Түркі жазба ескерткіштері тіліндегі үстеу сөздердің даму ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

Түркі жазба ескерткіштері тіліндегі үстеу сөздердің даму ерекшеліктері.

Мазмұны

Кіріспе3

Негізгі бөлім

I тарау. Түркі жазба ескерткіштері және үстеу сөздер

1. 1Түркі жазба ескеркіштері тіліндегі үстеу сөздердің зерттелуі6

II. тарау. Үстеу сөздердің даму ерекшеліктері.

2. 1Мезгіл үстеулердің дамуы24

2. 2Мекен үстеулердің дамуы30

2. 3Мөлшер үстеулердің дамуы36

2. 4Сын-қимыл(бейне) үстеулердің дамуы39

2. 5Күшейтпелі үстеулердің дамуы45

2. 6Мақсат үстеулердің дамуы46

2. 7Себеп-салдар үстеулердің дамуы46

2. 8Топтау үстеулердің дамуы46

Қорытынды48

Пайдаланылған әдебиеттер50

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі . Түркітану саласында әлі де көп зерттеу мен талдауды керек ететін ғылыми мәселелер бар екендігіне күн артқан сайын ғалымдар көз жеткізіп келеді.

Үстеу сөз табы өзіндік қыры мен сыры толық ашылмаған сала. Түркі тілдерінде оның ішінде қазақ тілдерінде үстеулердің қалыптасуы, даму ерекшелектеріне арналған біршама ғылыми еңбектер бар. Дегенмен, үстеулердің жалпы түркілік сипаттағы қалыптасуы, даму жөнінде кейбір зерттеулерде айтылғанымен, әлі де болса олардың қалыптасу тарихына қатысты нақтылы пікір жоқ деуге де болады. Сол себептен қазіргі күнімізде қолданып жүрген үстеу сөздеріміздің тарихына көз жүгіртсек, олардың табихатына тән ерекшеліктерді айқындау қажеттілігі туындайды. Мұндай ерекшеліктер үстеулердің морфемдік құрамы мен мағыналық өзгешеліктерінен байқалып отырады. Сондай-ақ, сөз таптары ішінде үстеулердің кейінен пайда болғандығы, басқа сөз табынан жасалуы сияқты құбылыстар да олардың қалыптасуы тарихына үңілуді қажет етеді. Бұл мәселе жөнінде шетел ғалымдары, орыс және қазақ ғалымдары зерттеу жүргізді. Атап айтсақ, В. В. Радлов, М. Рясянен, В. Банг, Г. Вамбери, Г. Ю. Клапрот, Н. Кононов, Н. К. Дмитриев, С. Е. Малов, Н. А. Баскаков, Э. В. Севортян, сондай-ақ Н. З. Гаджиева, Э. Р. Тенишев, Г. Ф. Благова, Г. Ф. Искакова, К. Мұсаев, А. Байтұрсынов, С. Аманжолов, Ә. Құрышжанов, Ә. Ибатов, Ғ. Мұсабаев, К. Мұсаев т. б. Жұмыстың жасалу барысында түркі жазба ескерткіштеріне қатысты теориялық, лексикографиялық еңбектерден үстеулерге байланысты мысалдар жиналды.

Дипломның нысаны . Түркі жазба ескерткіштері тіліндегі үстеулер, олардың тарихи дамуындағы өзгерістері.

Дипломның мақсаты мен міндеттері . Жұмыстың негізгі мақсаты - түркі жазба ескерткіштері тілінің жалғасы болып табылатын иқазіргі қазақ тілдерін салыстыра отырып, үстеулердің қалыптасы, даму ерекшеліктерін айқындау.

Осы мақсатқа сай мынадай міндеттерді шешу көзделді:

көне түркі тіліндегі үстеуңлерді анықтау;
орта ғасыр жазба ескерткіштері тіліндегі үстеулерді айқындау;
түркі тілдері дамуындағы жаңа дәуірде жазылған жазба ескерткіштер тіліндегі үстеулернді көрсету;
түркі жазба ескерткіштеріндегі үстеулерді салыстыру;
түркі жазба ескерткіштеріндегі үстеулердің даму жолын айқындау
түркі жазба ескерткіштеріндегі үстеулерді қазіргі қазақ тіліндегі үстеулермен салыстыру;
қазіргі қазақ тілдеріндегі үстеу сөздердің мағыналық, құрамдық бөліктерін, даму сатысын көрсету.

Зерттеу әдістері . Лингвистикалық талдаудың салыстырмалы-тарихи, синхрондық және диахрондық әдістері, ретроспективтік тәсілі қолданылды.

Диплом жұмысының материалдары . Диплом жұмысына түркі тілдеріне қатысты салыстырмалы тарихи тұрғыджа жазылған кешенді ғылыми еңбектерден, көне түркі, орта ғасыр жазба мұралары тілінен, қазіргі қазақ тілдеріне қатысты көркем әдебиеттерден деректер алынды. Сонымен бірге сөздіктер, ғылыми жинақтар пайдаланылды.

Зерттеудің негізгі тұжырымдары :

түркі жазба ескерткіштерінде мезгіл үстеулердің бірнеше формада қолданылуы орын алған (күндіз - күндүз, енді - емди, кешке - кәчәдә, ақшам) ;
түркі жазба ескерткіштерінде қолданылған кейбір үстеулер қазіргі қазақ тілінде кездеспейді ( нәзәни - бұдан былай, ханаз - әлі) ;
түркі жазба ескерткіштерінде үстеулер тұлғаларында жалпытүркілік дыбыс сәйкестіктері орын алып, фонетикалық өзгерістерге ұшыраған (т -д, ү - і) ;
қазіргі қазақ тілінде кірігіп кеткен үстеулер орта ғасыр жазба ескерткіштерінде екі түбір түрінде қолданылып, морфологиялық өзгерістер орын алған (бу кун, бұ йыл) ;
қазіргі қазақ тіліндегі үстеулер түркі жазба тілінде қолданылған үстеулердің тілдің дамуы барысында дыбыстық өзгеріске ұшыраған формалары;
түркі жазбаларындағы үстеулер қазіргі қазақ тілінде ешбір өзгеріссіз қолданылады.

Дипломның құрылымы . Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі екі тараудан, қорытынды бөлімнен және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I тарау. Түркі жазба ескеркіштері және үстеу сөздер .

Белгілі түрколог - ғалымдардьщ жобалауынша, қазіргі түркі тілдері шығу тегі есге жоқ ескі заманда бір негіз тілден пайда болған. Келе-келе бірнеше диалектілерге бөлінген. Тарихи әлеуметгік-саяси, географиялық, экономиялық жағдайға байланысгы ол диалектілер тағы жіктеліп, сараланған. Қысқасы диалекгілердің пайда болуы, өзгеру, кштыпгасу тарихы түрлі-түрлі. Бір диалекгі мен екінші диалекгінің судай сапырылысып, әбден араласып кеткен кезі де немесе оқшау қалып, дара дамыған кезі де болған. Сондықган да жазба ескерткішгер сақталған кезге дейігі тайпа немесе тайпа одақтары тілінің өзара қатысы, жалпы ерекшелікгері күңгірг. Солай бола түрса да бұл кезеңдегі тайпалар құрдай катынасып, оргақ тілде сөйлеген [1] . Халықгардың тарихи даму барысындағы қалыптасуы - күрделі процесс. Ру-тайпа, ұлыс, ұлт тарихы үнемі бірлікге, бүгіндікте бола бермейді. Мәселен, бір ұлт құрамында басқа үлт өкілдерінің кіріп, өзгешелігі білінбей кететін жағдайлар болады. Немесе бұрын бір тілде сөйлейтін үлттьң енді баска бір тіпді кабыддауы да белгілі құбылыс. Оның бергі жағыңда көршілік карым-қатынастың, алыс-жақын елдердің экономикалық, мәдени, діни әсерінің нәтижесі де ұғымның, түсінікгің, атаудың алмасуы болып жатады. Осы тұрғыдан алып қарастырған кезде таза бір ғана этникалық негізден құралған саф таза ұлттың да, өзімен-өзі дамыған, басқа тілдің әсеріне ұшырамаған тілцің де болмайтындығы анық.

Тарихтың қатал заңы бойынша, белгілі бір кезеңде ұйымдастырушы болған немесе үстем болған, не өзгелерге қарағанда әлемге бұрыннан танымал болған ру-тайпа, ұлыс атының үлкен бір аумақгы мекендейтін туыстас халыкгардың ортақ атына айналуы да бұрыннан белгілі болғаны тәрізді, одан кейінгі кезеңде Оргалык Азияда, Ертіс пен Еділ өзеңдерінің арасында, одан арғы Шығыс Еуропа жерлеріңде, ұланғайыр Еуразияны мекендеген түркілер қыпшақтар атанды. Оның басгы себебі, жоғарыда сөз болғандай, сол халыкгардың қай-қайсысының да құрамына енген сол кезеңде соларды біріктіріп, ұйымдастырушы болған негізгі субсграттың қыпшақ одағының болғандығында. Оны қазіргі қыпшақтанушы ғалымдар дәлелдеп отыр.

Оның үстіне, әлем халықтары мен тілдерінің өзара қатынасы үнемі үздіксіз, үзіліссіз ; бола алмайды. Бір кездері көршілес отырған немесе бір рухани мәдениет аясыңда болған халықтардың басқа кезеңде ажырап, қатынастары бәсендеп, не мүлде үзіліп қалатын кездері болады. Сол себепті бір халық өкілдерінің басқа бір халық туралы жадыңда, түсінігінде кейінгі кезенде болған өзгерістер, тарихи динамика үнемі ескеріле бермейді. Қалай болғанда да орта ғасырларда шығыс түркілердің ұрпақгары кыпшақгар деген ортақ атаумен аталса, олар мекендейтін байтақ жерлер дешті қыпшақ, яғни "қыпшақ даласы" аталды. Орта ғасырларда түрлі себептермен Мажар елінде, Бұлғарстаңда болып, ол елдердің этпникалық құрамьша енген, таяу жатқан Украинада, Арменияда қоныстанған, ; сонау Мысыр, Сирия елдеріне, арабтардың жерлеріне жеткен, ол жерде билік құрған да батыс түркілердің оғыз тобынан ерекшеленегін топ - шығыс түркілердің қазіргі қазақ даласы мен соған таяу жерлерден кетпес ұрпақгары болғандығы ғылыми жұртшылыққа мәлім.

Қазіргі танда қазақ тілінің тарихьна қатысты қыпшақ тілді жазба ескерткштердің көп екендігі айқындалып отыр. Олардың ішінде, ең алдымен, бүкіл түркі әлеміне ортақ мұралар болып отырған "Хұсрау-Шырын", "Мұхаббатнаме", "Гүлстан" тәрізді әдеби туыңдыларды атау керек. Аталмыш мұралардың қазіргі казақ тіліне қатысын зерттеген ғалымдар оларды бүгінгі тіліміз бен көне түркі тілі арасына салынған алтын көпір ретінде таниды.

Әрине, ортағасырлық ескерткіштердің іштей жіктелетіні ғылыми жұртшылыққа белгілі. "Құгадғу білік" түркі тідерінің д/з тобына жатса, Махмұт Қашқаридің "Дивану лұғат ит-түрік" атты сөзді д-й тобына, жоғарыда аталған Хорезмидің "Мұхаббатнамесі", Қүтыптың "Хұсрау-Шырыны, С. Сараидің 'Гүлcтaны', сондай-ақ, Махмұт бин Алидің "Нахдж әл-Фарадисі", Қожа Ахмег Яссауидің "Хикметтері" й тобына жататыны анықталған. Ортағасырлық мұралар ішінде аралас қыпшақ-оғыз тілі ескерткіші болып саналатын соңғы топың ескі казақ тіліне тікелей қатысы бар екендігі, қазіргі қазақ тілінің ортағасырлық қыпшақ тілімен дәстүрлі сабақтастықта дамып отырғаны көпшілікке белгілі. Себебі, ортағасырльіқ қыпшақ жазбалары тілін қазіргі қьшшақ тілдерінің дыбыстық жүйесімен салыстыру. нәтижесінде С. ЕМалов, НХСауранбаев, т. б. ғалымдар олардың тікелей мұрагері ретінде қазақ, қарақалпақ және ноғай тілдерін таныған болатын. Белгілі түркітанушы Э. Тенишев болса, ортағасырлық қыпшақ тілінің (половец, құман, пешенек) граматикалық құрылымы бойынша жүргізілген салыстырмалы зерттеулер нәтижесінде қыпшақ ескерткіштерін қазақ тілінің тарихын айқындайтын аса құңды дереккөздер ретінде бағалаған еді: "бұл ескерткіштердің тілін зерттеу - қазіргі қазақ халқының тілінің тарихын зерделеудегі қажетті жағдай" [2] .

Көне түркі тілдерінің негізінде қаланып, орта ғасырда қалыптаса бастаған кыпшақ тілі IХ-ХІ ғ. Монғол шапқыншылығына дейін қимақ мемлекетінің құрамында пайда болып, қазіргі тірі тілдердің негізі болған [3] .

Түркітанушы ғалымдар өз еңбектерінде «түрік» сөзін «қыпшақ» деген сөзбен кейде қатар айтып та жүр. Мәселен: қыпшақ түріктері, түркі тілді қыпшақтар, қыпшақ түріктері, түркі-қышшқгар т. б. деген сияқгы. Сонымен қатар, қыпшақгар «половцы» (славян тілдерінде), Еуропа тілдерінде «куман», «коман», араб тілдерінде «кыфчак, қывчак» деген аттармен аталып жатады.

Поляк қыпшақтанушысы профессор Ананияш Зайончковский ХП ғасырда «түрік» және«қыпшак» сөзі көбіне салыстырмалы түрде қатар келгендігін, кейде «қыпшақ» деудің орнына «түрік» сөзі айтыла да, жазыла да беретінін жазса, атақты құмық қыпшақтанушысы Мурад Аджи де еңбектерінде «түрік» пен «кыпшак>> деген этнонимдік атауларды синоним ретінде қолданған [4] .

Қыпшактар өз алдына тарихта IX ғасырдан бастап орын ала бастаған. Олар бірнеше ру-тайпалардан бірігіп одақ құрған. Бұл қыпшақ тайпаларының тарихы туралы аз жазылып жүрген жоқ. Мәселен Қ. Салғараұлының "ежелгі қыпшақ тайпалары ұлы түркі қағанатының негізін қалаған "(551ж) деген пікірін айта кеткен артық болмас [5, 3] -

Қыпшақгар тарих сахнасына б. д. д. Ш ғасырдың өзінде - ақ белгілі болған екен. Олар Алтай өлкесінің Солтүстік батысын жайлап келген (б. бд. П-І ғғ. ) Кюеше (қытайша атауы) атты тайпа еді[6] .

Түркі қағанаты құрылғанда (552 ж), қыпшақгар соның құрамында болады. Олар ол кезде тарих сахнасына шыға қоймаған тайпа болады да, көне жазба ескерткіштерде де көп айтыла бермеген.

VI ғасыр соңында Түркі қағанаты екіге бөлінгенде, Батыс түркі қағанатының орталығы Жетісуға, ал Шығыс түркі қағанатының орталығы Монғолияға (Орхон бойына)

орналасқанда, қыпшақгар Алтайды жайлап келген тайпалардың бірі ретінде Шығыс түркі қағанаты құрамыңда қалған [7, 213] .

С. Е. Малов Шығыс түркі қағанаты құрамыңдағы қыпшақтардың игі-жақсылары, ақсүйектер тұқымы өз билігін жүргізіп, алғаш сахнага шыға бастағандығын, олардың сол кездерде күшейіп, жаргы ғасыр бойы (VII ғасыр аяғы) ұйғырлардың үстінен үстемдігін жүргізіп келгендігін жазған [8, 38] .

Қыпшақ атауы тарихи деректерде IX-XI ғасырларда Ертіс бойында ірге көтерген Қимақ мемлекетімен байланыста айтылады. Араб, парсы тарихшылары мен жиһанкездерінің шығармаларында қимақтардың батыс бетінде канаттаса өмір сүрген тайпалардың ашулысы - қыпшақ тайпасы. Ал XI ғасырдың басынан ол бұл аймақгы мекендеген түрік тектес жұрттарды ұйыстырушы үстем тайпа дәрежесіне көтеріліп, ол құрған қауымдастық тайпа атымен Қыпшақ бірлестігі атала бастады. Соған орай құрамыңдағы басқа елдер де тарихқа қьшшақтар деген атпен кірді.

XI ғасырда деректер бойынша Ертістен Еділ мен Маңғыстауға, түстігінде Таразға дейінгі аралықгы алып жатқан байтақ аймақ Қыпшақ бірлестігіне катысты жерлер ретінде сипатталады. Қазақ жерінің "Дешті Қыпшақ " (Қыпшақ даласы) ретінде толық түрде атала бастаған кезі де осы тұс. Сол XI ғасырдың орта шамасында-ақ өз құрамына талай түркі текгес іжпаларды қосып алған қыпшақгар Еділден өтіп, біртін-біртін өз қонысын Еуразия көшпелерінің атам заманнан бергі тарихи өрісінің батыс шекарасы Карпат таулары мен Балқан жоталарына дейін кеңейтті.

Қыпшақ бірлестігі ХШ ғасырда мейлінше күшейіп, маңайындағы жұрттарды өзімен санасуға мәжбүр ететін іргелі елге айналды [9, 39-40] .

Қыпшақ тарихымен қатар қыпшақ тілінің зерттелуі де өз алдына сара жол. Бүл жавда әйгілі ғалым, филолог, қоғам қайраткері хал Хаджиб ибн Әл-Хусейн ибн Мухаммед түркі тілдерімен қатар қьшшақ тіліне қатты ден қойған.

Жалпы түркі тіддерінің ішінде көбірек зерттелгені және жиірек қолданылғаны да қыпшақ тілі. Ә. Құрышжанұлы: «Қыпшақ тілі жайында араб тілінде кітап жазған авторлардың бәрі бірдей арабтар болған емес, олардың ішіңде түркі халықгары мен қыпшақ тілдес оқымыстылар ат салысқаң(олардьщ аты-жөнінде, лақаптарынца <<ат-түрки», «ал-қыфчаки» деген сияқгы ныспылар қосылып жазылатын болған) . Кейбір авторлар өз аттарын көрсетпей-ақ (аноним), көзге түсе кететіндей көрнекгі еңбекгер жазған» дей келе, сол дәуірлерде (ХШ-XVI) халық үшін түрікше-арабша сөздікгер, қьшшақ тілі туралы оқулықгар, анықтамалар, түсініктемелер жазылғанын айтады [4, 23] . Ғалым Х-ХҮ ғасырарда Орта Азия аймағы мен оған шектес өлкелерді мекендеген түркі тілдес халықгар мен тайпалардың тілін ескі қыпшақ тілі деп атай отырып, бұл тілдегі еңбектердің әр түрлі нұсқалармен хатталғандығын жазады. Олар:

1. Готикалық көне жазумен жазылған еңбектер (ХШ-XIV ғ. )

2. Араб әрпімен жазылған еңбектер (XI-XVI ғ. )

3. Армян жазуымен берілген материалдар (XV-XVI ғ. )

4. Орыс алфавитімен жазылған дерекгер (ХІ-ХШ ғ. )

5. Шығыс Еуропа аймағыңдағы халықтардың тілінде сақгалып қалған және сол елдердің өзіндік жазу үлгілерімен берілген қыпшақ сөздері мен сөз орамдары [4] .

Бірінші топқа жататын ескерткіштер латын тіліңде жазылған, оңда итальян тілінің де бірлі жарым элементтері бар, екінші топқа жататын ескерткіштер классикалық көне араб тілінде жазылған болса, үшінші топқа жататын ескерткішгер тілінде армян тілі мен поляк тілінің элементері араласып отырады, соңдай-ақ төртінші топтағы ескерткшігердің тобына қыпшақ тілінен орыс тіліне ауысқан сөздер мен қыскаша қыпшақша (түрікше) -орысша түзілген сөздікгер жатады. Ең соңғы топқа жататын материалдар көбіне-көп орыс, украин, белорус, венгер, румын, чех, греқ грузин, молдова тілдеріңде сақгапып қалған қыпшақ тілінің элементтері (адам аттары, жер-су, қала, мекен-жай т. б. Мысалы: Куманов, Кумания, Половцев ) жатады. Қай топтағы ескерікіш болса да олар - сол жергілікті халықгардың ішінен шыққан авторлардың қолымен жазылған жазба деректер. Осы қыпшақ тілінде едеуір жазба ескерткіштер сақталып қалғандығын және олардың қай ғасырларда, қандай жазумен жеткендігі туралы жоғарыда айтып кеткен болатынбыз. Сол секілді түркі жазба ескерткіштері екі түрлі тілде жазылған: жалпы түркі жазушьіларына оргақ әдеби тілінде және қарапайым халыкгың ауызекі сөйлеу тілінде. Бірінші топқа жататын көркем шығармаларды ішінара екі топқа бөлуге болады: дәстүрлі-тарихи әдеби тілде жазылған еңбектер мен жергілікті халық тілі негізінде жазылған Орта Азия мен Еділ бойларының ескерткіштері. Олар: Рабғузидің "Қиса - ул -әнбиясі" Құтыбтың "Құсрау мен Шырыны", Рауанидің "Мухаббатнамасы", Әлидің "Нахдж-ул-Фарадисі", С. Сарсшдың, , Гулистан бит туркиі", Хорезмидің "Тәржіма Шахнамасы", Ахмет Йүгникидің "һибату - л -хақайыгы ", авторлары белгісіз "Қорқыт ama кітабы ", "Сираж -әл-кулуб", "Огызнама", "Тефсир" т. б. шыгармалар. Қыпшақ тайпаларының ауызекі сөйлеу тілінің материалдары негізіңде жазылғандар: "Дивани лұғат-ит-түрк''(М. Қашқари), "Кодекс Куманикус", "Китаб әл-идрак ли-лисан әл атрак"(Абу Хайан), "Аттуһфат аз-закия фи-л-лугат-ит түрккийа", т. б. Армян қыпшақтарының тіліңде жазылған діни трактаттар мен грамматикалық анықгамалар, армянша-қыпшақша сөздіктер, кеңсе қағаздары, тарихи жазбалар осы топқа жатады. Бұлардың ішінде әр тілге (түрік, неміс, француз, венгр, поляк) аударылып, басылып шыққандары да бар, әлі де болса жарық көрмей, қолжазба күйіңде сақгалғаңдары да кездеседі (Санкт-Петербург, Москва, Киев, Ереван, Вена, Париж, Краков, Варшава, Берлин, Сгамбул, Анкара, Венеция т. б. кітапханаларда) Ескі қьппшқ жазба ескерткіштерінің басым көпшілігі кыпшақ тілінің негізінде жазылып, кейбіреулері оғыз тілінің әсеріне ұшыраған (Мәмлүк мемлекетімен Орта Азия аймағында жазылған мұралар) немесе отыз тілінің негізінде қыпшақ тілінің ықпалына түскен (Хорезм өлкесіңде жазылғн мұалар) . Қайсыбір жазбалар аталған тілдерге ортақ. Енді бір топ ескерткіштер қарлұқ тілдермен астарлас. Қазақ ескерткіш тілі бірнеше диалектикалық ерекшеліктерге бөлінуі де мүмкін олар әлі зерттеліп анықталмаған. Орта ғсдағы қышпақ тайпаларының сөйлеу ііш мен әдеби тіл нұскасьш, олардың тарихи тамырьш және қазақ тілінің жалпы халыктық ііл больш қалыптасу тарихьш таныгуда ескі қьшішқ жазба ескфкіііггерінің маңызы зор [14, 114-115] .

Түркі тарихында елеулі орын алатын Орга ғасырда Қараханидгер дәуір құрған мемлекепе жазба тілі қарқынды дамьщы. Күңцешкгі іс-қағаздар, дипломатшшық күжатгармен қатар әдеби шығармалар да қыпшақ тілінде жазылған. Сол "қьшшақ тілі" қазіргі уақыгга жойылған, оны өлі шщердің санатьша жатқьвамьіз. Өлі тіл дегенмен жалғасы бүгінгі танда да жаңаша сипатга салаланып "қазіргі қыпшақ тіддері" аталып жүр. Бұлар тірі іідцер, атақгы түрколопар, соның ішшде НА. Баскаков іірі кыпшақ тілдерін үш топқа жікгеп көрсегеді:

а) бүлғар-кътшақтігщері: татар, башқұрттіддері

б) половец-қьпшіақтіпдфі: карайым, қарашай-балқар, қүмық, кырым-тшартіддері в) нотай-қыпшақтілдфі: ноғай, қазақ, қаракалпақтщдері

Көгоеген ғалымдардың ішарлершің ішіңце осы НА. Баскаковтың пікірі мақұлданған, себебін 'Түркі тілдері хресгоматиялық оқулығыңда" бьшай деп берген: "Кеңес іілшілері де туркі іідцерін генеалогаялық жақіан тогггасіыру, оның ғылыми принципгерін анықгау мәсеяеперіне кейінгі кездерде ерекше көңіл бөліп келеді. Олардығ ішінде түркі тіддерш жан-жақіы зерттеп, әрі грамматикалық, әрі фонетикалык ерекшелікгерш анықгай огырьш, толық классификация жасаған ғалымдардьщ бірі -НА. Баскаков[15, Ш] .

НАБаскаковтан кейін де түркі тідцері класификациясы туралы пікір айгқан ғальщдар бодды, бірақ НА. Баскаковтъщ класификациясьша ешкім де айгарлықтай жаңалық енгізе қойған жоқ.

Қазіргі қыпшақ тіддері өсу-даму барысында барынша кемелдене түскен. Лексика-грамматикалык; фонешкалық және сишаксисгік құрыпымдары жағынан жеіілген не өзгеріске түскен, өзінің ішгей даму заңдылығымен келбегі мен кейпі, яғни грамматикалық түзіліммен айтьшуы, дыбысгалу ерекшегакгері аз да болса өзгеріске үшыраған. Бір сезбен айщанда қазіргі қыпшақ тідцері - өз заманының талабына сай өзгеріп қалыгтгасқан ескі -қьщшақтілшің >і5андрғантүрі, соның .

Бүгінгі тавда түркі халықгарының Кыпшақ тобьшдағы халықгар, яши қыпшақгар әлемшңтүкпір-түкіііршде өз тідцік тұлғаі^ьшс^қішіөмірсүруде. ХХғасьірдьщсоңьіңда

Жалпы тія бішмі саласьщдағы көптеген лингвисшкапық түсінікгер бойынша сөз табы туралы ұғым өзінің де шығу төркінін көне антикалық дәуірден бастайды.

Сөз табы турасыңдағы алғашқы түсінікгер біздің дд ІҮ ғасырлар шамасыңда есім сөздер мен еіісгікгерге қатысгы қалыгггасқан деген ғалымдар ггікір айтып жүр. Yıizt ойшыдцары Яска, Вараруга, Катаанна, Патанджалилер ііддегі сөздерді төрт сөз табына ажыратгы: есім, егісгік, сөз аддьша қойьшатъш көмекші сөздер және демеулікгер [18, 12] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.