Абай жолы роман-эпопеясы қазақ ұлтының мәдени,тарихи,тілдік- әлемдік бейнесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . .

1. Реалия ұғымы және оны аударудың семантикалық және грамматикалық ерекшеліктері . . . 9

1. 1Ұлттық реалия сөздердің мағыналық топтастырылуы . . . 16

2. «Абай жолы» роман-эпопеясы қазақ ұлтының мәдени, тарихи, тілдік-әлемдік бейнесі . . . 23

2. 1«Абай жолы»роман-эпопеясында ағылшын тіліндегі аудармасындағы ұлттық реалийлердің мағына берілу ерекшеліктері (Наврозовтың аудармасы негізінде) . . . 26

2. 2Роман-эпопеяның ағылшын тіліндегі аудармасындағы ұлттық реалияларды берудегі олқылықтар мен сәтсіздіктер . . . 32

3. . Реалия сөздерін аудару жүйесіндегі тәсілдер мен заңдылықтар . . . 43

Қорытынды . . . 49

Кіріспе

Көркем аударма өнері өз алдына жеке сала ретінде теория мен тәжірбиеге ие болып тұрса да, бұл саланың мәселелерін кең түрде зерттеу компаративистер үшін де күрделі мәселе болып тұр.

Көркем аударманың негізгі функцияларының бірі-халықтар арасындағы мәдениет, әдебиет жағынан бір-біріне әсері екені бәрімізге де белгілі. Салыстырмалы әдебиеттану және аудармашылық сияқты екі саланың белсенді қатынасының нәтижесі әдебиеттердің бір біріне әсер ету процесінде маңызды шекара болып есептелінеді.

Әлемдік тәжірибеде салыстырмалы әдебиеттанудың аударма жөніндегі салттарын үйрену баяғыда анықталған болатын. Негізінде көркем аударма өнері кең салалы, ол филология әлеміне көптеген жолдармен танылған; аударма өнерінің кейбір жекелеген мәселелері тілдің стилистика, лексикология, фразеология, лингострановедение, әдеби социология, рецептік эстетика сияқты т. б. жақтарынан қарастырылуы мүмкін. Дегенмен компаративистикамен тығыз байланыс теориялық, методологиялық және де аударманың біршама мәселелерін шешуге ғана бағытталған. Ғылымның даму тарихы мынаны дәлелдеді - аударма теориясы статусы жөніндегі дау-компаративистік пән болып табыла ма жоқ па дегені нәтижесіз болып шықты, өйткені тәжірбиенің өзі көрсеткендей аударма теориясының өзін компаративистикаға кіргізе бастады. Осыған орай, көркем аударма бойынша мамандар ғана аударма теоретигі мен компаративист екеуінің бір тұлғаға үйлесуін компаративистиканың екі: нақты және жалпы деңгейі үшін өте жемісті боларын анықтағаны туралы айту біз үшін жетістік болары сөзсіз. [3]

Осыған байланысты отандық ғьлымда көркем аударманың теориясы мен әдеби компаративистика жетістіктерінің органикалық үйлесімділігінің қажеттілігі туындайды, және осы жаңа ресурс көркем аударманың бірқатар мәселелерін зерттеуге жоғары масштаб, тереңдік пен нәтижелілікті көрсетуді камтамасыз етеді.

Көркем аударма тарихымен әдеби компаративистика тарихының анализі филологиялық ғылымның екі жақты аясында да қарқынды дамуының кезеңдерінің нақты ұқсастықтары туралы қызықты корытындыға келеді. Салыстырмалы әдебиеттану мен аударма туралы ойлар 18 ғасырдың аяғынан паралельді дамып келе жатыр.

Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін компаративизм концепциясының дамуының қарқыны космополитизм ағымының пайда болуымен жапондық ұлттық әдебиеттің шетелдік авторлар мен шығармаларға ашық екенін түсіндірді . Осы кезең көркем аударма саласындағы кең көлемді қызметтің бастамасы болды. ЮНЕСКО ("ВавеІ" рейтинг журналы) мәліметі бойынша Жапония аударма саны бойынша әлемде алдыңғы қатардың біріне шықты. Осылайша, туған тілінде әлемдік әдебиеттің толық ұксастығын кұру үшін бай потенциалға иеленді. Аударма тануда өз кезінде ірі жетістіктер әдеби компоративистикадағы бағыттардың нығаюы үшін негіз болды. Бұл жағдай әдеби аударма мәселесі бойынша көп жұмыстар кіретін Германияға да тән болып келеді. Бұл мамандардың айтуы бойынша 1990 жылдары Германия басқа елдерді басып озып және шығарған аудармалар саны бойынша бірінші орынға шықты. Көркем аударма теориясының қалыптасуы мен дамуында әдеби компоративистика секілді бірқатар естелік жылдарды атауға болады, мысалы, 1950 жылдардың ортасы: жалпы таным бойынша бұл кезең аудармаға деген қоғамдық және ғылыми назар аудару тарихында маңызды кезең болды. Аударма тақырыптарына жазылған макалалардың ішінде кең көлемді теориялық мәселелері бар жұмыстар жиі кездеседі. Кеңес жазушыларының 2-ші съезіндегі Антакольскийдің, М. Әуезовтың, М. Рыльскойдың баяндамалары (1954), О. Бликсеннің "Әдеби аударма және оның мәселелері" (1954), Ж. Муненнің "Сенімсіз арулар" (1955), Э Карридің "Казіргі кездегі аударма" (1956), Т. Саворидің "Аударма өнері"[4]

I (1957) ; 1955 жылдан бастап "Вавелон" журналы шыға бастады . . . аударма пәндерінің кең көлемде окытылуы басталды. 50 жылдары әдеби компаративистік батыс мектептері карқынды дами бастады; 1954 жылы Әдеби Компаративистикалық Халықаралық Ассоциацияның құрылуы туралы шешім қабылданды. ӘКХА негізгі мақсаты -салыстырмалы зерттеулер арқылы әлемдік әдебиеттің дамуы үшін халықаралық күштерді үйлестіру болды.

Екі ғылыми және оқу пәндерінің дамуы үшін семиотика туралы ілімнің оларға әсері маңызды болды. Бізге белгілі болғандай семиотиканың ғылыми мектебі 19 ғасырда америка философы Ф. де Соссюрдің еңбектерімен негізі қаланған. Ал 20 ғасырда Праганың лингвистикалық үйірмесінің өкілдерінің еңбектерінде жалғасын тапты. Казіргі таңдағы әлемдік интеграция процесіндегі әдебиет ұлттық сананың көрінісінің анағұрлым нақты құралы болып табылатыны айдан анық. Аударма үшін шығармаларды тандау қоғам дамуының өзекті әлеуметтік-мәдени, танымдық кажеттіліктерімен әдебиеттің дамуының ағымдағы міндеттерімен нақты эстетикалық, идеялық міндеттердің шешімімен, жаңа амал тәсілдерді меңгерудің қажеттіліктерімен қамтамасыз етілген. Кең көлемді ұйымдастырылған аударма нақты халықаралық танымдылықты ынталандырып, тең құқылы екітілдік пен халыкаралық қауымдастықтың рухани өміріне қатысу үшін жаңа мүмкіндіктерді ашуға үлес қосар еді. Осыған байланысты компоративистер қазіргі әлемдік әдебиеттің белгілі бір тенденцияларының дамуыңда анағұрлым өзекті болып табылатын және қазақ әдебиеті жайлы көрнекті болатын қазақ әдебиетінің таңдамалы шығармаларының мақсатты және жоспарлы аудармасына аудармашылардың назарын аударуға шақырады.

Өзектілігі: «Абай жолы» - қазақ әдебиетіндегі тұнғыш роман-эпопея. Реализмнің нағыз жетілген кезеңінде туатын роман-эпопея жанрының қазақ әдебиетінде пайда болуы республикамыздағы аса елеулі мәдени көркемдік құбылыс болды. «Абай жолында» өткен ғасырдың екінші жартысындағы қазақ қоғамының шындығы мейілінше кең көрсетіледі, қаһармандардың жеке өмірі халық тарихындағы күрделі өзгерістермен байланысты беріледі. Романда таптық, әлеуметтік қайшылықтар мен тартыстар, Абай сынды ұлы ақын қайраткердің өмір жолдары дәуірдің ұрымтал, кесек оқиғаларына тығыз қатыстырыла суреттеледі. Көркем аударма жасау үшін аудармашы түпнұсқа өкілдерінің мәдениетін, тілдік ерекшелігін, оның басқа тілдерден айырмашылығын, шығарма авторының ой-дүниесін, айтайын деген идеясын танып-білуі керек. Сондықтан да біздің ойымызша біздің әр-бір шетел тіліне аударылған шығармамызды өзіміз қатал қадағалап, оның аударылған жүйесін талдап, ұлттық танымын айқындайтын шақтарын жүйелеу біздің міндетіміз. Сонда ғана біз өзіміз жайлы ақпаратты қадағалап, шет тіл оқырмандарына тиісті қалыпта қабылданамыз. Дәл осы жағдайда біздің жұмысымыз шет еліне өзімізді танытуда ұлттық реалия сөздерінің маңыздылығын ашып, қазақ ұлттық салт - дәстүрін басқа елдерге жеткізу жүйесін қандай да бір деңгейде беруге тырысады. Біздің еліміз әлемдік аренаға шығу талпынысында, қазіргі жаһандану айналымында әлемдік деңгейге көтерілу әрекетінде біз өзіміздің ұлттық менталитетімізді, салт-дәстүрімізді, сақтап қалу маңыздылығы өте зор. Өйткені батысқа қарай жалтақтау, оларға ұқсаушылық, олардың мәдениетін сіңіру біздің ұлт ретінде қалыптасуымызға кері ықпалын тигізуде. Дәл осы кезде ұлттық реалия сөздердің маңыздылығы өз-өзінің тек аудармада ғана емес барлық ғылым салаларында, ұлт өмірінде атқаратынын рөлі қандай екенін көре аламыз.

Теориялық және практикалық маңыздылығы :

Көркем әдебиеттің озық үлгілерін әлемдік деңгейге шығару, жаһандық құндылығын көрсете білуде реалия сөздердің теориялық маңызымен бірге практикалық маңызы да зор. Себебі, көркем әдебиеттің әлі ешбір қаламгер ашпаған адам игілігіне айналатын тылсым құпиялары көп, әсіресе әлемге жаңа-жаңа танымал блып келе жатқан, бойында өзіндік ұлттық бояуы, ұлттық реңі тұнып тұрған Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы» роман-эпопеясыны сияқты ұлы шығарманың сол күйінде әлемнің әдебиет сүйер қауымынына ұсына қоюы оңай жұмыс екенін осы жұмысымыздың талдау барысында түсүнуге болады. Қазақ халқының этнографиялық тарихы барлық түркі әлемін танытады. Өзінің табиғатына тән ерекшеліктері арқылы түркі халықтарының тұрмыс -тіршілігінің, мәдениеті мен наным-сенімінен хабар бере алады.

Шет ел зерттеушілері көркем аударма теориясы салыстырмалы әдебиеттанудан бөлініп кеткені туралы тезисті ортаға салып жүргеніне көп болды. Олар "аударма теориясы дүниеге келді және өзінің бастапқы фразасында эмперикалық салыстырмалы әдіс сипатында дәстүрлі әдеби компаративистика кешенінде жетілді" деп көрсетуде.

Көркем аударма саласындағы белгілі маман А. Попович : "Көркем аударма теориясы сөздің қысқа мағынасында салыстырмалы лингвистика, салыстырмалы стилистика, әдеби компаративистиканың теориясы, әдебиет теориясы сияқты төрт түрлі пәндердің қиысуынан құрылған", деп атап өткен.

Сонымен қатар өздерінің зерттеулерінің арқасында халықаралық контексте олардың кең көлемді танымалдығын үйымдастыруға шақырады.

Көркем аударма мен салыстырмалы әдебиеттанудың үндесуінің басқа мүмкіндігі итимология категориясында да аударманың түсіндірмесінде де көрінеді, яғни әдеби компоративистиканың шетелдік елдер мен мәдениет туралы бөлімі бар.

Зерттеушілердің пікірі бойынша "Компоративист міндеті болып аударма тек оқырмандардың санын ұлғайтып қана қоймай сондай- ақ жаңалықтар мектебін ұсынуды-көрсету табылады" дейді. Аудитория үшін жиі жаңалықтар ретінде басқа елдің, халықтың бейнесі көрінеді. Батыс компоративистикасында аударманы шет тілді меңгерудің тәжірибелерінің бірі ретінде қарастыру туралы пікірдің бар екені кездейсоқ жағдай емес.

Аударма мәтіннің этномәдени орта мен түпнұсқа жарық көрген лингво ел танымдық контекстерден ажырамас бөлік екеніне дау жоқ. Сондықтан да ол оқырмандардың басқа халық пен оның мәдениетін пайымдауына көмектеседі. Лексикалық қатарда да ол шет елдік онамастикамен топонимикамен, шет елдік салттық атаулармен айқындалады. Егер география тарих, археология, этнография басқа ғылымдар алыс елдер туралы нақты мағлұматтар берсе, онда аударма арқылы көркем әдебиетпен танысу осы халықтар мен мәдениеті туралы біздің түсінігімізді жандандырады.

Көптеген елдерде аударманың екі негізгі түрге бөлінуі кездеседі : жазбаша жөне ауызша. Осыган орай, екі түрдің белгіленуі үшін әртүрлі ұғымдар пайдаланылды. Ағылшын тілінде жазбаша аударма «translating» сөзімен берілсе, ауызша аударма "intepreter" болады ; француз тіліңде жазбаша аударма "traduction", ауызша аударма "interpretariat" ; неміс тіліңде "ubersetzung " және "dolmetchen". Орыс тілінде бұл айырмашылықтар "устный" және "писменный" деген есімдіктермен беріледі. Бірақ бұрын ауызша аударма үшін "толмач" сөзі қолданылатын. [10]

Көркем аудармаға әдеби байланыстарды бекіту, әдебиетті жақындастырудың негізгі функциясы жүктеледі. Ал аудармашының тұлғасы тек тілдік және мәдени тұлға ретінде ғана емес, сондай-ақ мәтін бойынша жұмыс істеу кезінде өзіндік түсіндірмесін қоятын өзіндік сыншы ретінде де қарастырылады. Осыған байланысты аударманың мәселелерін компаративті зерттеуден туындаған мәселелердің тағы бір тобы рецепция мен әдеби сынның мәселелерімен де үйлеседі. Шет ел шығармаларын кабылдау мен өндіру процессі өте күрделі жөне басқа әдебиеттермен өзара әрекеттесу механизмі өте астарлы. "Кез-келген көркем шығарманың халықаралық тағдырында аударма-бұл алғашқы саты: бұл шығарманың шет елдік оқырмандармен қабылдануы, оның шет елдік сыншылармен бағалануы, оның баска елдердегі әдеби процесспен қоғамдық санаға әсер ету мүмкіндігі"

Бұл жағдайда аударылмалы шығарманың жетістігі аудармашымен бөлінген автордың жетістігі болады. Шет елдік сыңда шығарманың бағасы қаншалықты мықты болса, ол көркем аударманың сапасының да соншалықты сапалылығын көрсетеді.

Полиглот болу қабілетінің дамуы компаративистердің қалыптасуы үшін маңызды шарт болып табылады. Мысал ретінде компаративистердің көбінің салыстырмалы әдебиеттанудың теориясы мен әдістемесі бойынша жұмыс жасаумен қатар ұлттық әдебиет тарихында маманданған және әртүрлі түпнұсқалық қайнар көздерді пайдалана отырып зерттеулер жүргізді. А. Веселовский итальян, неміс және басқа Европа тілдерін меңгеріп, кәсіби латыншы және германшы болып саналады. В. М. Жирмунский-түркітанушы және германшы, М. П. Алексеев- ағылшыншы, Н. И. Конрад- синолог болған. Әртүрлі тілдерді білудің маңыздылығын ұғына отырып, М. Әуезов өзі бірнеше тілдерді біле отырып, ҚазМУ-де арнайы бөлімдерді (Қытайтану, моңғолтану, арабтану, ағылшынтану) ашуға шақырды.

Әдеби компаративистика негізгі мақсаттарының бірі болып шет елдік әдебиет пен мәдениетті меңгеруге қол жеткізуді жеңілдету саналды. Осыған орай жоспарға тіл мәселесі шығып отыр. Осылайша көркемдік аудармаға жүгіну қажеттігі туындайды. Бұл факт шет тілдерді меңгеру мәселесіне әсіресе көркем аудармаға зор маңыз береді. Жалпы шет тілін білу белсенді тілдік тәжірбиеде жүзеге асады.

Соған қарамастан шет тілін меңгеру мәселесі өзекті болуда. Өкінішке орай біз филологиялық білімнің батыстық жүйесінен әлі алшақпыз.

Қазақстанда көркем аударманың мәселелері кейінгі жылдары ерекше мәнге ие болуда. Оған қазақ тілінің ролінің күшеюі ықпал етті.

Бұл кезеңнің ерекшелігі әдеби дәстүрдің даму мәселелерімен қатар, көркемдік аударма мөселелері ҚР конституциясына сәйкес мемлекеттік тіл статусын оған казақ тілін қолданудың аясын кеңейту мәселесімен де байланысты. Бұл жағдайда көркем аударманың негізгі функциялары анық көрінеді. Мемлекеттік тілдің дамуы мен таралу қарқындығы бойынша теориялық бағдарламаларды жасау қажеттілігі аударманың теориясы мен тәжірибесінің кейбір аспектілерін қамту керек. Оның ішінде, аударма бойынша маманға жүгіну тілдің лексикалық құрамын кеңейту процессімен қамтамасыз етілген. Осыған байланысты басқа халықтың тәжірибесіне сілтеме жасауға болады. Мұндай мәселелер 19-20 ғасырдағы түрік тілінің дәуірлеуі үшін күрестің арқасында "Осман" түрік және Стамбул түрік тілдерінің оппазициясымен қамтылған дағдарыстан шығудың әртүрлі бағдарламалары мен теориялары пайда болған түркия үшін тән сипат болып келеді. Белгілі "Тілдің қалыптасуының түріктік бағдарламасы" атауындағы тиімді концепциялардың авторларының бірі Зия Гекальп қазіргі таңдағы тіл халықаралық жағдайға сай сөздерді қажет етеді деп атап көрсетті. "ұлт өзінің сөздік тіліне ғылыми ұғымдарды, философиялық идеяларды әдеби образдарды және өркениетті әлемнің ақындық тәжірибесін енгізу керек. Енді түріктер батыс өркениетін меңгеруге бел буғанда, олар барлық батыс идеясы мен түсінігін көрсететін жаңа сөздерді қажет етеді. [11]

Бұл сөздерді біз қалай жасаймыз. Ең тиімді жолы-бұл европалық тілдерде жазылған барлық әдеби, ғылыми және философиялық еңбектердің түрік тіліне сапалы аударылуы үшін бірінші дәрежелі мамандардың тобын таңдау керек. Осы аудармалар арқылы жаңа түрік тіліне ойлау процесінің барлық көрінісін көрсететін құрал болады". Осылайша тілдердің аудармалық қызметіне аса зор назар аударылады.

Нысаны: Осы диплом жұмысымыздың негізгі обьектісі «Абай жолы »роман-эпопеясындағы ұлттық реалия сөздері болып табылады. Ал мақсатымыз ретінде ұлттық реалия сөздерінің аударылу түрлерін қарастыруды көздедік.

«Абай жолы» роман-эпопеясы орыс тілі арқылы әлемдегі отыз тілге аударылып, әлем оқырмандарының өте жоғары бағасына ие болып отырғаны баршамызға белгілі. Абай жолы романын аудару барысында Мұхтар Әуезов пен Л. Соболев бірлесе жұмыс істеген. Мұхтар Әуезов романда кездесетін қазақ халқына тән этно - мәдени ұлттық, дәстүрлік ерекшеліктеріне байланысты жерлерді түсіндіріп отырған, өйткені аудармашы қандай да болсын әдеби шығармаларды аудару барысында сол елдің салт -дәстүрін, дүние танымын, тіл ерекшеліктерін жетік білуі тиіс. Абай жолы»романын Л. Наврозов 1957 жылы тәржімелеген.

Аудару барысында романдағы реалия сөздердің басты бөлігін транскрипция, транслитерация яғни фонетикалық өзгеріске ұшырату арқылы берген . Сонымен бірге қазақ реалия сөздеріне көптік мағына беріп аударған кездері де барынша кездеседі. Біз бұл мәселеге тереңірек әлі тоқталамыз. «Абай жолы»қазақ халқы өмірінің шынайы бейнесін көрсете алған ұлттық роман, әрі мәдениетті елдердің жақсы деген романдарымен тең келіп салыстыруға тұратын романдарымыздың бірі. Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы»қазақ тілінің өңделуіне, оның дамып өсуіне, әр сөздің дәл мағынасын табу жағынан, сонымен бірге көркем айтылуына көп еңбек сіңірген. Роман-эпопеяның басынан аяғына дейін бір мүдірмейтін әрі ойлы, әрі көркем тілі құйылып отырады.

Елмен елді табыстырып, халық пен халықты жақындастыруда аударма өнерінің ролі айрықша екені даусыз. Аударма қай заман, қай кезең болмасын қоғам өмірінің ілгері жылжып, дами түсуіне мінсіз қызмет етіп келеді . Бір тілден екінші тілге аудару қоғамға басқа елдің мәдениетімен пікір алмасып, қарым-қатынасқа түсуге мүмкіндік береді. Белгілі бір ұлтқа тән мәдени ерекшеліктерді екінші тіл оқырмандарына өзгеріссіз жеткізу аударма саласындағы маңызды мәселе.

Кез келген жазушы, ақын өз шығармасын басқа бір тілге аударғанда түпнұсқаның толық мазмұнының сақталуын талап етеді, ал аударма дегеніміз үлкен өнер, ал осы өнерді аса шеберлікпен пайдалана білу -тәржімашының ең басты міндеттерінің бірі болып табылады. [7]

1. Реалия ұғымы және оны аударудың семантикалық және грамматикалық ерекшеліктері

Реалийлер ұлтты, мәдениетті белгілейтін басқа да атаулар функционалды қызметі жағынан басым доминант элементтер, олардың контекстегі функционалдык - коммуникативтік қызметі жоғары болып табылады. Демек, оларды түсіріп тастау түпнұсқаның мазмұнын сақтау талабына нұқсан келтіреді. Сондықтан аудармашы текстегі қолданылған қазақ тіліне мәдени - танымдық сипаты, ұғымдық - мағыналык, көлемі жағынан сәйкестіктері жоқ атаулардың түпкі мағынасына, этимологиясына, қандай ұғымда жұмсалғанына, контекстегі стильдік жүгінің ауқымына назар аударуға тиіс.

Белгілі бір халыққа, ұлттық, тілдік ортаға арналғандықтан, классикалық көркем әдебиетте реалийлер тобы мол және олар тақырыптық, мәдени ерекшеліктері жағынан да сан алуан. Реалий атауларының құрамынан бірыңғай түрде, шағын бір топты бөліп алып қарастырмақшымыз: бұлар - қазіргі қоғам дамуына сәйкес актуалданған, қоғамдық - саяси, әлеуметтік мәні бар, яғни халықтар мәдениетінің бүгінгі сипатында өте-мөте айқын белгі беріп отырған жоғары жиілікті қолданыстағы, қазіргі тұрмыстық, әлеуметтік қарым -қатынастарды білдіруге қатысатын сөз әдебі (речевой этикет) формулалары, діни атаулар, сондай - ақ, әлеуметтік - тұрмыстық реалий атаулары. Көркем әдебиетте жиі жұмсалатындардың бір тобы (мыс., стряпчий, денщик. рядчик, подрядчик, адъютант) - қазіргі тіл қолданысында актуалды лексика емес: олар - көнерген сөздер, архаизмдер. Сонымен қатар көркем әдебиеттегі кейбір реалийлердің атаулары қазіргі қазақ мәдениетінде активті. Айталық, қоғам, қауымдастық сөз әдебінде қарату формалары (форма обращения) үшін товарищ - жолдас параллельдерімен шектеліп келген болса, қазіргі жағдайда адамдардың әлеуметтік статусын ажырататын нысандардың, бұрын архаизмдер қатарында болғандардың бірқатары (ханым, мырза, жоғары мәртебелім) активті қолданысқа түсіп отыр. Жаңа құбылыстың атауы ретінде қарату формаларын білдіретін тілдік нысандар өзара қалыптасу үстінде. Вариант қатарларды іріктеу, ұғымға нақты номинациялық атау беру процессі үшін қазақ көркем аудармалары пайдалы, көп мәлімет береді, бірнеше атау ұсынады. Аудармашылар бір ғана сөзбе - сөз баламамен немесе аударудың түсіндіріп беру, транскрипциялау әдістерімен ғана шектеліп қалмай, семантикалық құрылымы жағынан жақын түсетін сәйкестіктерді іздестіреді: функционалды сәйкестіктер жасайды. Әрине, аудармашылар игеретін функционалды сәйкестіктердің кейбірінің контекстің мазмұнына кереғар келетіндері де жоқ емес, алайда ұсынылатын варианттардың қайсы бірінің семантикасы жағынан ұтымды жақтары бар, оларды әдеби тілдің қазіргі айналымына түсіруге болады. [5]

Көркем аударма ісінде өзге тілдегі реалий атауларын берудің айтарлыктай қиындықтары жоқ. Ұзақ мерзім бойында графикалық жүйенің бірдей болуы, сондай-ақ мәдениеттердің етене аралас -құраластығы, қазақ қоғамындағы көптілділік жағдай, қазақ қауымдастығының өркениеттілігі, қоғам мүшелерінің интеллектуалдық деңгейі орыс тіліндегі реалий атауларының түпкі мәдени - ұлттық белгілерін танып - білуге, ажыратуға жеңілдіктер жасайды. Көркем аударуда реалийлерді берудің бірнеше амалы бар:

а) түпнұсқадағы қалпын сақтап жазу (транскрипцня) ;

ә) қазақ тілінің дыбысталу, айтылу заңдылықтарына бейімдеу;

б) текст ішінде суреттеме, түсіндірме түрінде мағынасын ашу;

в) мағынасы жуықтасатын сәйкестіктердің бірін қолдану.

Сондай-ақ көркем аудармада техникалық амалдарды - текстің соңына, сілтеме арқылы реалийдің анықтамасын беру әдісін де пайдалануға болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.