ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ АШЫҚ НАРЫҚТАҒЫ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕРДІҢ ТАҢБАЛАРДЫҢ АРНАЙЫ ТЕРМИНДАРДЫҢ ТІЗБЕСІ

КІРІСПЕ. . . . . . . 3

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНК

ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ . . . 5

1. 1 Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қызметтері мен операциялары

1. 2 Ақша-несие саясатының құралдары . . . 12

1. 3 Ұлттық банкінің сыртқы экономикалық қызметі және

алтын валюталық резервтерді басқаруы . . . 21

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКНІҢ

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ . . . 25

2. 1 Банктік қызметті қадағалау және реттеу

2. 2 Банктік резервтік талаптар . . . 29

2. 3. Ұлттық Банктің қабылдаған шаралары және 2007 жылғы

ақша - несие саясатының нәтижелері . . . 39

2. 4. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банктің ақша - несие

саясаты және операциялары . . . 41

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ

АШЫҚ НАРЫҚТАҒЫ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ . . . 66

3. 1 Ұлттық Банкінің 2007-2009 жылдарға арналған негізгі бағыттарының қолданылуы

3. 2 Шетелдік тәжірибедегі орталық банктерді ұйымдастыру және басқару ерекшеліктері . . . 69

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 71

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 73

ҚОСЫМША . . . 75

КІРІСПЕ

“Ұлттық банктің ашық нарықтағы операциялары” атты дипломдық жұмысты зерттеудің маңыздылығы. Қазақстан Республикасының Ұлттық банк қызметтерінің біріне-екінші деңгейдегі коммерциялық банктердің қызметтерін қадағалау және реттеу жатады. Ұлттық банктің негізгі мақсатының бірі-бұл банктік қызметті макроэкономикалық деңгейде басқару процесін ұйымдастыру, еліміздегі банктердің және басқа да қаржы-несие институттарының қызметтерін реттеу, банктік және ақша жүйелерінің қызмет етуінің тұрақтылығын ұстап отыру болып табылады.

Ұлттық Банк-заңды төлем құралы, яғни банкноталарды шығаруға эмиссиондық құқы бар жалғыз мемлекеттік орган. Олар Ұлттық банкінің эмиссиялауында шығарылады және банктерге сатып, қолма-қолсыз балама алу формасында болады. Қазақстан Республикасының ресми ақша бірлігі-теңге болып табылады.

Ұлттық Банк банкноталар мен монеталардың қажетті мөлшерін анықтайды, олардың жасалуын қамтамасыз етеді, сақталу, жою және қолма-қол ақшаның инкассациялау тәртібін орнатады.

Ұлттық банк орташа айлық қалдыққа байланысты пайызды банктің корреспонденттік шоты бойынша төлейді (резервтік талаптан аспайтын) . Резервтер бойынша пайызы төлеу резервтік талаптардың жоғары болу жағдайында несиелер және тартылған депозиттер бойынша банктердің пайыздық мөлшерлемесі арасындағы айырманы азайту қажеттілігінен туындайды.

Ұлттық банк банктік қызметтерді қадағалау және реттеу кезінде тікілей (әкімшілік) және жанама (экономикалық) әдістерді қолданады.

Мұндай әдістердің қатарына жататындар: пруденциалық нормативтерді және басқа да банктердің орындауы міндетті нормалар мен лимиттерді қою, резервтік талаптар нормалары, оған қоса күмәнді және үмітсіз активтерге қарсы провизиялардың нормалары; бантктердің орындалуы міндетті ережелер мен басқа да нормативті актілерді шығару; банк қызметтерін тексеру; банктің қаржылық жағдайын суықтыру жөніндегі ұсыныстар беру; бар кемлішіктерді жою жөніндегі міндеттеме хатты талап ету, Ұлттық банкінің бұйрық хаты және т. б. шектеу шараларын банктерге қолдану; банкті ашудан бастап, рұқсатты қайтарып алуға дейінгі жазалау шараларын қолдану.

Банктік қызметтерді реттеудің экономикалық әдістеріне Ұлттық банкінің айналыстағы ақша массасын басқару үшін қолданылатын қызметтері жатады (несие беру және бағалы қағаздармен жүргізідетін операциялар) . Банктік қызметтерге әсер етудін мұндай жанама жолдары икемдірек болып келеді.

Ұлттық Банк теңгенің айырбас бағамының күрт ауытқуын реттеу мақсатында ішкі валюта нарығында шетел валютасын сатып алу жəне сату бойынша операцияларды жүзеге асырды. Сонымен қатар, шетел валютасы Ұлттық қордың мақсаты үшін сатып алынды. Қазақстанда 2006 жылдан бастап Ұлттық қордың жұмыс істеуінің жаңа тетігі жұмыс істейді, ол бойынша мұнай секторы кəсіпорындарынан тікелей салықтар бойынша барлық түсімдер тікелей Ұлттық қорға есептеледі. Осы тетіктің ендірілуіне байланысты Ұлттық Банк Ұлттық қордың активтерін айырбастаудың жəне қайта айырбастаудың жаңа ережесін қабылдады, Ұлттық Банк осы Ережеге сəйкес Ұлттық Банктің халықаралық резервтерінен Ұлттық қор үшін шетел валютасын сатумен қатар ішкі нарықта шетел валютасын сатып ала алады.

Дипломдық жұмыстың методикалық және тәжірибелік негізі болып:

Зерттеудің әдістемелік және теориялық негізі, нақты дипломдық жұмыстың негізі жалпы ғылыми зерттеу әдістері болып табылады: диалектикалық, жүйелік, топтастырылған.

Жұмыстың комплекстік мінезі құқықтық нормативтік актілерде, заңнамаларының қызметінде негізделген.

Дипломдық жұмыстың мақсаты «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» ашық нарықтағы операциясын талдау.

Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді орындау қажет:

- операциялардың маңызын және түсінігін ашу;

зерттелген банктің қаржылық жағдайын талдау;
зерттелген банктің ұсынылған депозиттік қызмет түрін қарастыру;
банк басқару тиімділігінің жоғарлауы және операция есебінің жетілдіру бойынша ұсыныстарды өңдеу.

Зерттеу объектісі - «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі»

Зерттеу құралы - «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің» ашық нарықтағы операциясы.

Дипломдық жұмыстың методикалық және теориялық негізі ретінде отандық және шетелдік экономистердің ғылыми және оқу - әдістемелік еңбектерін, Қазақстан Республикасы Үкіметінің заңдары мен нормативтік актілерін, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің банктік іс - әрекеттерді қадағалау заңдылықтарын және де Ұлттық Банктің жылдық есептері қолданылды. Жазу кезінде жеңілдік оқулықтары, монографиялар, ғылыми баптар, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің жылдық есебі қолданылды.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНК

ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Ұлттық Банктің қызметтері мен операциялары

Орталық банктер бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы әрі реттеуші бас органның рөлін атқара отырып, ерекше орынга ие болып отыр. Олардың басшылық ролі берген үлкен өкілеттіліктермен анықталады.

Орталық банк елдің эмиссиялық, резервтік және кассалық орталығы, сондай-ақ ол норма шығару, басқару құқықтарына ие «банктердің банкі», «соңғы сатыдағы несие беруші» рөлін атқарады, ақша-насиелік және валюталық саясатты анықтайды, оның негізгі мақсаты пайда табу емес, ақша-несие саясатын жүзеге асыру және елдің несиелік жүйесін басқару болып табылады.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, мемелекеттік Орталық банкіге кең өкілеттік беруі екінші деңгейлі банк жүйесінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Орталық банк мемлекет берген ақша-несиелік реттеудің негізгі объектісіне экономикадағы қолма-қол және қолма-қолсыз ақша массасы жатады, оның динамикасына төлеуге қабілетті сұраныстың әртүрлі компонентерінің өзгерісі тәуелді болады. Қазіргі даму сатысында ақша-несиелік сипат алады, яғни ақша массасы, негізінен, банктердің несие-депозиттік қызметіне байланысты пайда болады, сондықтан Орталық банк ақша айналымының құрылымын және көлемін екінші деңгейлі банктердің операцияларын басқару арқылы реттейді.

«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Заңы бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, Қазақстан Республикасының Орталық банкі және Республикамыздағы банк жүйесінің жоғарғы деңгейі болып табылады.

Жоғарыда айтылғандай, КСРО-ның мемлекеттік банкінің Республикалық кеңсесі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі болып қайта құрылған. Ол жай клиенттерге қызмет көрсететін мемлекеттік банктен орталық эмиссиялық банкке өзгертіледі және «банктердің банкі» болды.

Тәжірибе жүзінде кассалық резервтердің барлығы Ұлттық Банкке шоғарланады және олардың шаруашылық айналымға түсуі Ұлттық Банкінің мекемелері арқылы коммерциялық банктердің кассаларын толтыру негізінде жүреді. Барлық банктер қолма-қолсыз есеп айрысулардың Ұлттық Банктердің мекемелері арқылы жүргізеді, ал қажет жағдайда Ұлттық Банкіден несие алады. Осының нәтижесінде қолма-қол және қолма-қолсыз есеп айырысу айналысы Ұлттық Банкіде және оның мекемелерінде шоғырландырады.

Ұлттық банк-ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен, басқа да материалдық құндылықтардан тұратын жекеше мүлкі бар заңды тұлға. Мүлікті құралу көздеріне-банк ісінен түскен табыстар, бағалы қағаздардан түскен табыстар және сәйкес бюджеттерден түскен дотациялар жатады.

Заңның 9-бабына сәйкес, Ұлттық Банк жарғылық қорын 10 млрд. теңге көлемінде мына қаражаттар есебінен құрайды: Республикалық бюджеттен бөлінген қаражжатар, мемлекеттен алынған негізгі қорлар және Ұлттық Банк тапқан пайдадан аударымдар.

Әлемдік тәжірибеде, нарықтық экономика жағдайына Орталық банкінің жұмысын ұйымдастырудың әртүрлі құқықтық формалары бар:

-оның капиталының қалыптасуы 100% мемлекеттің қаражатты есебінен болатын унитарлық банк;

-акцияларының бөлігі мемлекетке тиесілі (немесе мемлекеттің қатысуыныз) акционерлік қоғам;

-бірлестік типтес ұйым (мемлекеттің қатысуымен немесе қатысуыныз) ;

-Орталық банкінің қызметің бірігіп атқаратын тәуелсіз банктер жүйесі.

АҚШ-та орталық банктердің капиталына мемлекет қатыспайды, олардың капиталы Федералды резервтік жүйенің (ФРЖ) мүше банктерінің жарна-пұл төлемдерінен тұрады. Негізгі Ұлттық Банк унитарлық орган болып табылады. Мемлекет-жарғылық қордың жалғыз иесі. Негізгі қор-ғимараттардан, құрылғылардан, көлік және басқа да құндылықтардан тұрады, ал айналым қаражаты-банкіге тиесілі ақша қаражаттарынан тұрады. Ұлттық Банк резервтік және басқа қорлар құрады. Резервтік қор жарғылық көлемінде құрылып, ол өзіндік табыс есебінен толтырылады және осы қорға байланысты нормаларға сәйкес жүргізілетін операциялар бойынша шығындарды жабуға арналады.

Ұлттық Банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылға жатқызылатын табыстар мен шығындардың айырмасы ретінде анықталады. Ондай шығындарға: активтер амортизациясы, оның ішіндегі банкноттар мен монетарлардың құндарының бір бөлігі жатады.

Пайданың жарғылық, резервтік және басқа қорларды құрғанан қалған бөлігі Республикалық бюджетке аударылады. Ұлттық Банк және оның мекемелері барлық салықтар мен төлемдерден босатылады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің негізгі міндеті-Қазақстан Республикасының ұлттық валютасының ішкі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісіне мынандай қосымша міндеттер жүктіледі:

-Қазақстаның экономикалық дамуы және оның дүниежүзілік экономикаға интерграциялануы мақсаттарына жетуге көмектесетін ақша айналысы, несие, банктік есептеулерді және валюталық қатынастар саласындағы мемлекеттік саяссаты жасау және жүзеге асыру;

-ақша-несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге көмектесу;

-банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін реттейтін ережелерді жасау және олардың орындауына бақылау жасау негізінде банк берушілердің, салымшылардың мүдделерін қорғау.

Ұлттық Банкі жұмысының негізгі бағыттарды:

-елдегі несиелік ресурстарды және ақша айналысын басқару;

-инкассациялауды ұйымдастыру және жүзеге асыру; өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді

-халық шаруашылығында несиелік, есеп айырысу және кассалық операцияларды жүзеге асыру бойынша ережелерді, әдістемелік инструциялық нормативтік актілерді шығару (барлық банктерге міндетті), есеп жүргізу және банктердің есеп беруін ұйымдастыру;

-банк ісін лицензиялау, ақша-несиелік реттеудің әдістерінің формаларын талдау;

-банк ісін бақылау және қадағалау;

-елдін банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау;

-ғылыми-зерттеу және аналитикалық жұмыстар жүрзізу;

-валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау, беркелкі валюталық саясатын жүргізу және т. б.

Ұлттық Банктің несиелік ресуртары мыналардың есебінен құралады:

-меншік қаражаттары;

-басқа банктерден тартылған және келесімшарт негізінде Ұлттық банкіге орналыстырылған ақшалай қаражаттар;

-Қазақстан Республикасының тыс жерлерден тартылған қаражаттар;

-Мемлекеттік арнайы қорлардан және бюджеттің уақытша бос қаражаттарынан. Ұлттық банктің құрылымы мен басқару орагандары

Ұлттық банкінің басқару құрылымы мен қызметің ұйымдастырудың басқа да мәселелері «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңы және «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Ережесі негізінде анықталады.

Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы үшін басқарма, директорат, бас аумақтық және облыстық басқармалармен қатар, басқа да жергілікті құрылымдық бөлімшері бар. Ұлттық банкінің 1996 жылғы құрылымы 1 - сызбада көрсетілген.

Басқарма Директорлар: Басқарма Директорлар

ТөрағаТөрағаның орынбасарлары:

Төраға

Төрағаның орынбасарлары

Басқарма Директорлар: Ұлттық банкінің орталық аппараты

ТөрағаТөрағаның орынбасарлары:

Департаменттер, дербес басқармалар және бөлімдер: Департаменттер, дербес басқармалар және бөлімдер

Департаменттер, дербес басқармалар және бөлімдер:

Облыстық

(аумақтық)

басқармалар

Ұлттық банкінің тәуелсіз бөлімшелеріМемлекетік сақтау орыныБанкноттық фабрикаБағалы қағаздар фабрикасыПриборлық бақылаудың мемлекеттік инспекциясыҚазақстандық банкарлық есеп айырысу ОрталығыБанкаралық және қаржалақ телекоммуникациялар ОрталығыБанктік сервистік бюро т. б.:

Ұлттық банкінің тәуелсіз бөлімшелері

Мемлекетік сақтау орыны

Банкноттық фабрика

Бағалы қағаздар фабрикасы

Приборлық бақылаудың мемлекеттік инспекциясы

Қазақстандық банкарлық есеп айырысу Орталығы

Банкаралық және қаржалақ телекоммуникациялар Орталығы

Банктік сервистік бюро т. б.

Ақпарат көзі: Автормен құрастырылған [11]

Сурет 1 - ҚР Ұлттық Банкінің басқару құрылымы

Ұлттық банкінің ең жоғарғы басқару органы Ұлттық банк төрағасымен басқарылатын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан тұрады. Оның құрамына-Ұлттық банк төрағасы, оның 4 орынбасар, Парламент пен Президент бір-бір өкілі және Қазақстан Министірлігі ҚР Президентімен бекітіледі. Басқарма мынадай сұрақтарды шешеді:

-мемлекеттік ақша-несиелік саясатын жасайды;

-ұлттық банк шығарған, банктер ісіне қатысты нормативтік актілерді бекітеді;

-парламент бекітілген тұжырым негізінде банкноттар мен монетардың номиналдық құнын және әшекейлік пішінін бекітеді;

-ұлттық банкінің банктермен және Қазақстан Республикасының бюджетімен операциялар бойынша пайыздық мөлшерлемесін бекітеді;

-қазақстан Республикасының валюталық айырбас бағамын анықтау тәртібін белгілейді;

-сыртқы резервтерде сақтауға алатын сыртқы активтер типтерін бекітеді;

-ұлттық банкінің жұмысы туралы есеп береді, жылдық жиынтық балансты қарастырады;

-ұлттық банк туралы Ережені, Ұлттық банк құрылымын бекітінде және Ұлттық банк департаменттерінің директорларының тағайындайды;

-банктер және олардың филиалары үшін экономикалық нормативтерін бекітеді. Басқарма шешімдерін басқарма қауылылары формасында жүзеге асырады. Басқарма мәжілісі қажет кездерде немесе айына бір рет өткізіледі.

Кезектен тыс мәжілістер Ұлттық банк төрағасының немесе басқарманың үш мүшесінің талабымен өткізеледі. Ұлттық банк төрағасы ҚР Президентінің ұсынуымен алты жылға сайланадыҰлттық банк төрағасы Ұлттық банк атынан және сенімхатсыз мемлекеттік органдармен, банктермен, несиелік, халықарлық және басқа ұйымдармен қатынастарда жұмыс істейді.

Ұлттық банк төрағасы Ұлттық банк қызметі бойынша шұғыл және атқарушы-бұйырушы шешімдер қабылдауға, Ұлттық банк атынан келесімшарттар жасау өкілетті. Бірақ, бұған басқармаға берілген өкілеттіктер кірейді. Ұлттық банк төрағасы басқарманы, директорлар кеңесінің қызметің басқарады және Ұлттық банкіге жүктелеген жұмыстар үшін жауап береді. Ол басқарма мүшелеріне жеке өкілекттіктер бере алады. Ұлттық банк төрағасы уақытша жоқ кезде, оның қызметің орынбасарларының бірі атқарады.

Ұлттық банк төрағасы Президентке екі ай бұрын жазбаша өтініш жазып жұмыстан босатуы сұрай алады. Ол Президенттің ұсынысымен орнынан босатылады. Төраға орынбасарларды және басқарма мүшелері Ұлттық банк төрағасы арқылы Президентке екі ай бұрын жазбаша өтініш жазып жұмыстан босатуын сұрай алады.

Ұлттық банкінің жедел басқару органы-Директорлар кеңесі (директорат), ол Ұлттық банк төрағасы басқаралады. Директорат, «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңға сәйке Ұлттық банкінің қарауындағы, төрағаның және басқарма қауындағылардан басқа барлық мәселелер бойынша шешім қабылдайды.

Ұлттық банк өзінің негізгі қызметтерін жергілікті жерлерде өзінің облыстық басқармалары, Алматы бас филиалы арқылы жүзеге асырады. Олар филиалдың құқықтарын пайдаланады және ұлттық банк атынан қызмет етеді.

Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қызметтері мен операциялары Ұлттық банк «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңға сәйкес мынадай қызметтер мен операцияларды орындайды: -айналытағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен Қазақстан Республикасында мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізеді, Қазақстан Республикасы аумағында банкноталар мен монеталарды айналысқа шығарушы жалғыз эмитент болып табылады,

-кепіл берушісі Үкімет болып табылатын Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы қарызына қызмет көрсетуге қатысады,

-Қазақстан Республикасы аумағында еншілес банк ашуға рұқсат береді:

-Қазақстан Республикасы аумағында, одан тыс жерлерде банк филиалдарын, өкілдіктерін ашуға келесім және банк операцияларын жүргізуге лицензия береді:

-банктердегі бағалы қағаздар эмиссиясы жобасының, оның тіркелеуіне дейін өзі белгілеген тәртіппен міндетті сараптауын жүргізеді;

-ол банктерге несие беруге, банктердің қарыз капиталы нарығындағы ашық позициясына бақылау жасауға құқылы. Банктерге соңғы сатыдағы несие беруші болады, қайта қаржылындыру саясатын жүргізеді:

-банктердің жұмысына және шетелдік валютаны сатып алу, сату және айырбастау ұйымдарына бақылау мен қадағалау жүргізеді, әрі пруденциялық нормативтер белгілейді;

-Қазақстан Республикасындағы ресми мөлшерлемерді өзгерту арқылы банктік пайыз мөлшерлемелерінің деңгейін реттеуді жүргізеді;

-Қазақстан Республикасында информациялық процестерді ақша-несие ретеуі әдістерімен бәсендете алмаған жағдайда Ұлттық банк банктердің операциялары бойынша несиелік салымдарды шектеу және пайыз мөлшерлемелерін өзгертуге құқықтар береді;

-Қазақстан Республикасында есеп айырысу тәртібін, жүйесін және нысандарын анықтайды, қазақстандық теңгемен банкаралық есеп айрысулардың мезгілінде және үзіліссіз жүргізіліуін қамтамасыз ететін жүйенің жұмыс істеуін үйымдастыруы тиіс;

-Қазақстан Республикасында валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асырады және валюталық операциялардың барлық түрін жүргізуге құқылы;

-банк ісі, есеп, айырысу, валюталық операциялар жүргізу бойынша банктерге, валютаны сатып алу, сату, айырбастау операцияларын жүзеге асыратын мекемелерге және олардың клиенттеріне орындауға міндетті нормативтік актілер шығарады, сонымен қатар, олардың орындалуын бақылайды;

-бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін банктерге, шетелдік валютаны сатып алу, сату, айырбастаумен айналасатын ұйымдарға бухгалтерлік, статистикалық, тағы басқа есеп берудің тізімін, формасын және мерзімін бекітеді;

-егер заңды актілермен басқаралы қарастырылмаса, Қазақстан Республикасының Үкіметімен келісіп, банктердің және басқа шаруашылық субъектілерімен жүзеге асырылатын есеп айырысу, ағымдағы бюджеттік және басқа да шоттардан төлем жүргізу кезегін, есеп айырысуларды реттеу мақсатында бекіте алады.

-ұлттық банкіге жүктелген функцияларды жүзеге асыруға көмектесетін ұйымдарды құруға және оларды басқаруға қатысуға құқылы;

-қолма-қол банкноттар мен монеталарды есепке алу, сақтандыру, тасу және инкассациялау ережерелерін бекітеді, банкноттар мен монеталарды тасуды, сақтандыруды және инкассациялауды қамтамасыз етуге қатысады, банкноттар мен монеталардың мемлекеттік резервтік қорларын құрады; Қазақстан Республикасы банктерінің жиынтық балансын құрады және тұрақты түрде жариялайды;

-ішкі және сыртқы активтер бойынша болжамды есептер шығарады;

-ақшалай қаражаттарды есепке алуда қате кеткенде немесе қолдан жасалған құжаттар бойынша есепке алынған қаражаттар анықтаған жағдайда клиенттердің және банктердің шоттарынан ақша қаражаттарын сөзсіз шегеру құқына ие;

-Қазақстан Республикасындағы банктер жүйесіне кадрларды дайындауға қатысады;

Сирек жағдайдаларда мемлекеттік бюджеттің қаражаттары арқылы қаржыландырылатын несиелік-есеп айырысу және ұйымдардың кассалық қызмет көрсетумен байланысты операциялар жүргізеді.

Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес болатын басқа да қызметтер атқарады.

Ұлттық банк-заңды төлем құралы, яғни банкноталарды шығаруға эмиссиондық құқы бар жалғыз мемлекеттік орган. Олар Ұлттық банкінің эмиссиялауында шығарылады және банктерге сатып, қолма-қолсыз балама алу формасында болады. Қазақстан Республикасының ресми ақша бірлігі-теңге болып табылады.

Ұлттық банк банкноталар мен монеталардың қажетті мөлшерін анықтайды, олардың жасалуын қамтамасыз етеді, сақталу, жою және қолма-қол ақшаның инкассациялау тәртібін орнатады.

Қазақстан Республикасындағы шығарылған банкноталар мен монеталардың номиналдық құрылымы, айшықталған пішіні болуы керек. Банкноталар мен монеталардың көрсетілген сипаттамалары баспасөзде жариялануы тиіс.

Валютаны өзгертуге тек қана Қазақстан Республикасының Парламентінің құқы бар. Ұлттық валютаның қызмет ету шарттарын, мерзімін, тәртібін анықтау құқығы Қазақстан Республикасының Президентіне жүктеледі.

Ұлттық банк Қазақстан Респуликасының валютасын шет ел мемлекеттерінің ақша бірліктеріне айырбастау бағамын анықтау тәртібін белгілейді.

Қолма-қол ақшаның айналымы, олардың банкінің кассасына үздіксіз оралып отыру жолымен жүзеге асады. Қазақстан Республикасында ақша банкноталарын өндіру және коммерциялық банктерге инкассациялауға лицензия беру бойынша өз күштерін енгізумен байланысты, қолма-қол ақшаның жағдайы 1996 жылға дейінгі кезеңмен салыстырғанда өзгерді. Екінші деңгейдегі банктер корреспонденттік шоттағы қаражаттарының қалдығы шегінде қолма-қол ақша түрінде қолдау алады, сонымен қатар, операциялық кассадағы қолма-қол ақша қалдығына шек қойылмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.