ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТУЛАР, СИМВОЛДАР, АРНАЙЫ ТЕРМИНДЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ 8

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ

ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1Салық жүйесінің теориялық мәні 10

1. 2 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері 23

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

2. 1 Қазақстан Республикасындағы тікелей салықтардың мәні және қолданылуы 27

2. 2 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі жанама салықтардың орны 37

3 Қазақстан Республикасының салық ЖҮЙЕСІН жетілдіру ЖОЛДАРЫ 47

ҚОРЫТЫНДЫ 57

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ 60

ҚОСЫМШАЛАР 63

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік салық жүйесінің дамуы, оның үлкен дәрежеге жетуіне жол ашу, қоғамның жаңарған тұрақты экономикалық салық мәдениетін құру болып табылады. Қазақстан Республикасы салық жүйесінің бүгінгі жай-күйі алдымен, бұрынғы ұрпақтың тәжірибесі мен білімінде негізделген өзара қарым-қатынастың күрделі кешенімен сипатталады, сондықтан Қазақстандағы салық жүйесінің даму болашағының жай-күйін түсіну үшін салықтың пайда болу мен қалыптасуына сипаттама жасау қажет.

Салықтар өте ертеден белгілі. Табиғи шаруашылық уақытында қолөнершілерден, шаруалардан алым түрінде мүліктің бір бөлігінен айыру болды. Ештеңе өндірмеген үкіметтің өзі үнемі өзінің тұтынуымен өзіне тән қызметтерін орындау үшін материалды және адамшылық ресурстарын қажет етеді:

- аумағын қорғау;

- басқарушы және таратушы қызметтерін орындау;

- ішкі тәртіпті сақтау;

- халықтан салықтар мен алымдарды жинау.

Экономикалық қатынастарды дамыту шаралары арқылы салық салудың жаңа түрлері жетілдірілді. Салық жүйесі - нарық экономикасының басты элементтерінің бірі. Ол мемлекеттің шаруашылық дамуына ықпал ететін, әлеуметтік және экономикалық даму басымдылығын анықтайтын басты құрал болып табылады.

Сондықтан Қазақстан Республикасының салық жүйесі жаңа қоғамдық қатынастарға бейімделуі керек, әлемдік тәжірибеге сәйкес болу керек. Қазақстан мемлекеттік құрылысына сүйене отырып, жаңа салық жүйесінде, бұынғы жылдардағыдан айырмашылығы, салық салу мәселелерінде құқық пен жауапкершіліктің тиісті басқару деңгейі анық шектеліп берілген. Жергілікті салықты енгізу мен жинау әрекет ететін мемлекеттік салықтың тізімін толықтыру ретінде заңмен қаралған түрлі жергілікті қажеттіліктер мен жергілікті бюджеттер үшін кіріс түрлерін толығырақ есепке алуға мүмкіндік береді.

Тақырыпты зерттеудің дәрежесі. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің даму жағдайын зерттеу, жеткен жетістіктері, салық жүйесінің мәселерiн отандық және шетелдік экономистердің еңбектерінде жан-жақты қарастырылған. Салық жүйесінің даму жағдайын зерттеуге Идрисовой Э. К, В. Н. Миляков, Н. А. Құдайбергенов Мельников В. Д., Ильясов К. К., Шарипов К. А., Зейнельгабдин А. Б., Худяков А. И., белгілі экономистердің еңбектерінде қарастырылған, яғни экономистер өз пікірлерін ұсынған.

Біздің салықтардың тұрақсыздығы, мөлшерлемені, салық санын, жеңілдіктерді және тағы басқа үнемді қайта қарау, әсіресе, Қазақстан экономикасының нарықтық қатынасқа көшу кезеңінде қайшы рөл ойнады, сондай-ақ отандық, шетелдік инвестицияларға кедергі жасайды. 2004-2007 жылдарының салық жүйесінің мақсаты-салық салатын қорды кеңейту және салықтық пен кедендік басқару сапасын көтеру жолдары арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігін ұлғайту, сондай - ақ өндірісті дамыту ынталандыру мен инвестицияның өсуі үшін салықтық және кедендік заңдарды жетілдіру болып табылады.

Бюджеттің табыс бөлігін республикада, соның ішінде облысымызда орындау маңызды міндеттердің бірі. Осыған байланысты салық төлемдерін жинау мәселелерін салық әлеуметінің жиынтық бағасын зерттеу, бюджеттің табыс бөлігін сапалы және дұрыс болжау сұрақтары туындайды.

Осы уақытқа дейін салық комитеттерінде бюджет табысын макроэкономикалық болжау бойынша арнаулы бекітілген әдістеменің жоқ екенін айта кету керек. Сондықтан салық жүйесінің экономикалық тетіктерінің жетілдіру жолдарын қарастыруымыз керек.

Дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты. Қазақтан Республмкасының салық жүйесінің калыптасуы және даму мәселерiн көрсету.

Дипломдық жұмысымның маңыздылығы салық салу базасы саласын жақсарту және үкіметтің жергілікті органдары бастамасын күшейту мақсатында аймақтын салық қорын ұлғайту, оның экономикасын дамыту бойынша, дұрыс басқару шешімдерін қабылдауда республикалық және жергілікті бюджеттерді қалыптастыру.

Осы мақсатқа жету жолы мынадай міндеттердің орындалуымен байланысты :

- салық жүйесіне түсініктеме беру;

- салық жүйесіндегі мәселелерді қарастыру;

- салық жүйесін жетілдіру жолдарын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың объектісі - Салық комитеті.

Дипломдық жұмыстың пәні - Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы және даму мәселесін зерттеу.

Негізгі ел мен салық органдарында бюджеттің табыс бөлігін болжау, есептеу кезінде қолданылатын негізгі салық пен төлемдер бойынша есеп айырысу мен кестелерді қосымша ұсынамын, сондай-ақ, есеп айырысуды құру бойынша бірыңғай әдістемелік қорға жүйелеу қажеттілігі керек деп есептеймін, сондықтан бюджеттің табыс бөлігін есептеудің біртұтас әдістемесі болу керек деп есептеймін.

Дипломдық жұмыстың теориялық және методологиялық негізі ретінде Қазақстан Республикасының Үкіметінің заңдары және номативтік актілері, Қазақстан Республикасының Агенстволық статистикалық материалдары, салық жүйесіне арналған оқулықтар мен әдістемелік материалдар, баспасөз бетінде жарияланған мақалалар қолданылды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ

ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Салық жүйесінің теориялық мәні

Салықтың экономикалық мәні - шаруашылық субьектілерінен, азаматтардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында.

Салықтар - тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.

Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) белгілі мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.

Салық дегеніміз - белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.

Салықтар - бұл, белгіленген мөлшерде және көрсетілген мерзімдерде мемлекеттің өзінің қызметтері мен міндеттерін жүзеге асыруының көзі болып табылатын ұлттың табыстың бір бөлігі [1] .

Салықтар қаржының алғашқы санаты (категориясы) болып табылады.

Салықтар мемлекеттің құрылуымен қатар қалыптасады және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады.

Кез келген мемлекет өзінің қаржылық негізінің болған кезінде ғана өмір сүреді.

Салықтар, баждармен қатар мемлекеттің өзіне ақша табуының ертеден келе жатқан әдісі болып табылады.

Салықтың көрсетілген белгілерін қарастырайық.

1. Салық - бұл мемлекеттің бекітімі.

Тек мемлекет қана азаматтардың салық салу режимін енгізе алады, оларға ақшаның белгілі бір сомасын бергізуге міндеттейді. Қазақстан Республикасында салықтарды төлеу міндеті азаматтардың конституциялық міндеттері аясында белгіленген. Осы орайда мемлекет өзінің саяси билік субъектісінің өкілеттілігіне сүйене отырып әрекет етеді. Белгілеген субъектісінің белгісі ретінде салық кез келген мемлекеттік емес міндетті төлемдерден айрықшаланады.

2. Салық әрқашан құқықтық нысанда ғана болады.

Салықты қандай да бір заң, жарлық, декрет т. б. шығармайынша алу мүмкін емес. Бұл құқықтың акт жазбаша түрде жасалып, тиісті қолдар қойылып, мөрленіп заңдық күшке енеді. Салықтың құқықтық нысаны оны төлемдердің, алымдардың, жарналардың кез келген түрінен ерекшелейді.

3. Салық - бұл заңды белгіленген төлем.

Қазақстан Республикасының Конституциясы азаматтарды заңда белгіленген салықтарды төлеуге міндеттейді. Азаматтар заңсыз белгіленген салықты төлемейді, ал төлеуге болмайтын салық болуы мүмкін емес. Бұл жерде айтпағымыз, осы қағида өкілетті органдарға қатысты жағдайлардың бүкіл кешенін қамтитындығы.

4. Салық мәжбүрлеу сипатына ие.

Салықтың мәжбүрлеушілік кезі екі жағдайда көрінеді. Біріншіден, салық төлеушінің тілегі мен күшіне қарсы енгізіледі. Екіншіден, егер салық төлеуші өзінің салықтық міндетін өз еркімен орындамаса, одан ақшаны мемлекет күшпен немесе сот арқылы алады. Салықты алудың мәжбүрлі сипаты оны қайырымдылықтан, еркін қарыз беруден, мемлекеттік банктерде салымдар ашу т. б. кез келген түрінен айрықшалайды.

5. Салық міндетті төлем болып табылады.

Салықтың міндетті белгісі - салық төлеуші заңда белгіленген тәртіп пен мерзімде салық төлеуге міндетті. Салықтың белгіленуімен сәйкес салық төлеушіде мемлекет алдында нақты қаржылық міндет туындауы керек. Ол мұнда ақшаның белгілі бір сомасын мемлекетке береді, ал шынайы салық кезінде өнімнің жарты бөлігін береді. Осы міндеттерді орындамау, біріншіден, осы ақшаларды (өнімді) мәжбүрлеп алуға, екіншіден осы субъектіні белгіленген жауапқа тартуға (яғни, оны жазалау) әкеп соғады. Салықты төлеу міндеті оның төлемін қабылдау міндетімен сәйкестендірілген.

6. Салықты төлеу салық төлеушінің заңды міндеті болып табылады.

Салықты белгілей отырып мемлекет салық төлеуші тұлғалардың осы салықты төлеу міндетін туғызады. Бұл орайда, осы міндет заңдық сипатқа ие болады. Яғни, салық төлеуші өзінің ақша төлеу міндеттерін орындамаған жағдайда құқық бұзушы болып саналады.

Конституция - бұл, саяси декларация да, көркем шығарма да емес, ол нормативтік-құкықтық акт, оның әрбір сөзі белгілі бір заңдық жүктемеге ие болуы керек. Біздің ойымызша, бұл жағдайда «борыш» санаты салықты төлеу міндеттілігінің мемлекеттік-құқыктық сипатын көрсетеді.

7. Салық нақты қаржылық міндетті туғызады.

Салық - бұл қаржылық-құқықтық құрал, осы арқылы мемлекет өзіне қажетті қаражатты алады: қаржылық міндеттеме де, кез келген міндеттеме сияқты, екі субъектіге ие: несиелер, яғни, мемлекет өкілетті тұлға ретінде болады және борышкер, ол салық төлеуші болып табылады. Осы қаржылық міндет аясында несиелер борышкерден салық, белгілеген ақша сомасын белгіленген мерзімде және белгілі бір тәртіпте талап етуге құқылы, ал борышкер салық төлеудің белгіленген механизмі негізінде бұл соманы мемлекетке өткізуге міндетті. Салықтық міндеттеме салық төлеушінің міндеттерін ғана емес, оның кейбір салық заңымен қарастырылған құқықтарын қамтиды.

8. Салықта ақшаны құқықтық негізде өндіріп алудың өзіндік орны бар.

Салық - бұл әрқашан да өзгенің ақшасын мемлекеттің мәжбүрлеп алуы болғанына қарамастан, ол оның лигитимдік негіздегі меншігі болып келеді. Осынысымен салық мәжбүрлеуден ерекшеленеді. Салық салық төлеушінің заң бұзушылығы немесе қандай да бір әрекетіне байланысты жауапқа тарту болып табылмайды. Салықтың төлеушілері заңға бағынушы, тәртіпті адамдар болып табылады. Осынысымен салық айып және кәмпескелеу шараларынан ерекшеленеді. Салық ақшаны мәжбүрлеп алу, мемлекеттің өзгенің меншігін өз пайдасына алуы сипатына ие болғандықтан, Конституцияның 26-бабында белгіленген жеке меншік құқығына қол сұқпау қағидасы мен салықтардың өзара қатынасы туралы теориялық мәселе туындайды. Көрсетілген бап былай дейді: «Сот шешімімен болмаса, ешкімнің де өз меншігінен айырылуы мүмкін емес. Мемлекет қажеттері үшін меншікті мәжбүрлеп алу заңда қарастырылған кейбір жағдайларда ғана оны екі жаққа да тең жағдайда алынуы мүмкін».

Сонымен, салықты төлеу, біріншіден, мүлікті алу болып табылады, одан кейін салық төлеуші одан айырылады. Екіншіден, бұл алу мәжбүрлі сипатқа ие, үшіншіден, салықты төлеу мемлекеттік қажеттіліктер үшін жүзеге асырылады.

9. Салықты төлеу мемлекеттік жауапкершілік шараларымен қамсыздандырылған. Егер салықты төлеу процесінде ақша алу мәжбүрлі сипатқа ие болса, ол салық төлеушінің өзінің салықтық міндеттерін орындамағандығына жатады. Бұл орайда, құқық бұзу сипатына байланысты құқық бұзушыны жазаға тартудың көптеген шаралары қолданылады және ол қаржылық-құқықтық, әкімшілік-құқықтық және қылмыстың-құқықтық сипаттарды да қамтиды.

Құқың бұзған салық төлеушіге қолданылатын жазалар туралы айтқанда, салық заңын бұзу, оның салдарынан салық төлеушінің құқық бұзушы ретінде көрінуі, немесе салық міндетін орындамау. Қойылған мәселенің маңыздылығына қарамастан, ол теориялық та, тәжірибелік те мәнге ие. Құқық бұзылған кезде тұлғаны заң бұзушы ретінде жазалай отырып, мемлекет жазалаушы орган ретінде көрінеді.

10. Салыққа оның төленуі үшін мемлекеттік бақылау әрекеті тән.

Салық төлеушінің әрекеттеріне бақылау әрқашан мемлекеттік бақылау сипатына ие. Мұнда салық бақылауын жүзеге асыруға өкілетті мемлекеттік органдарға тексерушілік өкілеттіліктер берілген, олар салық төлеушінің барлық құжаттарын, ақпараттарын тексереді, тіпті кәсіпкердің коммерциялық құпиясын да қарай алады, бұлардың бәрін ашып көрсету салық төлеушінің міндеті болып табылады. Осылайша, салықтық бақылау - бұл әрқашанда, салықтың сипаттық белгісі болып табылатын мемлекеттік бақылау. Енді салықтың экономикалық белгілерін қарастырайық.

11. Салық - бұл материалдық төлем, яғни салықты төлеу әрқашанда салық төлеушінің мүлігін мемлекет пайдасына алуды көздейді.

Әдетте, әдебиеттерде салық ақшалық төлем ретінде сипатталады. Бұл қазіргі салықтың жүйелер үшін сөзсіз дұрыс, онда шынында да салық міндетінің заты ақша болып табылады. Алайда, бізге заттай салықтар да белгілі. Ал табыс салығы субъектіні өсірілген, өндірілген, табылғандардың, т. б. бөлігін мемлекетпен бөлісуді мәжбүрлеуден басталады. Мысалы, салық төлеуші мемлекетке өсірілген бидай өнімінің оныншы бөлігін беруге міндетті болған. Алайда, табыс салығының қазіргі кездегі құрылымдарында оның салық салу объектісі ақша түріндегі кіріс болып табылады, ал салықтың өзі де ақшамен төленеді. Барлық қалған салықтар бойынша да соны айтуға болады. Өкілеттік органның мемлекет салығы бойынша берешегін өтегенде борышқор мүлігіне өндіріп алу жасалуы мүмкін болған жағдайда да салықтың ақша табиғатын өзгертпейді. Қазаңстан Республикасының салық заңы да салықты төлеудің заттай түрін есепке алған. Жер қойнауын пайдаланушылардың тапқан өнімдерінің бөлігін мемлекет пайдасына өндіріп алу осыған мысал бола алады [2] .

Салықтар мемлекеттің өмір сұруінің негізі болып саналады. Мемлекетті ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.

Салықтар тауар-ақша қатынастарынан тыс қолданылады. Натуралды салықтардың мөлшері мен түрі нақты жергілікті жағдайларға бағынған. Мысалы: 1 адамнан 1 құндыз терісі немесе 10 пұт тұз және т. б. алынған. Тауар-ақша қатынастарының нығаюымен натуралды салықтың рөлі айтарлықтай азайды. Дегенмен, олар соңғы уақьтқа дейін пайдаланылды (1953 жылға дейін жүн, жұмыртқа, сүт, май өткізген) .

Егер екі мемлекет бір-бірімен соғыс жүргізсе, жеңген мемлекет жеңілген мемлекеттің барлық байлығын тонап алады, болмаса белгілі бір мөлшерде салық салып отырған. Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме берілген. Мәселен, Салық кодексінде «Салықтар - мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, кайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналар» деп атап көрсетілген.

Салық - заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке төленетін міндетгі төлем.

Салық - белгілі бір объектілерден төленетін төлем.

Қорыта айтқанда, барлық анықтамалар бір негізді құраушы жүйе екендігін байқауға болады.

Салықты басқа да төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі, салық белгілі бір объектілерден (табыс, мүлік, тауар, жер, көлік, мұра) төленеді. Сонымен қатар салықты төлеудің өзіндік бір мерзімі болады (салық кезеңі - бір күндік, он күндік, айлық, тоқсандық, жылдық) және белгілі бір көлемде немесе мөлшерде (салық ставкасы) алынады.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті салмағы 80-90 пайызын құрайды.

Салықты материалдық тұрғыдан алғанда - бұл, салық толеушінің белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша сомасы болып табылады (салық натуралдық тұрғыда материалдық қүндылық болып саналады) .

Салықтың материалдық белгісі - салық төлеуші белгілі бір соманы мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.

Материалдық салықтық катынастар - ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша каржыларының салық төлеушіден мемлекеттік ақша қорларына жылжуы дегенді білдіреді [3] .

Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық төлеушілерден мемлекетке карай белгілі бір мөлшерде, белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте бір бағыттағы ақшаның қозғалысы болып саналады.

Ал, құқықтық тұрғыдан қарайтын болсақ , бұл мемлекеттік бекітілім, яғни тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сомасын беруін (төлеуді) көздейтін міндеттеме. Салық құқығы - мемлекеттің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.

Салық материалдық тұрғыда белгілі бір ақша сомасын (ақшалай нысанда) немесе салық төлеушілердің мемлекетке беруі тиіс белгілі бір заттардың санын (натуралдық заттай нысанда) білдіреді.

Сонымен салықтардың мазмұны мынадай:

Материалдық категория жағынан - бұл белгілі бір ақша сомасы болса;
Экономикалық категория ретінде - бұл мемлекеттің табысы;
Заңдық категория жағынан, бұл заң жүзінде белгіленген міндеттеме болып табылады.

Салықтың экономикалық белгілері ретінде келесі көрсетілгендерді атауға болады:

Салық - мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі;
Салық - ақшалай нысанда төленеді;
Салық - қайтарылмайтын төлем болып табылады;
Салық - баламасыз сипатта болады;
Салық - салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады;
Салық - тұрақты экономикалық қатынас туғызады.

Ал, енді осы белгілердің мазмұнын тереңірек қарастырайық.

1. Салық - мемлекетке тиесілі коғамдық жиынтық өнімді бөледі.

Мемлекеттік аппарат мемлекетке тиесілі ақша сомасын өндірмейді. Сондықтан мемлекет жеке және заңды тұлғаларға салық салу арқылы қажетті соманы өндіріп алып отырады. Мұның экономикалық сипаттамасы мемлекет салықты белгілеу және өндіріп алу арқылы өндірілген қоғамдық жиынтық өнімнің бір бөлігін өзіне тиесілі сома ретінде айналдырып алады. Бұл жерде салық қатынасы бөлуші сипатта болады.

2. Салық - ақшалай нысанда төленеді.

Натуралдық нысанда төленуі де мүмкін. Мәселен, ауыл шаруашылығы саласында жиналған өнімнің бір бөлігі салық ретінде төленеді. Салық кодексінде салық ақшалай нысанда төленуі тиіс деп атап көрсетілген.

3. Салық - қайтарылмайтын төлем болып табылады . Салықты төлеген кезде ақша тек бір бағытта ғана қозғалады, яғни салық төлеушіден мемлекетке бағытталады. Мұның қайтарымды төлемдерден (мысалы, мемлекеттік қарыз) айырмашылығы:

Біріншіден, ақша салық төлеушілерден мемлекетке қарай қозғалады;
Екіншіден, кері қайтады, яғни мемлекеттен салық төлеушілерге бағытталады (қайтарылады) .

Ал, қайтарымсыздық дегеніміз - ақшаны мерзімсіз алуды білдіреді, яғни ол соманың қашан қайтатыны белгісіз.

4. Салық - баламасыз сипатта болады.

Салық құнның ақшалай нысанда бір бағытта қозғалысын айқындайды, төлеген салыққа қарсы тауар түрінде болса да қозғалыс жоқ. Толығырақ айтқанда, салық қандай да бір тауарға, немесе мемлекетгік қызметке төлем болып есептелмейді, яғни ақшаның өтеусіз алынуын көрсетеді. Сондықтан салық - баламасыз төлем болып табылады .

5. Салықты төлеген кездеменшік нысандары айқындалады . Салықты төлеген кезде меншік нысандары ақша қаражаттарына, немесе материалдық құндылықтарда жеке меншіктен мемлекетгік меншікке өтеді (ауысады) . Анығын айтқанда, салық салу мемлекетке тиесілі меншіктерді иеліктен шығарады, ал меншік иелері арасындағы туындайтын салық қатынастарында мемлекет жеке меншіктен мемлекеттік меншікке салық төлемдерінде меншік құқықтарын өзгерте алады.

Салықты белгілеуде тұрақты салық қатынастары пайда болады. Тұрақтылықты мынадан байқауға болады, яғни салық жеке түрде емес, нормативті құкықтық актілермен белгіленеді. Мәселен, бір тұлғаның нақты салық салу объектісі бар болса, ол салық міндеттемелерін орындаушы болып табылады.

Салық қатынастарының тұрақтылығы салық төлеу арқылы жүйелі төлемдерге алып бармауы тиіс. Кейбір салықтарда салық төлеушілер үшін салық төлеу жеке төлемдік сипатта болады (мысалы, мүлік салығын жеке азаматтар жылына бір рет төлейді) немесе кейде кенеттен салық төлеу сипаты пайда болады (мәселен, ойламаған жерден жасаған жұмысына жалақы алады) .

Азаматтардың мүлік салығын төлеген кезде, оның салық қатынастары қысқартылмайды, қайта салық төлеушілердің ағымдағы кезеңде төлеген салықтарымен қоса, келесі салық кезеңдерінде де салық төлеуге міндетті болады. Бұл процесс салық төлеушілердің меншік иесі ретінде құқынан айырылғанға дейін жалғасын таба береді. Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап айтқанда: