Меншікке қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы және түрлері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе . . . 3

І Тарау. Меншікке қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы және түрлері . . . 5

1. 1. Иелікке алу ұғымы және оның белгілері. Бөтеннің мүлкін иемдену түрлері . . . 5

1. 2. Ұрлық (ҚР ҚК 175 бап) . . . 20

1. 3. Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап ету (ҚР ҚК 176 бап) . . . 36

І1 Тарау. Талан-тараждың нысандары . . . 40

2. 1. Алаяқтық (ҚР ҚК 177 бап) . . . 40

2. 2. Тонау (ҚР ҚК 178 бап) . . . 43

2. 3. Қарақшылық (ҚР ҚК 179 бап) . . . 49

2. 4. Ерекше құнды заттарды ұрлау (ҚР ҚК 180 бап) . . . 60

Қорытынды . . . 65

Қосымша . . . 68

Нормативті актілер және әдебиеттер . . . 83

КІРІСПЕ

Қазақстан Егеменді мен аумақтық тұтастығы, сондай-ақ елдің қауіпсіздігін сақтай отырып, Қазақстанның Үкіметі ұлттық қауіпсіздіктің экономикалық, әскери, қоғамдық тәртіпті нығайту жөніндегі көптеген шаралар жасалуда. Қазіргі кезде Орталық Азияда терроршылдықтың, діни экстремизімнің және есірткінің заңсыз айналымның таралуына қарсы әрекет ету мақсатында халақаралық қоғамдастықтықпен өзара іс қимылға басты назар аударады. Қоғамдық -саяси тұрақтылықты сақтау, ұлтаралық келісіммен әлеуметтік әріптестікті нығайту, халықтың әл- ауқатының өсуіне жәрдемдесу, азаматтардың жеке басының қауіпсіздігін, олардың құқықтарымен бостандығын қамтамасыз ету құқықтық реформаны одан әрі жүзеге асырды.

Меншік құқығы адам құқығы және бостандығы жүйесінде ерекше орынға ие болады, өйткені ол жеке адам игілігінің көрсеткіші болып табылады. Тап осы құқық экономикалық қатынастардың реттеушісі болып табылады және бұл мәнде ол көп функцияналды.

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес жеке меншіктің басқа да түрлері белгілене алады, және де мемлекет меншік қатынастарының тұрақтылығына ғана кепілдік беріп қоймай, сонымен қатар олардың дамуына да шарттар жасайды және меншіктің барлық түрлерінің тең қорғалу принциптерін жариялайды.

Қылмыстық қол сұғушылықтан меншікті қорғау Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің мақсаттарының бірі болып табылады.

Меншікке қарсы қылмыстарды кейде мүліктік қылмыстар деп атайды. Дәл осылай олар 1922 -1926 жылдардағы ҚК тақырыптарының сәйкес тарауларында аталған, меншікке қарсы қылмыстардың көбі өз затыммен мүлік болатындықтан, осы екі ұғым бір-біріне ұқсас келеді. Қаз ССР-нің 1959- жылғы ҚК-інің ең маңызды айырмашылық ерекшелігі - ұзақ уақыт бойы социалистік (мемлекеттік, қоғамдық) мүлікке және азаматтардың жеке мүлігіне қол сұғушылықты айыруы болды. Осындай көзқарас кездейсоқ болған жоқ, өйткені оның негізінде социалистік меншікті жоғары дәрежеде қорғау қажеттілігін қамтамасыз ету идеясы жатты.

Қазақстан Республикасының 1997 жылғы Қылмыстық Кодексінде ұрлықтың жалпы ұғымы бекітілген. Осындай ұғым Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 11 шілдедегі «Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену жөніндегі істер бойынша сот тәжірибесі туралы» Нормативтік Қаулысында берілген.

Осының барлығы дипломдық жұмыстың өзектілігін айқындай түседі. Сондықтан жұмыстың мақсаты талан- тараждың нысандарымен белгілеріне тоқталып, нақты және жан- жақты сипаттау болып табылады.

Дипломдық жұмыстың құрылымына келетін болсақ, жұмыс кіріспе бөлімнен, екі тараудан және қорытынды бөлімнен тұрады. Кіріспе бөлімде жұмыстың өзектілігі, мақсаттары мен міндеттері айқындалған. Жұмыстың бірінші тарауы «Меншікке қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы және түрлері» деп аталып, ол «Иелікке алу ұғымы және оның белгілері, бөтеннің мүлкін иемдену түрлері, ұрлық, сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап ету» деп аталатын тараушылардан тұрады. Екінші тарау «Талан-тараждың нысандары» деген атауға ие және онда алаяқтық, тонау, қарақшылық, ерекше құнды заттарды ұрлау диспозоциялары қарастырылған. Қорытынды бөлімде осы жұмыстың нәтижесінде айқындалған тұжырымдар мен түйіндер жайында айтылады.

І ТАРАУ. МЕНШІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ

1. 1. ИЕЛІККЕ АЛУ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ БЕЛГІЛЕРІ. БӨТЕННІҢ МҮЛКІН ИЕМДЕНУ

Бөтен мүлікті ұрлаудың маңыздылығын анықтау үшін, осы қылмыстың объектісін дұрыс құру маңызды мағынаға ие болады. Осы сұрақтың шешімі қылмыстық құқық теориясында нақты зерттелген қылмыс объектісі туралы жалпы жағдайларға негізделуі тиіс.

Қол сұғушылық объектісін дұрыс анықтау, осы қылмыс тобының маңыздылығын ашуға, соңғылардың қоғамға қауіп-қатер көрсету белгілерін және ең маңыздысы, қылмыстардың дұрыс дәрежеленуінінің алғышарттарын туғызуға мүмкіндік береді.

Меншікке қарсы қылмыстардың тектік объектісі ( жеке дара ) болып меншіктік қатынастар танылады, яғни жеке және ұжымдық тұтынуға немесе өндірістік қызметтерді жүзеге асыруға арналған материалдық игіліктерді бөлу сферасындағы қоғамдық қатынастар жатады.

Жоғарыда айтылғандарды талдап қорыта, меншікке қарсы қылмыстардың тектік объектілері меншік болатынын белгілеп қоюға болады. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес меншік құқығы, ол заң шығаратын актілермен танылатын және қорғалатын субъектінің өзіне тиесілі мүлікті өз қалауынша иелену, пайдалану болып табылады. Меншік иесіне өз мүлігімен иелену, пайдалану және оған билік ету құқықтары жатады. Дәл осы құқықтар меншікке қарсы қылмыстар тарауында жазылған қылмыстық-құқықтық қорғаудың құқық нормаларының тікелей объектісі ретінде меншік қатынастарының мәнін құрастырады.

Иелену құқығы мүлікке нақты ие болу мүмкіншілігінің заңмен қамтамасыздалуын көрсетеді.

Пайдалану құқығы мүліктің пайдалы табиғи қасиеттерін алып, сонымен қатар одан пайда табу мүмкіншілігін заң бойынша қамтамасыз етілуі. Пайда табыс, жетілдіру, төлдету және тағы басқа түрлерде бола алады.

Билік ету құқығы мүліктің заңгерлік тағдырын анықтау мүмкіншілігін заң бойынша қамтамасыз етілуі. 1

Меншік иесі өзіне тиесілі мүлікке қатысты өз қалауы бойынша кез келген әрекеттер жасауға, соның ішінде бұл мүлікті басқа адамдардың меншігіне беріп, иелігінен шығаруға, өзі меншік иесі болып қала отырып, оларға мүлікті иелену, пайдалану және оған билік ету жөніндегі өз өкілеттігін тапсыруға, мүлікті кепілге беруге және оған басқа да әдістермен ауыртпалық түсіруге, оларға өзгеше түрде билік етуге құқылы2. Меншікке қарсы әрбір ұрлық және басқа да түрлі қылмыстар қоғамға қауіп-қатер төндіреді, өйткені олар көрсетілген қатнастарды бұзады.

Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады. ҚК Ерекше бөлімі баптарының « Меншікке қарсы қылмыстар » тарауында бекітілген диспозицияның мазмұны бойынша қарастырылып отырған қылмыстардың тікелей объектісі бөтен адамның мүлігі болады деп қортындылауға мүмкіншілік береді.

Кейбір қылмыстарда ( ұрлықтарда, тонауларда, алаяқтықтарда және т. б. ) тікелей объектілер текті объектілермен сәйкес келеді.

Қазақстан Республикасының Конституциясы кез келген меншік түрлерінің бірдей қорғалатындығы туралы жариялады.

Меншікке қарсы қылмыстар объективтік жағынан зан шығарушымен материалдық қылмыс құрамы арқасында қалыптасқан. Сондықтан олардың объективтік жағы үш міндетті белгілерден тұрады: іс-әрекеттер, зардаптар және әрекет пен зардаптар арасындағы себептік-зардаптық байланыс.

Тек қарақшылық пен қорқытып алушылық формалдық қылмыс болып келеді, олардың материалдық қылмыстардан айырмашылығы міндетті белгі ретінде қылмыстық іс-әрекеттен ғана құрылуы болып табылады. Демек, осы қылмыстардың зардаптары қылмыс құрамының шегінен тыс орналасқан. Қылмыстық зардаптарға әрқашан материалдық сипаттама тән болады және олар мүліктік зиян келтіруде көрінеді.

Меншікке қарсы бөлек қылмыстардың құрамының объективтік жағының міндетті элементі болып қылмысты іске асыру тәсілі танылады ( зорлық көрсету немесе зорлық көрсетусіз, жасырын немесе ашық ) .

Меншікке қарсы қылмыстың субъектісі болып - есі дұрыс, заңмен белгіленген жасқа жеткен адам табылады, яғни жалпы қылмыстардың субъектісі бірдей болып табылады. Бір қылмыста - иелікке алу және ысырап етуде - қылмыс құрамының міндетті элементі арнайы субъект болады. 3

Бөлек қылмыстарда арнайы субъект сарапталған құрамның белгісі ретінде танылады, мысалы, тұлғаның өз қызмет бабын қолдануымен жасалған алаяқтықта (ҚР ҚК-інің 177-бабының 2-т. «в» тармақшасы ), алдау немесе сенімге қиянат жасау жолымен мүлікке зиян келтіру (ҚР ҚК-інің 182-бабының 2-т. «в» тармақшасы ), жерге заттай құқықтарды бұзу (ҚР ҚК-інің 186-бабының 3-т. ) .

Қылмыстық жауаптылықтың басталу көз қарасы бойынша жас ерекшелігіне байланысты меншікке қарсы барлық қылмыстарды екі топқа бөлуге болады .

16-жастан бастап мына қылмыстар үшін қылмыстық жауапқа тартылады: бөтен мүлікті иелікке алу немесе сеніп тапсырылған бөтен мүлікті ысырап ету ( ҚР ҚК-інің 176-бабы ), алаяқтық ( ҚР ҚК-інің 177-бабы ), алдау немесе сенімге қиянат жасау жолымен мүлікке зиян келтіру ( ҚР ҚК-інің 182-бабы ), көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті сатып алу немесе сату ( ҚР ҚК-інің 183-бабы ), интеллектуальдық меншік құқықтарын бұзу ( ҚР ҚК-інің 184-бабы ), жерге заттай құқықтарды бұзу ( ҚР ҚК-інің 186-бабы ), бөтен адамның мүлкін абайсызда жою немесе бүлдіру (ҚР ҚК-інің 188-бабы ), автомобильді немесе өзге де көлік құралдарын ұрлау мақсатынсыз заңсыз иелену (ҚР ҚК-інің 185-бабы, 1-тармағы ), бөтен адамның мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру (ҚР ҚК-інің 187-бабы, 1-тармағы ) .

14- жастан бастап қылмыстық жауаптылыққа мына қылмыстар үшін тартылады: ұрлық ( ҚР ҚК-інің 175-бабы ), тонау ( ҚР ҚК-інің 178-бабы ), қарақшылық ( ҚР ҚК-інің 179-бабы ), қорқытып алушылық ( ҚР ҚК-інің 181-бабы ), ауырлататын мән-жайлар кезінде автомобильді немесе өзге де көлік құралдарын ұрлау мақсатынсыз заңсыз иелену ( ҚР ҚК-інің 185-бабы, 2-4 тармақтары), ауырлататын мән-жайлар кезінде мүлікті қасақана жойғаны немесе бүлдіргені үшін ( ҚР ҚК-інің 187-бабы, 2-3 тармақтары) .

Субъективті жағынан меншікке қарсы қылмыстар негізінен кінәлінің тікелей қасақаналық ниеті арқылы жүзеге асырылады, тек бөтен адамның мүлкін абайсызда жою немесе бүлдіруде - кінәнің абайсыздық нысаны арқылы істеледі ( ҚР ҚК-інің 188-бабы ) .

Меншікке қарсы қылмыстарды келесі түрлерге бөлуге болады: пайдакүнемдік және пайдакүнемдік емес қылмыстар. Пайдакүнемдік қылмыстардың субъективті жағының міндетті белгісі пайдакүнемдік мақсаты немесе пайдакүнемдік себебі болып табылады. Объективті жағынан пайдакүнемдік қылмыстарды келесі қылмыстар бөлімшелеріне бөлуге болады, яғни мүлікті иелікке алумен байланысты ұрлық деп аталатын, ұрлықпен байланысты емес қылмыстар.

Иелікке алу қылмыстарына келесілер жатады: ұрлық ( ҚР ҚК-інің 175-бабы ), иелікке алу немесе ысырап ету ( ҚР ҚК-інің 176-бабы ), алаяқтық ( ҚР ҚК-інің 177-бабы ), тонау ( ҚР ҚК-інің 178-бабы ), қарақшылық ( ҚР ҚК-інің 179-бабы ) және ерекше құнды заттарды ұрлау ( ҚР ҚК-інің 180-бабы ) .

Ұрлықпен байланысты емес пайдакүнемдік қылмыстарға қорқытып алу ( ҚР ҚК-інің 181-бабы ), алдау немесе сенімге қиянат жасау жолымен мүлікке зиян келтіру ( ҚР ҚК-інің 182-бабы ), көрінеу қылмыстық жолмен тадылған мүлікті сатып алу немесе сату ( ҚР ҚК-інің 183-бабы ), интеллектуалдық меншік құқықтарын бұзу ( ҚР ҚК-інің 184-бабы ), автомобильді немесе өзге де көлік құралдарын ұрлау мақсатынсыз заңсыз иелену ( ҚР ҚК-інің 185-бабы ), жерге заттай құқықтарды бұзу ( ҚР ҚК-інің 186-бабы ) жатады.

Пайдакүнемдік емес қылмыстарға жататындар: бөтен адамның мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру ( ҚР ҚК-інің 187-бабы ) және бөтен адамның мүлкін абайсызда жою немесе бүлдіру ( ҚР ҚК-інің 188-бабы ) .

Қазақстан Республикасында меншік жеке меншік, мемлекеттік меншік, сонымен қатар қоғамдық ұйымдардың меншігі болып бөлінеді. Қазақстанда сонымен қатар шетел мемлекеттерінің, халықаралық ұйымдардың, шетелдің заңгерлік тұлғаларының және азаматтарының, азаматтығы жоқ тұлғалардың меншігі бар бола алады.

Әлеуметтік құндылықтардың жүйесінде меншік құқығы жеке тұлғаның әлеуметтік игіліктерінің маңыздысы ретінде бағаланады. Демек, осы игілікке қол сұғушылық деп ендеше кең мәнде жеке адамға озбырлық жасау саналады. 4

Меншікке қарсы қылмыстардың арасында ең көп таралған және қоғамға жоғарғы қауіп-қатер келтіретін қылмыс иелікке алу болып табылады.

Қылмыстық заң шығару ұрлықтың іске асыру тәсіліне байланысты жауапкершілікті ҚК баптарында ұрлықтың келесі түрлерін белгілеп, нормативті бекітіп, айқын дифференциялайды:

1. ұрлық;

2. иелену;

3. ысырап ету;

4. алаяқтық;

5. тонау;

6. қарақшылық.

Қылмыстық құқық ғылымында ұрлық ұғымының зерттелуі және оның негізгі элементтерінің сипаттамасы ұрлықтың барлық түрлеріне тән белгілерін айқындауға және жекелеуге, ұрлықтың нақты түрлерінің талдауын жеңілдетуге, меншікке қарсы басқа қылмыстардан оларды шектетуге, басқа объектілерге қол сұғушылықтан, сонымен қатар қылмыстық тәртіпте жазаланбайтын әрекеттерге қол сұғушылықтан көмектесетіні танылған болатын. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық Кодексінде иелікке алу ұғымы өзінің заң шығарушылық бекітуін алды .

ҚР ҚК-інің 175-бабының ескертуінде былай деп айтылады: « Осы Кодекстің баптарында ұрлық деп пайдакүнемдік мақсатта бөтен мүлікті осы мүліктің меншік иесіне немесе өзге иеленушісіне залал келтіре отырып, айыптының немесе басқа адамдардың пайдасына заңсыз, қайтарымсыз алып қою және (немесе) айналдыру танылады».

Осы ұрлық ұғымының анықтамасынан біз көріп тұрғандай, заң шығарушы ғалым-заңгерлермен ұсынылған заңның рухына және заң әрібіне жауап беретін жинақ ұғымдардың санынан « алып қою» терминін мойындайды.

Ұрлықтың осыған ұқсас анықтамасы тек кей бір ауытқушылықпен Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003-жылғы 11-шілдедегі «Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену жөніндегі істер бойынша сот тәжірибесі туралы» нормативтік қаулысында айтылады: « Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену деп пайдакүнемдік мақсатта бөтен мүлікті осы мүліктің меншік иесіне немесе өзге иеленушісіне залал келтіре отырып айыптының немесе басқа адамдардың пайдасына заңсыз қайтарымсыз алып қою және (немесе) айналдыру танылады ».

Заң шығару анықтамасынан оның объективті жағын сипаттайтын ұрлықтың келесі белгілерін ерекшелеуге болады:

1) мүлікті алып қою;

2) мүлікті заңсыз алу;

3) мүлікті өтеусіз алу ;

4) пайдакүнемдік мақсат.

Бөтеннің мүлкін алып қою деп осы мүлікті меншік иесінің немесе өзге заңды иеленушінің иелігінен шын мәнінде кінәлінің өзінің немесе басқаның иелігіне алуын айтамыз.

«Алып қою» белгісі қарақшылықтан басқа мүмкін болатын ұрлықтың барлық жеке тәсілдерін қамтиды. Заңда қарақшылық былай құрастырылған, заң шығарушы мүлікпен иемдену мақсатымен шабуыл жасаудың басынан бастап оның аяқталу кезеңін анықтайды.

Осы белгі қылмыс затына құқыққа қарсы әсер етудің сыртқы барысын анағұрлым дәлірек көрсетеді және қылмыстық - құқықтық қорғалаудағы объектіге зиян келтіру механизмін айқын дәрежеде көрсетеді, себебі, иелікке алу әрқашан да заңсыз қылмыспен, меншіктік қатынас қатысушыларының

( жақтардың ) әлеуметтік байланыс құрылымында ұрланатын мүлік орнының өзгеруімен байланысты, бұл байланыстың өзін өзгертеді, оның нормалы дамуын бұзады. 5

Өндіріс қорларына әлі түспеген мүлікті иелікке алу, нақты жағдайларда ҚР ҚК-інің 182-бабында қарастырылған қылмыс құрамын құрайды, дәлірек айтсақ алдау немесе сенімге қиянат жасау жолымен мүлікке залал келтіру.

Иелікке алу барысында мүлікті алып қою, оны айыптының өз пайдасына немесе басқа тұлғалардың пайдасына айналдыруымен қоса жүреді .

Мүлікті ұрлап алған адам онымен өзінің меншігі сияқты қолданылады, бірақ заң бойыша меншік иесі болмайды, өйткені қылмыстық жолмен меншік құқығын иелену мүмкін емес. Сондықтан ұрлық жәбірленушінің ұрланған затқа меншік құқықтарының жоғалтуымен ұштаспайды . Сондықтан бұлардың заң шығарудағы ұрлық анықтамасында бөтен мүлікті айыптының меншігіне айналдыру туралы емес, айыптының немесе өзге адамдардың пайдасына айналдыру туралы айтылған.

Алып қою нәтижесінде меншік иесіне немесе басқа иеленушіге материалдық зиян келтіріледі. Ұрлық барысында материалдық зиян нақты зиян түрінде алынуы тиісті.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003-жылғы 11-шілдедегі «Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену жөніндегі істер бойынша сот тәжірибесі туралы» нормативті қаулысында былай деп айтылған: « . . . Қылмыс заты болған мүліктің құнын анықтау кезінде оны меншік иесінің мемлекеттік бөлшек, нарықтық немесе комиссиялық бағамен сатып алуын негізге алу қажет. Бағасы көрсетілмеген және заңсыз иемденген мүліктің құны бойынша дау туындаған жағдайда, мүліктің құны сарапшылар қорытындысының негізінде анықталады.

Кінәлі адам бөтеннің мүлкін заңсыз иемденуді жасыру мақсатында заңсыз иемденген мүліктің орнына құндылығы кемдеу мүлікті ұсынған жағдайларда да, талан-таражға салған мүліктің мөлшері оның құнына қарай анықталады. Бұл орайда заңсыз иемденген мүліктің орнына ұсынылған мүліктің құны шығын мөлшерін анықтау кезінде ескерілуі мүмкін ».

Ұрлықпен келтірілген зиянның орнын толтыру барысында оның мөлшері сотпен шешім қабылдаған кездегі бағамен анықталады. Меншік иесіне немесе заңды иеленушіге материалдық зиян келтірмеген мүлікті алып қою ұрлық ретінде дәрежеленбеуі тиісті.

Тонау және қарақшылық жолымен, ұйым меншігіндегі немесе ұйым қарамағындағы бөтеннің мүлкіне ұсақ ұрлық жасаған айыптының әрекеті қылмыстық жауапкершілікке тартылады.

Ұрлықты сипаттайтын келесі белгі мүлікті заңсыз иелікке алу болып табылады.

Заңға қарсы бөтеннің мүлігін иелікке алу белгісі бөтеннің мүлкіне нақты және болжамды құқығы болмауы жағдайын ескерместен айыптының мүлікті иелікке алуын білдіреді.

Нақты құқық деп тап осы мүлікті алу үшін заңға негізделген құқық мойындалады. Соның ішінде оның заңмен белгіленген тәртіп бойынша құрастырылғаны туралы ескерілмейді. Бастысы мұндай құқықтың құрылымы бойынша емес, маңыздылығы бойынша болуы.

Осыдан мынадай қорытынды шығады, егер тұлға мүлікті алу үшін заңды негізі бола тұрып, тек ақырғыны тапсыру үшін белгіленген тәртіпті ғана бұзса, ол ұрлық болмайды.

Қылмыс аяқталған соң мүліктік зиянның орнын толтыру немесе ұрланған

мүлікті қайтару кінәлі адамды жауаптылықтан босатпайды, бірақ жазалаудың жұмсартылуына негіз бола алады.

Кінәлінің бөтеннің мүлкін алуымен бірге, оған билік етуге нақты мүмкіндік алған уақыттан бастап қылмыс аяқталған деп саналады.

Бұл жерде сөз нақты билік ету туралы емес, билік ету мүмкіншілігі туралы болады. Демек, аяқталған ұрлық деп санау үшін айыптының затпен нақты пайдаланып, одан пайда шығаруына талап қойылмайды. Оның сондай мүмкіншілікке ие болғаны маңызды. Егер кінәлі бөтеннің мүлігін алып қоюға бағытталған айқын әрекеттерді іске асырса, бірақ сол мүлікпен билік ету мүмкіншілігіне ие болмаса, істелген әрекет ұрлыққа қастандық сияқты дәрежеленеді.

Қылмыс құрамына сәйкес қаралған аяқталу кезеңі туралы сұрақта қарақшылық қылмысының аяқталу кезеңі айрықша құрастырылады.

Қорғалатын аймақтардан ұрлау қылмысының аяқталған кезеңін анықтау барысы қиындықтар туғызады. Соңғы кезде қорғалатын аймақ шекарасынан мүлікті шығару кезеңінен бастап ұрлықты аяқталған деп белгілейтін соттық-тергеу тәжірибесі дұрыс позиция ұстанып отыр, өйткені дәл сол кезеңнен бастап айыптының мүлікке билік ету мүмкіншілігі пайда болады. Мүліктің қорғалатын аймақтардан қандай ара қашықтыққа шығарылғаны маңызды емес, бірақ, тәжіребеде ұрланған мүлікті қатысушыға дуалдан лақтырған кезінде ұсталып, оның әрекеті аяқталмаған ұрлық деп бағаланған оқиғалар да кездеседі. 6

Қорғалатын аймақтардағы мүлікті ұрлаудың аяқталу кезеңі заттың жалпы өлшемінен және қолдануынан тәуелді болады. Егер ұрланып жатқан мүлік тұтынылмаса және қорғалатын аймақ ішінде қолданылуы мүмкіншілігі болмаса, мүлік қорғалатын аймақ шекарасынан шығарылғанша ұрлық аяқталмаған болып есептеледі. Ал тұтынылатын мүлікті ұрлаған жағдайда ( мысалы, спирттік сусындар) қылмыстың аяқталу кезеңі айыптының ұрланған мүлікке қатысты ниетінен тәуелді болады. Егер ол осы мүлікпен қорғалатын аумақтың ішінде билік етуге ниетті болса, онда қылмыс аяқталған деп саналады . Егер де айыпты мүлікке қорғалатын аймақ шекарасынан тыс билік етуге ниеттенсе, онда мүліктің табылуы аймақ ішінде ұрлыққа қастандық сияқты бағаланады. 7

Егер адам ұрлыққа дайындалу іс-әрекеттерін немесе ұрлық істеуге тікелей бағытталған дайындалу әрекеттерін тоқтатса, не жасырын түрде алған ұрлық затын күзетілетін объектіден, аймақтан шықпай тұрып, осы қылмысын ақырына дейін жеткізу мүмкіндігі бола тұрса да оны істеуден өз еркімен бас тартып, ұрланған затты қайтарса онда кінәлінің әрекеті қылмыс істеуден өз еркімен бас тарту деп танылып, ол қылмыстық жауаптылықтан босатылады ( ҚР. ҚК-інің 26- бабы ) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.