз жағдай болады. ЖЕЖ – үшін
аппараттық және программалық қамтамасыздандыру құрылғылары көп болғандықтан
дипломдық жұмыста осы қарастырылып отырған желім менің ойымнан емес, яғни
гипотетикалық желі емес, ал нақты Уәлиханов ауданында Агрифирма Кзылту
НАН агрофирмасында қарастырылып отырған желім. Осы желіні фирмаға
құрастырғаннан кейін, өзім үшін болған тәжірибем келешекте маған үлкен
көмек болады және жемісін көрсетеді деп ойлаймын. Дипломдық жұмыстың
маңыздылығы, барлық кепілдемелер жүзеге асырылды да және біріктірілген
желім жұмыс істеп тұр. Желі қалай жұмыс істейтінің және қандай жеміс
беретінін, уақыт көрсетеді, ал желінің бар болғанына болатын дәлел 1-
қосымшасындағы Акт.
Мекемеде Жергілікті Желінің құрылымы жеке қолданушыларға озара жеңіл
және жылдам қарым-қатынас жасауға осындай мүмкіндіктерді береді:
❖ құжаттармен ортақ жұмыс жасау;
❖ құжат алмасу процесін жеңілдету арқасында қолданушы өз жұмыс
орнында отырып құжаттарды көріп шығуға, дұрыстауға, түсініктеме
беруге мүмкіндік алу;
❖ сервердегі өз жұмысын сақтау және архивтеу;
❖ сервердегі қосымшаларға жеңіл кіру;
❖ принтерлер, CD-ROM дискжетектері, қатты дискілер және қосымшалар
(мысалы, мәтіндік редакторларды, мәліметтер қорының программалық
жабдықталуын) сияқты жоғарғы бағаланатын ресурстарды ортақ
пайдалану жеңілдету;
❖ глобальді желі арқылы бас мекемемен байланысқа шығу және
бүкіләлемдік Internet байланысына шығу;
❖ Қымбат құралдарды топпен қолдануды ұйымдастыру көмегімен ақшалай
шығынды азайтады, мысалы, лазерлі принтерлердің, файл-
серверлердің, модемдердің және т.б.
❖ желіге қосылған компьютерді пайдаланушылардың мәліметтерді
ұжымдық өңдеуін және осы пайдаланушылар арасында мәліметтер
алмасу;
❖ бағдарламаларды бірлесіп пайдалану;
Дипломдық жұмысымның берілген тақырыбы кәсіпорынның болашақта әрі
қарай дамуына және жетілуіне үлкен әсер етеді. Осы күнге дейін локальды
ақпараттық желілерді құру және ендіру ақпараттық технология облысында ең
қызықты және маңызды. Ақпаратты берудің өзінде уақытқа сай жаңа
технологияларды қолдануға тұтынушылық пайда болып жатыр. Қазіргі кезде
әлемдік нарығындағы жаңа ақпараттық технологияларды қарқынды қолдану қуатты
аргумент болып табылады.
Осы дипломдық жұмыс жұлдыз топология негізінде құрылған локальды
желінің тек қана құрылымы мен жұмыс істеудің процесстерін қарастырды. Айта
кететінім, топологиялар арасында нақ осы тополгия кеңінен қолданылады.
Дипломдық жұмыстың маңыздылығы, жоғарыда барлық келтірілген кепілдемелер
практика жүзінде енгізілді.

1.3. Желінің негізгі қажеттілігі және желіні қолдану тәсілдері

Желінің негізгі қажеттілігі – барлық компьютерлердің қолданушыларға
ресурстарды бірлесе қолдану мүмкіндігінің туғызуы болып табылады.
Мекемелерге есептеу желілерін қолдануға келесі мүмкіндіктерді туғызып
отыр:
❖ Қымбат ресурстарды бөлу;
❖ Жаңа ақпаратқа қол жеткізу;
❖ Қолданушылар арасында байланыс орнату;
❖ Компьютерлік ресурстарды ортақ пайдалану;
❖ Перифириялық құрылғыларды ортақ пайдалану;
❖ Компьютерлердің желісін орталандыру;
❖ Мәліметтер базасымен ортақ пайдлану;
❖ Берілгендердің қолма-қол көшірмесін жасау;
❖ Мәліметтердің жоғарғы қорғанышы;
❖ Бүкіләлемдік желіге кіру.
Жоғары аталған мүмкіндіктер мекемелердің жұмыс көлемінің артуы,
ұйымдарға кіріс көлемінің молаюына әкеледі. Егер де компьютерлерді желіге
қосу, өндірістегі астықтың шығарылу мерзімі немесе тұтынушы тапсырыстарының
қызмет көрсетулері – есептеу желінің қолданылуының қажеттілігін көрсетеді
[17, 63 бет].
Жергілікті желі — бұл компьютерлердің арасында ақпараттар жеткізу үшін
кабельдер (кейде телефондық желілер немесе радиоарналар) арқылы өзара
жалғастырылған бірнеше компьютердің тобы. Компьютерлерді жергілікті желіге
жалғастыру үшін желілік жабдықтар мен бағдарламалық жасақтама қажет. Ең
қарапайым желі кем дегенде бір біріне кабель арқылы жалғанған екі
компьютерден тұрады. Жергілікті желі мыналарды жасауға мүмкіндік береді (1-
сурет).
Сондықтан бірден артық компьютері бар барлық фирмалар із жүзінде
оларды жергілікті желіге біріктіреді. Алып жүретін компьютерді
пайдаланушылардың көпшілігі не фирманың кеңсесіне келіп, не телефон арнасы
бойынша арқылы фирманың компьютерімен жалғастыра отырып, жергілікті
желіге қосылады.

1-сур. Жергілікті желінің қолданылу аймағы
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру үшін мыналар талап етіледі:

❖ желіге қосылатын әрбір компьютерге жергілікті желіден компьютер ақпарат
алуға және желіге мәліметтер беруге мүмкіндік беретін желілік адаптер
(кейде желілік тақша термині пайдаланылады) орнату керек;
❖ компьютерлердің, сондай-ақ желіге қосылған басқа құрылғылардың
(принтерлердің, сканерлердің және т.б.) арасында мәліметтерді жеткізу
үшін оларды сымдармен жалғастыру керек. Желілердің кейбір типтерінде
сымдар компьютерлерді (шырша гирляндісіндегі электр шамдары сияқты)
тікелей жалғастырады, басқаларда кабілдерді жалғастыру арнайы құрылғылар
– хабтар, қосқыштар және басқалар арқылы жүзеге асырылады.
Жергілікті желіде тұрған компьютерлердің тізімін қарап шығу үшін
жұмыс үстеліндегі Желілік орта таңбашасында тінтуір пернесін екі рет шерту
керек (2-cурет).

2-сур. Желілік орта.
Ашылған терезенің оң жағындағы Жұмыс тобының компьютерлерін
бейнелеу тармағын таңдау керек. Терезенің сол жағында желідегі атаулары бар
компьютерлердің таңбашалары бейнеленеді.
Желі пайдаланушылары үшін қалтаға ортақ қатынас құруды баптау
қалтаның мәтінмәндік мәзірі арқылы ашылады.
Басқа пайдаланушылар Сіздің Компьютеріңіздің белгілі бір
қалтасынан файлдарды ашып, оқи алуы үшін мына әрекеттерді орындау тиіс:
❖ Егер сіз басқалардың қатынас құруын қаласаңыз, онда қатынауға болатын
қалтаны таңдаңыз да, оны тінтуірдің оң жақ батырмасын шертіңіз және
ашылған мәзірде Ортақ қатынас құру және қауіпсіздік әмірін таңдаңыз.
❖ Қатынас құру қоймасына өтіңіз де, Желілік ортақ қатынас құру және
қауіпсіздік бөлімінде осы қалтаға Ортақ қатынас құруды ашу жалаушасын
орнатыңыз.
❖ Егер өзге пайдаланушылардың осы қалтадағы файлдарды өзгерте алуын
қарасаңыз, яғни, толық ортақтасуды ашқыңыз келсе, Желідегі
пайдаланушыларға файлдарымды өзгертуге рұқсат беру құсбелгісін орнатып,
Қолдану батырмасын басыңыз [19, 421 бет].

3-сурет. Қалтаға ортақ қатынасуды ашу.

2 тарау. Желіні жоспарлау

2.1. Желінің түрін таңдау

Кез-келген компьютерлік желі:
❖ Топологиясымен;
❖ Хаттамаларымен;
❖ Интерфейсімен:
❖ Желілік техникалық және программалық құралдарымен сипатталады.
Компьютерлік желі топологиясы оның негізгі элементтерінің арасындағы
құрылымдық баланысты көрсетеді.
Желілік техникалық құралдар – компьютерлерді ортақ компьютерлік желіге
біріктіретін әртүрлі құрылымдар.
Желілік программалық құралдар – компьютерлік желі жұмысын басқарады
және онымен қолданушы арасында ыңғайлы ортаны қамтамасыз етеді.
Хаттамалар – желінің функционалдық элементтерінің өзара әсерлесуін
көрсететін қағидалар.
Интерфейстер – желінің функционалдық элементтерін өзара қосатын
құралдар. Функционалдық элементтер ретінде жеке құрылғылар немесе
программалық модульдер қолданылуы мүмкін. Сондықтан да, пограммалық және
жабдықтық интерфейстерді бөліп қарастырады.
Локальдық желі деп бірнеше бөлек компьютерлік жұмыс орындарының
(станцияларының) берілген хабарды тарату мақсатында бір арнаға келтіруді
түсінеміз. Ең қарапайым желі бір-бірімен кабель арқылы жалғасқан ең кемінде
екі компьютерден тұрады. Бұл оларға берілгенді бірлесіп қолдануға мүмкіндік
береді. Барлық желілер (күрделігіне байланыссыз) осы қарапайым принципке
сүйенеді. Берілгендерді бірлесіп қолданудың практикалық қажеттілігі –
компьютерлік желілердің тууына себепші болды.
Локальдық есептеу желілері түсінігі – ЛЕЖ (Ағылшын Lan – local Area
Network) географиялық шектеулер аппараттық – бағдарламалық жүзеге асыру
құрылғыларына, яғни қарым-қатынас жасауға сәйкес тәсілдерінің көмегімен бір-
бірімен байланысты бірнеше компьютерлік жүйелер ұғымымен анықталады.
Бұл байланыстың арқасында қолданушы бұл желіге қосылған басқа жұмыс
станцияларымен байланыс жасай алады. Басқаша айтқанда, локальдық желі деп
біршама шектелген аумақта орналасқан, бір-бірімен байланысқан топты айтады.
Локальдық желі бір бөлмеде немесе бірнеше станцияларынан,
администрациялық мекеменің қабаттарына шашылған, сонымен қатар ауданның
бірнеше мекемелерінен тұра алады.
Локальдық есептеу желілер басқа желілерден өзінің географиялық
аумақтын бырыңғайлығымен еркешеленеді (бір бөлме, бір мекеме, бір аудан).
Өндіріс тәжірибесінде желілер басты рөл атқарады. Желілер арқылы бірлескен
жабдықтар, бағдарламалық құралдар және ақпараттарды қолданатын шектелген
көптеген жұмыс орындарында орналасқан персоналдық компьтерлерді білуге
болады. Компьютердің негізгі бөліге Батыс елдердің басқа да жерлеріне
кіріптіріледі. Тәжірибеде істен шыққан желілердің 80%-ына жуық желілер
арқылы жеткізілетін ақпараттың желілері бір кеңсенің негізінде түйіседі
[23, 20 бет].
Барлық қолданушылар өз тараптарынан шешіп, өздерінің компьютерлерінде
жалпыға қажетті желілігін жасап алады. Бүгінгі күні біррангті желілік
перспективасыз. Егер де 10 қолданушы желілікке қосылса біррангті желілік,
компьютерлер тұтынушылар рөлінде болады және жеткіліксіз өндіруші болуы
мүмкін. Сондықтан мұндай сервер көрсетінді немесе ерекше болып табылады.
Олар арнайы сұраныстардың желілік тұтынушылардың файлдармен каталогтардың
басқаруын тез өндіруіне жұмыс туғызады. Қосылудын күрделілігіне және
қымбаттылығына қарамастан орталықтандырылған желіліктерге қолданады.
❖ Бір рангілі желілер (peer-to-peer) – олар шағын офистар мен үй
желісіне арналған. Осы желіге бар болғаны желілік платамен
қамтылған бірнеше компьютер (10-нан аспау керек) және
коаксикальді кабель қажет. Бір рангілі желіде центрлік
администратор дегені жоқ, яғни әр пайдаланушы өз жұмысына жауапты
және де әр пайдаланушы қай мәліметтерді топпен, ал қай
мәліметтерді жеке қолдануын реттейді. Желілік администратор жоқ
кейбір мекемелерде, ол үлкен плюс болып саналады. Сонымен қатар,
бір рангілі желіде, өзінің кемшіліктері бар. Барлық компьютерлік
ресурстар әр уақытта жұмысты тоқтатпай істеу керек. Мысалы, егер
де жұмыс барысында бір пайдаланушы өз компьютерін сөндіріп
тастаса, ал сол компьютерге принтер қосылып тұрса, басқа
пайдаланушылар сол принтермен жұмыс істей алмайды. Бір рангілі
желілер ережеге сай, 10 кісіден артық құрылған топқа жарамайды.

❖ Сервер негізінде желі – бір рангілі желіге қарама-қайшы жұмыс
станциялары немесе клиентттер деп аталатын көптеген компьютерден
тұратын желілер болады, олар іс жүзінде сервер деп аталатын бір
немесе біршене компьютермен ғана айырбасталады. Сервер – басқа
компьютер-клиентке (жұмыс станциясына) қызметін ұсынатын
компьютер. Сервердің көмегімен басқа компьютерлер серверге
қосылған принтерлерге, факстарға, серверде тұрған мәліметтер
базасына жетеді. Әйткенмен, сервер үнемі жұмыс істеп тұрады,
ережеге сай олар жалпы сөндірілмеу керек. Сондықтан да желідегі
ресурстарға үнемі кіруге болады. Серверлер ақпарат жылдамдығының
трафигіне қарай, әрқашан жаңарып отырады. Сервердің центрлігі
ақпараттың бір рангілі желіге қарағанда қорғанышы артығырақ
болады. Мысалы, егер де бас бухгалтер жұмысшылардың жалақы туралы
ақпаратына желінің барлық пайдаланушылардың бірдей кіру құқығы
бар болса, менің ойымша ақпараттың қауіпсіздігі төмен болады.
Бұл яғни қауіп төндіретін жағдай.
Бір рангілі желінің, сонымен қатар сервер негізінде желінің
архитектурасын қарастырсақ, бір рангілі желініңі ең жақсы жері - өте
қарапайым және арзан екеніне көз жеткізуге болады. Ал сервер негінде желі
жалпы желіге жоғарғы қорғаныш пен зұлымдылықтан қорғайды
Жоғары мәліметтер мен есептің шешімінен Сервер негізінде желіні
таңдаймыз. Осы желіні таңдағаннан кейін, сервер туралы бірнеше сөз айтып
кетейін: Серверде арнайы операциондық жүйе орнатылу керек. Әдетте ол мульти
есептік операциондық жүйе, ол процессордың қорғаныш режимінде жұмыс
істейді. Қалған компьютерлер жұмыс станциялар деп саналады.
Желінің топологиясын таңдау
Компьютерлер желі ішінде бір-бірімен қосылу әдісін топология деп
атайды. Қандай жұптар бір-бірімен байланысты болатынын топология ұғымындағы
ЛҚС (логикалық қатынастар аралығы) физикалық қосындылар арқылы бейнелеп
түсіндіреді.
Физикалық топология желісін таңдау бірнеше факторлардан тұрады:
- офистік құрылымы;
- ақаулы (бұзылған) диагностикалық әдістер;
- инсталляциялық құны (ақысы);
- қолданылған кабельдердің түрлері;
Негізінде Жергілікті желілір үшін стандартты топология: шина, сақина
және жұлдыз қолданылады.
❖ Шиналық (4 сурет) – Жергілікті Шина топологиясы жұлдыз
және сақина қатарындағы локальдық желі құрылысындағы үш негізгі
топологиясының бірі болып табылады. Шина компьютер
бірлестіктердің арасындағы локальдық желінің ең қарапайым
технологиясына жатады. Локальдық желінің даму барысында бұл
топология өріс алған (кең тараған). Кейін өрістеу төмендей
бастағаннан кейін, ол өз орның функционалдық және ұтымды
орындарын ұсына бастады және аса арзандау топологиялар қатарына
кірді. Бүгінгі таңда шина тек аралас желілерде кездеседі.
Физикалық шина топологиясы шағын шекара шегінде орналасқан желілер
үшін нақты шешім болуы мүмкін. Шина топологиясында кабель арқылы
компьютерден компьютерге тізбек арқылы байланысқан. Желідегі барлық
компьютерлер бір ортақ коаксиалдық кабельмен қосылған, яғни сегмент немесе
магистраль деп аталатын сым, ол арнайы Т-тізбектер көмегімен іске қосылады.
Кабель сонында тіктөртбұрыштар сияқты арнайы құрылғылар орнатылады –
терминаторлар, олар кедергілерді тудыратын белгілердің дыбысын азайтады.
Егер кез-келген нүктеде кабель қираған болса, желі жұмыс істей алмайды және
қираған жерін және кабельдің зақымдалған сегментін анықтау үшін көп уақыт
кетеді. Шиналық топологияның бір маңыздылығы бар – ол жоғарғы кабельдік
жүйе, арзандау. Бірақ ол жүзеге асыру үшін қиындық туғызады, қатаң желілік
тәртіпті сақтайды.

4-сур. Желілік топология шина
❖ Сақина (5 сурет) – Шиналық топологияға ұқсас, бірақ
магистральдардың соңдары тұйықталған сақина құрап қосылған. Бұл
топологияда әр бір компьютер сымдар арқылы екі басқа компьютермен
қосылған: бір компьютерден тек қана ақпарат алса, басқа
копьютерге тек қана ақпаратты береді. Әр бір сымда тек қана бір
қабылдағыш пен бір бергіш жұмыс істейді. Осы құрылғылардың ең
маңыздылығы, желіде әр бір компьютер қайталаушы түрінде болып
келеді. Сондықтан да желіде сигналдардың сөніу желіге ешқандай
кедергі жасамайды. Бірақ та компьютерлер арасындағы сигналдардың
сөнуі, желіге көп зақым келтіреді.

5-сур. Желілік топология сақина
❖ Жұлдыз (6 сурет) — Жұлдыз топологиясында барлық компьютерлер
бір орталық компьютерге қосылып, бірақ ол қосылатындарға әлде
қайда қуатты болып келеді Орталық компьютерде желілік ақпарттың
барлығы сол арқылы таралады, сондықтан сол компьютер желіден
басқа ешқандай бүтін жұмыспен айналыспайды. Осы топологияда әр
бір компьютер бір орталық құрылғыға қосылады, ол ортада тұрады,
концентратор немесе коммутатор болуы мүмкін.

6 сур. Желілік топология жұлдыз
Сақинаның артықшылығы желі сенімділігінің тым жоғарылығы. Егер де
кабель зақымдалса, онда желінің барлық жұмысын тоқтатпай, тек қана сол
кабельге қосылған қомпьютерді істен шығарады.
Кемшіліктері: концентратордан желінің құны тым жоғарлап кетеді. .
Жоғарыда берілген топологиялар туралы ақпарат пен шешімдерден,
кемшіліктер мен артықшылықтардан жұлдыз негізінде топологиясын таңдаймыз.

2.2. Кабельдер жүйесін таңдау

Кабельдердің жүйесін таңдағанда, оның желілік трафигін, ақпарат
қорғанышын, максималды қашықтығын, кабельдің құнын, кабельден желі құратын
технологияларын ескеру қажет. Сонымен қатар, кабельдің ақпарат беру
жылдамдығына, монтаждың қарапайымдылығына, ақпараттың өткізу жылдамдығына,
сигналдардың сөнуіне көп көңіл бөлу керек. Келесі кестеде (1 кесте) әр
түрлі кабельдердің сипаттамалары берілген.
Кейбір кабельдердің сипаттамалары
1-кесте
Сипаттамалар Жіңішке Жуан 3, 4, 5 Оптоволокондық
коаксикальді коаксикальді сымкатегориялы
сым (10Base2) иілгіш қос
сым
Құны Жоғары емес Орташа Жоғары емес Жоғары
Сымның ұзындығы 185 м 500 м 100 м 2 км
Ақпарат 10 Мбитс 10 Мбитс 100 Мбитс 100 Мбитс-
жылдамдығы 1 Гбитс
Иілгіштігі Иілгіш Кішкене иілгіш Ең иілгіш Иілгіш емес
Монтаждың Орташа Орташа Жоғары Орташа
қарапайымдылығы

Кейбір кабельдердің түрлеріне қысқаша тоқталып кетейік
Иілгіш қос сым
Иілгіш қос сым түріндегі кабель екі түрде кездеседі: экрандалған
иілгіш қос сым және экрандалмаған иілгіш қос сым. Кабельдің екеуі де озара
байланған мыс сымдардан тұрады. Экрандалмаған иілгіш қос сым типті кабель
өзінің арзандығымен, жұмсақтығымен, орнатуға жеңілдігімен белгілі. Бұл
типті кабельдің жалғыз ғана кемшілігі электрлік және сымдардағы
кедергілерде төтеп бере алмауында. Иілгіш қос сым типті кабельдер 3, 4 және
5 категриялы болып келеді. Категория номері жоғарылаған сайын ол кабель
жоғарғы жылдамдықты қолдайды.

Жуан және жіңішке коаксикалды сымдар
Бұл типті сымдар теледидардың сымдарына ұқсас келеді. Олармен жұмыс
істеу қиындық туатын болғандықтан, кейінгі кезде иілгіш қос сым түріндегі
мен оптикалық талшықты кабельдері қолданылады.
Оптоволокондық
Оптоволокондық сымдар пакет түрүндегі деректерді 10, 100 немесе 1000
Мбитс жылдамдықпен өткізеді. Ол электр сымдарындағы кедергілерді қорғауды
және деректерді алыс қашықтыққа жіберуді жақсы қамтамасыз ететіндіктен,
көбінесе орталық магистральдік желілерде қолдынылады.
Қарастырып отырған әр түрлі кабельдерден бізге ең сәйкес кабель 5-ші
категориялы иілгіш қос сым келеді. Қазіргі кезде осы кабельді мекемелерінің
көбі пайдаланады. Осы кабельді жаңа технологияларға сай жоғары жылдамдығы
Fast Ethernet және TPFDDI типті желілерде (олар туралы кейін) қолданылады.
Анықтама бойынша иілгіш қос сым (7 сурет) – бір-бірімен біріктірілген,
оқшауланған екі сым. Нақ осы оқшау кабельде болатын бөгеттерден қорғайды.

7-сур. Иілгіш қос сымдар

2.3. Желінің технологиясын таңдау

Желілік технология – дегеніміз, ол стандартты протоколдар мен
программалы – ақпараттық құралдардың бір-бірімен сәйкестігі. Мысалы,
желілік адаптерлер, драйверлер, кабельдер мен разъемдар.
Қазіргі заманда көптеген желілердің технологиясы бар:
❖ Ethernet технологиясы қазіргі заманда желі құрылу
технологиясының ең тарағаны болып табылады. Ethernet желілік
адаптерлермен қамтылған компьютерлердің саны қазір 50 млн-нан
асады. Төмеңгі кестеде Ethernet-тің негізгі шектеулері мен
сипаттамалары көрсетілген.
Ethernet үшін жалпы шектеулер
2-кесте
Өткізу қабілеттігі 10 Мбитс
Желіде максималды жұмыс станциялары 1024
Абоненттер арасындағы максималды ұзындығы 2500 м (в 10Base-FB 2750м)

❖ Token Ring технологиясы IBM компаниясымен жасалынған және
Ethernet-ке технологиясына бәсекелестікке шықты. Ақпараттың
тасымалдау жылдамдығы 4 немесе 16 Мбитс. Token Ring ақпаратты
тасымалдау үшін экрандалмаған (UTP) немесе экрандалған (STP)
иілгіш қос сымдарын қолданады. Максималды ұзындығы 4000, ал
максмалды станциялардың саны - 260. Осы технологияда ақпаратты
берудің маркер әдісі қолданылады.
❖ FDDI технологиясы – ол ақпаратты коаксикальді сым арқылы
тасымалдау үшін қолданылған. Осы технология Token Ring
технологияғы ұқсас. Құрастырушылар Token Ring технологиясын әрі
қарай жаңартып, модернизацияға ұшыратты. FDDI технологиясы
бірнеше компанияның мекемелрін бір желіге қосу үшін қолданылады.
Ең негізгі артықшылығы – құны өте жоғары болып келеді.
❖ Fast Ethernet технологиясы – бүгінгі күннің технологиясы.
Ethernet технологиясы 20 жылдай пайдаланушыларды
қамтамасыздандырды. Бірақ бертін 90 жылдары ақпаратты өткізу
жылдамдығы өте баяу болып келді. Осыдан программистер Ethernet-
тің жаңа технологияларын ойлап шығарғысы келді. Кейін
программистер 2 топқа бөлініп, Ethernet-ті модернизацияға
ұшыратып, жаңа Fast Ethernet технологиясын ойлап шығарды. Ол
Ethernet-тің жаңа классикалық түрі болды.
FDDI, Token Ring және Ethernet технологияларының негізігі
салыстырулары
3-кесте
Сипатамалар Ethernet Fast Ethernet Token Ring FDDI
Ақпарат беру 10 100 4 немесе 16 100
жылдамдығы
Мбс
Топология Шинажұлдыз Шинажұлдыз Жұлдызсақина Екілік сақина
Кірудің әдісіCSMACD CSMACD Маркер Маркер
Ақпараттың Жуан және, 3,4,5-ші Экрандалған және 5-ші
алмасу жіңішке категориялы экрандалмаған категориялы
кабельдері коаксиал, иілшіш қос иілгіш қос сым, экрандалиаған
3-ші сымдар, оптоволоконды иілшіг қос
категориялы оптоволоконды сым,
иілгіш қос оптоволоконды
сым
Компьютерлерд1024 1024 260 500
ің максималды
саны
Желінің мах 2500 м 200 (272 4000 м 200 км-100 км
ұзындығы оптоволоконды сақинаға
кабель үшін) арналған

Барлық технологияларды қарап шығып, олардың сипаттамалары мен
материалдарын көріп шығып, Fast Ehernet технологиясын таңдаймыз. Көптеген
статистикалық мәліметтерге қарағанда, бүгінгі күні барлық локальді желілір
Fast Ehernet технологиясын таңдайды. Өйткені, Fast Ehernet технологиясы
баға бойынша және көптеген техникалық жағдайларына байланысты өте қолайлы
нұсқа болып табылады. Fast Ehernet техлогиясының құрастыратын желісі
Ehernet-ке өте ұқсас болып келеді, бірақта біз дәл Fast Ehernet
технологиясын таңдаймыз. Барлық құрастырып отырған жыбдықтарымыз 5-ші
категориялы иілгіш қос сыммен жалғасады, ал дәл сондай 5-ші категориялы
иілгіш қос кабелі Fast Ehernet технологиясына жарайды.

2.4. Компьютерлерді желіге қосу үшін арнайы құрылғылар

Желінің тәріптелген кабельдік конфигурациясына кіретін барлық ДК-лар
концентратор арқылы байланысады. Концентратор (hub) көп кірісті құрылғы,
жұмысы бірнеше ДК-лерді, яғни физикалық сегменттерді біріктіреді.
Желіні құру үшін концентраторлардан бастап орталық түйіннің қызметін
атқаратын күрделі құрылымдар және әр түрлі стандарттар қолданылады
(Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, FDDI). Стектік, өсіруші,
концентраторлар желіні біртіндей ұзартуға мүмкіндік береді. Олар бірінің
артына кабельдер арқылы қосылады да бір концентратор сияқты жұмыс істейді.
Концентраторлар кабельдерді қосқан кезде конфигурацияларды өзгерту,
бұзуларды табу, орталықтан басқару сияқты амалдарды орындауды жеңілдететін
орталық нүктенің рөлін атқарады.
Концентратордың ең үлкен кемшілігі – ақпаратты басқа пайдаланушыға
тасымалдағанда, бір пайдаланушыға емес, желідегі барлық падаланушыларға
жібереді. Сондықтан, осы мәселені шешу үшін, пайдаланушылар коммутаторды
пайдалана бастады. Ал коммутатор концентраторға қарағанда, тек қана бір
адресатқа ақпаратты тасымалдайды, ол үшін желіде барлық хостардың МАС-
адрестерін білу қажет.
Коммутатор – порттар арасындағы пекеттерді кіріктіруді қамтамасыз
ететін көппортты құрылым. Коммутатор өзіне қосылған әрбір құрылымға желінің
өткізу жолағын түгендей береді. Бұл өнімділікті арттыра отырып, сегментке
хабарласатын қолданушылардың саны есебінен желінің жауап беретін уақытын
азайтады. Егер олар жіберуші жылдамдығын автоматты түрде танитын
құрылғылармен қамтамасыз етілген болса, тиімді жылдамдыққа өздері
икемделеді де конфигурацияны қолдан өзгертудің қажеті болмайды.
Әрбір портта қабылданатын барлық пакеттерді жан-жаққа тарататын
концентраторлардан коммутаторлардың айырмашылығы олар пакеттерді тікелей
арнайы хостқа (адресатқа) ғана жібереді, себебі желіге қосылған әрбір
хосттың МАС-адресін (Media Access Control) біледі. Соның нәтижесінде трафик
азайып, желінің жалпы жіберу мүмкіндігі артады.
Қазірігі замаңғы коммутаторлор трафиктің үстемдігін тағайындау, желіні
басқару, көп адрес бойынша жіберу сияқты функцияларды атқарады.
Біздің желімізге он алты портты коммутатор болады. Біздің мекемеде 15
компьютер болғандықтан, бізге 2 коммутатор жетеді (2*16=32). Егер де фирма
тағы пайдаланушыларды қосқысы келсе, бір коммутаторда артық порттар қалып
қояды. Осы порт арқылы тағы да бір коммутатор қосып, басқа пайдаланушыларды
желіге қосуға болады.
Желілік адаптерді таңдау
Біздің компьютерлеріміз локальді желіде бір-бірін көру үшін бірнеше
сатылы әрекеттерді орындау керек. Біріншіден біздің компьютерлермізді бір
коммуникациялық аппаратпен қосу керек. Екіншіден, Біздің компьютерлерімізде
драйвер арқылы арнайы желілік программамен қамтамасыз ететін программаны
орнату керек. Біздің коммуникациялы аппарат атынан желілік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.