Операциялык жүйелер курсы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Preface . . . 6

Кіріспе . . . 7

1. Операциялық жүйе концепциясы . . . 8

1. 1. Компьютерлік жұйе . . . 8

1. 2. Кеңейтілген машина есебіндегі операциялык, жүйелер . . . 8

1. 3. Менеджер ресурсындағы операциялық жүйелер . . . 9

2. Операциялық жүйелер тарихы . . . 9

2. 1. Мэйнфрейм операциялық жүйелер; қарапайым жүйелер . . . 12

2. 2. Серверлік операциялық жүйелер . . . 13

2. 3. Көппроцессорлы операциялық жүйелер . . . 13

2. 4. Нақты уақыттың операциялык жүйесі . . . 14

2. 5. Дербес компьютерлердің операциялық жүйелері . . . 14

3. Операциялық жүйенің негізгі функциялары . . . 15

3. 1. Компьютсрді аппаратты қамтамасыздандыруға шолу . . . 15

3. 2. Операциялықжүйе сервисі . . . 16

3. 3. Жүйелік шақырулар . . . 17

3. 3. 1. Процесті басқаруға арналған жүйелік шакырулар . . . 17

3. 3. 2. Файлдарды басқаруға арналған жүйелік шақырулар . . . 17

3. 3. 3. Құрылғыларды басқаруға арналған жүйелік шақырулар . . . 17

3. 3. 4. Ақпаратты қызметету . . . 17

3. 3. 5. Байланыс . . . 18

3. 4. Жүйелік программалар . . . 18

3. 4. 1. Командалық интерпретатор немесе қабықша . . . 19

3. 5. Операциялық жүйелер структурасы . . . 19

3. 5. 1. Монолитті жүйесі . . . 19

3. 5. 2. Көпдеңгейлі жүйелер . . . 20

3. 5. 3. Виртуальды машиналар . . . 20

3. 5. 4. Экзоядро . . . 20

3. 5. 5. Клиент-сервер моделі . . . 20

4. Процестер . . . 21

4. 1. Процес концепциясы . . . 21

4. 2. Процесс моделі . . . 21

4. 3. Процесті кұру . . . 22

4. 4. Процесті аяктау . . . 22

4. 5. Процесс реализациясы . . . 24

5. Ағындар . . . 24

5. 1. Ағынмоделі . . . 24

5. 2. Көпағынды модель . . . 26

5. 3. Процессор аралық эрекеттесу . . . 26

5. 3. 1. Жарысу күйі . . . 26

5. 3. 2. Семафорлар жэне мьютекстер . . . 27

5. 3. 3. Мониторлар . . . 27

5. 3. 4. Барьерлер . . . 28

5. 4. Жоспарлау . . . 28

6. Өзара тосқауылдау . . . 28

6. 1. Өзара тосқауылдау шарттары . . . 28

6. 2. Страусты алгоритмі . . . 29

6. 3. Өзара тосқауылдауды табу жэне болдырмау . . . 29

6. 4. Өзара тоскауылдауды болдырмау . . . 29

6. 5. Өзара тосқауылдауды тоқтату . . . 29

6. 6. Ілеспе сұрақтар . . . 29

7. Жадты басқару . . . 29

7. 1. Негізгі жадтық басқару . . . 30

7. 2. Жалғау . . . 30

7. 2. 1. Жадты битті массивтермен басқару . . . 31

7. 2. 2. Байланысқан тізімдер көмегімен жадылық басқару . . . 31

7. 3. Вирутальды жад . . . 31

7. 3. 1. Жадты беттік ұйымдастыру . . . 32

7. 4. Беттерді орналастыру алгоритмі . . . 32

7. 5. Сегменттеу . . . 33

8. Файлдық жұйелер . . . 33

8. 1. Файлдар . . . 33

8. 1. 1. Файлдар құрылымы . . . 33

8. 1. 2. Файлдар атрибуты . . . 34

8. 1. 3. Операциялық файлдар . . . 35

8. 1. 4. Файлдар реализациясы . . . 35

8. 2. Каталогтар . . . 36

8. 2. 1. Бірдеңгейлі каталогты жұйелер . . . 36

8. 2. 2. Екі деңгейлі каталогтар жүйесі . . . 36

8. 2. 3. Иерархиялық каталогтық жүйелер . . . 36

8. 3. Файлдық жүйелер құрылымы жэне мысалдары . . . 37

9. Енгізу-шығару . . . 38

9. 1. Енгізу-шығару аппаратурасының принциптері . . . 38

9. 1. 1. Енгізу-шығару құрылғылары . . . 38

9. 1. 2. Қүрылғының контроллерлері . . . 38

9. 1. 3. Жадтың адресті кеңістігінде көрсетілген енгізу-шығару . . . 39

9. 2. Енгізу-шығаруды программалық қамтамасыз етудің

прициптері мен есептері . . . 40

9. 2. 1. Программалық енгізу-шығару . . . 41

9. 2. 2. Үзіліммен басқарылатын енгізу-шығару . . . 41

9. 2. 3. DMA-ны қолдану арқылы енгізу-шығару . . . 41

9. 3. Енгізу-шығарудың программалық деңгейі . . . 42

9. 3. 1. Үзілімдерді өңдеушілер . . . 42

9. 3. 2. Құрылғы драйверлері . . . 42

9. 3. 3. Енгізу-шығаруды кұрылғыдан тэуелсіз

программалык қамтамасыз ету . . . 44

9. 3. 4. Құрылғы драйверлері үшін біртекті интерфейс . . . 44

9. 3. 5. Буферлеу . . . 44

9. 3. 6. Жеке қүрылғыларды имедену жэне босату . . . 45

9. 3. 7. Қүрылғыдан тэуелсіз блок өлшемі . . . 45

9. 4. Пайдаланушы кеңістігіндегі енгізу-шығаруды

программалық қамтамасыз ету . . . 45

9. 5. Дискілер . . . 46

9. 5. 1. Дискілердің аппаратты бөлігі . . . 46

9. 5. 2. Дискілерді форматтау . . . 48

9. 5. 3. Тақырыпты жылжытуды жоспарлаудың алгоритмі . . . 49

9. 5. 4. Қателерді өңдеу . . . 49

9. 5. 5. Түракты есте сактау құрылғысы . . . 50

9. 6. Таймерлер . . . 50

9. 6. 1. Таймерлерді программалармен қамтамасыз ету . . . 50

9. 6. 2. «Жұмсақ» таймерлер . . . 51

9. 7. Алфавитті-сандық терминалдар . . . 51

9. 7. 1. RS-232 интерфейстік терминалдардың техникалық қү-ралдары . . . 51

9. 7. 2. Енгізуді программалық қамтамасыз ету . . . 51

9. 7. 3. Шығаруды программалык қамтамасыз ету . . . 52

9. 8. Пайдаланушының графикалық интерфейсі . . . 52

9. 8. 1. Дербес компьютерлердің дисгаіей, тышқан, клавиатураларын аппаратты камтамасыз ету . . . 52

9. 8. 2. Енгізуді программалык жасау . . . 53

9. 8. 3. Windows үшін шығаруды программалык қамтамасыз ету . . . 53

9. 9. Желілік терминалдар . . . 54

9. 9. 1. X Windows жүйесі . . . 54

9. 10. Энергиякажеттіліктің режимін басқару . . . 54

9. 10. 1. Аппаратты аспект . . . 55

9. 10. 2. Операциялық жүйенің аспектісі . . . 55

Қорытынды . . . 57

Әдебиеттер . . . 58

Preface

Operating systems are one of the more challenging fields of computing. There are many reasons for that. From the user point of view, they provide the interface and the basic set of concepts to work with a computer, making it a useful tool for running many different kinds of applications. Using computers requires to minimally understand operating system abstractions like "files", "processes", "drivers" and so on. As the use of computers spread to all aspects of modern life, all these concepts are more and more present in the work, the leisure and, in general, the daily life of a growing number of people. The impact of operating systems on economy is also patent by the fact that they represent the major software business in the world. But, at the same time, they also represent the largest free software project: Linux, where thousands of students and researchers all over the world collaborate in the construction of a powerful operating system.

Operating systems play also a central role in computer education. They are considered to be a core subject in the computer science curricula of all universities and in the curricula recommendations of all prestigious research and professional associations, like FEEE or ACM. The reason is that operating systems provide a whole understanding of the computer functioning, both hardware and software. Operating systems could be considered in this way as the "art" of managing hardware resources and creating an idealised (abstract) view of the same so as to facilitate users their use and also sharing those resources with other users. Operating systems are also in the origin of new disciplines of computing. This way the book by F. P. Brooks "The mythical man month. Essays on software engineering" describing their experiences in the design of the OS360 operating system could be considered the birth of "software engineering" as a discipline. Operating systems are also in the origin of "concurrent programming" History of operating systems starts during the sixties with the design of batch systems and later with time sharing systems, like the OS360. The emphasis of operating systems on those days was put on resource sharing, so as to maximize the utilization of the expensive hardware resources. The computer was conceived as a sort of big "electrical factory" supplying computing power to hundreds of terminals. With the appearance and spreading of personal computers, the main interest of operating systems was moved to user interfaces: the introduction of the windowing system and the mouse was considered as a big revolution in the system conception. Finally, networks have supposed the last important milestone in operating systems. The network is actually one of the main resources managed by operating systems. Properly managing it has allowed important facilities like sharing resources across the network in distributed systems. Internet access is nowadays one of the most attractive features of operating systems and web browsers are one of the most important tools.

This course on operating systems mainly covers the main abstractions and the theoretical background of operating systems. For a whole understanding of operating systems it would be highly recommended to complement this course with a second course, more focused on user interfaces, and some course on network programming.

Professor, Dr. Joan Vila

■

Kipicne

Қоғамдағы білім беру жуйесінің маңызды максаты болып ақпаратты-технологиялар аймағындағы білім беру саналады. Информатикалык білім беру облысындағы практикалық жетістіктер, яғни студенттерді, оқушыларды болашақ жүмыс орнына дайындау, қажетті білім беру, өкінішке орай қазіргі кезде компьютерлік технологиялар даму тенденциясынан неғұ-рлым артта қалуда.

Қазіргі таңда компьютерлік технологиялар түрақты шапшаң өзгеруін ескеретін болсақ, жарты жыл ішінде ақпараттың санының екі есе ұлгаюы білім беру, информатика аймағындағы маңызды саланың тиімді әдістермен оқытуын талап етеді. Тек осы жағдайда ғана жаппай тиімді қолданылатын ақпараттық технологиялар мен жаңа пайда болған технологиялық жабдыктардың арасындағы айырмашылық қысқара түседі.

Бағдарламаларды өңцеу, олардың таралуы компьютерлердің барлық құрылғыларының дүрыс пайдалануы - өте күрделі процесс.

Компьютерлер операциялық жұйе деп аталатын бағдарламалық қамтамасыз ету деңгейінде жабдыкталған. Операциялык жүйелер жэй интерфейс пайдаланылған бағдарламаларды камтамасыз етеді жэне барлық құрылғыларды басқару жүмысын атқарады. Операциялық жүйелер компьютердің аппаратты жабдықтарымен қолданылатындар арасындағы интерфейс есебінде сипатталуы мүмкін. Интрефейс негізінде көп жағдайда екі немесе оданда көп қабаттардан тұратын аппаратты жабдыктар жатады. Ең төменгі деңгей қүрамында интегралды схемалар чиптері бар катодты түтік және баскада да физикалык құрылғылардан тұратын физикалық қүрылғының құрамында болады.

Компыотерді қолданылатын кепшілік операциялық жүйелер аумагында аздаған білімге ие. Операциялық жүйенің базалык функциясы - бүл ресурстарындағыдай операциялық жүйелер қозғалысы жэне кеңейтілген машина есебіндегі операциялық жүйелер қозғалысы.

Осы «Операциялық жүйелер» курсы компьютерді қолданушыларға қажетті білім алу жэне профессиональды үйренуге көмекші оқу құралы ретінде үсынылған.

Операциялық жүйе концепциясы

1. 1. Компьютерлік жүйе

Компьютерлік жүйе процессорлардан, оперативті жадыдан, дискілерден, клавиатурадан, монитордан, желілік интерфейстен және басқа да кү-рылғылардан түрады. Барлық кұрылғыларды басқару үшін компьютерлерді тиімді жэне оіггимальды қолдану мақсатывда операциялъщ жүйе деп аталатын арнайы программамен қамтамасыз етіледі.

1. 1-сурет. Операциялық жүйенің жалпы компьютерлік структурасьшда орналасуы

Операциялық жүйе юдэамына аппаратпен тікелей қатынас кажеттілігінен тэуелсіздендіретін программалық қамтамасыздандыру деңгейінен тңзады. Операциялык жүйе барлык тізімде көрсетілген қүрылғыларды басқаруға жауап береді және аппаратпен жұмыс жасауға арналған қарапайым интерфейс қолданушыларды қамтамасыз етеді. Операциялық жүйе әртүрлі қолданушыларға арналған әртүрлі колданбалы программалар арасьшдағы компьютердің аппаратты жабдықтарын қолдануды басқарады және координаттайды.

Операциялық жүйені қолданудың ерекшеліктері:

• ыңғайлылығы;

• тиімділік.

1. 2. Кенейтілген машина есебіндегі операциялык жүйе

Кецейтілген машина есебіндегі операцияльщ жүйе. Қолданушы көру нүктесінен операциялық жүйе аппаратпен қамтамасыздандырылған, құралған нақты компьютерде жұмыс жасауға қарағанда кеңейтілген

машина есебіндегі немесе виртуальды машинада программалау жэне жүмыс жасау анағұрлым ыңғайлы және тиімді функцияларды атқарады. Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, операциялык жүйе - жүйелік шацыру деп аталатын арнайы командалар көмегімен қолданылатын программалардың біршама мүмкіндіктерін беріп отыр. Шакыруларға төменде көбірек тоқталамыз.

1. 3. Менеджер есебіндегі операциялық жүйе

Менеджер есебіндегі операцгіялық жүйе. Компьютермен (немесе желімен) бірнеше қолданушылар жұмыс жасағанда және де қолданушылардың абсолютті белгісіз ретсіз тәртіппен жұмыс жасауын ескерсек, жадыны, «енгізу-шығару» құрылғысын, басқа да ресурстарды басқару жэне қорғау өте кажетті. Ақпаратты жэне жабдықты қолданушылар арасындағы тарату. Операцияльіқ жүйенің негізгі жұмысы төмендегідей сипатталады: кім қандай ресурс пайдаланып отыр; қолданушылардан түскен эртүрлі программалардан түскен конфликті проблемасын шешіп беру; ресурстарға сұраныс өндеу; есеп бойынша сүраныс коэффициенті. Кеңістікте жэне уақыт бойынша анықтауды ресурстарда басқару өз есебіне алады.

2. Операциялық жүйе тарихы

Операциялык жүйе дамуының тарихы үлкен уақыт периодын алып жатыр. Операциялық жүйенің пайда болуы мен дамуы компьютерді конструкциялау процесімен тарихи тығыз байланысты. Сондықтан, операциялық жүйелерді көз алдымызға кандай болғанын елестету үшін компьютерлер кезеңдерін кезекпен қарастырайық.

Есептеуіш техниканың негізін қалаушы, аналитикалық машинаны құраушы ағылшын математигі Ч. Бэббидж {Charles Babbage, 1792-1871) . Бұл таза механикалық машина болды. Жоғары дэлдікті механизмдерді жэне көп детальды шығару технологиясы ол кезде жеткіліксіз түрде дамығандықтан, әрине ол аналитикалық машинаның операциялык жүйесі болмады.

Бірінші кезең (1945-55) : электронды лампалар жэне коммутсщияпъщ панелъдер. Бэббидждін, әрекетінен соң екінші дүниежүзілік соғысқа дейін цифрлік компыотерлерді конструкциялау практикалық түрде ешқандай прогресс бермеді. Орта есеппен 1940 жылы АКДІ пен Европадағы ғалымдар есептеуіш машинаны қү. растыру бағытындағы жұмыстарын жалғастырды. Ең бірінші машиналарға механикалық реле пайдаланды, кейінірек релені электронды лампаларға ауыстырды. Әрбір машинаны бір команда өңдеп, құрап, программалап, эксплуатациялап, жүмыс жағдайында ұстап отырды. Барлық программалау абсолютгі машина тілінде орындалуы, машинаны негізгі функциялармен басқару коммутациялық панельдер қосуының көмегімен іске асты. Ол кезде

программалау тілі (тіпті ассемблерде болған жоқ) белгісіз болды. Операциялық жүйе де болған жоқ.

Екінші кезең (1955-65) : транзисторлар жэне пакеттік өңдеу жүйесі. 50-ші жылдардың ортасында транзисторларды ойлап табу жэне қолдану барлық көріністі радикальды түрде өзгертті. Компьютерге деген сенім арта түсті, машинаның ұзақ уақыт жұмыс жасап қана коймай, пайдалы функцияларды атқара алатынына жоғары дәлдік, сенім пайда болды. Алғашқы рет жобалаушылар, қү-раушылар, операторлар, программалаушылар арасындағы нақты айырмашылық пайда болды. Енді мэйнфрейм деп аталатын машиналар перфокарталарда ЭЕМ-да ФОРТРАН программалау тілі бойынша толық профессионалды операторлармен баскарылады. Пакетті өңдеу жүйесі - жалпылама қабылданып шешілген шешім болды. Екінші кезеңнің үлкен компьютерлері инженерлік есеп пен физикада жиі кездесетін дербес туындылардағы дифференциалдық тевдеулерді шешу сияқты техникалық және ғыльми есептеулер үшін негізінде пайдаланылды. Ассамблер және Фортран тілінде программаланды, ал типтік операциялык жүйелер ретіыде FMS (Fortran Monitor System) жэне IBSYS (IBM 7094 компьютеріне арналған /ЛМкорпорациясы қ^рған операциялық жүйе) .

2. 1-сурет. ҒМ> типтік есебінің структурасы

Үшінші кезең (1965-1980) : жтегралъды схемапар мен көпесептегіш. 60-шы жылдардың басында IBM фирмасы барлық проблемаларды бірден шешуге тырысты, сөйтіп OS/360 операциялық жүйелі 1BM/360 программалық сәйкес маіпина сериясын шығарды. Бұл машинаның ең үлкен жетістігі -көпесептік және таш бір маңыздылығы - үшінші кезең операция жүйесі бос жады белігіне дискіден жаңа тапсырманы енгізіп-шығару қабілетіне ие. Бұл техникалық эдіс «жалғау» деп аталатын немесе spooling {Simultaneous Peripheral Operation On Line - интерактивті режимдегі біріккен косалқы операция) . Жауап күту уақытын қысқарту үшін, уақыт бөлу режимінен

жүйелік өңдеу жұмысы басталады, оның біріншісі CTSS (Compatible Time Sharing System - біріккен уақыт бөлу жүйесі) . Жүздеген бірмезгілде қолданушыларды қолдайтын операциялық жүйенің уақыт бөлу режиміндегі ең белгілісі MULTICS (MULTiplexed Information and Computing Service -мультиплексті ақпаратты және есептегіш қызмет) кезектегі операциялық жүйелерге өз әсерін тигізді. MULTICS жүйесінің бірқолданушылық версиясы бойынша кейінірек UNIX® операциялык жүйесі көптеген компанияларды жэне үкімет басқару орталықтарында, академиялық әлемде танымал бола бастады. Кез келген LWW-жүйесінде жұмыс жасай отырып, программа жасау мүмкіндігіне ие болуы үшін IEEE электротехника, электроника инженерлер Институты POSIX деп аталатын стандартты LW/X-жүйесін өңдеп шығарды. POSIX, UNIX версиясына қазір көп қолдау жасайды. Стандартгы POSIX жүйелік шақырудың минимальды интерфейсін анықтайды. POSIX интерфейсін сэйкес UNIX жүйесімен қатар көптеген операциялық жүйелерді қазір колдайды.

1987 жылы білім беру мақсатында UNIX жүйесін өзгертіп, кіші МШІХ, кейінірек осы л<үйе негізінде Linux жүйесі жасалады.

Төртітиікезең (1980 жылдан осы цазірге дейін) : дербес компьютерлер. Операциялық жүйелер эволюциясьшың келесі периоды Үлкен Интегралды Схемалардың пайда болуымен байланысты (LSI, Large Scale Integration) -1 кв. см-де 1000 транзистордан тұратын кремнийлік микросхемалар.

1974 ж. Intel компаниясы бірінші универсиалды 8-разрядты орталык процессор шығарды. Бүл процессорға операциялық жүйе қажет болды. Бұл алғашқы жаңалықты таныту, сынау үшін СР/М деп аталатын дискілік операциялық жүйе жасалды (Control Program for Microcomputers ~ микрокомпьютерлерді басқаруға арналган программа) . 80-ші жылдардың басывда IBM корпорациясы IBM PC (Personal Computer - дербес компьютер) өвдеп шығарды. IBM РС-ке сэйкес DOS (Disk Operating System - дискілік операцріялық жүйе), кейінірек MS-DOS (MicroSoft Disk Operating System) . Бірінші микрокомпьютерге арналған СР/М, MS-DOS және де басқа операциялық жүйелері клавиатурадан командалар енгізу арқылы ғана толыгымен негізделді. Сонан соң операциялық жүйе қызметі өзгертілді. Қолданушының графикалық интерфейсі ойлап табылды. Графикалық интерфейс (GUI, Graphical User Interface) қүрамындағы терезелер, белгілер, әртүрлі менюлер жэне тышқандар. Apple графикалық интерфейсі арқылы кұрылған. Microsoft корпорациясы Macintosh компаниясының жетістіктерінің эсерінен MS-DOS қабылдағышын шығарды, Windows жүйесі өңделді. Windows жүйесінің тұжырымы бойынша - Windows 95, Windows 98, Windows NT (NT білдіреді New Technology - жаңа технология) Windows Me (Millennium edition - мыңжылдық шыгарылымы) .

Дербес компьютерлер элемінде Windows-тщ басты бәсекелесі UNIX жүйесі жэне оның эртүрлі туындылары. UNIX жоғары өндірісті RISC процессорлы (RISC, reduced instruction set computer - команда құрамы

қысқартылған компьютер) машиналарда, желілік серверлерде, жүмыс станцияларына жэне жоғары модельді басқа да компьютерлерде ең жоғары жүйе болып табылады. Pentium процессорлы компьютерлерде Windows альтернативті танымал, студенггерге және де басқа әртүрлі колданушылар үшін Linux.

80-ші жылдьщ ортасында белгіленген опреациялық жүйелері және желілер аркылы басқарылатын дербес компьютер желілері өсіп, дами бастады. Әрбір компьютер локальды операциялык жүйе басқару нэтижесінде жұмыс жасайды және меншіктік локальды қолданушыға ие. Желілік операциялық жүйені, бірпроцессорлы операциялық жүйемен салыстырғанда өте көп айырмашылығы жоқ.

Белгілі бір анықталып белінген операциялық жүйе көптеген процессорлардан қүралғанына қарамастан, қолданушы бір процессорлы жүйе арқылы көрсетіледі. Белгілі бір анықталып бөлінген жүйелер, мысалы, бірнеше процессорды бір мезгілде қолданбалы есептердің жиі өңделуіне жол береді, сондықтан параллель түрде бөлінген оптимизация үшін күрделі жүктелу алгоритмы қажет.

2. 2-сурет. Операциялық жүйелер эволюциясы

2. 1. Мэйнфремдік операциялық жүйелер; қарапайым жүйелер

Негізгі ерешеліктері:

• тікелей бірлесіп жүмыс жасайтын пайдаланушы - компьютердің жоқтығы;

• бірдей жұмыстардың көп мөлшерінің бірігуі;

• басқару жұмысының автоматты кезекпен баскарылуы;

• операциялық жүйелер функциялары.

Резидентті монитор:

• үзілістердің сілтемелері;

• жұмыстың кезекпен орындалуы;

• кү-рылғылармен басқару;

• басқару тілінің аудармашысы.

Орталық процессорды төмен дэрежеде қолдану нәтюкесінде енгізу-шығару уакытының үлкен мэнінен карапайьш жүйелердің проблемалары туындайды.

Шешім әдістері:

• жалғауларды пайдалану;

• мультипрограммалау.

2. 2. Серверлік оисрациялык жүйелер

Серверлік операциялық жүйелер төменгі деңгейде орналасады. Бүл жүйелер серверлерде жұмыс жасайды, пайдаланушылардың аппараттық жэне программалық ресурстарын өзара бөлуіне жол береді, көптеген пайдаланушыларға бірмезгілде кызмет жасайды. Серверлер Интернетпен немесе файлдармен, баспа қу_рылғыларымен жүмыс жасау мүмкіндігін туғызады. Интернет-провайдерлері көптеген клиенттердің бірмезгілде желіге кіруін камтамасыз ету үшін бірнеше серверлер жұмысын эдетте шығарады. Серверлерде web-сайт беттері жэне енгізілген колданушы сұранысын өндейді. UNIX ж-әне Windows 2000 типті серверлік операциялық жүйе болып табылады. Енді бүл мақсатта Linux операциялық жүйелерде де қолданьша бастайды.

2. 3. Көппроцессорлы операциялык жүйе

Көппроцессорлы операциялық жүйе ерекшеліктері:

• негізгі жадты тарату;

• орталық процессорды кезекпен қолдану.

2. 3-сурет. Көпроцессорлы жүйенің структурасы

Операциялық жуйелерде жаңа функциялар пайда болады, олерациялык жүйе ұлкен өлшемге ие:

• жұмысты жоспарлау;

• орталық процессор жадысын басқаруды жоспарлау.

2. 4. Нақты уақыттың операциялық жүйесі

Операциялық жүйенің негізгі функциялары:

• процессорларды басқару;

• жадты басқару;

• файлдарды басқару;

• қорғау.

Накты уақыт жүйесін өңдеудің жаңа тенденциялары:

• уақытқа шектеулік;

• нақты уақыт режиміндегі критикалық жүйе.

2. 5. Дербес компьютерлердің операциялық жүйелері

Негізгі жұмысы - шапшаң қозғалыстың жэне ұтымды пайдаланудың эксплуатациялық максималдығы:

• типтік жүйелер (Windows, Linux, MacOS) ;

• тышқан мен терезе жүйесінде интерфейс негізделеді:

• ағаш түріндегі файлдар жүйесі (Unix) ;

• мультиесеп мүмкіндігі;

• мультимедиалык мүмкіндіктер;

• желіге рүдсат;

• қорғау механизмі.

Дербес компьютерлердің операциялық жүйесін өңдеудің жаңаша тенденциялары:

1. параллельді жүйелер;

2. мультипроцессорлық жүйелер. артықшылығы:

• есептеуіштің шапшаңдығы мен келемінің ұлғаюы;

• сенімділігі.

3. Бірнеше физикалық процессорлар арасында есептеуді бөлуге арналған жүйелер.

артықшылығы:

• ресурстарды бөлу;

• есептеуіштің шапшаң қозғалысының үлғаюы;

• сенімділік;

• байланыс.

4. Желілік операциялық жүйе.

3. Операциялық жүйенің негізгі функциялары

Операциялык жүйе компьютер жабдығымен тығыз байланысты. Аппаратты қамтамасыз ету операциялық жүйенің командалық қүрамына жэне ресурстарды басқаруға әсер етеді.

3. 1. Компьютерді аппаратты қамтамасыздандыруға шолу

Операциялық жүйе үзу механизмі. Үзу менеджерінің қызметі:

• инструкция бағытын үнемдеу;

• жаңа үзу жетістіктерінің дисквалифициясы;

• басқа әрекетгер.

Пайдаланушыньщ сүранысы немесе қате шақыруды үзу кезінде кедергілер пайда болуы мүмкін.

Операцияның екі багыты.

Орталық процессор жұмысының бағыты:

• пайдаланушы бағыты: шектелген көмекші комиссия;

• супервизор бағыты (ядро, монитор немесе жүйе) .