Бала асырап алудың нормалары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе. . . . 3

Патронаждық институтының қалыптасуы, дамуы және

оның міндеттері.

Патронаж институтының қалыптасуы . . . 7
Қазақстан Республикасының «Неке және Отбасы туралы» заңындағы

бала асырап алу туралы жалпы мәселелері . . . 12

2. Бала асырап алудың нормалары.

2. 1 Бала асырап алудың тәртібі және шарттары . . . 17

2. 2 Бала асырап алудағы жарамсыздық және күшін жою . . . 27

2. 3 Бала асырап алудың құқықтық салдары . . . 31

3. Шетел азаматтарының Қазақстандық балаларды асырап алу

мәселелері

3. 1 Халықаралық ауқымдағы балаларды асырап алудың жолдары . . . 39

3. 2 Шетел азаматтарының Қазақстандық балаларды асырап алуының

өзекті мәселелері . . . 50

Қорытынды. . . . 53

Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі . . . 58

Кіріспе

«Адамзат өзінде бар ең жақсысын балаға беруге міндетті». (20. 09. 59 жылғы Бала құқығының Декларациясы)

Кез келген мемлекетте, кез келген қоғамда ерекше қамқорлықпен және қорғаншылықпен балалар пайдалануы тиіс. Балалар - өмірдегі ең кымбат құндылықтың бірі. Бала өмірінің қанша жақсы қалыптастырылды, мемлекетпен оларға қандай жағдай жасалды, осы мемлекеттің болашағы нақты осыған байланысты болады. Сондықтан балаларды қорғау, олардың негізгі құқықтарын қорғау мәселелері, балалар үлкен адамдардан кем емес кұкыққа ие, - бұл ең маңызды мәселе. Бұл әркашанда кез келген мемлекеттің ерекше көңіл аударылуы керек және осы мәселелерді қасақана ескермеу дәлелдерінің фактілері жіберілмеуі керек. Дипломдық жұмыстың өзектілігі Дипломдык жұмыста - Қазақстан Республикасындағы балаларды асырап алу мәселелерінде - біз өте күрделі және көп қырлы проблема, бала асырап алу проблемасын ашуға тырыстық. Осы тақырыптың өзектілігі - бала (кыз) асырап алу адам өмірімен тығыз байланыста болғандығында. Олар мораль, отбасы заңының нормаларының негізгі принциптерімен реттеледі.

Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 16 сәуірдегі № 15/12403 «Неке және отбасы» Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңының жобасы әзірленді.

Қазақстан қоғамының алдында тұрған осы проблемалардың ушығуы мен өзектілігі кейінгіге қалдырмайтын шешімнің шешілуін талап етеді. Белгіленген бала асырап алу жөніндегі шешімдерді әзірлеу және қабылдауға жауапты органдардың қызметінде сыбайлас жемқорлықпен курес бойынша сауатты, дұрыс шараларды қабылдауды талап етеді. Өкінішке орай, көп балалар әр түрлі себептерге байланысты ата-анасыз қалады. Бұл жағдайда олардың мүдделерін қорғау мемлекетке жүктеледі. Нақты осы өз органдарының атынан әрбір баланың дұрыс және толық отбасыда өмір сүрумен тәрбиелену құқығын жүзеге асыруға жәрдем беруі керек. Зерттеу маңыздылығы : міне бүгінде біздер осы жайларға және өзге де мәселелерге жете мән берер болсақ Қазақстанда Отбасылық құқық саласын үнемі әрі үздіксіз жетілдіру қажеттілігін аңғару қиын емес деп білемін. «Бала асырап алу» термині заң ғылымында әр түрлі мағынада пайдаланады. Көптеген ғалымдар бала асырап алуды ата-ананың қамқорлығынсыз қалған балалардың орналастыру нысаны ретінде карастырады. Басқалар - заң актісі ретінде қарастырады. Бір жағынан асырап алушы мен оның туыстары, екінші жағынан асырап алынушының арасында аға-аналары мен балалары, туған туыстары арасында болатын кұкыктары мен міндеттері пайда болады. Бұл жағдайда бала асырап алу заң фактісі ретінде түсіндіріледі. Бұл жоғарыда аталған тұлғалардың арасында жаңа құқықтық байланысты орнатады және сонымен бірге нақты тегі бойынша баланың ата-аналары мен басқа туыстарының құқықтық байланыстарын тоқтатады. Зерттеудің мақсаты мен мәселелері : дипломдық жұмысымда Қазақстан Республикасының Заңдары бойынша отбасылық құқықтың шарттары болып табылатын тұлғалардың құқықтық жағдайына жалпы теориялық тұрғыдан талдау жасауға және сондай-ақ осы отбасында мүліктік және мүліктік емес құқықтарын қорғауға байланысты қазіргі кезде тәжірибеде жиі кездесетін өзекті теориялық және тәжірибелік мәні бар сұрақтарды қарастырады. Осымен, бала асырап алу - бұл бір уакытта құқықты жасаушы және құқықты тоқтататын заң актісі болып табылады. Заңда және заң әдебиетінде бала асырап алу сөзі кейде құқықтық катынасты білдіреді. Ол асырап алушы (оның ата-анасы) мен асырап алынғанмен (оның ұрпағы) арасында бала асырап алу актісі негізінде пайда болады. Сонымен «бала асырап алу» термині отбасы құқығы институтының бірін белгілеуге пайдаланылады. Ол бала асырап алу бойынша қатынастарды реттеуге арналған құқықтық нормалардың жиынтығын көрсетеді және бала асырап алуды белгілеу және тоқтату тәртібін, құқықтық қатынастың қатысушыларының құқығы мен міндеттерін анықтайды. Осы жұмыста бала асырап алу - соңғы трактовкада отбасы құқығының институты ретінде қаралады. Зерттеу әдістері: Мен өзімнің дипломдық жұмысымда ең алдымен бала асырап алу институты ен көне құқықтық институттың бірі болып табылады. Және барлық қазіргі заманғы құқықтық жүйелерде болады. Бала асырап алу институты өзінің қолданысына қарай терең парасатты, адамгершілікті болып келеді. Ол ата-анасы жоқ немесе басқа себептерге байланысты ата-ана көңілінен тыс қалған балалар үшін дұрыс отбасы өмірін және тәрбиені қамтамасыз етуге арналған. Біз осы жұмысты бұрын қолданылып жүрген заң ережелерін ескере отырып және бала асырап алу саласындағы шет елдерінің тәжірибелеріне сүйене отырып, таңдаған тақырыптың ерекшелігінен шыға отырып құруға тырыстық. Қазіргі заман кезеңінде бала құқығын қорғау проблемасының өзектілігі көптеген мемлекеттің әлеуметтік-экономикалык жағдайдың күрт төмендеуімен де байланысты. Экономикалық тұрақсыздык, өндірістің төмендеуі, өтпелі кезеңнің қиындығы және, осының салдарынан болатын, жұмыссыздық санының өсуі, халықтың көп бөлігінің өмір деңгейінің төмендеуі - осының барлығы тікелей түрде бала өмір сүру деңгейінің жағдайына әсер етеді. Балалардың жалпы санының 5%-ы жетім балалар. Қалғандардың бәрінің ата-аналары бар. Олар белгілі бір себептерге байланысты (ата-ана құқығынан айырылған, созылмалы алкоголиктер, наркомандар, жазасын өтеп жүргендер, хабарсыз кеткендер, ата-ана міндетін орындаудан қашатындар және т. б. ) олардың тәрбиесімен айналыспайтын, денсаулықтарына байланысты өздерінің ата-ана міндеттерін орындай алмайды. Соңғы уақытта әлеуметтік жетімдік жаңа ерекшеліктерге ие болды:

- балалар ата-аналарының кесірінен далада өмір сүріп, үйі-күйі жоқ қайыршы, ешкімге керегі жоқ қараусыз болады да, оқуларын жіберіп, ақыры тастайды. Ата-аналар мен билік жағынан көңілділік пен жауапкершіліктің болмауынан балалардың көбісі қылмыс жолына өз бетімен түседі немесе басқа тұлғаларды соңынан тартады. Сонымен бірге, заңды аттап басканнан кейін, әсіресе, жас құқық бұзушыларды тез оңалту бойынша сәйкесті шараларды қолға алмайтын мемлекетте бірқалыпты, дұрыс өмірге кайта келуі кейде өте қиын екендігін сезбейді. Тек экономикалық фактор бірқатар теріс сәттерді тудырады. өмір сүру деңгейінің төмендігі және жұмыссыздық үлкен адамдардың баланың жеке тұлға ретінде дамуына және қажетті жағдай жасауының мүмкіндігін шектейді. Қазіргі заманда әлеуметтік-экономикалык сілкіністер мен дағдарыстардан ең көп соққы тиген кейбір елдердің балалары, әсіресе кіші жастағылар, ең бастысы - бақытты алаңсыз балалық шақтан айырылған. Кейбір отбасыларда ата-аналар өздерінің балаларын дұрыс тамақтандыруға және киіндіруге мүмкіндіктері жоқ және үкімет әркашанда осындай фактілерге көңіл бөлмейді. Бала қорғау облысында ең бірінші маңызды құжат болып, 1959 жылы 20 қыркүйекте БҰ¥ бас Ассамблеясымен қабылданған бала құқығының декларациясы болды. Осы Декларация әлемнің барлық балаларын бақытты балалық шақпен қамтамасыз ету және олардың жеке игілігі мен қоғам игілігіне онымен жария еткен құқықтары мен бостандықтарын пайдалану мақсатында қабылданған болатын. Бүгінде Қазақстан ата-ананың қамқорынсыз қалған балаларды асырап алу мәселелерінде, бірінші кезекте республика азаматтарымен бала (қыз) асырап алуға оларды тапсыруға көңіл бөлуде. Жергілікті атқарушы органдар бала (қыз) асырап алғысы келген адамдардың есебін жүргізеді. Республика азаматтарының үміткерлер есебі арнаулы журналда жүргізіледі. Облыстық білім беру басқармаларының (департаменттердің) деректері бойынша екі жасқа дейінгі балалар сұранысқа ие. Қазақстан азаматы санынан баланы тәрбиелеуге алғысы келетін тілек білдірушілердің саны азаюда. Соңғы жылдары бас тартқан және тастанды балалардың туғаннан сифилис ауруына шалдыққан немесе жұққан, дамуында кемістігі бар балалар (оларды қаражаттардың болмауынан Қазақстанда емдеу мүмкіндігі жок) саны ұлғаюда. Бұкаралық ақпарат кұралдарында Қазақстан Республикасының бала асырап алу тәртібі заңының қолданысқа енгізгеннен кейін күрделіленген проблемалар бірнеше рет талқыланды. Бала асырап - алу ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларды орналастырудың ең тиімді формасы болып табылады. Бұл форма ең жақсы түрде бала құқығын қамтамасыз етеді. Қанша дегенмен ол толық түрде туған балаларға деген құқықтық қатынастарға тең келеді. Және бала асырап алушы ата-аналар тұлғасына және туған отбасыға ие болады. Ғылыми жаңалығы : оларға деген қосымша материалдар, соған қоса, жалпы заңға сәйкес қарастырылатын отбасы дауларының сұрақтарына сәйкес оқулық пен монографиялық әдебиет қолданылған. Отбасы заңнамасы облысындағы көптеген еңбектері бар атақты мамандар Ахметов А. Д., Ахметова К. А, Гусов К. Н., Куренной А. М., Решетникова И. В., Ахметов А. Д., Қағазов Т. С., Айымханова Н. М., С. А. Бухарбаева., И. Д. Бейсенов., Т. Н. Мухамбетов., В. И. Власов., В. Глазырин., С. Ю. Головина., В. Д. Шахов., С. А. Голощапов., С. А. Димитрова., В. Дойблер., Д. Ә. Жампейісов., Д. Г. Иосифиди., О. С. Смирнов., М. В. Толкунова., және т. б. зерттеулері қолданылған. Негізгі мақсатқа және міндетке осы тақырыпты және проблемалық мәселелерді ашу болып табылады. Сонымен катар, бұл жұмыста Қазақстан Республикасының азаматтары мен шет мемлекет елдері азаматтырының Ақмола облысы аумағында соңғы 7 жыл ішінде, яғни 2005-2012 жылдар аралығы кезеңінде бала асырап алудың талдау жұмысы жасалды. Зерттеу объект ісі .

Көкшетау қаласындағы Ақмола облыстық білім және ғылым департаменті

Зерттеу әдістері. Теориялық әдістемелік негіз болып Бала құқығы туралы Конвенция, Қазақстан Республикасының Заңы (Неке және отбасы туралы), Бала құқығы туралы Декларация болып табылады. Зерттеу жүргізу барысында статистикалық, монографиялык, абстракты - логикалык әдістер пайдаланылды. Ақпарттық база. Зерттеулерде сәйкесті заң актілері, нормативтік-аналитикалық әдебиеттер, сонымен бірге статистикалық есеп берулер пайдаланылады. Іс-тәжірибелік маңыздылығы. Диплом жұмысының теоретикалық ережесі құқық негізін зерттеп жүрген тұлғалар үшін әдістемелік ұсынымдар есебінде пайдаланылуы мүмкін. Дипломдық жұмыстың құрылымы : Бұл жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттерден тұрады. Кіріспеде зерттеу жұмысының өзектілігі негізделеді, тақырыптың зерттеуіне жалпы баға береді, мақсаттар мен міндеттер қойылып, зерттеу жұмсының теориялық және әдістемелік негіздері және жұмыстың ғылыми жаңалығы көрсетіледі. Бірінші бөлімде отбасылық құқықтың жалпы сипаттамасы: ұғымы, обьектілері, субъектілері және бала асырап алу тәртібін зертеу қарастырылған. Екінші бөлімде Бұнда бала асырап алудың тарихы, түсінігі, максаты, бала асырап алуды тоқтатудың негізі, құпиялылығы мазмұны және отбасылық құқықтарды қорғау тәртібін қорғау саласындағы халықаралық шарттар мен келісімдерді қарастырдық. Отбасылық құқықтың мәнін ашып, оның қызмет ету және реттеуінің нормативті құқықтық актілерін, сонымен қатар оның негізгі индикаторлары мен зерттеу жолдарын қарастырады. Үшінші бөлімде Осы жұмыстың қорытынды бөлігінде бала (қыз) асырап алудың проблемалық мәселелері туралы, бала асырап алу тәртібінің жалпы жағдайлары туралы ұйғарым жасалды. Шетел азаматтарының қазақстандық балаларды асырап алудың мәселелерін кеңінен ашылады. Отбасылық құқықты қадағалауды ұйымдастыру және жүргізу ережесі мен қадағалауды жүзеге асыру кезінде пайдаланылатын негізгі құжаттар және бала асырап алукезіндегі құқықтарды жетілдіру жолдары қарастырылады. Зерттеу нәтижесі қорытындыда терең қарастырылған.

1. Патронаждық институтының қалыптасуы, дамуы және оның міндеттері.

1. 1 Патронаж институтының қалыптасуы.

Бала асырап алу мәселесі бұрын қазақ қоғамында күрделі емес болатын. Жетім қалған бала туысқандары қарамағында болып, ең жақын туысы қамқоршылық еткен. Тіпті жақын туысқандары болмаса, нағашы жұрты тәрбиелейтін. Жетім баланы баска ру тәрбиелеп алу мүлдем кездеспеген, ондай жағдай болса сол руға өшпес күйе жағылған болар еді.

Баласы жоқ адамдар біреудің баласын асырап алуы, яғни баурына салуы ежелден бар қағида. Мұның да жөн-жоралары бар. Мысалы, жаңа туған баланы асыраушы анасы шаранасын етегіне салып алады. Қазақтың ежелгі заңы бойынша асыраушы адам жаңа туған балаға атын койып, оң қолына асық жілік ұстатады. Асық жілік ұстаған бала сол үйдің баласы деп есептеледі. Кейде баланың өз әке-шешесі балаға таласқан жағдайда асыраушы адам «оң қолына асық жілік ұстатып едім ғой» деп дауласады. Бүл үлкен дәлел, куәлік есебінде жүреді. Алайда бала қайтыс болған жағдайда оның туған әке-шешесінің аты айтылып, жаназасы шығарылады. Кейде ата, әже өзінің бірінші немересін, «баурына салып алады». Бірақ, ол асырап алғанға жатпайды.

Жоғарыда айтып кеткендей, қазақ халқы бала асырап алу барысында бірқатар дәстүрлі рәсімдерді орындаған. Соңын үш түріне тоқталып, түсінік берейік. Олар: міндетті түрде той жасау; ер балаға асық жілік, қыз балаға токпақ жілік ұстату; ер баланы ашамайға мінгізу.

Міндетті түрде той жасау - қазақ халкында негізінде өз кіндігінен ер баласы жоқ адамдар туыстарының, ағайындарының баласын асырап алатын. Көбінесе ер балаларды, ол оның реті келмегенде қыз баланы да асырап ала беретін. Малды адамдар атшаптырып той жасаса, дәулеті шағындар кұрмалдық жасайды.

Ер балаға асық жілік, қыз балаға тоқпақ жілік ұстату - баланың қолына жілік ұстатып, көпшілікті бүған куә ету бала асырап алатын әке мен шешенің де жұрт алдында оларды тумады деп бөлмеу туралы беретін уәдесі,

анты. Жұрт алдында жілік ұстату салты екі жағынан да бала алу, бала беру ісіне ризашылығын білдіреді.

Ер баланы ашамайга мінгізу - ер балаларды жілік ұстатуға қосымша ашамайға мінгізу жорасы да бар. Өйткені, баланы бауырға салу көбінесе оның 5-6 жасар кезінде болады. Бұл кезде баланың атқа мініп үйрететін кезі. Әрине тым жақын туыстар арасында балалары есейіп қалған кезде де бола береді. Ал бөтен елден алғанда бала мүмкіндігінше жастау болуы керек.

Тарихымыз орыс халқымен тығыз болғандықтан, көне Русьтен бастап, бертінге уакытқа дейінгі қалыптасқан бала асырап алудын тарихына тоқталуды жөн көрдік.

Көне Русьте отбасы құрамына «өтірік ұл туу» сияқты, «бөтенді» қабылдау сиякты бала асырап алу пұтқа табыну уақытында болған. Пұтқа табыну орнына христиан діні келгенде бала асырап алу шіркеу билігінен болатын ерекше рәсім арқылы шіркеумен жүзеге асырылған. Ол «үл дүниеге әкелу» шіркеу рәсімімен жасалған. Бала асырап алудың күші болуы үшін, ол епархиалды архейдің белгілі біршіркеу рәсіміне сақтауда бекітілуге жатқызылған. Бұндай талаптар Византия құқығының нормаларымен бала асырап алуға қойылған. Сол кезде Русь византияның қол астында болған. Ал орыстың қарапайым құқығына қатысты келетін болсақ, ол ұзақ уақыт бойы сақталған әр түрлі рәсімдерімен қарастырды. Соның ішіне: жалған бала туу рәсімі жатады. Дәлелділік үшін кейбір жерлерде ер де өтірік бала туатын әйелге қанға былғанған көйлекті кигізген. Бала туу рәсімін ер адам да жасаған. Ер адамның бала туудың еліктеу рәсімі оның баланы асырап алатындығын есептеген; ағасының не інісінің жесіріне үйленуін; дәлелді түрде үйге асырап алынатын баланы қабылдау; асырап алушы мен асырап алынушының арасындағы ерекше келісім актісін білдірген [1] .

Осыдан шыға отырып, бала асырап алу отбасы басында патриархальды әкесі бар көне отбасыда болғандығы сол уакытта белгілі болды. Оған берген отбасыға (примак - қабылдаушы) қабылданған балалар да, кұлдарда бірдей кірген. Бірақ, егер ертеде бала асырап алу адам санын сақтау, қоғамның беріктілігін сақтау қажеттілігінен болатын болса, уақыт өте келе бала асырап алудың басқа мақсаты анық көріне бастады баласы жоқ жұбайлардың жандарын еске алатын мұрагерге ие болу болды. Бұл өзіне тән көнеліктің қалдығы болды. Христиан уакытында өлгеннің жанына деген қамқорлықты шіркеуге тапсыруға болатын, ал пұтқа табынушылық уақытында оған құрбандық шалу тек оның балаларының міндетіне жатқызылатын. Сонымен бірге, тек қана бала асырап алушының ғана емес, сондай-ақ асырап алушының, әсіресе, өз отбасынан айырылғанның мүддесі ескерілген.

¥зақ уақыт бойы, бала асырап алу ережелері ерекше өзгерістерге, ұшыраған жоқ және бұрынғыдай әр түрлілігімен ерекшеленеді. Бірақ, жеке иеліктер бастауларының бекітілу шамасына қарай үлкен маңыздылықты отбасы қарым-қатынасында алдын ала қойылған келісімдер өз күшіне ие болды: өздерінің некеден тыс туған балаларын асырап алуға болмайды. Сонымен бірге, асырап алынушының жекеменшігіне заңсыз некеден туған балалары жағынан қол сұғылмаушылығына жол берілмеген.

Петр - І-нің реформасы кезеңінде бала асырап алуға арнайы көңіл бөлінбеген. Екатерина ІІ-нің патшалық кұрған кезеңінде де осы тән болды. Ол Ресей мемлекетінің құқықтық негізін нығайтумен, әр түрлі нысандағы қарым - қатынастарды, соның ішінде отбасы және, әсіресе, бала құқығын қорғаумен тығыз байланысты құқықты реттеумен көп айналысты. Бірақ, бала асырап алуға арналған заңдар сол кезде болған жоқ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.