ОҒЫЗНАМЕ ДАСТАНЫНЫҢ КӨРКЕМДІК ЕРЕКШЕЛІГІ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

МАЗМұНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

І ТАРАУ

“ОҒЫЗНАМЕ” ДАСТАНЫ ЖӘНЕ ТАРИХИ ШЫНДЫҚ

”Оғызнаме” дастанының зерттелуі . . . 5

1. 2 “Оғызнаме” дастанындағы тарихи шындық іздері . . . 14

ІІ ТАРАУ

“ОҒЫЗНАМЕ” ДАСТАНЫНЫҢ КӨРКЕМДІК ЕРЕКШЕЛІГІ

2. 1 Дастанның құрылысы мен сюжеті және тіл көркемдігі . . . 25

2. 2 “Оғызнаме” дастаны және қазақ эпосы . . . 40

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 54

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 56

К І Р І С П Е

«Оғызнаме» дастаны - түркі тектес халықтардың ежелгі шежіресін генеалогиялық аңыздар негізінде көркем тілмен баяндайтын эпостық туынды. "Оғыз қағанның" атауы жайыңда әр кезде әртүрлі пікірлер айтылып келді. Бірқатар зерттеушілер оны күні бүгінге дейін "Оғыз-наме" деп атайды. Шыңдығына келсек, “наме” сөзі парсы тілінде “хат”, “өтініш”, “трактат”, “кітап” деген мағына беретіні мәлім. Сол себепті "наме" сөзі көбінесе жазба түрінде өмірге келген, авторы белгілі шығармалардың тақырыбына қосылып, оған анықтамалық мағына береді. Мәселен - "Шахнаме" - "Шах туралы кітап", "Мұхаббат-наме" - "Махаббат жайындағы дастан", "Бабур-наме" -"Бабыр кітабы" т. б.

Ал енді «Оғызнаме» дастаны ғуелде ауызша жасалып, бертін келе ІХ-Х ғасырларда қағазға түсірілген. Бұл көне заман мұрасын ұзақ жылдар бойы зерттеген түрік ғалымы Н. С. Банарлы оны батырлық жырлары қатарына қосып, «Оғызнаме» дастаны деп атайды (1, 17) . Бұл пікірге ғалым "Оғыз қағанның" тақырыбы мен сюжетін, қаћармандарын және олардың әрекетін, баяндау тәсілдері мен тілдік құралдарын егжей-тегжейлі зерттеу арқылы келіп отыр.

Дәл осы арада біз дастанның басты қаћарманының аты болып келетін "оғыз" сөзі туралы айта кеткенді жөн көрдік. . Бұл сөзді Еуропа және орыс ғалымдары "огуз" десе, ал, араб және парсы тілдеріңде "ғузз", қазақша "оғыз", әзербайжан тілінде - "огуз" деп жазылын жүр. Көне түркі тіліңде "оғуз" сөзі - уыз, уыздас, сүттес, емшектес, яғни бір емшектен сүт емген деген мағына берген. Ежелгі ғұндардың кейінгі ұрпақтары бертін келе "оғуз" деген жиынтық атпен де мәлім болған.

“Оғыз қаған” дастанында негізінен Оғыз батырдың әскери жорықтары, түркі елін сыртқы жаудан қорғаудағы ерлік істері, ел басқарудағы даналығы мадақталады. Түркі халықтарының ауыз әдебиетінің ғажайып үлгілерінің біріне саналатын “Оғыз қаған” дастанын шетел және орыс, отандық ғалымдар жан-жақты зерттеу істерімен айналысты.

Дегенмен «Оғызнаме» дастанының түркі халықтары фольклорынан алатын орны, батырлық жырының түркі тілдес халықтар әдебиетіне тигізген әсері, әсіресе, оның дәстүр жалғастығы негізінде қазақ әдебиетіне тигізген ықпалы күні бүгінге дейін арнайы зерттеу объектісі болған емес. Сол себепті де “Оғызнаме” дастанының кґркемдік ерекшелігі” деген тақырыпта диплом жұмысын жазуға бел байладық.

Алға қойған негізгі мақсатымыз - “Оғызнаме” дастанының жанрлық, құрылымдық ерекшелігіне назар аудара отырып, оның көркемдік ерекшелігіне талдау жасау, дастанның өзіне дейінгі ауыз әдебиеті үлгілерін пайдалану дәстүрін, кейінгі әдебиеттегі дәстүр жалғастығын айқындап, нақтылау.

Көптеген зерттеуші ғалымдар атап көрсеткендей, ХІІІ-ХV ғасырлар туындысы саналатын бұл шығарма Париждің ұлттық кітапханасында сақталып қалған бірден-бір қолжазба негізінде жарияланып, аударылып, зерттеу объектісі болып келеді. Біз де осы нұсқаның қазақ тіліндегі аудармасын басшылыққа (аударғандар: Ә. Дербісалин, М. Жармұхамедов, ө. Күмісбаев) ала отырып, өз ой-пікірімізді білдіреміз (2) .

Дипломдық жұмыс құрылымы: кіріспеден, екі тараудан және тараулар іштей жіктелген бөлімдерден, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І Т А Р А У

«ОҒЫЗНАМЕ» ДАСТАНЫ ЖӘНЕ ТАРИХИ ШЫНДЫҚ

1. 1 ”Оғызнаме” дастанының зерттелуі.

«Оғызнаме» дастаны түрік тектес халықтарға ортақ, құнды ескерткіштердің бірі.

Оғыз қаған туралы аңыз-әңгімелер мен тарихи шындық жайында кезінде француз ғалымдары Паул Пелльо, Е. Блоше, П. Ру, италия ғалымы Этторе Росси, Германия ғалымдары Н. Д. Диц, М. П. Хоутсма, Л. Лигети, орыс ғалымдары В. В. Радлов, Г. Н. Потанин, И. Н. Березин, Ю. Немет, Н. Я. Бичурин, В. В. Бартольд, А. М. Щербак, А. Н. Кононов сияқты зерттеушілер сан алуан құнды пікірлер айтқан.

Қазақ тіліне аударып, тілдік жағынан зерттеуге көп еңбек сіңірген Қ. өмірәлиев, әдеби-тарихи ескерткіш ретінде Ғ. Марғұлан, М. Жолдасбековтер зерттеген. В. В. Бартольд пен француз ғалымы П. Пелльо: "Бұл дастан қазақ сахарасынан шыққан болуы керек" деген тұжырым жасаған.

«Оғызнаме» эпосының ауызша тараған нұсқалары негізіңде кейінірек қайта жазылған екі түрлі нұсқасы бар. Бірі ұйғыр әрпімен көшіріліп жазылған «Оғызнаме» дастанының осы нұсқасы Париждің ұлттық кітапханасының қорында сақталып келеді. Ал, екіншісі араб әрпімен жазылған.

Париждің ұлттық кітапханасындағы «ұйғыр қолжазбасы» деп аталып кеткен бұл мұраны орыс зерттеушісі А. М. Щербак қайсыбір көне сөздердің жазылуындағы кеткен жаңсақтықтарға қарап, түпнұсқа емес, бұл қолжазба соның бірінші, яки екінші көшірмесі болу керек деген пікір ұсынады (3) .

Ал қолжазбаның ұйғырша жазылу ерекшеліктерін сөз еткенде, оның ұйғыр тілінің әдеби (жазба) нормаларынан айтарлықтай өзгешелігі бар екенін айтып, бұған, ең алдымен, ғйгілі Алтун Ярук шығармасын негіз етіп алады Сондай-ақ А. М. Щербак П. Пелльоның Шефер қолжазбасы (ұйғыр қолжазбасы) ең алғаш 1300 жылдар шамасында Тұрфанда жазылған, ал кейінгі орфографиялық тұрғыдан өзгерген түрі (XV ғ) жергілікті қырғыздар (қазақтар) тарапынан жасалған деген болжам келтіре отырса да, бұған өзгерістер енгізген жергілікті қырғыздар емес, басқа түрік тектес халықтар (қарлұқтар) болса керек, өйткені мұнда «ж» дыбысын қолданудан басқа қырғыз тіліне жақындастыратын өзге белгілер жоқ - деген үзілді-кесілді тұжырым жасайды. П. Пелльоның қолжазбаға жергілікті қырғыздардың қосқан үлесі туралы ойы белгілі шығыстанушы В. В. Бартольдтың бұдан ертеректе айтқан пікірімен өзара ұштасып жатыр. В. В. Бартольд кезінде Н. А. Аристовтың «Түрік халқы мен тайпаларының этникалық құрамы туралы жазбалар және олардың саны жөнінде мәлімет» деген кітабына жазған рецензиясында: «Аңыздың авторы ұйғыр емес сияқты, қайта бір кездерде оғыздар ұзақ жылдар бойы тұрған қазақ даласының тұрғыны» - деген еді (3, 37) .

Оғыз батыр туралы аңыздардың араб әрпімен жазылған нұсқасының авторы - атақты тарихшы, белгілі әскери қолбасшы, Хиуаның ханы Әбілғазы бин Араб Мұхаммедхан (1603-1663) . Тарихшы-ғалым ретінде Әбілғазының жазып қалдырған екі еңбегі бар. Бірі - "Шежіре-й терекіме" ("Түрікмен шежіресі"), екіншісі - "Шежіре-й түрік", "Түрік шежіресі"(4) . Бұл екі шығармасы да Оғыз хан жайында деуге болады. Бұлар Оғыз батырдың ерлік жорықтары, оның ұрпақтары атқарған игілікті істері, Оғыз тайпаларының шығу тегі, тұрмыс-тіршілігі, әдет-ғұрпы, т. б. туралы болып келеді. Әбілғазы жазған "Түрікмен шежіресінің" түпнұсқасы бізге сол күйінде жетпеген. Бұл шығарманың әр уақытта, әр жерде, әр түрлі хұснихатшылар тарапынан көшірілген жеті нұсқасы сақталган. Белгілі орыс түркологі А. Н. Кононов соның бәрін жинап, егжей-тегжейлі зерттеді, ғылыми негіздегі мәтінін әзірлеп, бір ізге түсірді, әрі оны орыс тіліне аударып шықты. Әбілгазының "Түрікмен шежіресінде" жер бетінде адамзаттың пайда болуы, Оғыздың туылуы, патшалық етуі, оның жорықтары, Оғыз батырдың өз еліне оралып, үлкен той жасауы, Оғыз ханының үлкен ұлы Күн ханның таққа отыруы, оның өзіне қарасты жиырма төрт аймақты інілері мен балаларына бөліп беруі, Оғыз ұрпағының таңбасы мен тамғасы, т. б. туралы ғажаыып хикаялар айтылады Мұның бәрі бірдей аңыз емес. Шежіреде түркі елінің ежелгі тарихына тікелей қатысты нақты деректер де көп. Соның бәрін автор тарихшы ретінде ғана емес, көркем сөз зергері ретінде де шебер бейнелеп әңгімелеп береді.

Әбілғазы өз шығармасының жазылуы жайыңда айта келіп: "бұл кітапты біз "Түрікмен шежіресі" деп атадық. Бізге дейін түріктердің тарихын жазғандардың бәрі халыққа өзінің таланты мен өнерін көрсету үшін араб сөздерін араластырып, сондай-ақ парсы сөздерін қосып жазды, түркі тілін ұйқасты қара сөзге айналдырын жіберді. Біз оңдай ешнәрсе істеген жоқпыз. өйткені бұл кітапты оқитын яки тыңдайтын кісі, әрине, түрік болатыны хақ. Әрбір адамға түсінікті болу үшін түрікпен түрікше сөйлесу керек қой" деп жазады (5, 36) .

Әбілғазы шежіресін тілдік тұрғыдан жан-жақты зерттеген ғалым Б. Әбілқасымов Оғыздың тарихи тұлғасына белгілі дәрежеде тоқталып өтеді (6, 32-33) .

«Оғызнаме» дастанын зерттеу ісіне, әсіресе, Түркия елінің ғалымдары көп еңбек сіңірді деуге болады. Ғйтсе де түрік ғалымдарының зерттеулері соңғы кезге дейін бізге беймәлім еді Ал қазір Н. Атсыз, Н. Банарлы, Ф. Көпрүлузаде, Б. Аталай, Б. Рифат сияқты түрік ғалымдарының «Оғызнаме» дастаны туралы терең ойлы зерттеулері қолымызға тиіп отыр. «Оғызнаме» дастаны мен қазақтың батырлық жырлары арасындағы әртүрлі байланысты зерттеуге қазақтың Ғ. Дербісәлин, М. Жармұхамедұлы, ө. Күмісбаев Н. Келімбетов сияқты зерттеушілері де өзіндік үлес қосқан (2, 3-32) .

Ал, «Оғызнаме» дастанының ұйғыр әрпімен жазылып, Париж ұлттық кітапханасында сақталып келген нұсқасын тілдік тұрғыдан зерттеп, оған ғылыми түсініктеме берген ғалым - түркі тілдерінің көрнекті маманы А. М. Щербак болды. Ол «Оғызнаме» дастанының транскрипцияланған мәтінін дайындады, оны орыс тіліне жолма-жол аударма жасады.

Әрине, Оғыз батыр жайыңдағы аңыздардың жоғарыда біз айтқан екі нұсқасы сюжеті жағынан бір-біріне жақын. Дегенмен әрқайсысының өзіңдік ерекшеліктері де бар. Мәселен, Оғыз қағанның билік пен байлықты өз балаларына бөліп беру эпизоды екі нұсқада екі түрлі суреттеледі. ұйғыр әрпімен жазылған нұсқасында алтын садақ пен күміс жебелердің бар екенін ұлы Түрік түс көріп біледі. Ал "Түрікмен шежіресінде" садақ пен жебені нөкерлер құмға көміп тастаған болып шығады.

Әбілғазы "Түрікмен шежіресін" жазу үстінде атақты Рашид-ад-Диннің "Жами ат-тауарих" ("Шежірелер жинағы") атты еңбегіңдегі кейбір мәліметтерді пайдаланған. Сонымен бірге, тарихшы-ғалым біздің заманымызға дейін сақталмаған, яғни бүгінгі ғылымға белгісіз бірқатар шежірелермен кезіңде жақсы таныс болған сияқты. "Түрікмен шежіресі" оғыздар жайындағы нақты тарихи деректерге мейлінше бай екені даусыз.

«Оғызнаме» дастанының біз атап кеткен екі нұсқсынан басқа да бірқатар варианттары бар. Мәселен, Оғыз жөніндегі деректер атақты тарихшы Хондамирдің (1475-1535) "Хуласат ал-ахбар" ("Тарихи мәліметтер жинағы") атты еңбегіңде де бар. Ал, еңді Стамбул нұсқасында «Оғызнаме» аңызы "Қорқыт ата кітабымен" біріктіріліп берілген. Шынында да «Оғызнаме» мен "Қорқыт ата кітабының" кейбір тұстары өзара үндесіп жатады. «Оғызнаме» жырының бұлардан басқа да көптеген нұсқалары бар. Әйтсе де соның бәрі біз жоғарыда атап айтқан екі нұсқаның біріне - не ұйғыр әрпімен көшірілген Париж нұсқасына немесе араб әрпімен көшірілген Әбілғазы нұсқасына әкеліп саяды. «Оғызнаме» дастанының ұйғыр әрпімен көшірілген нұсқасы тарихи шежіреден гөрі көркем шығармаға жақын. Сондықтан біз енді негізінен «Оғызнаме» дастанының ұйғыр әрпімен көшірілген нұсқасын әдеби-тарихи тұрғыдан танып-білуге әрекет жасадық.

Міне, «Оғызнаме» дастанының осы біз айтып отырған нұсқасы тілі көркем, көріктеу құралдары сан түрлі, композициялық құрылысы ширақ жасалған, бейнелі, қанатты сөздерге бай болып келеді. «Оғызнаме» дастанының Париж ұлттық кітапханасында сақталған нұсқасы көлемі жағынан онша үлкен емес. Қолжазба небәрі 21 парақ немесе 42 бет болып келеді. Әрбір бетке 9 жолдан ғана жазылған. Мұның өзі кездейсоқ жғйт емес, «Оғызнаме» дастаны өзінің композициялық құрылысы жағынан жазба әдебиеттің ғажайып үлгісі болып табылатын "Күлтегін" жырына өте-мөте ұқсас деуге болады. Тегінде түркі халықтары ауыз әдебиетінде шығарма сюжетін баяндап айтып берудің қалыптасқан өзіндік жүйесі болған сияқты. Бұл дәстүр эпостық туындыларда ғана емес, сонымен бірге, жазба әдебиетте де өз жалғасын тапқан. Бұған «Оғызнаме» эпосы мен "Күлтегін" жырын өзара салыстыра отырып көз жеткізуге болады. "Күлтегін" жырында суреттелетін күллі оқиғалар да рет-ретімен жүйелеп, мазмұндап, бірнеше топтамаға (цикл) бөліп-бөліп берілген. Мәселен, мұнда Бумын қаған, Істемі қағандардың таққа отыруы, ел-жұртын басқаруы, айналасындағы жаулармен соғысуы, жеңісі, қартайып о дүниелік болуы, бірақ "ұлдары әкесіндей болмағаны", біліксіз қағандардың ел басқарғаны, жеңілісі, ақыры ел билігіне Білге қаған мен Күлгегін батырдың келуі жеке-жеке тошама бойынша баяндалады.

Дәл сол сияқты «Оғызнаме» дастанында да әрбір циклдың өзі үш элементі қамтиды, олар: біріншісі - оқиғаның басталуы; екіншісі - оқиға желісінің ұлғайып, өрістеуі; үшішпісі - оқиғаның түйіні, қорытындысы.

Міне, осы тұрғыдан алып қарағанда, зерттеуші Қ. өмірәлиевтің «Оғызнаме» дастанын сюжеттік желісіне орай, шығарманың ішкі табиғатына сғйкес түрде 17 циклға бөліп қарастыруы ерекше назар аударады (7, 203-213) . Мұнда әрбір циклға қойылған тақырыптың өзі-ақ сол циклда айтылатын оқиғаны толық аңғартып тұрған сияқты. Атап айтқанда: Оғыз қағанның тууы мен балалық шағы баяны; Оғыз қағанның жігіт болуы және ерлік көрсету үшін аттану баяны; Оғыз қағанның үйлену баяны; Ай, Күн, Жұлдыз, Тау, Көк, Теңіз деген балаларының тууы баяны; Оғыздың қаған болуы және үлкен той жасауы, төрт тараптағы елдерге елшілер жіберуінің баяны; Оғыз қағанның Урум қағанға қарсы аттануы(ның) баяны; Оғыз әскерін көк бөрінің бастап жүруі(нің) баяны; Оғыз қағанның Урум қағанмен соғысы баяны; Урум қағанды жеңуі және елін қарату баяны; Оғыз қағанға Урусбектің ұлы Сақлаптың тарту-таралғымен келу баяны; Оғыз қағанның Етіл суынан өтуі Етіл суынан өту амалын тапқан үлуғ Орду бекке Оғыз қағанның "Қыпчақ" деп ат беру баяны; Оғыз қағанға көк бөрінің екішпі рет келуі баяны; Оғыз қағанның Шауқартаң атының жоғалуы және ол атты белгісіз ердің Мұзтауынан табуы баяны; Оғыз қағанның тағы ілгері жол шегуі, жолай бір алтын сарайға кездесуі, осы сарайды ашқан ерге "Қалач" деп ат беруі баяны; Оғыз қаған қолын көк бөрінің үшінші жолы бастап жүруі баяны; Одан әрі Оғыз қолының Шүршіттермен соғысуы, жеңуі баяны; Оғыз қаған қолына ұрыста көп олжа түскені баяны; Олжаны алып жүру үшін қаңға жасаған шеберге "Қаңғалуғ" деп ат бергені баяны; Оғыз қағанның Көк бөрі бастап Сынду, Таңғут, Шағам жұрттарына аттануы және ол жұрттарды жеңуі баяны; Оғыз қағанның күн түстіктегі Барақа деген жердегі Масар қағанға қарсы аттануы, Масар қағанды жеңуі, өз жұртына қайта жүруі баяны; Оғыз қағанның аян айтатын жырауы Улуғ Түріктің түс көруі және бұл түсін Оғыз қағанға айтып жоруы баяны; Оғыз қағанның балаларын аң аулауға жұмсау баяны; Балаларының жолай алтын жай және үш күміс оқ тауып алуы, оны аталарына алып келуі баяны; Оғыз қағанның ұлы құрылтай шақырып, бектерін, ел-жұртын жиып той беруі баяны; Балаларына жұртын бөліп беруі баяны; Оғыз қағанның өсиет сөзі (8, 36) .

«Оғызнаме» дастанының Қытай ғалымдары да белгілі дәрежеде тексеріп, зерттеу істерімен айналысты. Атап айтқанда, қазақша нұсқасын баспаға әзірлегендер Пекиндегі Орталық ұлттар Университетінің белгілі түркологі, профессор Гың-Шымин мен доцент Мәкен Ілекенов. Бұл кісілер кітаптың сөз басында «Оғызнаме» дастаны туралы өз көзқарастарын ортаға салып: "Бұл дастан түркі тілдес халықтарға ортақ мұра" деген ойларын дәлелдеуге күш салған. 1980 жылы профессор Гың-Шымин мен доцент Тұрсын Аюп"Оғызнаменың" ұйғырша нұсқасын да жариялаған болатын. Бұл нұсқаны баспаға әзірлегендер Осындағы алғысөз орнына жазылған «Көне ұйғырлардың тарихи дастаны "Оғызнаме" туралы" деген мақала арқылы бұл дастанды көне ұйғырлардың тарихи дастаны дейді. Осыған қарап, зерттеушілердің профессор Гың-Шыминнің "Оғызнаменың" ұйғырша, қазақша екі нұсқасын шығаруға да қатысып, жазған пікірінің "екі түрлі пікір" деп ойлауға болмайды.

Ескі ұйғыр (хүйгу) түркі тайпаларының бірі. Оның үстіне профессор Гың-Шымин ескі ұйғырдың бүкілдей әзіргі ұйғыр болуы екі талай дейді.

“Оғызнаменың” ұйғырша нұсқасына жазылған алғысөзде: "Оғызнаме ұйғыр халқы арасында таралған, қаћармандарға бағышталған жоқтау түріндегі тарихи дастан. Оның ескі ұйғыр жазуымен жазылған нұсқасынан біреуі ғана болып, ол қазір Францияның Париж қаласындағы «Халық» кітапханасында» сақтаулы" - деп жазылған. Ал қазақша нұсқасында Пелльоның 1930 жылғы «Хазар» журналында жариялаған мақаласынан сілтеме алып: "Біз "Оғызнамедағы" кей сөздің басындағы "й" дыбысының "ж" түрінде - жол, жалбар, т. б. болып дыбысталатындығынан Парижде сақтаулы тұрған қолжазбаны көшірушінің "ж" диалектісінде - (қазақ тілі, қырғыз тілі секілді) сөйлейтін адам екенін аңғарамыз. Біз Франциялық Пелльо мырзаның бұл нұсқа XV ғасырдың ар жақ, бер жағында Жетісу жерінде көшірілген деген пікіріне қосыламыз" деп жазылған. Әрине, алдыңғы пікірдің айтылуы сол бір тарихи жағдайдағы зерттеу өрісінің тарлығынан болса керек. Анықтап айтсақ, сол кездегі жағдай "Оғызнамены" шетелдердегі зерттеу жағдайымен бірлестіре отырып, жан-жақтылы зерттеуге мүмкіндік бермеген. Бертінде шыққан қазақшасындағы қойылған пікірлер алдыңғы пікірді терістейді әрі кейбір олқылықтарды толықтырады.

Ал осындағы сөз болып жүрген екіұдай пікірдің бірі ескі ұйғыр - (хүйгу) дегенді кейбір зерттеушілеріміздің бүкілдей қазіргі ұйғыр деп жаңсақ түсінуінен туылған ойдың салдары. Ескі ұйғыр қазіргі ұйғыр ұлтын қалыптастыруға негіз болудан тыс, өзге де түркі тектес халықтардың қалыптасуына өзіндік септігін тигізген, яғни қазіргі басқа түркі ұлттарының құрамына да ескі ұйғырлар кірген. Тарихи шындыққа жүгінер болсақ, ескі ұйғыр хандығы жаңа эраның 744-жылы түрік хандығының орнын басып, Монғолия үстіртінде құрылғандығы белгілі. Ал енді "Оғызнаме" "XV ғасырда парсы тіліне, IX ғасырда араб тіліне аударылған. IV ғасырда үйсін мемлекетінің территориясында оғыз-қыпшақ тілінде ру шежіресі түрінде көне аңызға негізделіп, жазылған эпикалық шығарма" (9, 439) . Олай дейтініміз, профессор, түркі халықтарының ежелгі жазба әдебиетін зерттеші ғалым ө. Күмісбаев өзінің "Оғызнаме" атты мақаласында: "Бұл вариантты (Париж нұсқасы айтылып отыр) жете зерттеген ғалым А. М. Шербак ұйғырша дегенмен, ұйғырдың (ескі ұйғыр айтылып отыр) жазба әдеби тілінен айырмашылығы бар дегенді айтады. Басқа ұйғыр документтерінің тілімен салыстырады. Париж нұсқасы түпнұсқа емес деген жорамал айтады. Дәлел келтіреді"- дей келіп, "Шаджара и тюрк" (түріктер шежіресі) Шефер вариантына қарағанда (Париж нұсқасы айтылып отыр) ескілеу, көнелеу секілді, Әбілғазының қолына біз мүлдем білмейтін, бізге жетпеген нұсқаның түсуі мүмкін" деген жорамал айтады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.