КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ МЕН ӨТІМДІЛІГІН ТАЛДАУ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ТАРАУ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ӨТІМДІЛІГІ МЕН

ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ

НЕГІЗІ . . . 6

Коммерциялық банктердің өтімділігі мен төлем қабілеттілігі

туралы түсінік . . . 6

1. 2 Коммерциялық банктің активтері мен пассивтерін басқару

. . . 12

2 ТАРАУ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ МЕН

ӨТІМДІЛІГІН ТАЛДАУ . . . 26

2. 1 Темірбанк “АҚ” сенімділігін басқару жолдары . . . 26

2. 2 Темірбанк “АҚ” өтімділік коэффицентің есебін жүргізу . . . 26

2. 3 Қазақстан Республикасының банктік жүйесіндегі төлім

қабілеттілігін қолдауға бағытталған функциялары . . . 31

3 ТАРАУ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ ӨТІМДІЛІГІ ЖӘНЕ

ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН БАСҚАРУДЫҢ ЖЕТІЛДІРУ

ЖОЛДАРЫ . . . 41

3. 1 Коммерциялық банктің өтімділігін басқару проблемалары және

оны шешу жолдары . . . 41

3. 2 Өтімділікті басқару механизмін жетілдіру . . . 44

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 50

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 53

ҚОСЫМША

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың маңыздылығы - Қазақстанда ауыспалы экономика жағдайында коммерциялық банктердің өтімділігі өте өткір мәселе екендігін айтуға болады және банк саласында ең маңызды орын алатын банк өтімділігі мен төлем қабілеттілігін басқаруға байланысты қалыптасатын мәселелерді зерттеуге арналған.

Қазақстан Республикасының банктік жүйесінің дамуын зерттей отырып 1995-жылдың қаңтар айынан бастап сенімділікті жоғарлату мақсатында банктік жүйені саны жағынан қысқарту басталды. Банктерді қысқарту Ұлттық банктің талаптарын қаталдандыру жолымен бәсекелестікті күшейтуге бағытталды. Ұлттық банктің негізгі мақсаты, банктердің жұмысының сапасын жоғарлатып әлемдік талаптарға сай банктер тобын құру болды.

Ұлттық банк мемлекеттік реттеуші ретінде, банк секторында болып жатқан өзгерістерге дұрыс бағыт көрсетуге бар күшін жұмсады. Кейбір процестер бұрынғыдай қарқынды жүрмеді мысалыға: банктердің бірігуі. Заңға сәйкес консервация режимі енгізіле бастады.

Ұлттық банктің пруденциялдық нормативтерімен басқа да нормаларын жүйелі түрде бұзғаны үшін, сол жылдың ақпан айында бірқатар банктерге, жекелеген банктік операциялар қызметін көрсетуге тиым салып, лицензияларын тоқтатты. Қара тізім қатарына АПБ “Казпочтабанк”‚ АБ “Сары-Арқа банк”‚ ЧБ “Жалғас”‚ АО “Игілік- банк”‚ АБ “Ақ-төбе”‚ АО “Алға-банк”‚ АБ “Цветметбанк” енді. Және де ұлттық банктің нұсқаулары мен нормативтерін бұзғаны үшін наурыз айында келесі акционерлік банктердің - “Алтындан банк ”‚ “Паритет”‚“Казтрансбанк”, ашылуға рұқсаты тоқтатылып, банктік операцияларын жүргізуге лицензиялары қайтарылып алынды.

Оның сыртында халықтың коммерциялық банктерге сенімсіздігін атап өткен жөн. Сондықтан бәсекелестік жағдайында тұтынушылар алдындағы міндеттемелерді қанағаттандыру, әрқашан зор мағыналы фактор болып табылды.

Коммерциялық банктердің ұзақ мерзімді несие беруде пәрменсіздігі кәсіпорындардың төлем қабілеттілігіне кері әсерін тигізіп өндірістің дамуын құлдыратты. Экономиканың құлдырауы жағдайында коммерциялық банктер өте жоғары тәуекелділікпен жұмыс істейді. Бұған банктердің, кем көлемдегі банкротқа ұшырауы дәлел болды:

Жаңа капиталға қатысушылардың сәтсіз ізденісі.

Нашар кредиттердің ұсынылуы.

Жоғары менеджмент қатарындағы сыбайластық.

Активтерді жоғалту тәуекелділігінің уақытын танып білмейтін, квалификациясы жоқ басқарма.

Банктік шығындардың өсу шегі.

Сұраныс үстіндегі мүмкіншіліктердің артуы.

Банктің тұтынушылар мен қаржылық нарықтағы ақпаратты сапасыз зерттеуі.

Қазақстан Республикасының жалпы әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайы, қаржылық тұрақсыздық пен банктердің банкроттығының өсуіне әкеліп соқты. Соңғы 1992-1993 жылғы жағдайларға қарап бүкіл әлемдік банктің мамандарының қорытындысының дұрыстығы дәлелденді. Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктер екі мәселеге тап болады: олар өтімділік және активтер портфелі.

Жоғарыда айтылғандай банктерді сандық жағынан шектеу арқылы, банктік жүйені дамыту тенденциясы, өтімділік пен төлем қабілеттілікті басқарудағы қажеттілік күн сайын өседі.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - банк өтімділігі мен төлем қабілеттілігін басқару жолдарын қарастыру болып табылады. Банк өтімділігі мен төлем қабілеттілігін басқару - ол банктің, яғни банк келешегінің жойылмауына басты себеп болып табылады деп ойлаймын.

Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді орындау қажет;

1. Коммерциялық банктердің өтімділігін басқаруды қарастыру теориясы.

2. Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің өтімділігінің балансын бағалауды жүргізу.

3. Банктердің сенімділігін және төлем қабілеттілігін бағалау.

4. Банктердің сенімділігін, төлем қабілеттілігін және өтімдігін арттыру саласындағы потенциялды айқындау.

Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында коммерциялық банктердің өтімділігі мен төлем қабілеттілігін басқару қарастырылған.

Дипломдық жұмыстың екінші тарауында коммерциялық банктің төлем қабілеттілігі мен банкті басқаруын Ұлттық Банктің басқаруы жолдары қарастырылған.

Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында коммерциялық банктің өтімділігі және төлем қабілеттілігін бағалау қарастырылған.

1 ТАРАУ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ӨТІМДІЛІГІ МЕН ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН БАСҚАРУ

1. 1 Коммерциялық банктердің өтімділігін басқару

“Өтімділік” (латын тілінде Liquidis -сұйық ағатын) сөзі нақты мағынасында сатудағы жеңілдік, материалдық құндылықтардың ақша қаражаттарға айналуы дегенді білдіреді.

Коммерциялық банктің өтімділігі деп, банктің өз контрагенттері алдындағы қаржылық және қарыздық, капиталының толықтылығын және жеткіліктігін анықтап, сәйкес мерзімді есепке ала отырып актив және пассив баптарында қорларды үйлесімді орналастыру.

Басқа сөзбен айтқанда коммерциялық банктің өтімділігі өзінің үш түрлі құрамдас бөлігімен, банктің меншікті капиталымен, тартылған және орналастырылған құралдарды құрамдас элементтермен басқару дегенді білдіреді.

Осыларды есепке ала отырып әлемдік банк теориясымен практикасында “қор” немесе “ағым” деген түсінік қалыптасқан. Сондықтан өтімділік “қор” ретінде коммерциялық банктің өз тұтынушылары алдындағы өз міндеттемелері мен дәрежелерін анықтап, активтер құрамын өзгерту арқылы қолданылмаған резервтерді өз пайдасына пайдалануы.

Өтімділік “ағым” ретінде, динамикалық тұрғыдан алып қарағанда кірістерді өсіру үшін, қосымша несие құралдарын тарту арқылы активтер мен пассивтерді пайдалы түрде қолдана отырып қалыптасқан жағымсыз жағдайдың алдын алу немесе оны болдырмауды білдіреді, яғни өз мүмкіндіктерін бағалау дегенді білдіреді [1. 148] .

Мұндай жағдайда әр коммерциялық банк өзінің өтімділіктерін берілген деңгейде қолдай отырып өз жағдайын зерттеп, қалыптасқан уақыт мерзімінде, өзінің экономикалық саясатын, жарғылық капиталын қалыптастыруда өз жақтастарын тарта отырып, активтік, несиелік операцияларын жүзеге асыруы тиіс.

Оның сыртында пайда табу мақсатында жоғары ставкалар мен инвестициялау немесе ссуда беру арқылы бұл құралдарды қажеттілігіне қарай жұмсап оны қажет ететіндер арасында делдал қызметін атқаруы қажет.

Операциялық іә-рекеттерді жүзеге асыру үшін нарықтағы болжамбаған сұраныс жағдайында банкке өтімді құралдар қажет, яғни оларға аз тәуекелділікпен немесе тәуекелсіз активтерді жедел түрде ақшаға айналдыру.

Сондықтан коммерциялық банктің өтімділігі - ол активтерді тез арада қолма- қол ақшаға айналдыру болып табылады.

Коммерциялық банк өтімді деп саналады, егер ол қарыздар мен қаржылық міндеттемелерді, уақтылы орындау үшін қолма қол құралдар мен өтімді активтері болса. Оның үстіне өтімділік қор кез келген алдын ала болжалмаған қаржылық қажеттіліктерді: қаржы құю мен несие берудегі пайдалы келісімдерді жүзеге асыру үшін; болжалмаған мерзімдік несиеге сұранысты қанағаттандыру үшін; күтпеген жағдайда салымдардың қайтарылуын тағы да сол сияқты жағдайлар үшін қажет.

Отандық экономикалық әдебиеттердің қалыптасқан халықаралық терминологиядан айырмашылығы мына 2 түсініктің шатастырылуына әкеліп соғады: баланстық өтімділігі мен соңғысының төлем қабілеттілігі, яғни несие институттарының төлем қабілеттілігінің өтімділігін қолдау әдісі мен жолын қарастыруға әкеліп соғады.

Егер біріншісі банктің өз жұмысы болса, яғни өзінің өтімділігін қолдау үшін әртүрлі тәсілдерді өз бетінше таңдаса, ал екіншісі әдеттегідей орталық банк негізінде мемлекетке қарайды.

Егер банк тез арада ақша қаражаттарды арқылы пассив міндеттемелерін орындай білсе, яғни құралдарды тарта білсе ол банк өтімді деп саналады. Банк өзінің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін өтімді резерві болуы керек, яғни болжалмаған жағдайларға дайын болуы үшін- олар тұтынушының қаржылық жағдайы немесе серіктес банктің қажеттіліктері.

Баланстық өтімділігі.

Егер банк өзінің құралдарын актив жағымен тез жүзеге асырса және пассивтің жедел міндеттерні орындаса банк өтімді деп саналады. Банктің активтерді тез арада ақшаға айналдыруы көптеген мәселелерді шешуге көмектеседі. Олардың негізгісі. Құралдарды тарту уақыты оларды тарату уақытымен сәйкес келсе. Басқаша айтқанда мерзімі жағынан пассив қандай болса активте сондай болуы қажет; сол кезед сумма мен мерзімнің арасындағы баланс қалыптасып банк өзміндеттерін орындайды [2. 156] .

Банктің өтімділігінің балансына активтің қүрамы әсер етеді: жоғары сапалы құралдарын көптігіне сай банктің де өтімділігі жоғары болады. Банктің активтерін өтімділігіне сай 3 топқа бөлуге болады:

1. жедел дайындықта тұрған өтімді құралдар немесе бірінші класстағы ликвидті құралдар. Олардың қатарында -касса, корсчеттағы құралдар, бірінші классты векселдер және мемлекеттік бағалы қағаздар.

2. банктің ақша қаражатқа айналатын өтімдік құралдары. Мәселен несиелер мен банктің пайдасына шешілетін басқа да төлемдер. Олар 30 күнге дейінгі мерзімде орындалатындар, шартты түрде сатылатын ьағалы қағаздар және басқа да құндылықтар (материалдық емес активтерді қосқанда) .

3. Өтімділігі төмен активтер- олар банктің негізгі қорына жататын ғимараттар мен құрылыстар, мерзімі өткен несиелер және сенімсіз қарыздар.

Әлемдік тәжірибеде ең өтімді активтер қатарына кассадағы қолма қол ақша ғана емес орталық банктің ағымдық шотындағы ақша құралдары да жатады. Нарықтық экономикалық елдерде өтімді баптар деп саналатындар - біріншісі класстық қысқа мерзімді коммерциялық векселдер және мемлекетпен кепілдендірілген бағалы қағаздар. Аз өтімді деп саналатындар ұзақ уақыттық бағалы қағаздарға салынған банктік инвестициялар. өйткені оларды қысқа мерзімде сату әрқашан мүмкін бола бермейді. өтімділігі қиын активтер қатарына ұзақ уақыттың ссудалар мен жылжымайтын мүлікке алымдар жатады.

Оның үстіне банктің өтімділігі жекелеген активтік операциялардың тәуекелділік деңгейіне де байланысты, яғни жоғары тәуекелділікті активтердің үлес салмағы басым болған сайын банктің өтімділігі де төмен болады. әлемдік тәжірибедегі қалыптасқан ережелерге сәйкес ең сенімді активтер деп ақша қаражаттарды айтады. Ал жоғары тәуекелділікті активтерге ұзақ мерзімді салымдар жатады. Қарызданушылардың төлем қабілеттілігінің деңгейі ссудалардың қайтарымдылығына айтарлықтай әсер етеді [3. 143] .

Банктің портфелінде жоғары тәуекелділікті несиелер неғұрлым көп болса банктің өтімділігі соғұрлым төмен. Өтімділік пассивтің балансының құрлымына байланысты. Егер талап етуге дейінгі салымдарды салымшылар кез келген уақытта талап етуі мүмкін болса ол жедел салымдарды банк ұзақ уақыт өзі қадағалай алады. Сондықтан басқа да теңелген жағдайларда салымдардың жоғарлатылған үлес салмағы талап етуге дейінгі келесі төмендетілген жедел салымдар үлесі банктің өтімділігін төмендетеді. басқа несиелік мекемелерден алынған қарыздар мен депозиттердің сенімділігі банктің өтімділік деңгейіне әсер етеді.

Банктің балансының өтімділігін арнайы көрсеткіштермен бағалайды олар активтердің құралымы мен пассив пен активтің қатынасын көрсетеді. әлемдік банктік тәжірибеде көбіне бұл жағдайларда өтімділік коэффициенті қолданылады. Соңғысы пассивтің баптары мен активтіңбалансының сәйкестігін немесе керісінше активтің баптары мен пассивтің балансының қатынастарын көрсетеді. Өтімділік көрсеткіші әр елде әр түрлі атауларға ие, оларды есептеудің методикасы да әртүрлі, дәстүрлері банктің мамандығы мен ауқымына байланысты және де банктің несие мен басқа да операцияларды жүргізудегі саясатына байланысты. әдетте өтімділікті бағалау үшін қысқа мерзімді және орта мерзімді өтімділік коэффициентіқолданады; олар қысқа мерзімді өтімді активтердің орта мерзімді өтімді активтерге қатынасын және соған сәйкес пассивтің мерзіміне есептеледі. Бір қатар елдерде банктер өтімділік коэффициентін анықталған деңгейден түсірмеуі қажет.

Өтімділік нормалары кейбір елдерде банктік және валюталық қадағалау мекемелерімен, ал басқа бір елдерде - банк туралы заңдармен тағайындалады; Олардың мөлшері нақты жергілікті жағдайлардың жинақтау тәжірибесін есепке ала отырыпанықталады. Біздің елде коммерциялық банктердің өтімділігін қадағалау мақсатында 1989 жылы алпыс жылдық үзілістен кейін өтімділік нормалары енгізілген болатын. Банктің өтімділік деңгейін бағалау банктің нақты өтімділік коэффициентін бекітілген нормалар мен салыстыру жолымен жасалады. өтімділікті талап етілген деңгейде ұстап тұру үшін банк саласындағы пассивті және активті операцияларға жүргізілетін саясат арқылы нарықтық нақты жағдайларын, тұтынушылардың спецификасын, атқарылатын операциялардың ерекшеліктерімен банк қызметтерімен жаңа нарыққа шығу мүмкіншіліктерін есепке ала отырып іске асырылады [4. 197] .

Коммерциялық банктердің өтімді құралдарға деген қажеттілігі.

Әлемдік тәжірибеде банк ісін жеткілікті түрде өтімді құралдармен толық жабдықтайтын формула ойлап табылмаған. Банк басшылығы өтімділік туралы мәселелерге үлкен мән береді. Алайда әлі күнге дейін бүкіл әлемдік деңгейде банктердің өтімділігін анықтады қолданылатын формула жоқ.

Жекелеген банктің өтімділікке қажетті суммасы несиелік салымдармен қажеттіліктің ауытқуына тәуелді.

өз кезегінде бұл ауытқу осы немесе басқа мемлекеттік экономикасының әрқашанда болып тұратын өзгерістеріне тәуелді: жүйелі-бағытталған, кездейсоқ, мезгілдік, циклдық, ұзақ уақыттың және т. б.

Қазақстан Республикасының экономикасында бүгінде болып жатқан нарықтық қатынастарға ауысудағы халық шаруашылығының, оның ішінде банктік қаржылық және ақша-несиелік саясаты мысалы бола алады.

Кездейсоқ өзгерістерді және олардың көлемін алдын ала болжап айту қиын, өйткені олар ешқандай қалыптасқан схемаға бағынбайды, бірақ та олар несиеге деген сұраныс пен салымдар деңгейіне сөзсіз әсер етеді. Кездейсоқ жағдайларға көтелістер, жер сілкінісі, су басу, соғыс қарсаңында үрей және ыңғайсыз экономикалық саяси іс -әрекеттерді жатқызуға болады [5. 136] .

Мезгілдік өзгерістер мезгіл ауысуымен жыл сайын қайталана отырып кездейсоқ тақырыптардан ерекшеленеді. Уақыт оза мезгілге тән жағдайлар аздап өзгеруі мүмкін. Ауылдық жерлерде орналасқан банктерде күзде науқас жинаудан кейін салымдарға үлкен сұраныс туады, ал көктемде несиеге деген сұраныс өседі. Құрылыс жұмыстарына бағытталған несиелер қыс айларынан қарағанда жазда көбірек сұранысқа ие болады. Мезгілділікті білдіретін фактор шартты түрде ауа райы, бірақ та әдетғұрып дәстүрлерде әсер етеді. Мысалыға, желтоқсан айында рождество қарсаңында бөлшек сауда мөлшері өсуі мүмкін.

Циклдік өзгерістерді мезгілдік өзгерістерден қарағанда болжау қиынырақ. Іскерлік талпыныстың құлдырауы кезінде несие мен салымдарға деген сұраныс азаяды.

Алайда Қазақстан Республикасындағы банк системасына деген негізгі әсер ету ұлттық банктің қаржы несие саясатын жүргізуіне тәуелді.

Ұзақ мерзімді өзгерістер немесе тенденциялар жекелеген экономикалық циклдарға қарағанда ұзақ уақыт әсер етеді. Олар бірнеше циклдарды қамти отырып ұзақ мерзімді немесе қысқа мерзімді факторлардың нәтижесі болуы мүмкін. Олар тұтынушыға қозғалыс, сақтаулар, инвестициялық процестер, өндірістің техникалық деңгейін қамтуы мүмкін.

Банктік салымдардың деңгейіне көптеген экономикалық факторлар әсер ететіндегі айқын. Олар өтімділікті жоспарлау аса қажет екендігін көрсетеді. Берілген бизнестік уақытқа сәйкес банк осы немесе басқа мерзімдіге күтілетін салымдардың өзгерісінің деңгейін өтімділік ресурстарына деген есептен көруге болады. Өтімділік динамикасына немесе қорлардың жетіспеушілігіне 3 фактор әсер етеді. Олар:

- салымдардың көбеюі немесе азаюы саладарынан құралдардың пайда болуы немесе жоғалуы;

- несиелердің немесе инвестициялардың өсуі мен қысқаруы нәтижесінде сол жағдайлар қайталанылады;

- міндетті резервтерінің өсуі мен азаюы салымдардың өсуі мен азаюынан;

Шартты банктің өтімді ресурстарға деген қажеттілігінің көрсеткіштері №1 кестеде көрсетілген.

Өтімді ресурстарға деген қажеттілік кез келген уақытқа есептелінуі мүмкін. Кестеге сәйкес қосымша қорлардың түсімі жылдыңбірінші мезгілінде күтіледі, алайда қалған уақытта банкке өтімді ресурстардың қажеттілігін қанағаттандыру үшінқұралдарды тартуға көп күш жұмсауына тура келеді. Бұл қажеттіліктер салымдарды алумен емес, несиеге сұраныс көлемін ұлғайтуға байланысты. жыл соңында резервтерді міндетті түрде көбейту үшін, және осы қорларды жыл басында конпенсация түрінде босату үшін талап етілетіндігін атап өткен жөн [6. 156] .

Егер салымдардың соммасын өзгерту және ссудалар мен инвестициялардың өзгерісін дәл болжау мүмкін болса онда өтімді құралдардың қажеттілігін анықтау жеңілдеген болар еді. Қойылған талаптардың күрделілігіне қарамастан банктер несиелер мен салымдардың көлемін болжауға тырысуы керек.

Үлкен банктер болжауды 2 негізгі жолмен болжайды.

Олардың бірі әр алдынғы қатарлы тұтынушының несиеге сұарныс деңгейі мен салымға сұраныс деңгейін зерттейді. Бұл тәсілді әдетте несие қабілеттілігін бағалайтын бөлімнің қызметкері қолданады: әр қайсысы өз тобының шот болжамын айтады. Бұл болжамдардың координациясын болжау, жоспарлауға жауап беретін экономикалық бөлім, қадағалаушы бөлім, қазына бөлімі және арнайы жұмысшылар тобы жауапты. Келесі тәсіл салымдар мен ссудалардың көлемін есептеу- мемлекеттің инвестициялық қорларды қолдану және төлем көздерін болжау. Экономиканың мемлекеттік және жеке секторларын экономикалық болжау тәсілін қолдану арқылы сұранысын бағалау. Жеке сектордың қажеттілігін бағалау, құралдардың түсуін салыстырумен бағаланады. Бұл жағдайда құралдардың қажеттілігімен олардың түсуін банк несиесіне деген жалпы қажеттілік деп анықтауға болады. Сондықтан бәсекелес банк несие нарығындағы өз үлесін анықтай алады. Бұл тәсіл негізінен ірі банктерде қолданылады, өйткені ұсақ банктер әдетте квалифициаланған жұмысшыларды соншалықты күрделі есептерді орындауға тарта алмайды.

Ссудалар мен салымдардың деңгейін болжай отырып бұл банктер негізінен өзінің өткен тәжірибесіне сүйенеді. салымдар мен несиелер деңгейі көбіне орта айлық көрсеткіштерді немесе экономикалық циклдың мерзіміндегі графиктерімен таблицияларының ауытқуын көрсете алады.

Бірақ ірі банк болсын не ұсақ банк болсын өтімді құралдарға деген сұранысты болжау кезінде жергілікті және жалпы ұлттық сипаттарды есепке алған жөн. Бірінші кезекте салымдардың деңгейі мен тұрақтылығын, көзін және түрін назарда ұстаған жөн. Сақтаудағы салымдар жедел салымдарға қарағанда тұрақты, ал жедел салымдар талап етуге дейінгі салымдарға қарағанда тұрақтылығы жоғары деп саналады. Бұл жекелеген шоттар жағынан әділ, бірақ әрқашан банктік тұтасм салымдары жөнінде айтқанда дұрыс бола бермейді. Көптеген талап етуге дейінгі ұсақ және орта шоттардың салымдары тұрақтылау. Ал бірнеше салымдары бар үлкен фирмалардың салымдары тұрақты бола бермейді. өйткені шоттардағы ауытқулары бар салымдардың үлесі өте аз. Салымдар мен несиелердің мерзімдік ауытқуының себебі негізінен банк операциясының жеткілікті дәрежеде болады. Тауарлардың туыстас түрлерін өндіретін өндірістерге тәуелді аудандар аз емес.

Қазақстан Республикасының аумағындағы банктердің көбі ұсақ кәсіпорындар қатарына жатса да олардың жұмысына қызмет ету аясынан тыс жерде болып жатқан факторлар әсер етеді. Мысалы қаржы несие және салық саясаттары ең алдымен ірі қаржы орталықтарының нарығында сезілсе көп кешікпей барлық банктерге әсер ете бастайды. Ірі болсын, кіші болсын ешбір банк қаржы, несие саясатының әсерінен қашып құтыла алмайды [7. 184] .

Осыған сай әр банк жалпы әлемдік тенденциялардан - банктік система және жекелеген банк жаңа несиелерді ұсынуға қажетті құралдардың тапшылығына тап болған кезде хабардар болуы қажет. Әдетте несиеге деген сұраныс салымдар көлемінен азайа бастаған кезде өтімділік мәселесі шиеленісуі мүмкін. Пайыздық көрсеткіштер ерекше жоғары деңгейлерге көтерілуі мүмкін. Егер банктің қажетті деңгейде өтімділігі болса несиеге деген сұранысты қанағаттандыру үшін жоғары ссудалық пайызды көтере отырып өз пайдасында жоғарлатуы мүмкін. Егер өтімді құралдар аз болса жоғары түсімдерге жауап беретін несиелерден бас тартып немесе өтімділігі аз бағалы қағаздарды өзіне шығын келтіре отырып сатып өз тұтынушыларының несиеге деген сұранысын қанағаттандыруы мүмкін.

Банктің өтімділігіне экономикалық және көптеген басқа факторлар әсер етеді. Осыған байланысты басқару мен болжаудағы есептеулер мәселесі коммерциялық банктердің жұмысындағы негізгі бағыт бола алады.

Осы факторлардың негізінде банктік өтімділіктің теориясымен практикасы тарихи жолмен дами отырып комерциялық банктің күнделікті жұмысындағы саясаты мен бағытын қалыптастырды.

1. 2 Коммерциялық банктің өтімділігін басқару теориясы

Коммерциялық банктің өтімділігін басқару теориясы банкті ұйымдастыру мен қатар пайда болды. Қазіргі таңда негізгі теорияны бөліп қалыптастырады: коммерциялық ссудалар, күтілетін кірістің орын ауыстыруын - олар активтер меен пассивтерді басқару теориясымен байланысты. Практикада барлық теориялар әртүрлі деңгейде қолданылады. Бірақ әр банк олардың әр-қайсысына ерекше мән береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.